Durkheim "Elementarne formy życia religijnego" (1912) - zadany fragment to Zakończenie czyli zebranie tego, co w książce udało mu się udowodnić
- główne idee i zasadnicze postawy obrzędowe będące podstawą każdej religii to: podział rzeczy na sacrum i profanum, pojęcie duszy, ducha, postaci mitycznej, bóstw plemiennych, a nawet międzyplemiennych, kult negatywny, praktyki ascetyczne, obrzędy oblacyjnej (ofiarnej) komunii, obędy imitujące, komemoratywne, piakularne
- kult niesie ze sobą doznanie radości, wewnętrznego spokoju, równowagi, entuzjazmu; religia to bodziec do działania i życiowa pomoc
- społeczeństwo to rzeczywistość, która jest przyczyną tworzenia doznań religijnych
- cywilizacja to dzieło społeczeństwa
- społeczeństwo to przede wszystkim aktywne współdziałanie - działanie jest więc dominantą życia religijnego też
- podstawowe kategorie myślenia i nauki wywodzą się z religii; prawie wszystkie wielkie instytucje społeczne mają źródło w religii - wszystkie formy życia społecznego kiedyś były formami życia religijnego
- siły sakralne są duchowymi siłami ludzi
- zabiegi materialne zw. z religią (namaszczenia, obmycia, posiłki) to tylko zewnętrzna powłoka skrywająca operacje umysłowe - oddziaływanie na życie duchowe
- religia odbija wszystkie przejawy społeczeństwa - również negatywne, prymitywne i odrażające, ale jednak rzeczywistość jest idealizowana
- ideały ewoluują - dlaczego?
jednostka uczy się idealizować zbiorowe życie - jest to niezbędne w życiu. potem te zbiorowe ideały ulegają indywidualizacji (każdy pojmuje je na swój sposób, coś dodaje, coś odejmuje itp.)
- w religii jest coś wiecznego, co musi przetrwać symbole, w które religia obrasta - nie może istnieć społeczeństwo bez religii
- diagnoza współczesności: faza słabości duchowej - dawni bogowie się starzeją, nowi się jeszcze nie narodzili - jest to stan przejściowy, nadejdzie jeszcze moment wielkiej ekscytacji (chyba nie na egzaminie;/)
- religia to nie tylko system praktyk (działanie, pobudzanie, porządkowanie), ale również system pojęć mających wyrażać świat (wzbogacanie, organizowanie)
- religia to swego rodzaju nauka - stara się opisać przystępnym językiem to, co kryje się za zasłoną mitu - nawet główne pojęcia logiki naukowej wywodzą się z religii
- religii nie jest znany zmysł krytyczny wprowadzony przez naukę
- myślenie naukowe to doskonalsza forma myślenia religijnego, nauka w ogóle stara się zastąpić religię - religia się broni, ale w końcu poznanie wejdzie i w kwestie wiary
- materią myślenia logicznego są pojęcia - a pojęcia są stałe (poza czasem), to wykrystalizowane i ustalone sposoby myślenia; natomiast wyobrażenia zmysłowe są zmienne, chwilowe, następują ciąle po sobie - ciągle w ruchu; pojęcie jako stałe jest możliwe do upowszechnienia (jeśli nie powszechne), pojęcia można dzielić z innymi - doznań i wyobrażeń nie; rozmowa, kontakt międzyludzki polega na wymianie pojęć - pojęcia umożliwiają łączność między ludzkimi umysłami
- pojęcia są wyobrażeniami zbiorowymi - sposobami, w jaki społeczeństwo jako całość wyobraża sobie obiekty swojego doświadczenia; sposobami, w jaki społeczeństwo przetwarza myślowo to, co należy do jego doświadczenia - nie jest jednak średnią wyobrażeń
- myślenie pojęciowe to nie tylko uogólnianie (to co ogólne zawiera bowiem tylko to, co szczegółowe), ale takie oświetlanie doznań, które je rozjaśnia i przenika
- każda cywilizacja ma swój system pojęć i każdy ludź pojmuje pojęcia na swój sposób
- pojęcie ma być prawdziwe - obiektywne; wyobrażenie zbiorowe dlatego że jest zbiorowe daje gwarancję obiektywności
- również wierzenia religijne zawierają pewną prawdę, którą należy odkryć
- istota wiary w naukę w niczym nie różni się od wiary religijnej
- upowszechnienie religii wymaga uzasadnienia (nikt nie będzie wyznawał religii bez sensu i odprawiał obrzędów jeśli nie wie po co) - oparcia na socjologii, psychologii, naukach przyrodniczych
- człowiek nie myślący pojęciami nie byłby człowiekiem, bo nie byłby istotą społeczną
- kategorie zagarniają pojęcia i tworzenie stałych ram życia umysłowego
- wszechświat istnieje tylko wtedy, gdy jest myślany, a myśleć o nim może tylko społeczeństwo - wszechświat jest więc częścią społeczeństwa
- społeczeństwo to świadomość zbiorowa, świadomość świadomości, najwyższa forma życia psychicznego; istnieje poza indywidualną przypadkowością, dostrzega tylko to co trwałe i istotne; system działających sił
- między religią a nauką nie ma antynomii - to różne sposoby ludzkiego działania wywodzące się z tego samego źródła - obydwa kierują się ku temu, co powszechne; nauka i moralność sprawiają, że człowiek może wznieść się ponad własny punkt widzenia i wieść egzystencję bezosobową