49.UKŁAD LIMBICZNY- lokalizacja, główne struktury i funkcje

• O lokalizacji słów kilka.

• Układ limbiczny- inaczej zwany jest rąbkowym ( nie mylić z rąbniętym)

Nazwa wywodzi się to z tego, że niektóre jego struktury rozmieszczone są na brzegu

(rąbku) półkul mózgowych.

• Ośrodki tworzące ten układ znajdują się na różnych poziomach mózgowia, od kory mózgowej aż do pnia mózgu. Wszystkie części są połączone i współpracują ze sobą. Mówiąc ogólnie- układ odpowiada za czynności popędowo- emocjonalne.

• Struktury układu można podzielić wg różnych kryteriów, czerpiąc z Sadowskiego i Chmurzyńskiego przyjmę podział na : Struktury korowe i podkorowe.

Struktura i funkcje.

• Struktury korowe układu limbicznego

Hipokamp

• Znajduje się blisko komory bocznej, w obrębie jej rogu skroniowego.

Tworzy wraz z zakrętem zębatym- formację hipokampalną. Należy do prakory.

• Połączenia aferentne dochodzące do hipokampa z:

zakrętu obręczy i z przegrody

• Połączenia eferentne od hipokampa do:

sklepienia podwzgórza ciała sutkowate różne struktury

• Hipokamp jest miejscem występowania rytmu theta.

Amplituda i częstotliwość fal thetha wykazują ścisły ze stanem wzbudzenia i uwagi.

• Badania wykazały także wpływ hipokampa na kodowanie śladów pamięciowych i regulacje czuwania i snu.

Rysunek 1 Sklepienie

• Zakręt obręczy

• Tylna część zakrętów oczodołowych

• Biegun płata skroniowego

• Obszary te spełniają szereg funkcji:

wpływają na aktywność ruchową, regulują stan napięcia układu wegetatywnego,

kierują czynnościami popędowo- emocjonalnymi.

• Opuszka węchowa, guzek węchowy, płat węchowy

• Jest to zespół ośrodków węchowych.

• Struktury podkorowe układu limbicznego

• Podwzgórze

• Niewielka struktura położona w brzusznej części mózgowia, w bliskim sąsiedztwie podstawy czaszki

• Pod względem anatomicznym w obrębie podwzgórza wyróżnia się :

Część przednią- wzrokową

środkową- guzową

tylną- sutkowatą

• W części przedniej znajdują się jądra nadwzrokowe i przykomorowe, oba zawierają komórki neurosekrecyjne, wydzielające wazopresynę i oksytocynę.

• Przegroda

• Składa się z dwóch cienkich blaszek, rozpiętych między ciałem modzelowatym a sklepieniem.

• W obrębie przegrody znajdują się dwa skupiska komórkowe- jądra przegrody, przesyłające impulsy:

przyśrodkowe -z ukł. siatkowatego pnia mózgu do hipokampa

boczne- z hipokampa do innych struktur, głównie śródmózgowia

• Przegroda uczestniczy w regulacji czynności popędowych.

Hamuje strach. ( jeśli się za bardzo się boisz, Twoja przegroda szwankuje ;)

Rysunek 2 Połączenia przegrody

• Ciało migdałowate

• Owalna struktura umiejscowiona w głębi płata skroniowego. Pod względem filogenetycznym rozróżnia się 2 części ciała migdałowatego:

korowo-przyśrodkową- uczestniczy w mechanizmach percepcji węchowej

podstawno-boczną- kieruje wyłącznie czynnościami popędowo-emocjonalnymi.

• Ciało migdałowate reguluje pobieranie pokarmu. Odgrywa ważną rolę w mechanizmach ochronnych ( patrz: ucieczka, walka). Według niektórych danych, ciało kieruje także czynnościami seksualnymi i popędem macierzyńskim.

Ośrodki w tylnej części pnia mózgu:

miejsce sinawe, brzuszna okolica nakrywki, jądra szwu,

istota szara śródmózgowia, istota czarna, część prążkowia.

• Podstawowe procesy motywacyjne i stany emocjonalne w sensie przyjemności i przykrości. Kierowanie wrażliwością organizmu na bodźce bólowe.

......................................................................................................................................................

50.KORA MÓZGU- podział filogenetyczny, cytoarchitektonika, topografia funkcjonalna.

• Pod względem filogentycznym korę dzielimy na:

Prakorę (allocortex)- mniejsza liczba warstw, czynności węchowe

Starą korę ( juxtallocortex)- czynności popędowo-emocjonalne

Nową korę (isocortex)- sześciowarstwowa budowa, f. percepcyjne, kojarzeniowe

• Poszczególne warstwy kory różnią się pełnioną funkcją:

-Warstwa V zawiera neurony odprowadzające (eferentne), którymi są duże komórki

piramidowe o długich aksonach. Komórki ziarniste są neuronami odbiorczymi.

-Do komórek ziarnistych warstwy IV dochodzą drogi sensoryczne, a do komórek

warstwy II połączenia od nieswoistych układów mózgu.

-Neurony warstw III, V i VI biorą udział w wytwarzaniu połączeń asocjacyjnych

między różnymi obszarami kory.

• Badacz Economo wykazał, że w niektórych obszarach kory granice

między warstwami są wyraźne, i taką cechę budowy kory nazwał homotypią,

w innych zaś zatarte, i taką cechę nazwał heterotypią.

• Pola cytoarchitektoniczne kory

.

• Najczęściej stosowany jest podział kory według Brodmanna na 52 pola

cytoarchitektoniczne.

• Należy podkreślić, że żaden z podziałów kory ze względu na jej budowę mikroskopową nie ma związku z makrostrukturą kory, czyli z układem zakrętów i bruzd.

Rysunek 3 A- powierzchnia górno-boczna, B- powierzchnia przyśrodkowa

.............................................................................................................................................

51. JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA- jako element układu kontroli ruchów; najważniejsze drogi kresomózgowia i ich znaczenie funkcjonalne.

• Jądra podstawne są to duże skupienia istoty szarej w obrębie brzusznej

(podstawnej) części kresomózgowia.

Największym zespołem ośrodków w ich obrębie jest ciało prążkowane.

• Ciało prążkowane składa się z trzech części:

jądra ogoniastego, skorupy i gałki bladej

prążkowie jądro soczewkowate

• Jądro soczewkowate oddzielone jest od jądra ogoniastego-torebka wewnętrzna.

• Na zewnątrz skorupa graniczy z torebką zewnętrzną oddzielającą ją od przedmurza.

• Blisko (przyśrodkowo) skorupy znajduje się gałka blada, w obrębie której znajduje się blaszka rdzeniowa wewnętrzna i zewnętrzna.

• Przedmurze jest niewielkim skupiskiem istoty szarej między jądrem soczewkowatym a wyspą.

Rysunek 4 Schemat topografii jąder podstawy

• Ciało prążkowane jest ważną częścią układu pozapiramidowego, którego zadaniem jest regulacja napięcia mięśniowego i kontrola ruchów dowolnych

• Do grupy jąder podstawnych regulujących czynności ruchowe należy

oprócz ciała prążkowanego jeszcze:

jądro niskowzgórzowe

istota czarna ( w śródmózgowiu, składa się z części siatkowatej i cz. zbitej).

• Połączenia pobudzające i hamujące jądra podstawne

• Połączenia aferentne- pochodzą z kory mózgu,

połączenia eferentne biegną w dwóch kierunkach - do jąder wzgórza i dalej - do kory

oraz do ośrodków ruchowych w pniu mózgu.

• Dzięki takiemu układowi połączeń jądra podstawne z jednej strony mogą korygować

stan pobudzenia ośrodków ruchowych kory mózgu, z drugiej zaś wpływają na

wykonywanie ruchów głównie poprzez regulację napięcia mięśniowego.

• Na zakończeniach włókien nerwowych w jądrach podstawnych uwalniają się

przekaźniki pobudzające (kwas glutaminowy, acetylocholina) i hamujące (kwas

gamma-aminomasłowy - GABA, enkefaliny, dynorfiny) czynność neuronów.

Dwukierunkowym działaniem odznacza się dopamina, która zależnie od

rodzaju aktywowanych receptorów, pełni rolę pobudzającą i hamującą.

• Drogi kresomózgowia

Wybaczcie ze tę przytłaczającą listę. Za bardzo nie wiedziałam jak to ugryźć. W kresomózgowiu zawierają się półkule mózgu, więc można w nieskończoność mnożyć różne szlaki, drogi itd.

Nigdzie nie ma zgrabnej tabelki pt. „drogi kresomózgowia”

Drogi spoidłowe - spajają obie półkule mózgowe. Zbudowane z włókien spoidłowych. Największym skupieniem jest ciałko modzelowate. Główną funkcją jest przekaz informacji pomiędzy półkulami mózgu.

Droga rdzeniowo - śródmózgowia - kontroluje drogi zstępujące, które hamują intensywność informacji bólowej na poziomie rdzenia,

Droga rdzeniowo - wzgórzowa - zaangażowana w świadome odczuwanie niedokładnie zlokalizowanego, palącego bólu, jednak główną funkcją jest wytwarzanie wzbudzenia w odpowiedzi na szeroką gamę bodźców.

Szlak guzowo - przysadkowy - za pomocą tego szlaku podwzgórze sprawuje kontrolę nad uwalnianiem hormonów przez przysadkę mózgową.

Droga korowo-mostowo- móżdżkowa - jedna z największych w OUN. Droga ta steruje boczne drogi ruchowe idące do kończyn.

Droga korowo - rdzeniowa - tworzy drogę zstępującą, Odtwarza mapę somatotopową.

Droga przedsionkowo-rdzeniowa przyśrodkowa - zawiera neurony pobudzające i hamujące. Uczestniczy również w pewnych odruchach przedsionkowo - czworacznych.

Droga przedsionkowo - rdzeniowa boczna - daje projekcje do wszystkich segmentów rdzenia kręgowego.

Nowa droga rdzeniowo wzgórzowa - neurony tej drogi mają małe pola recepcyjne i wybiórczo przesyłają informację albo z nocyroreceptorów albo z termoreceptorów.

Droga pokrywowo rdzeniowa - odpowiedzialna za ruchy głowy.

Droga przegrodowo - hipokampalna - jej zanik powoduje chorobę Alzheimera.

Droga przeszywająca - transportuje włókna hipokampa , przez co uczestniczy w tworzeniu połączeń synaptycznych na dendrytach komórek ziarnistych zakrętu zębatego.

52.RECEPTORY- kryteria klasyfikacji, własności; elektrogeneza, zasady

kodowania informacji.

• Receptory można podzielić wg różnych kryteriów:

• Uwzględniając umiejscowienie receptorów w obrębie ustroju oraz pochodzenie bodźców, rozróżniamy

eksteroreceptory- kontaktują się ze środowiskiem zewn., odbierają sygnały ze świata

interoreceptory- w ścianach narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych,

informują one układ nerwowy o stanie tych narządów.

prioproioreceptory- w narządach ruchu, sygnalizują ułożenie ciała względem siebie

oraz stan napięcia mięśni.

• Ze względu na położenie źródła bodźca w stosunku do organizmu eksteroreceptory dzielimy jeszcze na :

telereceptory- reagujące na sygnały przychodzące z oddali (np.: świetlne, dźwiękowe)

kontaktoreceptory- pobudzane przez fizyczny kontakt źródła bodźca z receptorem.

• Ostatnim kryterium jest specyficzna wrażliwość receptora na

fizykochemiczne właściwości bodźców. Rozróżniamy:

Mechanoreceptory- czyli receptory pobudzane przez bodźce mechaniczne, takie jak nacisk, rozciąganie, oraz wiele innych powodujących zmianę kształtu receptora.

• Receptory dotyku, znajdujące się w skórze

• Prioprioreceptory, w narządzie ruchu i równowagi

• Receptory w narządzie słuchu, pobudzane przez fale akustyczne

• Baroreceptory, czyli receptory reagujące na zmianę ciśnienia tętniczego

• Receptory w ścianach żył i serca, wrażliwe na rozciąganie narządów krwią

Termoreceptory- czyli receptory pobudzane przez podwyższoną lub obniżoną temperaturę, spotykamy je w skórze i w głębi ciała, szczególnie OUN

Fotoreceptory- odbierają sygnały w postaci promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości mieszczącej się w określonym zakresie widma słonecznego. Receptory te pobudzane są nie bezpośrednio przez światło lecz wtórnie wskutek działania związków chemicznych wytwarzanych w siatkówce pod wpływem światła.

Chemoreceptory- zewnętrzne: wchodzą w skład analizatora węchowego i smakowego

wewnętrzne: w ścianach naczyń krwionośnych i w OUN

Nocyceptory- stanowią odrębny zespół, są pobudzane przez bodźce mechaniczne, termiczne, chemiczne, ale o takim natężeniu, które grozi uszkodzeniem tkanek. Subiektywnym stanem pobudzenia jest ból

• Elektrogeneza

• Niektóre receptory występują w postaci odrębnych komórek receptorowych, jak np.: pręciki i czopki lub występują w postaci wolnych zakończeń nerwowych jak receptory bólowe.

• Podobnie jak w neuronach receptory są pobudliwe. Błona komórki receptorowej jest spolaryzowana. Potencjał elektryczny wnętrza receptora jest ujemny w stosunku do otoczenia

• W większości receptorów stan pobudzenia wyraża się obniżeniem tego potencjału, czyli depolaryzacją błony. Jednakże pobudzenie niektórych receptorów np.: wzrokowych, związane jest ze zwiększeniem ujemnego potencjału wnętrza, czyli hiperpolaryzacją

• Zmianę potencjału błony komórkowej receptora pod wpływem bodźca nazywamy- potencjałem receptorowym.

• Powstanie potencjału generatorowego pociąga za sobą przepływ prądu elektrycznego między zakończeniem a dalszą częścią włókna. Prąd ten wyzwala potencjał czynnościowy

• Zasady kodowania informacji

• Potencjał generatorowy odwzorowuje siłę bodźca analogowo tzn. im silniejszy bodziec, tym wyższa amplituda tego potencjału.

• Pod wpływem potencjału generatorowego powstają we włóknie czuciowym potencjały czynnościowe o stałej amplitudzie i częstości pojawiania się.

Mówimy więc, że siła bodźca jest tu kodowana w sposób cyfrowy.

• Włókno czuciowe przekazuje impulsy do OUN. Liczba impulsów jaka może przejść przez włókno w jednostce czasu jest ograniczona refrakcją tego włókna, a ta z kolei zależy od jego szerokości (kalibru)

• Dlatego też w niektórych układach aferentnych np.: w drodze słuchowej, kodowanie informacji odbywa się z zaangażowaniem wielu włókien do przesyłania sygnału reprezentującego wysoki ton.

53.PODSTAWOWE PRAWA I ZASADY RECEPCJI

i ich podłoże strukturalno-czynnościowe.

Zasada znakowanej linii przekazu

= Prawo swoistej energii zmysłów Mullera

= zasada miejsca

Zasada logarytmicznego odwzorowania intensywności

= Prawo E.M.Webera - G.T.Fechnera,

= rónanie S.S.Stevensa

= zasada częstotliwości

• Równanie Stevensa

S = k x (log I - log I0) = k x log (1 + _ I/ I0)

Ψ = k x (Φ - Φ0)n

Prawo Webera-Fechnera,

określające zależność między siłą bodźców działających na organy zmysłowe człowieka a intensywnością wywołanego przez nie wrażenia. Im większy jest przyrost siły bodźca, tym siła wrażenia jest mniejsza.

54. FUNKCJONALNA ORGANIZACJA NARZĄDÓW ZMYSŁÓW

(czucia skórnego, głębokiego, bólu, chemorecepcji, zmysłu równowagi)

i związanych z nimi systemów aferentnych (analizatorów).

Czucie powierzchniowe

• Skóra odbiera bodźce z otoczenia, a następnie przekazuje informacje o nich do OUN. Funkcja ta jest możliwa ze względu na występowanie różnych receptorów w jej wnętrzu, reagujących na bodźce mechaniczne, termiczne i bólowe.

• Impulsy czucia skórnego są przesyłane do OUN włóknami mielinowanymi oraz bezmielinowymi grupy C

• Obszar skóry unerwiany przez konkretne włókno nazywamy polem recepcyjnym tego włókna. Im mniejsze jest pole recepcyjne włókien unerwiających daną okolicę ciała, tym bardziej precyzyjne jest czucie w obrębie tej okolicy.

• U ssaków wyróżniamy 4 rodzaje czucia powierzchniowego:

dotyku, ciepła, zimna i bólu.

• Czucie dotyku

za pomocą dotyku otrzymujemy informację o

• zetknięciu się przedmiotu z powierzchnią skóry,

• stałym kontakcie pow. skóry z jakimś przedmiotem

• właściwościami przedmiotu (gładkość, twardość itp.)

• ruchu przedmiotu po powierzchni skóry

• drganiach przedmiotu stykającego się ze skórą

Receptory dotyku należą do mechanoreceptorów.

U ssaków receptorami dotyku są ciałka Ruffiniego, Pacciniego, Meissnera, Krausego, komórki Merkela i receptory okołowłosowe.

Receptorami wykrywającymi powolne zmiany siły bodźca są ciałka Meissnera

Wrażliwe na drgania są ciałka Paciniego.

Czucie bólu

Receptory bólu występują w skórze za pomocą wolnych zakończeń nerwowych- są to wspomniane już przeze mnie nocyceptory.

Na podstawie subiektywnych doznań wyróżniamy 2 rodzaje bólu:

-ostry o charakterze kłucia (przewodzone w włók. mielinowych)

- piekący (palący)- (przewodzone w włók bezmielinowych C)

Zjawiskiem zbliżonym do bólu jest czucie łaskotania i swędzenia. Związane jest ono z podrażnieniem przez słabe bodźce mechaniczne zakończeń bólowych w płytkich warstwach skóry (przewodzone włók. bezmielinowymi C)

Czucie temperatury

Receptory zimna znajdują się w płytszych warstwach skóry graniczących z naskórkiem, natomiast receptory ciepła umieszczone są głębiej.

• spadek temperatury odbierany jest przez kolbę końcową ( Krausego)

• wzrost temp. odbierany przez ciałka zmysłowe ( Ruffiniego).

Receptory ciepła i zimna odbierają wzrost lub spadek temp. Tylko wtedy kiedy temp. otoczenia różni się od temp. powierzchni skóry.

Zero fizjologiczne - kiedy przy jednakowej temp. powierzchni skóry i otoczenia receptory ni są pobudzane.

Czucie głębokie

• Jest to zdolność odczuwania ułożenia części ciała oraz ich ruchu biernego i czynnego. W zakres tego czucia wchodzi też ocena oporu przeciwstawiającego się pracy mięśniowej, ciężaru podnoszonego przedmiotu i dokładności (efektywności) wykonanego ruchu.

• Do receptorów czucia głębokiego zaliczamy receptory mięśniowe i receptory narządu równowagi.

Receptory czucia głębokiego

-występują w torebkach stawowych, więzadłach, okostnej w pobliżu stawów.

- są one pobudzane przez siły mechaniczne powodujące rozciąganie, skręcanie lub

- w obrębie nerwów obwodowych impulsy czucia głębokiego biegną głównie we włóknach mielinowych grupy A

- ważnym pokorowym ośrodkiem integrującym czucie głębokie są czuciowe jądra wzgórza

Czucie równowagi i przyśpieszenia

-służy do utrzymania właściwego położenia ciała względem kierunku działania siły ciężkości

- z utrzymywaniem równowagi wiąże się odczuwanie zmian prędkości ruchu, utrzymywanie równowagi w warunkach dynamicznych, równowaga statyczna

- czynności te są kontrolowane przez mechanizmy odruchowe, bez udziału świadomości.

- reprezentacja czucia równowagi znajduje się w okolicy czuciowej kory mózgu.

Korę dzielimy na prakorę, starą korę i nową korę.

Korowe struktury układu limbicznego należą do prakory i starej kory. Więcej o korze- nieco później ;)

Dla zaintersowanych, rozwinięcie Sadowski, str. 107. Myślę, że z punktu widzenia egzaminu, nie jest to aż tak ważne.

Rozwinę pobieżnie. Pokrywa się to z zagadnieniem 7-10

Wybaczcie, że tak mało, ale nie wiem do końca o co chodzi. Najlepiej zerknąć na slajdy z percepcji.

Korzystałam z informacji w Sadowskim i Chmurzyńskim.

1. Warstwa drobinowa (I), położona najbardziej powierzchownie, o przewadze

włókien, przebiegających równolegle do powierzchni kory.

W warstwie tej spotyka się dendryty komórek piramidowych, których

perykariony znajdują się w głębszych warstwach kory.

2. Warstwa ziarnista zewnętrzna (II), stosunkowo wąska. Zawiera drobne komórki

o krótkich wypustkach, z charakterys. ziarnistościami w cytoplazmie.

3. Warstwa piramidowa zewnętrzna (III), zawierająca średnie i duże komórki

piramidowe, których perykariony mają kształt stożka, zwróconego wierzchołkiem

w stronę powierzchni kory.

4. Warstwa ziarnista wewnętrzna (IV), zawierająca komórki podobne do tych, które występują w warstwie ziarnistej zewnętrznej

5. Warstwa piramidowa wewnętrzna (V), zawierająca duże komórki piramidowe,

zwane też komórkami Betza.

Są to neurony ruchowe, których

aksony tworzą drogę korowo-rdzeniową.

6. Warstwa komórek różnokształtnych (VI), zawierająca komórki o najrozmaitszych

kształtach: okrągłe, wrzecionowate, trójkątne, wielokształtne i inne.

Uwaga !

Teraz mała zabawa. Wybierz sobie numerek, a magiczna tabelka wskaże Ci funkcje tego miejsca.

Uwaga !

Teraz mała zabawa. Wybierz sobie numerek, a magiczna tabelka pod spodem wskaże Ci funkcje tego miejsca. Możesz nie trafić.

---