1. Źródła myślenia filozoficznego:

Źródłem myślenia filozoficznego jest uczucie gdy człowiek doświadcza:

• zdziwienie- człowiek staje wobec problemu, zdziwienie ukazuje nasza niewiedzę

• zdumienie- filozofować według Heschela zaczynamy wtedy, gdy nie możemy czegoś wyrazić, opisać; na przykład miłość nie da się opisać, nie istnieje żadne pojęcie, miłość zaczyna się tam, gdzie kończą się racjonalne odpowiedzi, tak samo z filozofią; filozofia rodzi się ze zdumienia, która jest nadmiarem doświadczenia; zdumiewamy się gdy coś przekracza nasz możliwości wyrażania

• wątpienie- według Kartezjusza wątpienie jest istotą myślenia, wątpienie polega na krytycznym stawianiu pytań

• sytuacje graniczne- twórcą pojęcia sytuacji granicznej był Karl Jaspers; są to takie doświadczenia w życiu człowieka, w których niemożliwa jest substytucja - zastąpienie przez kogoś innego - np. sytuacje cierpienia, walki, winy, miłości, śmierci; w takich sytuacjach niemożliwa jest ucieczka od doświadczenia siebie samego; sytuacja graniczna wykoleja nas z potoczności, zmusza do myślenia; Sytuacja graniczna pokazuje kim jesteśmy naprawdę; kluczowym doświadczeniem filozoficznym jest śmierć

2. Filozofia jako dążenie do mądrości wg. Platona.

Słowo „filozofia” wywodzi się od greckich słów phileo - kochać i sofia - mądrość. Filozofia oznacza umiłowanie mądrości.

Filozofia Platona wywodzi się od greckiego boga miłości Erosa, opowiada o tym we fragmencie swojej „Uczty”. Eros został spłodzony na urodzinach Afrodyty jako syn Dostatku i Biedy, jest więc wewnętrznie rozbity, oscyluje między skrajnościami. Eros przynosi ludziom miłość, uczucie, które wywołuje zmienne nastroje, niepokój wewnętrzny. Platon porównał filozofa właśnie do człowieka zakochanego. Wg. niego filozofowi rozmaite problemy nie dają spokojnie spać, żyje on w nieustannym niepokoju.

Filozofa Platon umieścił pomiędzy głupcami a bogatymi - między głupotą a mądrością. Bogowie posiadają mądrość, a głupcy jej nie posiadają, lecz im się wydaje, że ją posiadają. Głupcy i bogowie to dwa skrajne stany. Na jednym biegunie sytuuje się pełen dostatek, pełnia mądrości, a na przeciwnym całkowity jej brak, głupota (przekonanie o posiadaniu wiedzy, której się nie posiada). Filozof to człowiek, który nie posiadł mądrości, ale do niej dąży, poszukuje będąc w ciągłym ruchu, niepokoju. Bieda filozofa polega na tym, że nie posiada mądrości (co upodabnia go do głupców), a jego bogactwo polega na tym, że wie iż nie wie (co upodabnia go do bogów).

3. Co to jest ideologia?

• Marks:

„Byt określa świadomość”. Karol Marks dla wyjaśnienia historii życia społecznego użył swojej teorii bazy i nadbudowy. Bazę stanowią stosunki własności środków produkcji - właśnie one kierują historią i określają kierunek rozwoju społeczeństw. Nadbudowę stanowi kultura, religia, życie duchowe. Historia ma 2 nurty - zmiany we własności środków produkcji oraz zmiany kultury. Kultura tworzy usprawiedliwienie istniejącego stanu rzeczy, obecnie realiów społecznych - to właśnie Marks nazywał ideologią. Rola ideologii (wg. Marksa) było usprawiedliwienie i utrwalanie istniejącej niesprawiedliwości społecznej. Ideologia to rzecz, za która jest ukryty jakiś interes. Nigdy nie jest jawny. Filozofia Marksa, tak radykalnie demaskująca ideologię i odcinająca się od niej, w realiach krajów socjalistycznych sama stała się fundamentem nowej nadbudowy, skostniała w nową ideologię usprawiedliwiającą nową niesprawiedliwość społeczną. Marksizm stał się filozofia na usługach ideologii.

• Neopozytywizm:

Według neopozytywizmu sensowne jest to, co da się zweryfikować empirycznie. Wszystko, co nie może być zweryfikowane przez doświadczenie zmysłowe nazywali ideologią (np. religia, metafizyka).

• Racjonalizm krytyczny (Carl Popper)

Według racjonalizmu krytycznego prawda jest horyzontem, do którego zmierzamy, a nie czymś co można posiąść w całości. Niemożliwy jest pełen obiektywizm punkt widzenia bez punktu widzenia, każdy widzi tylko pewien aspekt prawdy. Kto głosi swój punkt widzenia jako jedyny prawdziwy jest ideologiem. Ideologia to głoszenie poglądów cząstkowych jako poglądów obowiązujących. Ideologia jest narzucana. Ideologia to uważanie jednej prawdy za właściwą i wykluczenie innych.

4. Filozofia a ideologia.

Filozofia jest wroga ideologii, bo ideologia jest dogmatyczna. Filozofia zwalcza ideologie. Różnica:

Filozofia- Krytyczna

Ideologia- Dogmatyczna

5. Filozofia a nauki szczegółowe

Nauki szczegółowe to nauki o konkretnych przedmiotach, zjawiskach, które postrzegamy zmysłami i możemy wyjaśnić empirycznie. Do takich nauk należą (np. fizyka, chemia, biologia, medycyna) oraz nauki kulturowe, które dzielą się na nauki humanistyczne (np. historia, religioznawstwo, historia sztuki) i nauki społeczno - ekonomiczne (ekonomia, nauki polityczne).

Nauki szczegółowe różnią się od filozofii, ponieważ:

• są zredukowane tematycznie - zajmują się fragmentem całej wiedzy w przeciwieństwie do filozofii, która zajmuje się całą wiedzą, pyta o wszystko (np. metafizyka zajmuje się bytem, tj. wszystkim co istnieje)

• nauki szczegółowe szukają wyjaśnień empirycznych, a filozofia nie ogranicza się do wyjaśnień empirycznych, bada wiele problemów, których empirycznie rozwiązać się nie da, jak np. kwestię istnienia Boga

• nauki szczegółowe są ograniczone metodologicznie - wynik poznania rzeczywistości jest ściśle uzależniony od przyjętej metody badań. Filozofia natomiast nie jest ograniczona metodologicznie, filozof nie może sobie narzucić konkretnej metody badań, gdyż rzutowałoby to na wynik badań, uniemożliwiając poznanie obiektywne prawdy. Filozofia jest nauką fundamentalną

6. Filozofia a sztuka

• żywiołem filozofii jest prawda/ żywiołem sztuki jest piękno

• w sztuce dominuje nieprawda/ filozofia dąży do prawdy

• filozofia i sztuka podejmują podobne wątki np. śmierć, egzystencja

• filozofia i sztuka mogą się nawzajem dopełniać, ale ze względu na odmienny przedmiot zainteresowania nie są tożsame.

7. Filozofia a religia

• są połączone razem poprzez tragedie- pytanie o istnienie Boga

• filozofia opiera się na rozumie a religia opiera się na wierze

• celem wiary jest zbawienie, zaś cele filozofii poznanie prawdy

8. Filozofia jako wiedza fundamentalna, uniwersalna, racjonalna i krytyczna

• Filozofia jest wiedzą fundamentalną, ponieważ pyta o rzeczy, które stanowią podstawę naszej egzystencji, dotyka spraw fundamentalnych, które nigdy nie stracą aktualności i zawsze będą nas intrygować. Trzy podstawowe obszary które bada filozofia to świat, człowiek i Bóg.

• Filozofia jest wiedzą uniwersalną, ponieważ nie jest ograniczona tematycznie, zajmuje się całą wiedzą, pyta o wszystko (np. metafizyka zajmuje się bytem, czyli wszystkim, co istnieje

• Filozofia jest wiedzą racjonalną, ponieważ opiera się na rozumie. Narzędziem poznania dla filozofa nie może być wiara, objawienie religijne czy przeczucie, lecz racjonalne myślenie.

• Filozofia jest wiedzą krytyczną, ponieważ w przeciwieństwie do religii i ideologii nie

9. Trójkąt Platoński

• związany jest z przypowieścią o jaskini, w której głównymi postaciami są kajdaniarze symbolizujący ograniczone poznanie

• kajdaniarze widzą tylko grę cieni na ścianie a nie widzą czym tak naprawdę są te cienie- oznacza to że istnieją pewne idee poza światem, które są prawdziwe

Trójkąt platoński:

• Są trzy fundamentalne wymiary, trzy punkty wyjścia - poznania myślenia człowieka. Oznacza to, że filozofia jest trójkowa bo zajmuje się trzema dla niej istotnymi aspektami, można jej badanie rozpocząć z trzech różnych punktów:

• Filozofia obiektywna - rozpoczyna refleksję od świata przedmiotów, od zewnątrz

• Filozofia subiektywna - rozpoczyna refleksję, myślenie od wewnątrz, od własnego jestestwa

• Filozofia absolutystyczna - rozpoczyna refleksję od świata idei, od Boga

10. Główne dziedziny filozofii i ich przedmioty

• filozofia ontologii- nauka o bycie, sposoby poznawania bytów; najbardziej ogólne prawa myślenia

• filozofia poznania- o poznaniu, jego granice, źródła prawa (epistemologia)

• filozofia antropologii- zajmuje się człowiekiem i jego społecznym wymiarem; czym jest społeczeństwo

• filozofia aksjologii- zajmuje się etyką i estetyką- czyli wartością dobra i wartością piękna

• filozofia dziejów- sens historii i czy kieruje nim racjonalność

• filozofia polityczna- podwaliny politologii, zajmuje się społeczeństwem i państwem; zajmuje się problemem relacji człowiek- polityka

• filozofia religii- czym jest Bóg; relacja człowiek- Bóg

• filozofia nauki- metodologia nauki; czym jest nauka

• filozofia przyrody- jak powstało życie (przyroda ożywiona); kosmos- czy wszechświat rośnie i jak powstał (przyroda nieożywiona)

Wszystkie wymienione dziedziny spina historia filozofii.

11. Etapy rozwoju filozofii i ich przedmioty:

• Filozofia Starożytna

• Filozofia grecka- pojawiła się na wyspach jońskich.

• Filozofowie przed Sokratesem nazywani byli presokratesami.

• Heraklit, Tales z Miletu- pytali o arche, co jest podstawą rzeczywistości.

• Uczniami Sokratesa byli Platon i Arystoteles, ich czasu to czasy filozofii klasycznej; Platon i Arystoteles dają poczatkem dwóm różnym drogom: empiryczna i duchowa.

• Nadchodzi czas szkół filozoficznych np. szkoła stoików (Seneka)- w szkołach szukano odpowiedzi na pytanie gdzie jest dobro i czym ono jest (dobro= szczęście).

• Epikureizm postrzegał dobro w przyjemności. Powinniśmy dążyć do takie życia gdzie będziemy narażać się na najmniej nieprzyjemności „Carpiem Diem”. Życie polega na przeżywaniu.

• Cynicy- radykalna asceza. Dobro jest w prostocie życia.

• Filozofia rzymska- wymieszanie filozofii greckiej z objawieniem Judeo- chrześcijańskim

• Okres Patrystyczny

• Synteza myśli greckiej i objawienia judo- chrześcijańskiego

• Św. Augustyn- nie ma rozdziału między religią a filozofią

• Filozofia Średniowieczna

• Główni przedstawiciele: św. Tomasz z Akwinu, św. Anzelm, Dunc Szkot, Mikołaj z Uzy

• Teocentryzm

• Epoka kończy się ogromnym postępem naukowym świata

• W okresie przejścia od średniowiecza do nowożytności ludzie odchodzą od teocentryzmu i zaczynają się interesować sobą, światem.

• Filozofia Nowożytna

• Nowożytność zaczyna się w XVII w. Jej przedstawicielem był Descartes (Kartezjusz)

• Nowożytność dzieliła filozofie na dwa nurty: empiryzm i racjonalizm

• Empiryzm- T. Hobbes, J. Locke, D. Hume (byli założycielami filozofii humanistycznej)

• Racjonalizm- Spinoza, Spiner, Leibniz, Kartezjusz

• Filozofia oświeceniowa (XVIII w)

• szkocka- empiryczna

• francuska- wiara w rozum i wiedze

• niemiecka- refleksja, duch

• Oświecenie kończy filozofia I. Kanta. Wraz z upadkiem rewolucji francuskiej zaczyna się myślenie niemieckie (Hegel, Fichte, Cheng) a kończy się on po II wojnie światowej.

• Filozofia współczesna (XX wiek)

12. Definicja człowieka:

• Nie da się w jednoznaczny sposób zdefiniować człowieka ponieważ nie jest on przedmiotem. Człowiek jest tajemnicą.

• G. Marcel- Jesteśmy tajemnicą w której tkwimy i nie możemy stanąć obok niej. Mamy więc problem w wyrażeniu kim jest człowiek

• Nie możemy zdefiniować człowieka bo nie można go sproblematyzować. Człowiek jest istotą niezupełną.

• J. P. Satyr (egzystencjonalizm)- człowiek nie jest przedmiotem, najpierw istnieje, sam się określa kim będzie; nie wiadomo co z nas wyrośnie

• Człowiek jest jedną z wielkich tajemnic bo niemożna człowieka zdefiniować, można tylko opisać jego historię.

• Arystoteles nazwał człowieka zwierzęciem politycznym

• Człowiek jest pomiędzy Bogiem i zwierzętami. Nasze życie jest aktem samorealizacji.

• B. Pascal- „Człowiek jest trzciną myślącą.”- jesteśmy istotą kruchą, wszystko nas może zabić ale przez to, że myśli ma świadomość swojej egzystencji, w tym właśnie twki siła bo możemy nią coś osiągnąć.

• Człowiek jest wewnętrznie rozdarty.

• Faktycznością jest istnienie człowieka i to że nie ma on wpływu na to kiedy i gdzie się urodzi.

• Człowiek nie może uciec od określonego losu. Musi zawsze dokonywać wyboru- to jest istotą człowieczeństwa.

• Człowieka określa zdolność techniczna, pragmatyczna i moralna.

• Filozofia judeochrześcijańska- człowiek jest bytem upadłym, narażonym na zło.

• Filozofia Grecka- człowiek jest istotą rozumną.

• Filozofia Nowożytna- człowiek jest najwyżej w drabinie natury.

13. Wyróżniki człowieka:

• animal racjonale- jest istotą refleksyjną

• animal symbolicum- żyje w świecie pełnym symboli

• homo loquens- zwierzę językowe, mówiące

• homo socialism- tworzy wspólnoty, społeczeństwa

• homo politicus- tworzy politykę i prawo

• homo fabber- zwierzę tworzące narzędzia i technikę

• homo laborans- istota pracująca

• homo ludens- oddaje się rozrywce

• homo religious- istota religijna

• homo patiens- istota cierpiąca

• homo viator- jest wędrowcem a jego życie jest zmienne

14. Człowiek na przestrzeni wieków:

• Człowiek antyku:

• Człowiek jest rozumiany jako mikrokosmos w stosunku do makrokosmosu.

• Człowiek posiada duszę intelektualną.

• Według Greków są trzy dusze:

• wegetatywna- brzuch

• zmysłowa zwierzęca- piersi

• zmysłowa intelektualna- głowa

• Według Platona ciało to więzienie dla duszy

• Człowiek jest istotą rozumną

• Nie było koncepcji ideale wolności. Grecy wierzyli w fatum i przeznaczenie.

• Nie było pojęcia historyczności (czas linearny) a grecy wierzyli w koncepcje czasu kołowego (zamkniętego).

• Myśl Patrystyczna- średniowiecze

• Spotkanie myśli greckiej i Biblii.

• Człowiek jest wolny i osobowy.

• Każda osoba jest odrębna i posiada swą godność.

• Św. Augustyn- mówił że najważniejsza jest wolność.

• Św. Tomasz- podkreślał racjonalność człowieka.

• Człowiek w Nowożytności

• Zwrot od transcendencji do immanencji

• Człowiek to istota refleksyjna, myśląca.

• Człowieka bardziej interesuje świat.

• Człowiek traci swoje środkowe znaczenie.

• Kartezjusz z podmiotu myślącego uczynił centrum filozofii. Określił człowieka jako istotę myślącą i istotę cielesną. Ciała są rozciągłe a myśli nie da się określić.

• Racjonaliści- głównie zajmowali się duchowością człowieka

• Empiryści- liczy się ciało.

• XX wiek

• Porównanie człowieka do zwierzęcia.

• Egzystencjalizm- wolność, przynależność, trwoga, rozpacz, odrębność.

• Wyraźnie odróżnienie przez W. Dltheya nauk humanistycznych i ścisłych.

• Sprzeciwienie zmaterializowania człowieka.

• Celem człowieka jest nieustanny rozwój bo zatrzymanie się w nim to upadek człowieczeństwa.

• Współczesnym człowiekiem zajmuje rządzi ekonomia zatem myślenie to liczenie- Scheller.

• Człowiek współczesny jest bezmyślny, jesteśmy anonimowi i powielamy jakieś wzorce. Mentalność tłumu.

• Im mamy doskonalsze narzędzia tym mniej jesteśmy odpowiedzialni za myśli.

15. Wielkość i małość człowieka:

• Zdolności poznawcze (przekraczanie granic)

• Odpowiedzialność za swoje życie

• Wina za swoje działania

• Wolność i godność

• Przekraczanie trudnych sytuacji granicznych np. śmierć

• Istota wewnętrznie nieskończona

• Rozległość rozumu i serca

• Człowiek to istota upadła, wypędzona z raju, która musi odkupić swoje winy (antropologia chrześcijańska).

• Człowiek to upadała dusza (Platon).

• Człowiek jest wyżej od zwierzą ale niżej od aniołów.

• Człowiek istota pogranicza- przekraczanie granic kultury i nauki.

16. Kondycja ludzka (conditio humano)

• Kondycją ludzką jest to co się składa na los człowieka

• Człowiek jest istotą skończoną ale zarazem nieskończoną bo ciągle odkrywa i szuka

• Ludzie są istotami przypadkowymi

• Do kondycji należy cierpienie i śmierć. Nikt niema doświadczenia o śmierci.

• Kondycja człowieka jest zarazem mała i wielka.

• Człowiek się rozwija albo upada.

• Każdy jest odrębny i niepowtarzalny.

• Człowiek kruchy i łatwo go zabić (stoicy).

• Problemem człowieka jest to, że ciągle żałuje- Kierkegaard

17. Pojęcie osoby w myśli starożytnej i średniowiecznej.

Starożytność:

• Nie było pojęcia osoby w takim pojęciu ja współcześnie

• Osoba jest to coś niezmiennego.

• W Rzymie pojęcie osoby wiązało się z urzędami i pełnionymi funkcjami.

Średniowiecze:

• Św. Augustyn- osoba jest istotą boską. Pojawia się metafizyczna konstytucja osoby, która musi być odrębna i wspólnotowa.

• Osoba jest niepodzielna i niemożna jej zastąpić w sytuacjach granicznych.

• Człowiek nie był by osobą gdyby nie brał udziały we wspólnocie.

• Umiejętnością życia osobowego jest utrzymywanie się na granicy- złoty środek.

• Osoba to indywidualna substancja o racjonalnej naturze- Boecjusz.

• W osobie istnieje coś niezmiennego co jest jej podstawą.

18. Pojęcie osoby w Nowożytności i XX wieku.

Nowożytność

• Kartezjusz odkrywa siebie samego poprzez proces świadomości.

• Osoba to istota myśląca i inteligentna, posiada autorefleksje. Umie pojmować siebie jako samego siebie w różnych czasach.- J. Locke

• D. Hume- osoba nigdy nie chwytuje siebie bez wrażenia.

• Kant- osoba pojmowana jest jak cel. Osoba jest celem w sobie samym. Wymiar moralny. Osoba ma charakter moralny. Autoteliczny wymiar osoby.

XX wiek:

• W. Stern- Jednostkowość, samoistność, samo wartościowość osoby. Każdy jest osobą.

• Personalizm (E. Mounier)- osoba jest egzystencją wcieloną. Nie tylko myślenie ale też cielesność. Osoba tworzy kulturę, jest komunikatywna, otwarta na innych. Ma ona charakter dynamiczny- rozwija się i jest wolna.

• Żeby być osobą trzeba posiadać wyposażenie moralne.

19. Osoba a przedmiot (różnice)

Wg. W. Sterna:

• osoba to jednolita całość/ przedmiot jest podzielny

• osoba- jakościowa/ przedmiot ilościowy

• osoba- indywidualna/ przedmiot porównywalny

• osoba- nie graniczna/ przedmiot- graniczny

• osoba- aktywna/ przedmiot- bierny

• osoba działa celowo/ przedmiot mechanicznie

• osoba bezcenna/ przedmiot- cena

20. Spór między subiektywizmem a obiektywizmem aksjologicznym.

Subiektywizm aksjologiczny mówił iż wartości są zależne od tego kto je spostrzega (sceptycy, sofiści). Natomiast obiektywizm aksjologiczny mówił, że wartości są przez siebie same a nie ze względu na coś, kogoś. Czynimy sprawiedliwie bo należy być sprawiedliwym.

21. Racjonalne uzasadnienie hierarchii wartości według B. Pascala.

Pascal mówił o porządku dóbr. Są trzy substancje: najniższa to materia, potem jest dusza a na końcu Bóg. Wartość rzeczy materialnych jest nieskończenie niska, duchowych a zwłaszcza Boga jest nieskończenie wysoka. Człowiek jest takim bytem, w którym stykają się wszystkiej te substancje. Człowiek to tylko marna trzcina ale co stanowi jego punkt wielkości to to, że jest trzciną myślącą.

22. Podział wartości według Tatarkiewicza i Ingardena.

Tatarkiewicz:

• Podzielił wartości na własne (niezniszczalne, pożądane) oraz na pochodne (umowne np. wartości)

• Wartości własne są subiektywne, natomiast wartości pochodne są obiektywne.

• Wartości własne dzielą się na ludzie i rzeczowe.

Ingarden:

• Podzielił wartości na moralne, kulturowe, witalne i utylitarne.

23. Hierarchia wartości według M. Schellera:

• Wartości hedonistyczne (najniższe)- czyli zaspokajani swoich potrzeb.

• Wartości utylitarne czyli użytecznościowe.

• Wartości witalne czyli biologiczne.

• Wartości duchowe czyli kulturowe, prawne, estetyczne, moralne etc.

• Wartość sacrum czyli to co święte.

Na każdym szczeblu można znaleźć wartości negatywne. Istnienie wartości pozytywnej jest samo w sobie pozytywne. Poprzez wartości podstawowe są rozumiane wartości bez których nie możemy żyć. Rozwój to wybieranie co raz wyższych wartości.

24. Podział wartości według D. von Hildebranda

Wartości to rzeczy, które są dla nas najważniejsze:

Trójpodział:

• Wartości subiektywnie zadawalające:

• Wartości hedonistyczny.

• Są kuszące i nie wymagają od nas wysiłku.

• Subiektywne.

• Między zadowoleniem a rzeczą jest związek. Zadowolenie jest miarą tego co przyjemne.

• To jest sfera naszych subiektywnych przeżyć

• Wartości ścisłe:

• Wartości jakościowe- to wartości witalne (zdrowie), moralne, estetyczne i intelektualne. Nie są one zrelatywizowane do osoby. Wymagają one większego wysiłku. Posiadają swoje zaprzeczenia.

• Wartości ontyczne- wartość osoby jako osoby. Nie mają zaprzeczenia bo osoba ludzka nie ma swojego zaprzeczenia. Jest to wartość absolutnie indywidualna.

• Wartości obiektywne:

• Dobre dla osoby.

• Nie tylko istnieją wartości ale jest ktoś kto je realizuje.

25. Przewrót w świecie wartości F. Nietzschego.

• Twórca moralizmu.

• Życie jest siłą, która usiłuje przetrwać.

• Są dwa wymiary życia: słabi i mocni.

• Życie jest poza dobrem i złem. Jest wolą mocy.

• Powinniśmy cenić siłę, władzę, panowanie etc. a odrzucić słabości.

• Resentyment- Uczucie pęknięte. Powstaje ono na skutek pęknięcia między uczuciami.

• Bajka Ezopa- uczucie równosilne- czyli mamy ochotę na coś ale inne uczucie nam na to nie pozwala bo może coś się nam stać, te uczucia zmywają się ze sobą.

• Ludzie używają moralności do usprawiedliwienia naszej słabości.

• Słabi tworzą taką etykę by zemścić się na mocnych.

• Resentyment motywuje ludzkie zachowania. oczyszcza wartośći.

26. Wolność wewnętrzna i zewnętrzna.

• Wewnętrzna:

• Świat w którym czujemy się wolni.

• Nikt nie może kierować naszymi myślami.

• Świat ducha.

• Chęć czynienia czegoś.

• Jest to decydująca wolność.

• Zewnętrzna:

• Możliwość się przed człowiekiem otwierają.

• Wolności polityczne, religijne, prawa.

• Kwestia wyboru.

27. Wolność negatywna i pozytywna.

• W każdym wolnym akcie wyboru jest moment negatywny- rezygnacja, uwolnienie się od czegoś.

• Żeby wybrać jedną możliwość musimy z innych zrezygnować.

• Wolność negatywna wiążę się właśnie z rezygnacją a w formie bardziej wyrazistej z buntem i anarchią.

• W filozofii Hegla moment wolności negatywnej to rewolucja.

• Wolności nie doświadczamy wprost- uświadamia nam ją dopiero jej utrata.

• Wolność pozytywna to: samorealizacja, zagospodarowanie możliwości, tworzenie i dodawanie do świata nowych wartości.

28. Wolność od i wolność do

• Wolność OD - jest negacją, rezygnacją z danej rzeczy, aby wybrać inną; jest to wolność dziecka z jednym $ w domu towarowym; musi ono dokonać wyboru i rezygnacji z wielu możliwości na rzecz tylko jednej;

• Wolność DO - jest momentem pozytywnym, wolnym wyborem bez żadnego przymusu; wybieramy daną możliwość; wchodzimy w przestrzeń jaką ona przed nami otwiera i uczymy się w niej poruszać z coraz większą swobodą; można to porównać z nauką gry na instrumencie; ucząc się odkrywamy przestrzeń możliwości, jakie daje instrument; stajemy się coraz bardziej wolni; muzyk wolny to muzyk doskonały

29. Wolność jako autonomia:

• Tylko człowiek autonomiczny (czyli taki który przypisuje sobie sprawczość czynów) i autentyczny jest wolny.

• Im nasze „ja” jest głębsze tym jesteśmy bardziej osobowi i akty takiej osoby są aktami wolnościowymi.

• „Ja” zewnętrzne to stereotyp czyli podporządkowywanie się.

• Czyn wolny jest czynem rzadkim.

• Trudno poznać czy ktoś działa z wolności czy może chce coś osiągnąć.

• O wolności decyduje to, iż świadomie chcemy coś osiągnąć.

• Wolność jest najtrwalsza i najkruchsza.

• Wolność jest warunkiem wszystkiego, jest wartością najwyższą. Wolność jest tożsama z osobą.

• Im głębsza tożsamość tym głębsza wolność.

• Wolność wobec Boga:

• Kartezjusz- Bóg nie może być podległy żadnym rzeczom- jest ponad racjonalny. Bóg jest mądrzejszy od mądrości. Wolność ludzka jest podracjonalna- pojawia się w świecie racjonalnym.

• Nietzsche- gdyby Bóg istniał to człowiek byłby jego niewolnikiem. Człowiek może być wolny w swoim świecie wtedy gdy nie ma w nim Boga.

• Sart- Jeżeli nie ma Boga to to co czynimy może być naśladowane przez innych- ogromna odpowiedzialność leży na naszych czynach.

• L. Szestow- Bóg jest poza dobrem i złem. Nie obowiązują go zasady, gdyż Bóg jest wolny.

• Tiszner- w Bogu dobroć jest tożsama z dobrem. Im wyższe dobro tym głębsza wolność.

30. Wolność w relacji do innych:

• Hobes- wszyscy z natury jesteśmy wolni. Wolność jest nieskończonym zagrożeniem: „Człowiek człowiekowi wilkiem”. Rezygnujemy z zakresu jakiejś wolności by zabezpieczyć innych. Bierzemy innych pod uwagę.

• Hegel- wolność jest związana z faktem uznania. Proces walki uświadamia nam czy jesteśmy wolni czy zniewoleni. Wolność nabywamy przez walkę. Tylko żywy może uznać nas za wolnych. Nie zabijamy więc swojego przeciwnika tylko czynimy go niewolnikiem (jest on pomiędzy życiem a śmiercią). To nie pan zniewala niewolnika tylko niewolnik daje wolność swojemu panu. Człowiek sam musi uwolnić się wewnętrznie wtedy będzie wolny.

• Satyr- każdy jest centralnym punktem własnego świata. Osoba, która wchodzi w mój świata jest zagrożeniem dla mnie. Relacje między ludzkie to konflikt.

• Według Hegla i Satyra- wolność to konflikt międzyludzki rozwiązywany instytucjami i prawami.

32)Koncepcja cnoty i dobra u Platona.

• U Platona na szczycie jest idea dobra i realizacje tej idei to droga do szczęścia.

• Radykalne dobro wymaga bezinteresowności.

• Cnoty:

• Opanowania- jest potrzebna dla ludzi wegetatywnych

• Odwagi- potrzebna wojsku, jest to siła opanowania przez rozsądek

• Mądrości- dla filozofów jest to mądrość i dobro

• Sprawiedliwość- występuje gdy są trzy powyższe cnoty.

33)Koncepcja cnoty i dobra u Arystotelesa.

• Istnieje tyle cnót ile jest ludzkich działań. Cnoty nie da się zdefiniować.

• Cnota jest zasadą zachowującą środek. Ma ona dwie wady: niedomiaru i nadmiaru. Cnota jest zaś umiarem

• Wszystko zależy od okoliczności w których dana cnota ma zostać użyta.

• Nie ma jednoznacznej cnoty.

• Decyzja zawsze należy do nas.

• Wybory moralne zawsze są obciążone złem. My wybieramy mniejsze zło.

• Droga do szczęścia do droga do cnót.

34)Formalna Etyka I. Kanta.

• Próbuje odnaleźć jedną zasadę postępowania.

• Są tylko dwa rodzaje czynów: pragmatyczne i etyczne. Tylko te które przestrzegają zasady dla zasady są etyczne.

• Tym co rozstrzyga o etyczności naszego postępowania jest motyw.

• Czynu etycznego nie da się uzasadnić.

• Dobra wola, bezinteresowność, obowiązek= czyn etyczny.

• Imperatyw hipotetyczny- liczy się środek, który prowadzi do celu.

• Imperatyw kategoryczny- liczy się cel.

• „Postępuj tak aby twoje postępowanie mogło stać się formą prawa powszechnego.”

• „Postępuj tak aby człowieczeństwo twoje i innych zawsze było celem a nie środkiem do celu.”

• Nie zawsze można zastosować imperatyw kategoryczny.

• Czym etyczny musi być bezinteresowny i zawsze musi kierować się ku człowieczeństwu.

35)Etyka utylitarna J. S Mill

• O istocie czynu etycznego decyduje skutek a nie cel i jak do niego dążymy.

• Rachunek hedonistyczny- zawsze robimy to co sprawia nam przyjemność.

• Sytuacje i okoliczności mają wpływ na t co jest dobre a co jest złe.

• Dobro= korzyść.

36)Sposób istnienia zła i jego rodzaje.

• Istnieją trzy typy zła (Leibniz)

• Moralne (ma konkretnego sprawcę)

• Fizyczne (kalectwa, choroby, nie znamy przyczyny)

• Metafizyczne (katastrofy)

• Koncepcja prywacyjna- zło nie ma samoistnego istnienia, jest brakiem dobra.

• Koncepcja gnostycka- dobro i zło są od siebie niezależne. Zło jest samoistne. Walka dobra i zła. Zło jest samoistne. Bez zła niebyło by świata byłby tylko Bóg.

• Koncepcja Tisznera- zło to zjawa, jest poza istnieniem i nieistnień. Dobro jest nam dane za cenę zła.

37)Co to jest Teodycea? (Leibniz)

• Teodycea to usprawiedliwienie Boga. Leibniz zastanawia się, dlaczego na świecie jest tyle zła, skoro został on stworzony przez doskonałego i dobrego Boga?

• Jak usprawiedliwić Boga w obliczy istniejącego zła.

• Zło jest negatywnym tłem dla dobra. Dobro istnieje dzięki złu.

38)Składowe elementy definicji kultury:

• Istnieje kultura duchowa i materialna.

• Kultura masowa pozostaje w sprzeczności z kulturą wysoką.

• Czarnkowski:

• Kultura to uwarunkowany sposób realizowania wartości.

• Kultura przejawia się w twórczości i życiu codziennym.

• T. Eliot:

• Kultura to jest to co mają na myśli antropolodzy. Odpowiedź na pytanie: Jak żyją ludzie?

• Kultura ma wymiar społeczny.

• J. Szczepański:

• Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiem

• H. Ricket:

• Kultura przeciwstawia się naturze.

• Kultura jest stworzona przez wolną twórczość człowieka.

• Kultura to sposób w jaki człowiek żyje w naturze.

• Kultura przekracza naturę gdy zaczyna zaspokajać estetykę.

• K. Wojtyłą.

• Kultura jest najbliżej związana z człowiekiem.

• Nie da się oddzielić człowieka od kultur.

• Kultura jest częścią ducha człowieka. Kultura wpływa na życie duchowe człowieka.

• Kultura jest odzwierciedleniem naszego ducha.

39)Epoki kultury a wartości dominujące:

• Średniowiecze:

• Idea dominująca- zbawienie religijne.

• Dostosowanie państwa ziemskiego do państwa „Bożego”.

• Myśli skierowane ku górze.

• Odrodzenie:

• Idea dominująca- fascynacja światem, odkrycia geograficzne, wynalazki.

• Odkrycie krytycznej wartości rozumu.

• Humanizm: człowiek sam siebie kształtuje.

• Romantyzm:

• Ida dominująca- postęp- wiek techniki.

• Dominacja kultury materialnej.

• Wiek XX

• Sprawiedliwość społeczna.

• Uczulenie na prawa człowieka.

40)Idealistyczne rozumienie rozumu.

• Platon:

• Rozum panuje nad niższymi formami życia.

• Rozum istniał w świecie idei zanim znalazł się w ciele.

• Istota duchowa powinna być opanowana. Prawda jest konieczna by dusza nie straciła skrzydeł. Dusza, która straciła skrzydła wpada w ciało. Ciało więzi dusze i rozum.

• Poznanie to przypominanie sobie tego poznaliśmy w tamtym świecie- to jest istota myślenia.

• Myślenie- powrót rozumu do świata z którego pochodzi.

• Myślenie jest wertykalne (wznoszące się).

• Św. Agusytn

• Odrzuca idee preegzystencji oraz wędrówki dusz po śmierci.

• Rozum wraz z człowiekiem się rodzi i wraz z nim umiera.

• Idea oświecenia rozumu ludzkiego przez Boga- iluminizm.

• Bóg myśli w sposób doskonały i zawiera w sobie dobro= szczęściu= piękno.

• Człowiek nigdy nie wie czym jest doskonałe dobro, piękno i szczęście.

• Kartezjusz:

• Trzeba poddać całą nasza wiedze wątpieniu dopóki nie znajdziemy czegoś pewnego. Aby to odkryć trzeba użyć do tego dedukcji matematycznej.

• Nie możemy wierzyć naszym zmysłom. Często ulegamy złudzeniom.

• Nie możemy zaufać naszej wyobraźni, gdyż ona również nas myli.

• Istnieje demon, który wprowadza na w błąd ale nie wiemy czy n istnieje i jak wprowadza nas w błąd. Nie możemy więc zaufać prawdom mówionym.

• Istnieje coś co jest nie powątpiewalne- Cogito ergo sum- myślę więc jestem. Jeżeli nawet wątpię to jestem.

• Rozum nie może być większy od swoich pomysłów.

• W naszym rozumie jest coś co nas przewyższa to jest Bóg.

• N. Malebranched:

• Nie da się idee nieskończonych zmieścić w skończonym rozumie.

• Teoria widzenia w Bogu- wszelkie poznanie musi być zapośredniczone przez rozum boski.

41)Empiryczne rozumienie rozumu:

• J. Locke

• Nie ma niczego w umyśle co by nie znajdowało się w zmysłach.

• Rozum to tabula rasa.

• Wszystko nabieramy poprzez doświadczenie.

• To co poznaje zmysłowo mogę nazwać ideą.

• Są jakości pierwszorzędne (mogą być poznawane przez jeden zmysł) i są jakości drugorzędne (poznawane przez wiele zmysłów).

• Jakości drugorzędne przysługują przedmiotom. Jakości pierwszorzędne sa subiektywne.

42)Porządek rozumu i serca u B. Pascala.

• Istnieją dwa rozumy: geometryczny i subtelny

• „Serce ma swoje racje, których rozum nie zna.”

• Serce to rozum. Posiada inną racjonalność niż rozum. Jest intuicją. Ma odmienne pole poznawcze, gdyż czuje. Jest to poznanie metafizyczne i religijne.

• Prawd wiary się nie dowodzi a twierdzeń matematycznych się nie czuje.

W poznaniu ludzkim można wyodrębnić dwa porządki: rozumu i serca. Rozum jest niedoskonały, zależny od zawodnej pamięci. Umysł tylko w ograniczonym zakresie potrafi wnioskować precyzyjnie i drobiazgowo analizować, oraz zdobyć się na syntetyczne uogólnienia. Pascal nie negował całkowicie wartości rozumu. Obok porządku rozumu istnieje, radykalnie od niego różny, rządzony własnymi prawami, porządek serca. Jest on jedyną formą kontaktu z ukrytym Bogiem

Próbował połączyć tradycje rozumu metafizycznego i matematycznego (arytmetycznego). Oddzielił dwa pola poznania, każde z tych pól posługuje się inną władzą poznania - „serce ma swoje racje, których rozum nie zna” - każdy z tych rozumów musi zajmować się swoim polem działania. Serce to także rozum, ale jest to innego typu racjonalność - jeden rozum dowodzi, drugi czuje.

43)Transcedentalne rozumienie rozumu I. Kant:

• Przyjęcie postawy krytyczne.

• Trzeba się zwrócić od przedmiotu do podmiotu. Trzeba zbadać strukturę przedmiotu by wiedzieć do czego on jest zdolny.

• Kant wstrzymał podmiot a ruszył przedmiot.

• Poznanie jest przestrzenne i czasowe. Przestrzeń i czas są formami naszego poznania. Uprzestrzenniami i uczasawiamy wszystko.

• Nie możemy poznać Boga i tego czy istniej bo nakładamy na niego przestrzeń i czas, gdyż tak my poznajemy i nie potrafimy się tego pozbyć.

• Rozum szuka w sobie granic poznania.

• Wiedza krytyczna.

---