Prawo międzynarodowe prywatne

Dr Marcin Glicz

6.10.2009

EGZAMIN

Materia:

1. Ustawa a.) ustawa z 12 listopada 1965 roku Prawo prywatne międzynarodowe.

b.) KPC - międzynarodowe postępowanie cywilne

c.) Rozporządzenie RZYM I

d.) Rozporządzenie RZYM II

2. Podręcznik a.) Maksymilian Pazdan „Prawo prywatne międzynarodowe”

b.) Piotr Łaski „Prawo prywatne międzynarodowe - REPETYTORIUM”

3. Wykłady a.) Glicz (część ogólna)

b.) Kruczalak-Jankowska (część szczegółowa).

Forma:

Pisemny. 2 pytania z części ogólnej + kazus z części szczegółowej. Zerówka pisemna, na ostatnim wykładzie.

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE - Ogólna charakterystyka

Prawo kolizyjne - ma rozstrzygać konflikt praw. Przepisy kolizyjne. Rozstrzyga spory

Nie reguluje bezpośrednio stosunków prawnych - tylko pośrednio - wskazuje odpowiednie prawo.

Jest to młoda dziedzina - około 100 lat.

Opiera się głownie na doktrynie a nie na długotrwałym stosowaniu.

Uzupełnia prawo krajowe.

Szerokie pojęcie PPM - ustawy kolizyjne + konwencje (np. Międzynarodowe Konwencje Sprzedaży Towaru).

Wąskie pojęcie PPM - tylko normy o charakterze kolizyjnym, pośrednie. Nie regulują niczego - tylko wskazują prawo właściwe.

13.10.2009

Ogólna charakterystyka PPM:

1. Prawo

2. Prywatne

3. Międzynarodowe

Kolejność tych elementów jest dowolna.

PRAWO PRYWATNE - zespół norm, dotyczących stosunków opartych na równorzędności stron: stosunki osobiste, majątkowe w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego i prawa pracy.

PPM to gałąź szeroko pojętego prawa prywatnego.

MIĘDZYNARODOWE - zespół norm, które dotyczą stosunków prawnych z elementem obcym (o charakterze międzynarodowym).

Element obcy wynika z:

1. Podmiot jest osobą fizyczną o obywatelstwie obcego państwa lub mająca miejsce zamieszkania za granicą, lub osobą prawną z siedzibą za granicą.

2. Gdy przedmiot stosunku prawnego znajduje się za granicą (określone zachowania się tego podmiotu).

3. Gdy dokonanie czynności prawnej lub zaistnienie zdarzenia prawnego miało miejsce za granicą.

Powyższe elementy występują obecnie często (obecność w UE).

Mamy do czynienia z konfliktem norm w przestrzeni (na tle stosunków z elementem obcym). Odpowiedzi udzielają przepisy ustawy o PPM.

PPM:

1. UJĘCIE W ZNACZENIU WĄSKIM - to wyłącznie normy kolizyjne rozgraniczające działanie różnych systemów prawnych w przestrzeni. Mają one określić, czy stosuje się normy prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego, prawa pracy do danego stosunku prawa prywatnego.

Normy II stopnia (normy o normach) - jest to także norma kompetencyjna. Wskazują nie tyle kompetentny organ, ale i właściwy system prawny. Normy pochodzenia krajowego (podejście stosowane na UG).

2. UJĘCIE W ZNACZENIU SZEROKIM - obejmują prócz norm kolizyjnych także normy merytoryczne o zasięgu międzynarodowym, regulują stosunki prawne bezpośrednio. Stanowią prawo jednolite.

PPM a prawo obcych (prawo cudzoziemców):

Art. 8 PPM - zasada ogólna traktowania cudzoziemców na równi z obywatelami RP.

PPM a międzynarodowe postępowanie cywilne:

PPM a międzynarodowe prawo publiczne:

Unifikacja PPM:

Wprowadzenie jednego systemu. PPM ma charakter wewnętrzny. Unifikacja jest trudnym procesem.

Harmonizacja zaś miałaby polegać na dopasowaniu względem siebie tak, by się zazębiały między sobą. Przejawem unifikacji jest aktywność Międzynarodowego Instytutu Unifikacji Międzynarodowego Prawa Prywatnego oraz w ramach ONZ - UNCITRAL.

ŹRÓDŁA PPM:

1. Akty prawa wewnętrznego - zawierają normy PPM pojmowanego sensu stricto.

1. Kodeks cywilny (Holandia, Belgia).

2. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Niemcy).

3. Jedna lub wiele ustaw odrębnych (Polska, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Dania).

Ustawa z 1926 roku zastąpiona ustawą o PPM z 12 listopada 1965 roku.

d.) Przepisy kolizyjnoprawne znajdują się także w innych ustawach (prawo wekslowe, prawo czekowe, kodeks pracy, prawo o aktach stanu cywilnego, kodeks morski, prawo lotnicze).

2. Umowy międzynarodowe - normy o charakterze jednolitym (merytoryczne).

Mają ujednolicać normy kolizyjne.

• Umowy multilateralne:

• Konwencja haska dotycząca uregulowania opieki nad małoletnimi z 12 czerwca 1902 roku;

• Konwencja haska dotycząca ubezwłasnowolnienia i analogicznych zarządzeń opiekuńczych z 17 lipca 1905 roku;

• Konwencja haska dotycząca kolizji praw w przedmiocie formy zarządzeń testamentowych z 5 października 1961 roku;

• Konwencja haska o właściwości organów i prawie właściwym w zakresie ochrony małoletnich z 5 października 1961 roku;

• Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z 25 października 1980 roku;

• Konwencja warszawska o ujednostajnieniu niektórych prawideł, dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, podpisana w Warszawie dnia 12 października 1929 roku.

• Umowy bilateralne - (jest ich więcej) - przykład:

• Umowa pomiędzy Polską a Estonią o stosowaniu prawa i o stosowaniu pomocy prawnej.

Umowy o charakterze merytorycznym to głównie:

• Konwencja wiedeńska z 1989 roku o międzynarodowej sprzedaży towarów;

• Konwencja nowojorska z 1974 roku o przedawnieniu w sprzedaży towarów.

• Prawo zwyczajowe - odegrało ogromną rolę w tworzeniu PPM. Kodyfikacja sprawiła, że zwyczaj stracił na znaczeniu. Niemniej jest on ważny.

• Prawo wspólnotowe

a.) Rozporządzenie RZYM I, Rozporządzenie RZYM II - regulują kwestie zobowiązań.

Normy kolizyjne PPM

Teoria Tramera - norma kolizyjna to norma przewidująca, kiedy należy stosować normy własne a kiedy normy obce oraz zawierające określenie trybu decydującego, którą z tych norm stosować.

Nie reguluje bezpośrednio stosunków prawnych. Adresatem jest organ stosujący prawo (sąd, kierownik USC, zwykły obywatel).

Budowa normy kolizyjnej - model trójczłonowy:

1. Hipoteza - obejmuje zakres. Opis pewnej stypizowanej sytuacji faktycznej, do której norma się odnosi (prawo cywilne, rodzinne i opiekuńcze, prawo pracy). Zakres zawiera wyrażenia o zabarwieniu prawnym (zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych oraz inne z zakresu prawa cywilnego).

2. Dyspozycja - cała istota normy kolizyjnej. Zawiera nakaz (zakaz) oraz łącznik.

1. NAKAZ - decyduje o wyłączeniu danego systemu prawnego. Przykłady:

stosuje się prawo państwa;

podlega prawu państwa;

właściwe jest prawo państwa.

2. ŁĄCZNIK - wiąże sytuację prawną wykazaną w zakresie z danym obszarem prawnym. Stanowi kryterium wskazujące o jakiego państwa prawo chodzi.

1. określnik nominalny:

• podstawa - różnego rodzaju więzi: obywatelstwo, miejsce zamieszkania, siedziba, miejsce położenia rzeczy, miejsce dokonania czynności.

• dopełniacz - uzupełnia podstawę na zasadzie: kogo?, czego?; odpowiada na pytanie: czyje?, czego?; dopełniacz obywatelstwa: obywatelstwo osoby fizycznej, dziecka, matki; dopełniacz siedziby: siedziba osoby prawnej, organu, spółki.

b.) subokreślnik temporalny - precyzuje określnik nominalny pod względem czasowym. Występuje w każdej normie kolizyjnej, ale nie zawsze jest wyrażony expressis verbis. Zwroty przykładowe: każdoczesny, z chwilą urodzenia, z chwilą śmierci.

3. Sankcja - element normy kolizyjnej, który nie występuje w żadnym przepisie normy kolizyjnej. Szukać ich należy w normach, które przewidują sankcje w przypadku zastosowania niewłaściwych norm kolizyjnych. Stanowi podstawę zarzutu apelacyjnego.

Statut:

Obszar prawny wskazany za pomocą łącznika nosi nazwę statutu (oznacza zatem prawo właściwe dla danego stosunku prawnego). W zależności od zakresu są różne statuty:

• stosunki rzeczowe statut rzeczowy

• stosunki kontraktowe statut kontraktowy

• stosunki personalne statut personalny osoby fizycznej.

20.10.2009

Rodzaje norm kolizyjnych:

W doktrynie wyróżnia się normy kolizyjne w oparciu o różne kryteria.

1. Zupełne - inaczej wielostronne - prawo właściwe wskazuje bez względu na to, czy prawem właściwym będzie prawo własne, czy prawo obce. Rozgraniczenie w przestrzeni. Taki sposób przeważa w Polsce.

2. Niezupełne - nie rozgranicza działania systemu prawnego w sposób całkowity:

1. jednostronne - wskazuje tylko okoliczności, gdy trzeba zastosować prawo własne obowiązujące w siedzibie organu orzekającego.

2. dwustronne - wskazuje sfery działania prawa własnego i częściowo prawa obcego.

Przykład: art. 13 prawa lotniczego: do umów o przewóz lotniczy stosuje się prawo polskie, jeżeli umowę zawarto lub dokonano w Polsce, chyba że strony skorzystały z możliwości wyboru prawa.

Stanowią wyjątek w PPM - 2 normy: obie są jednostronne.

Baza faktyczna łącznika - art. 10 PPM :

dokonał w Polsce czynności

jeżeli jednak... orzeka sąd polski - art. 11 § 2 PPM.

Normy kolizyjne powinny mieć charakter dwustronny - doktryna, ale suwerenność państwa pozwala na jednostronne.

Proces przekształcenia norm niezupełnych dwustronnych, gdzie łącznik alternatywny - niemożliwy.

1. Kolizyjne I stopnia - inaczej normy I planu (normy szczegółowe). Mają rozgraniczać sferę działania normy merytorycznych w przestrzeni. Art. 9 - art. 35 PPM. Zwykle więc występują w części ogólnej prawa kolizyjnego.

Art. 4 PPM - odesłanie

Art. 6 PPM - klauzula porządku publicznego: może być tak, że norma ta zadziała jako norma III stopnia (III planu) na skutek odesłania do prawa państwa trzeciego.

2. Kolizyjne II stopnia - inaczej normy dalszego planu, pomocnicze, nadrzędne. Mają rozgraniczyć w przestrzeni sferę działania norm kolizyjnych.

3. Ius cogens - bezwzględnie obowiązujące. Wszystkie normy to ius cogens - jeśli strony wybiorą prawo, to sąd MUSI je stosować. Wedle jednego z poglądów KPC to ius cogens.

4. Ius dispositivum - względnie obowiązujące. Znajdą zastosowanie w wypadku możliwości wyboru prawa.

5. Ukryte:

Normy kolizyjne nie mają klasycznej postaci normy kolizyjnej. Nie są ujęte w postać normy kolizyjnej. Mogą pojawiać się w 2 postaciach:

1. Normy merytoryczne - zawierają w sobie normy kolizyjne. Do pewnego czasu była to zasada walutowości, że zobowiązanie musi być w pieniądzu polskim. To norma merytoryczna, ale rozwiązuje kolizję.

2. Normy imperatywne - wymuszające zarazem swoją właściwość jak swoje zastosowanie. Są stosowane z pominięciem prawa wskazującego normę kolizyjną. Są to zazwyczaj normy prawa publicznego. W prywatnym są rzadkie - art. 52 KP, ochrona konsumenta.

Wykładnia normy kolizyjnej:

Zasady takie jak w teorii prawa cywilnego, ale mają tu miejsce zbiorowe zabiegi interpretacyjne, bo są to normy synkretyczne.

Z Wykładnią wiąże się pojęcie kwalifikacji pojęć prawnych, bo wykładnia określająca zakres norm kolizyjnych w celu ustalenia przesłanek jej stosowania, czy dany stan faktyczny może być przyporządkowany przez subsumpcję do zakresu normy kolizyjnej.

PPM nie zawiera przepisów dotyczących kwalifikacji. W doktrynie dzielą się one na:

1. Kwalifikacje pierwotne - mają ustalić treść zakresu normy kolizyjnej.

2. Kwalifikacje wtórne - związane ze stosowaniem prawa właściwego (merytorycznego).

Źródła trudności kwalifikacyjnych:

1. W poszczególnych systemach prawa nadaje się tak samo brzmiącym wyrażeniom różne znaczenie.

Np. miejsce wykonania zobowiązania - w KC miejsce zamieszkania w chwili wymagalności zobowiązania, we Włoszech to dotyczy chwili wymagalności zobowiązania.

2. Występowanie instytucji nieznanych w innych lub niektórych systemach prawnych.

Np. w Polsce wcześniej nie było separacji. Zaręczyny - jest w Niemczech i w Szwajcarii, w Polsce nieznane. To istotne znaczenie, gdy nie dojdzie do zawarcia małżeństwa.

3. Odmienna ocena prawna na tle poszczególnych systemów prawa tych samych zdarzeń i ich skutków.

Np. roszczenie wdowy w stosunku do majątku męża - w Polsce to prawo spadkowe (dziedziczenie), w Finlandii jest to regulowane przez prawo rodzinne - regulacja na poziomie statutu między małżonkami.

Metody kwalifikacyjne:

1. Metoda lex fori - zakłada, że pojęcia zawarte w polskich normach kolizyjnych należy interpretować w duchu polskich norm merytorycznych. Prawo wskazujące jest miarodajne. Uwidacznia nurt pozytywistyczny oraz zasadę suwerenności. Metoda ta jest krytykowana, bo prowadzi do deformacji prawa obcego. PPM nie spełnia swojej podstawowej funkcji - nierozstrzygania kolizji przez stosowanie prawa wewnętrznego w przestrzeni. A oceniając według prawa polskiego. podane tytułem przykładu zaręczyny, może to deformować i prowadzić do innych rezultatów w państwach o niejednolitym prawie.

2. Metoda lex causae - polega na interpretacji pojęć prawa według prawa, któremu dany stosunek podlega. Aplikacja prawa, która hipotetycznie będzie wskazane, ale przed jego wskazaniem. Miarodajne jest prawo wskazane (wskazanie nie jest tożsame ze wskazaniem z metody lex fori). Zaletą jest, że uwzględnia prawo obce i pozwala zrekonstruować jego sens. Krytykowana jest za sprzeczność z podstawowymi zasadami logiki. Tworzy nam błędne koło - posługiwanie się prawem właściwym przy ustalaniu czy będzie one właściwe. Metoda ta jest więc stosowana przy kwalifikacji wtórnej.

3. Metody celowościowe:

1. Metoda autonomiczna - inaczej zwana porównawczą, stworzona przez Niemca Ravela. Tworzenie pojęć wspólnych dla różnych systemów prawnych w oparciu o badania prawnoporównawcze. Ustalamy niezależnie znaczenie pojęć, uwzględniając badania prawnoporównawcze. Jest rzadko stosowana, bo komparatystyka jest bardzo uciążliwa i skomplikowana - po prostu należy porównywać wiele systemów prawnych.

2. Metoda funkcjonalna - dotyczy kolizyjnej lex fori. Normy kolizyjne, mimo że są częścią systemu prawnego państwa to jednak ze względu na swój charakter powinny być interpretowane w sposób niezależny - zgodnie z celem jaki mają spełniać (od interpretacji norm merytorycznych). Jej zwolennikiem był Kazimierz Przybyłowski.

Łączniki - to elementy norm kolizyjnych, które (wiążą) łączą stosunek prawny z określonym obszarem prawnym. Mogą istnieć zróżnicowane więzi, sposoby - więc wiele punktów, ze względu na swój rodzaj.

Dzielą się one na:

1. Podmiotowe - decydujący element stosunku prawnego z ze względu na który następuje powiązanie z określonym porządkiem prawnym i powiązanie to następuje ze względu na okoliczności dotyczące jakiegoś podmiotu -osoby fizycznej lub prawnej - czyli podmiotu stosunku prawnego.

Łączy stosunek prawny z obszarem poprzez podmioty. Do tych okoliczności należą:

a.) Obywatelstwo - dotyczy głównie statutu personalnego osoby fizycznej (lex personae) jak i statusu rodzinnego i spadkowego. Ma charakter łącznika obiektywnego - nie można go sobie wybrać.

Prawo wskazane za pomocą tego łącznina prawo ojczyste - lex patriae.

Podwójne obywatelstwo - art. 6 § 1 PPM.

Ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego. Uznaje się podmiot za obywatela polskiego, choć jest on obywatelem innego państwa (tak jak w prawie administracyjnym).

Cudzoziemiec podlega temu, z którym jest najsilniej związany. W prawie administracyjnym, według prawa zgodnie z którym wjechał na teren Polski.

Brak obywatelstwa - art. 3 PPM.

Stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zamieszkania. A jeśli nie można ustalić, to stosuje się art. 7 PPM - prawo państwa polskiego.

b.) Miejsce zamieszkania - zwany inaczej domicylem. Główny łącznik posiłkowy w PPM. Jest popularny w krajach imigranckich, jak USA, kraje latynoskie. Łącznik, który pozwala powiązać osoby z obszarem ze względu na miejsce zamieszkania. Domicyl nie jest pojęciem uniwersalnym.

O tym, czy mamy miejsce zamieszkania, decydują 2 elementy:

faktyczne przebywanie (corpus)

zamiar przebywania (animus).

Poza pobytem za granicą i zamiarem przebywania należy wziąć pod uwagę czy pobyt nie jest podyktowany chęcią obejścia prawa. Np. gdy prawo ojczyste nie gwarantuje uprawnień.

Domicyl może dzielić się na:

z pochodzenia - przez urodzenie.

z wyboru

z zależności - dotyczy osób pozostających pod opieką rodziców.

c.) Pobyt osoby fizycznej - nie jest regulowany w PPM, zwany inaczej residence.

Zwykły - centrum interesów osoby, gdzie osoba zazwyczaj przebywa - tylko corpus, brak animus.

Prosty - każe chwilowe, przemijające przebywanie na terenie państwa.

Sprawy testamentu regulują konwencje.

Łącznik podmiotowy obiektywny - dla osób prawnych (także niezupełnych).

Dwa główne łączniki (plus trzeci, ale wątpliwy).

d.) Siedziba bądź miejsce powstania osoby prawnej - są to 2 konkurujące ze sobą w Europie łączniki.

Siedziba - Polska, Niemcy, Francja, Hiszpania. Są 3 podziały:

statutowa - określona w statucie

faktyczna - siedziba organu zarządzającego

działalności - miejsce, w którym jest ośrodek działalności, czyli centrum eksploatacyjne.

Art. 9 § 1 PPM.

Teoria powstania - Anglia, Dania, Włochy.

Łącznik powstania, miejsce powstania, inkorporacji. System prawny państwa, na obszarze, którego została zarejestrowana spółka.

Dlatego przykładowo w Delaware rejestruje się mnóstwo spółek. W Europie to samo - dlatego w Polsce obniżono kapitał zakładowy sp. z o.o.

2. Przedmiotowe - zalicza się do nich te łączniki, które nie są łącznikami personalnymi, lecz łączą stosunek prawny za pomocą okoliczności, które nie dotyczą osób.

1. łącznik miejsca położenia rzeczy (situs rei, wyjątkowo situs civilis);

2. łącznik miejsca wykonania czynności prawnej (actus);

3. łącznik siedziby organu orzekającego (lex fori).

3. Subiektywne - decyduje element woli stron (lex voluntatis), utożsamiane z wyborem prawa - łącznik woluntarystyczny. Wszystkie inne łączniki mają charakter obiektywny.

Np. art. 13 prawa lotniczego. Więcej szczegółów - na wykładzie z 27.10.2009.

4. Obiektywne

5. Proste - wskazują tylko jedno prawo właściwe.

6. Złożone - przewidują właściwość kilku systemów prawnych. Kategoria ta nie jest jednolita:

1. Łączniki alternatywne - wskazują kilka systemów prawnych z podobnym nasileniem. Nie występują one w PPM.

2. Łączniki główne.

3. Łączniki posiłkowe - zwany także łącznikiem pomocniczym bądź akcesoryjnym. Znajdują zastosowanie w drugiej kolejności. Mówimy o nich jedynie w kontekście do łącznika głównego, gdy nie można się do niego odwołać bądź sięgnąć - wtedy łącznik posiłkowy. W PPM ogólną zasadę posiłkowości prawa polskiego wyraża art. 7. Jeżeli nie można ustalić okoliczności, od której zależy stosowanie prawa obcego (...) to stosuje się prawo polskie.

Podobne znaczenie posiada też art. 3, zarazem jako przykład konstrukcji - brak obywatelstwa (łącznik główny), wówczas pod uwagę brane jest miejsce zamieszkania (łącznik pomocniczy).

Różnice w skutkach - art. 12 PPM - dla łącznika głównego jak i łącznika posiłkowego.

Forma czynności prawnej - prawo właściwe dla czynności, wystarczy prawo państwa czynności dokonania. Locus regit actum - uzupełniająca, zmierza do utrzymania ważności czynności prawnej posiłkowo - awaryjnie. Celem nie jest ocenianie skutków.

Niedochowanie wymogów normy - według prawa właściwego dla tej czynności, czyli np. prawa głównego.

Zwrócić uwagę na: art. 17 § 2, § 3, art. 18 PPM.

7. Kumulatywne - dotyczą sytuacji, gdzie powiązanie z obszarem jest podwójne bądź zachodzi po obu stronach obu podmiotów. W Polsce dotyczy łączników personalnych.

Właściwość uzależniająca system od istnienia dwóch więzi między osobą a obszarem prawnym - art. 31 § 2 PPM.

Obywatelstwo + miejsce zamieszkania podwójna więź.

Po stronie obu podmiotów - wspólność prawa personalnego, wspólne obywatelstwo bądź wspólne miejsce zamieszkania bądź siedziby.

Art. 17 § 1, § 2, art. 18 PPM - wspólne prawo ojczyste - dla rozwodu. Łącznik jeden, ale dotyczy obu podmiotów - małżonków.

27.10.2009

Łącznik subiektywny

Wybór prawa, lex voluntatis.

Łącznik woluntatywny.

Wybór prawa - to odpowiednik zasady swobody umów a tu wybór tego prawa, które chcemy.

Kolizyjnoprawny wybór prawa - odnosi się do prawa merytorycznie obowiązującego.

Strony eliminują możliwość stosowania norm kolizyjnych, z tego prawa które wybraliśmy - nie ma odesłań.

Strony mogą wybrać tylko prawo w danym momencie obowiązujące. Muszą się liczyć z tym, że może ono ulec zmianie, nawet istotnej. Są zabiegi, które mogą usztywnić to - np. klauzula usztywniająca wybór prawa. Wiąże to wybór z prawem z danego momentu - unika się zmiany tylko w przepisach dyspozytywnych.

Wybór prawa daje stronie możliwość odstąpienia od szczegółowego regulowania wszystkiego w umowie - wystarczy, ze wskaże prawo właściwe, co jest powszechnym zjawiskiem.

Charakter prawny wyboru prawa - wyróżniono tu 3 sytuacje:

1. Czynność prawna dwustronna dla umów, jednostronna dla jednostronnej czynności prawnej.

2. Czynność odrębna względem materialnej umowy głównej, dla której ustala się prawo właściwe - w tym samym akcie mogą się znajdować. I przed i po zawarciu umowy głównej można zawrzeć, dokonać czynności. Można zrobić to także następczo, np. w momencie sporu.

3. Czynność kolizyjnoprawna - inaczej czynność prawna PPM. Cała istota wyboru prawa. Strony mogą bezpośrednio wskazać prawo właściwe konkretnie albo określić je za pomocą łącznika, wówczas obiektywnego. Np. prawo miejsca zamieszkania sprzedawcy.

Materialnoprawne wskazanie - jest czymś innym niż powyższe. Uwidacznia objęcie swobodą woli stron. Strony włączają normy systemu do materialnej treści umowy. Te normy prawa obcego stają się częścią umowy. Regulują bezpośrednio prawa i obowiązki stron. Mogą to być normy prawne różnych państw. Umieszczenie przepisów bezpośrednio w umowie - tu nie ma mankamentu zmiany przepisów.

Np. całość regulujemy prawem polskim, a tylko 1 część - prawo włoskie obowiązuje w tym zakresie.

Rodzaje wyboru prawa:

1. Wybór prawa nieograniczony (pełny) - strona przystępująca może wybrać dowolny system prawa bez względu na to, czy istnieje związek między tym systemem ze stosunkiem prawnym.

ROZPORZĄDZENIE RZYM I

2. Wybór prawa ograniczony (niepełny) - dwie sytuacje

1. Konkretny - wybór ograniczony do ściśle określonych sytuacji, wskazanych w ustawie.

poprzednia ustawa polska o PPM

prawo ojczyste, miejsce położenia rzeczy, miejsce wykonania zobowiązania.

2. Ogólny - wybór prawa musi pozostawać w związku z tą czynnością praną - związek może mieć charakter faktyczny - wiązanie umowy w sposób rzeczywisty z danym obszarem prawnym (różne wymogi co do intensywności związku - normalny, ścisły, poważny, istotny, najściślejszy)

art. 25 § 1 PPM - pozostaje w związku ze zobowiązaniem.

Powiązanie logiczne - poza faktycznym - wybrane prawo w racjonalnym związku z daną czynnością prawną.

Np. bardzo szczegółowa regulacja w danym zdarzeniu - np. wybór prawa angielskiego dla umowy ubezpieczenia morskiego - w prawie angielskim umowa ta jest szczególnie rozwinięta - bez względu na to czy jest jakiekolwiek powiązanie.

Ważność wyboru prawa: II i III teorie.

Wybór prawa to czynność odrębna względem umowy głównej. Odrębna ocena co do ważności skutków tej czynności.

Nie wiadomo według jakiego prawa to oceniać - są 3 mozliwości:

1. Np. legis fori - według prawa w siedzibie sądu angielskiego.

2. Np. prawa wskazanego za pomocą łącznika obiektywnego, który zadziałałby gdyby strony nie skorzystały z wyboru prawa

3. Np. prawa wybranego.

Skutki braku wyboru prawa lub wyboru nieskutecznego:

Należy ustalić prawo właściwe według innych kryteriów dla danego stosunku prawnego.

Mogą by 2 rozwiązania:

1. Narzucenie organowi orzekającemu sztywnych zasad postępowania przez wprowadzenie zestawu łączników o charakterze obiektywnym według których sąd powinien powiązać stosunek prawny ze obszarem prawnym. Swoboda sądu jest bardzo ograniczona.

2. Pozostawienie sędziom daleko idącej samodzielności. Przepisy wskazują jedynie ogólne kryteria, które należy wziąć pod uwagę według zasad:

1. Prawo najsilniej związane z umową lub najsilniej odpowiadające jej naturze.

2. Prawo, które strony wybrałyby same, gdyby dokonały wyboru prawa (hipotetycznie) - hipotetyczny wybór prawa.

3. Prawo związane z siedzibą danego stosunku prawnego.

Stosowanie prawa właściwego:

Normy kolizyjne wskazują nam prawo właściwe.

Wskazanie to - zawarte w nowych normach może być wskazaniem przyjętym lub nieprzyjętym:

1. Przyjęte - oba systemy prawa - i lex fori i wskazane prawo są zgodne ze sobą w danej sprawie.

Np. ocena zdolności prawnej osoby fizycznej Niemca dokonywana przez sąd polski.

wskazanie prawa niemieckiego, bo według polskiego PPM zdolność prawna podlega prawu niemieckiemu.

Prawo niemieckie może oceniać zdolność według prawa niemieckiego w tym przypadku.

są tu zgodne ze sobą i prawo polskie i prawo niemieckie, bo odesłanie do całego prawa niemieckiego, do norm kolizyjnoprawnych też, więc tam też zaglądamy.

2. Nieprzyjęte - osoba fizyczna ma obywatelstwo angielskie - nasze prawo (art. 9) - prawo ojczyste, czyli prawo angielskie.

Bierzemy całe prawo angielskie pod uwagę (też PPM).

Tu, według miejsca zamieszkania osoby - odesłanie gdzieś dalej - nie ma naszego przyjęcia.

Jeżeli Anglik mieszka w Polsce - polskie prawo.

To brak przyjęcia - czyli odesłanie.

To skutek braku jednolitości (nieujednolicenia) norm w poszczególnych systemach prawa.

Gdy norma kolizyjna systemu prawa wskazana przez normę kolizyjną państwa forum, nie aprobuje swego prawa, ale wskazuje inne ustawodawstwo odsyła do innego prawa.

Casus Fargo - dziecko przedmałżeńskie; pochodzenie bawarskie. Mieszkał we Francji.

Normy prawa francuskiego - lex fori - wskazywało na prawo bawarskie (prawo spadkowe).

Według prawa bawarskiego - właściwe tu było (dla spadku) położenie tej rzeczy a ona była we Francji. Różnica była ogromna.

Według prawa francuskiego - przepadek na rzecz państwa.

Według prawa bawarskiego - możliwe dziedziczenie.

Odesłanie:

Gdy prawo państwa A wskazuje system prawny państwa B a prawo państwa B nie przyjęło wskazania i odsyła do prawa państwa X.

1. Zwrotne - państwo X jest państwem A. (przykład z Anglikiem).



A B X X = A A B A

wskazanie odesłanie

W PPM - art. 4 § 1 - odesłanie zwrotne.

Nie może ono mieć charakteru pośredniego - do prawa polskiego może odsyłać tylko prawo państwa B, a nie prawo państwa C do którego odsyła prawo państwa B.

2. Dalsze - państwo X to państwo C.

A B C

W PPM - art. 4 § 2

To odesłanie podlega ograniczeniu.

Jedynym łącznikiem występującym tutaj może być łącznik obywatelstwa.

Sprawy rodzinne, spadkowe - decyduje łącznik obywatelstwa - możliwe dalsze wskazanie.

Jeżeli forma czynności prawnej - tu nie decyduje łącznik obywatelstwa - nie będzie dalszego odesłania.

Łącznik obywatelstwa wynika z ustawy - a nie z woli stron - do odesłania dalszego.

Odesłanie dalsze i zwrotne - jest jednostopniowe. NIE MA BŁĘDNEGO KOŁA!

Bez względu na to, czy zostanie to odesłanie przyjęte przez prawo państwa C.

Np. prawo PPM C - wskazuje jeszcze inne - to nie ma już znaczenia. Ocenimy według państwa C.

Odesłanie zwrotne bądź dalsze może być częściowe, pełne lub złożone.

1. Pełne - w takim samym zakresie, jak wskazanie (przykład z Niemcem).

2. Częściowe - w mniejszym zakresie odsyła niż wskazanie nastąpiło, częściowo uznaje się że właściwe lex fori, a pozostała część albo lex fori (zwrotne) albo odesłanie (dalsze).

3. Złożone - prawo wskazane odsyła do więcej niż jeden system prawny, możliwe są tutaj różne konfiguracje.

odesłanie częściowe zwrotne i jednocześnie częściowe dalsze oraz

odesłanie częściowe dalsze do różnych systemów prawnych.

Obywatel angielski mieszka w Polsce. Tutaj też umiera, zostawiając ruchomości w Polsce a nieruchomości w Danii.

Lex fori - sąd polski - uzna właściwość prawa państwa angielskiego.

Do ruchomości - odesłanie do prawa polskiego.

Do nieruchomości - odesłanie do prawa duńskiego.

3.11.2009

Klauzula porządku publicznego:

Obecnie niewiele przypadków jej stosowania w Polsce. Kiedyś była stosowana, zwłaszcza w stosunkach małżeńskich.

Funkcje norm kolizyjnych - rozstrzyganie konfliktu w przestrzeni dla stosunku z elementem obcym.

Prawo obce należy stosować nawet, gdyby miało wywoływać całkowicie inne skutki, niż polskie prawo (krajowe) czyli lex fori.

Nie ma wartościowania skutków norm (przepisów) w różnych systemach.

Równoważność systemów prawnych - to wynika z norm kolizyjnych.

Np. Polka zawiera małżeństwo z obywatelem kraju arabskiego. Tam obowiązuje zaś wielożeństwo, a taki skutek jest nie do zaakceptowania.

Ograniczenie możliwości zastosowania prawa:

Gdy skutek prawa nie da się pogodzić z porządkiem prawnym krajowym, dwa sposoby:

1. Wskazanie bezwzględnego lex fori (Anglia, Skandynawia).

2. Wprowadzenie ogólnego, blankietowego pojęcia porządku publicznego (Polska).

Klauzule porządku publicznego:

wyłączenie zastosowania obcych przepisów wskazanych jako właściwe przez normy kolizyjne państwa forum.

Klauzula stanowi stosowaną wszędzie formę ochrony własnego porządku prawnego.

W Polsce - art. 6 PPM.

Prawa obcego stosować nie można, gdy jego skutki są sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

Wynikają z tego kryteria stosowania klauzul porządku publicznego:

1. Działanie klauzuli porządku publicznego kieruje się wyłącznie przeciwko normom merytorycznym, stąd konieczne jest uprzednie wskazanie właściwości obcego prawa. Tu klauzula porządku publicznego podporządkowywana jest innym normom kolizyjnym, zatem spod jej działania wyłączone są obce normy kolizyjne.

2. Powołanie się na klauzulę porządku publicznego może nastąpić co do zasady wyłącznie ze względu na własny porządek prawny.

3. Przedmiotem działania klauzuli porządku publicznego nie jest treść obcego przepisu a jedynie skutki jego zastosowania. Nie piętnuje się w całości przepisu - jedynie w danych okolicznościach wyłącza się skutki. Chodzi nie o eliminację przepisów a o eliminację skutków.

4. Wyłączenie obcej normy może nastąpić tylko ze względu na podstawowe zasady porządku prawnego RP. Pojęcie porządku prawnego to zwrot niedookreślony. Treść tego zwrotu wypełni sędzia stosujący to prawo - w chwili orzekania biorąc pod uwagę stan z chwili orzekania.

Przebieg czynności związanych ze stosowaniem klauzuli porządku publicznego:

1. Zastosowanie norm kolizyjnych forum, które wskaże właściwość prawa.

2. Wskazanie normy merytorycznej (np. Koran).

3. Ocena skutków stosowania takiej normy pod kątem niezgodności z podstawowymi zasadami porządku prawnego forum.

4. Zastosowanie tej klauzuli.

Skutki tego zastosowania są różne - dzielą się na 2 grupy:

1. Skutki (oddziaływanie) z punktu widzenia prawa właściwego

1. Pozytywne - w miejscu wyłączonego przepisu wprowadzony zostaje odpowiedni lex fori. Prawo, które dało skutki sprzeczne z porządkiem prawnym RP, zastępujemy prawem własnym.

2. Negatywne - wyłączenie obcego przepisu a nic w zamian w jego miejsce się nie wstawia.

Najczęściej mówi się o podwójnym skutku - wyłączenie prawa obcego i podstawienie innego prawa - może to być prawo krajowe, ale niekoniecznie.

W Polsce przyjmuje się, że jest brak automatycznego podstawienia prawa własnego w miejsce wyłączonego przez klauzulę przepisu prawa obcego.

W I kolejności należy poszukać przepisów zastępczych w prawie wskazanym.

2. Działanie klauzuli ze względu na sytuację stron (podmiotów stosunku prawnego)

1. Skutki dozwalające - prawo małżeńskie państw arabskich - zakaz zawierania związku małżeńskiego z osobami innego wyznania (lub z obcokrajowcami w ogóle); stosowanie tego przepisu w Polsce nie do zaakceptowania, bo u nas równouprawnienie. Zatem strona uzyska więcej niż uzyskałaby, gdyby zastosowano prawo obce.

Pełne - związek małżeński z Arabem.

2. Skutki zakazujące (zabraniające) - Polka i obywatel Arabii Saudyjskiej chcą związku małżeńskiego w Polsce. W jego przypadku stosujemy jego prawo a tam obowiązuje poligamia. Skutek nie do pogodzenia z zasadami. Strona uzyska mniej, niż gdyby stosowano prawo obce.

Kwestie wstępne, wyjściowe i wycinkowe:

1. Kwestia wstępna - norma sytuacja życiowa rozszczepiona

To zagadnienie incydentalne, uboczne, które ujawniło się już po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej. Najczęściej w prawie rodzinnym, spadkowym, rzeczowym.

To samodzielny (samoistny) stosunek prawny względem sprawy głównej, którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej.

Konieczność rozstrzygnięcia kwestii wstępnej wynika z norm merytorycznych prawa wskazanego dla sprawy głównej, bo jego normy uzależniają skutki prawne od istnienia jakiegoś stosunku podlegającego odrębnej ocenie kolizyjnoprawnej. Przykłady na kwestie wstepne:

• Np. żeby ustalić prawa spadkowe wdowy należy rozstrzygnąć o ważności małżeństwa.

• Np. roszczenie windykacyjne powoda - czy jest on właścicielem rzeczy

Sposoby rozwiązania kwestii wstępnej:

1. Według legis fori - tego samego prawa, na podstawie którego rozstrzygnięto co do właściwości prawa co do kwestii głównej

2. Według legis causae - według prawa wskazanego jako właściwe dla rozstrzygnięcia sprawy głównej.

3. W zależności ode celu normy kolizyjnej i charakteru stosunku prawnego zastosowanie tego prawa, które doprowadzi do spodziewanego, sprawiedliwego rezultatu - bardzo otwarty w treści sposób rozstrzygania sprawy głównej - rozwiązania pośrednie.

2. Kwestia wyjściowa - inaczej pierwotna. Opisany w hipotezie normy kolizyjnej element stanu faktycznego, będący materialno-prawną przesłanką zastosowania normy kolizyjnej i wymagający oceny według prawa merytorycznego.

Dla oceny kwestii wyjściowej należy stosować prawo wskazane przez miarodajną w danym zakresie normę kolizyjną, wchodzącą w skład własnego systemu prawnego - czyli państwa forum.

Np. art. 21 PPM - roszczenie matki względem ojca dziecka

Kwestia wyjściowa - pojęcie matka, ojciec, itd. - wyjaśnienie tych pojęć.

3. Kwestia wycinkowa (cząstkowa):

1. nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej.

2. Wskazanie prawa właściwego następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej.

Kwestia wycinkowa najczęściej w stosunku prawnym z elementem obcym, gdzie podstawą była czynność prawna. Wyróżnia się 2 kwestie wycinkowe:

1. zdolność do czynności prawnych - art. 9 PPM

2. forma czynności prawnej - art. 12 PPM.

Prawo niejednolite - nasza norma kolizyjna wskaże jako właściwe prawo państwa federalnego.

I co dalej?

Na terytorium jednego państwa obowiązuje wiele systemów prawnych - konflikt wewnątrz wskazanego prawa merytorycznego.

Konflikt z prawem rozwiązaliśmy już nowymi normami kolizyjnymi a tu mamy drugi konflikt. Nie wiadomo które prawo zastosować.

Dwa rodzaje niejednolitości prawa - ze względu na przyczynę:

1. Niejednolitość w płaszczyźnie terytorialnej prawa - dotyczy państwa federalnego. Różna regulacja w różnych obszarach. Przykłady: USA, Szwajcaria, Wielka Brytania, II RP (w okresie międzywojennym).

2. Niejednolitość prawa w płaszczyźnie personalnej - rzadko się zdarza. Na terytorium jednego państwa obowiązują różne regulacje dotyczące różnych grup społecznych. Przeciwstawne temu jest równouprawnienie (jak w Polsce). Przykłady: państwa afrykańskie, państwa azjatyckie (w Indiach, gdzie jest kastowość).

W Polsce - reguluje to art. 5 PPM.

Prawo tego państwa rozstrzyga, z którego systemu skorzystać. Sposobu rozwiązania konfliktu należy szukać w normach (merytorycznych) kolizyjnych prawa tego państwa, w ramach którego konflikt ma miejsce.

Niekiedy rozstrzygnięcia należy szukać w samej normie kolizyjnej art. 28 PPM (zobowiązania giełdowe - prawo w siedzibie giełdy obowiązujące, chyba że strony dokonały wyboru prawa).

Zmiana statutu - to zmiana powiązania prawnego stanu faktycznego z określonym obszarem prawnym a w konsekwencji zmiana prawa merytorycznego, właściwego dla danego stanu faktycznego.

Może stanowić niekiedy obejście prawa (ma następstwa wykładni).

Przyczyny zmiany statutu:

1. Konflikty intertemporalne - polegają na zmianach norm kolizyjnych - statut wtedy ulegnie zmianie, gdy nowe normy kolizyjne posługują się innym łącznikiem.

Np. wcześniej łącznik obywatelstwa - potem łącznik miejsca zamieszkania - wtedy zmiana statutu.

Zmiany norm kolizyjnych w państwie forum - w Polsce tylko jedna zmiana była - w 1926 roku.

Przy rozstrzyganiu konfliktu intertemporalnego należy posługiwać się regułami prawa przechodniego - ukształtowanymi dla potrzeb prawa cywilnego.

2. Przesunięcie granic państwowych - państwo anektujące zwykle zmierza do zmiany ustawodawstwa.

3. Zastąpienie łącznika podstawowego łącznikiem posiłkowym, przy niemożności posłużenia się tym pierwszym - nie mamy do czynienia ze zmianą norm kolizyjnych w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Np. zrzeczenie się obywatelstwa polskiego - organ stosujący prawo przy ocenie zdolności prawnej musi się posłużyć łącznikiem miejsca zamieszkania (łącznik posiłkowy), a nie obywatelstwem (łącznik podstawowy).

Konflikty ruchome - zmiana okoliczności wyrażonych w łączniku danej normy kolizyjnej głównie na skutek działalności stron.

Np. zmiana obywatelstwa, zmiana miejsca zamieszkania, zmiana miejsca położenia rzeczy.

Najczęściej - charakter obejścia prawa!

Przy rozwiązywaniu - najczęściej (w doktrynie) powinno następować przez odwołanie się do roli subokreślnika temporalnego normy kolizyjnej.

Jeśli subokreślnik temporalny precyzuje chwilę miarodajną dla wskazania prawa właściwego statut niezmienny.

Jeżeli przewiduje właściwość każdoczesnego prawa statut zmienny. TU JEST PROBLEM.

Trzy stanowiska przy statucie zmiennym:

1. Zasada właściwości kazdoczesnego statutu dla zdarzeń, które miały miejsce w okresie powiązania z tym statutem - zasada tempus regit actum.

1. Dwie strony negatywne:

• zakaz wstecznego działania nowego statutu

• statut dawny - ocena tylko tych zdarzeń, które nastąpiły w okresie jego właściwości.

2. Jedna strona pozytywna:

• natychmiastowe oddziaływanie nowego statutu. Nowy statut może rozstrzygać o wygaśnięciu praw i sytuacji prawnych powstałych pod dawnym statutem i może swobodnie zmieniać ich treść.

Nie ma słabego związania właściwości prawa z tym statutem.

2. Zasada prawa nabytych - prawa nabyte pod rządami dawnego statutu zachowują moc nawet, gdy na skutek zmiany powiązania właściwy będzie nam system nie przewidujący nawet możliwości powstania takich praw.

3. Zasada retroaktywności nowego statutu.

10.11.2009

OBEJŚCIE PRAWA polega na zachowaniu się strony, które zmierza do zmiany powiązania stanu faktycznego z określonym obszarem prawnym w celu zmiany systemu prawnego. obejście prawa to działanie zamierzone (sztuczne) - nie wynika z normalnego postępowania stron. Działanie stanowiące obejście prawa może dotyczyć jedynie norm bezwzględnie obowiązujących i tylko powiązań, które mają charakter kategoryczny. Obejście prawa skierowane jest przeciwko właściwości prawa merytorycznego, ale skutek obejścia dotyczy sfery kolizyjnoprawnej. przeciwdziałać skutkom obejścia można w ten sposób, że zostanie zastosowane lex fori.

Zawiera 3 elementy:

1. Obejście prawa to działanie zamierzone, skierowane na osiągnięcie celu subiektywnego.

2. Działanie sztuczne, nie wynikające z normalnego postępowania stron w kwestiach czy to osobistych czy gospodarczych.

3. Celem działania jest stworzenie w sztuczny sposób warunków faktycznych do zastosowania wybranego prawa, w ramach którego jest zrealizowanie zamiaru strony.

Działanie stanowiące obejście prawa może dotyczyć jedynie ius cogens i tylko tych powiązań, które mają charakter kategoryczny.

Obejście prawa jest zatem skierowane przeciwko właściwości prawa merytorycznego.

Skutek obejścia dotyczy sfery kolizyjnoprawnej.

Aby przeciwdziałać skutkom - prawo merytoryczne wskazane pierwotne, jako właściwe przez normy lex fori zostanie zastosowane.

Brak regulacji - w Polsce z doktryny i orzecznictwa - dotyczy oceny czy zaszło obejście prawa.

Zawsze trzeba sprawdzić, czy sytuacja z elementem obcym nie zmierza do obejścia prawa.

Dostosowanie (dopasowanie) - to zabieg kwalifikacyjny prowadzony w płaszczyźnie merytorycznej.

Celem jest usunięcie sprzeczności w braku harmonii między normami z różnych systemów prawnych, gdy brak harmonii utrudnia (uniemożliwia) zastosowanie prawa właściwego.

Konieczność dopasowania - gdy norma kolizyjna wskaże jako właściwy równolegle więcej niż jeden system prawny.

Wyróżnia się dwa rodzaje przypadków wskazania kilku systemów prawnych:

1. Może się pojawić konieczność dostosowania w związku z rozstrzyganiem spraw głównych odrębnych, należących do zakresu różnych norm kolizyjnych i podlegających różnym systemom prawnym.

W Polsce umiera obywatel szwedzki - wcześniej był w związku małżeńskim z Angielką a miejsce zamieszkania obojga w Anglii.

Dylemat w systemie prawa polskiego.

Do oceny prawa spadkowego - właściwe prawo ojczyste spadkodawcy prawo szwedzkie (tylko udział w majątku wspólnym).

W prawie angielskim - nie w majątku wspólnym udział - bo rozdzielność majątkowa tam jest.

2. Może się zdarzyć, że przy rozstrzyganiu jednej sprawy miarodajna norma kolizyjna wskaże więcej niż jeden system prawny.

przysposobienie

Obywatel polski - 26 lat

Obywatel niemiecki - 23 lata.

Brak harmonii przy ocenie zdolności do adopcji.

Prawo ojczyste przysposabiającego - czyli małżonków - właściwe:

Prawo polskie - pełna zdolność do czynności prawnych

Prawo niemieckie - wymaga ukończenia 25 lat.

Sama norma kolizyjna spowodowała ten problem.

Sposoby dopasowania różnych norm merytorycznych:

1. Stworzenie pewnej syntezy norm poprzez zbudowanie jednej normy z elementów wchodzących w jej skład, tak jakby pochodziła od jednego ustawodawcy - sam sąd to robi.

2. Skonstruowanie w miejsce norm z różnych systemów prawnych jednej normy merytorycznej na użytek konkretnego przypadku - bardzo trudny zabieg, gdy między systemem prawnym zachodzą sprzeczności wykluczające stworzenie syntezy.

Rozporządzenie Rzym I, Rozporządzenie Rzym II i Konwencja rzymska dotycząca zobowiązań normy kolizyjne w Unii Europejskiej.

Część szczegółowa:

Podział według systematyki prawa cywilnego.

Forma czynności prawnych:

Początkowo - ocena formy czynności prawnej przez zasadę locus regit actum prawo właściwe to prawo obowiązujące w miejscu dokonania czynności prawnej.

W XIX wieku - lex causae - prawo właściwe dla danej czynności prawnej.

Oba te łączniki alternatywnie - współcześnie.

Przyjęcie alternatywne ma służyć utrzymaniu ważności czynności prawnej.

Łącznik alternatywny występuje w Rozporządzeniu Rzym I i Konwencji.

Art. 12 PPM - forma czynności prawnej - podlega prawu właściwemu dla tej czynności lex causae, wystarcza jednak prawo państwa, gdzie czynność dokonano.

Problemy kwalifikacyjne pojęcia forma:

Prawo polskie - forma czynności prawnej sposób wyrażenia oświadczenia woli.

Forma zwykła, forma kwalifikowana, forma elektroniczna - nie tylko to, co ustawodawca.

Do zakresu formy nie należą już elementy wywierające wpływ na czynności prawne:

• 
  
  wpis do księgi wieczystej

• wręczenie rzeczy

• przeniesienie posiadania

• zgoda organu lub zgoda osób trzecich

Elementy te to materialnoprawne przesłanki dokonania czynności prawnej.

W konsekwencji forma podlega co do zasady prawu wskazanemu przez odrębna normę kolizyjną, które ma zastosowanie ogólnie do czynności prawnych a nie tylko do poszczególnych ich typów.

Trudności kwalifikacyjne - ustalenie granicy między wymogami formalnymi a materialnoprawną stroną przesłanek.

Dwa łączniki - odrębne:

1. Lex causae - na pierwszy plan się wysuwa.

Zasada locus regit actu w zdaniu drugim ma charakter uzupełniający - dla utrzymania czynności prawnej w mocy istnieje możliwość powołania się na drugi porządek prawny, w razie gdyby nie spełniła ona wymogów co do form przewidzianych w lex causae.

Organ stosowania prawa musi również zbadać statut posiłkowy.

Konsekwencje niedochowania wymogów formy czynności prawnej (gdy czynność prawna jednak nieważna) - ocenia się według lex cauase, a zatem według łącznika głównego.

Inaczej przy łącznikach z Rozporządzenia czy Konwencji rzymskiej.

Inaczej przy łączniku alternatywnym.

2. Wystarczy jednak zachowanie formy

Łącznik miejsca to sytuacja awaryjna - celem jest utrzymanie ważności formy czynności prawnej (in favore negotii) a nie ocena skutków niedochowania formy tu łącznik główny.

Konwencja rzymska i Rozporządzenie Rzym I - uregulowania Rozporządzenia Rzym II dotyczą zobowiązań pozaumownych.

Konwencja - dla umów pomiędzy osobami w tym samym państwie - prawo właściwe dla umowy państwa lub prawo państwa, gdzie umowę zawarto.

Art. 9 ustęp 1.

Rozporządzenie - umowa zawarta między osobami przedstawiciela w tym samym państwie, w którym zawarta lub prawo właściwe dla umowy.

Lub prawo państwa, gdzie umowę zawarto - to nasilenie, co pierwszy przypadek.

Łącznik alternatywny:

Rozporządzenie Rzym I - art. 11.

Konwencja - art. 9.

Łącznik alternatywny

Łącznik główny i posiłkowy - u nas posiłkowy tylko awaryjnie, by utrzymać ważność, ale skutek według łącznika głównego.

Ocena konsekwencji niedochowania formy w łączniku alternatywnym następuje według prawa przewidującego sankcję łagodniejszą - w łączniku alternatywnym.

Od zasady z art. 12 PPM - sama ustawa i przepisy rozporządzeń, przewidują wyjątki:

1. Art. 15 § 1 PPM - forma małżeństwa - lex celebrationis - prawo, gdzie jest ono zawierane, jeśli poza Polską - prawo ojczyste dla obojga małżonków.

2. Art. 35 PPM - ważność testamentu - według prawa ojczystego spadkodawcy.

3. Art. 78 ustawa Prawo wekslowe - forma oświadczenia wekslowego - prawo państwa, gdzie podpisano oświadczenie wekslowe.

4. Art. 64 ustawa Prawo czekowe - to samo - wystarczy zachować formy przepisanej prawem miejsca płatności.

Zasada posiłkowości z art. 7 PPM, to nie jest odrębny łącznik alternatywny!

Przedawnienie roszczeń:

W Europie kontynentalnej dominuje lex causae.

Art. 13 PPM - statut przedawnienia roszczeń.

Zakres normy kolizyjnej z art. 13 PPM obejmuje instytucje przedawnienia, ale nie ujmowaną jednolicie.

Przedawnienie to instytucja:

1. Materialna - tytuł prawny, na podstawie którego W przysługuje wystąpienie z roszczeniem przeciwko B do sądu (w Polsce);

2. Formalna - uprawnienie do wniesienia powództwa do sądu (w systemie angielskim - precription) - negatywne prescrition.

Ograniczenie skuteczności dochodzenia przez W swych praw na drodze sądowej.

Na równi traktuje się również prekluzję.

Norma kolizyjna może znaleźć zastosowanie do innych form dawności - upływ czasu ma wpływ na istnienie praw podmiotowych; możliwość wykorzystania uprawnień nie będących roszczeniami.

Przedawnienie roszczeń rzeczowych - statut rzeczowy, itd.

Przedawnienie roszczeń deliktowych - statut deliktowy.

Przedstawicielstwo:

Pełnomocnictwo - na tym się skupiamy, tej instytucji nie ma w PPM.

Wskazanie prawa właściwego dla pełnomocnictwa ma charakter złożony, bo opiera się zwykle na relacji trzech stosunków prawnych, zachodzących na różnych płaszczyznach:

1. Stosunek prawny między mocodawcą a pełnomocnikiem - stosunek podmiotowy (wewnętrzny), z którego wynika obowiązek reprezentowania.

2. Stosunek prawny między pełnomocnikiem a osobą trzecią, wobec której pełnomocnik wykorzystuje pełnomocnictwo udzielone - stosunek zewnętrzny.

3. Stosunek prawny między mocodawcą a osobą trzecią, wynikający z czynności wykonywanej (głównej), wykorzystanie udzielonego pełnomocnictwa.

Stosunek podstawowy i z czynności wykonawczej - nie ma problemów - oba stosunki podlegają własnym statutom.

1. Prawo właściwe miarodajne dla danego zakresu normy kolizyjnej zwykle obejmuje stosunki o charakterze obligatoryjnym (kontrakty, stosunki pracy); statut kontraktowy lub statut stosunków pracy.

2. Statut czynności wykonawczej może mieć różny charakter, bo mogą być różne czynności prawne. Tyle, ile czynności prawnych, tyle różnych statutów.

Jeśli to umowa obligacyjna - statut kontraktowy.

Jeśli to umowa spadkowa - to podlega statutowi spadkowemu.

17.11.2009

PRAWO RZECZOWE

Bardzo trudne nie ma jednolitych norm.

W samej sferze systemów PPM zagadnienia dotyczące nieruchomości są bardzo niejednolite - duże zróżnicowanie.

Dyferencjacja ze względu na prawa rzeczowe:

Nieruchomości - prawo miejsca położenia nieruchomości

Ruchomości - podążają za osobą - właściwe prawo personalne osoby uprawnionej z tytułu prawa rzeczowego.

Zasada odrębnego traktowania nieruchomości i ruchomości przetrwała do dziś.

Łączna właściwość statutu rzeczowego - lex rei sitae - jednolity łącznik dla ruchomości i nieruchomości (miejsce położenia rzeczy).

W sferze jurysdykcyjnej - są problemy w praktyce (przeszkody).

Art. 1107 KPC - określa, co należy do jurysdykcji krajowej.

Statut prawa rzeczowego - art. 24 PPM - własność i inne prawa rzeczowe - prawo państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.

Stosuje się odpowiednio do posiadania - art. 24 § 3 PPM.

Kwalifikacja zakresu normy kolizyjnej.

Pojęci praw rzeczowych i posiadania - bardzo różnie rozumiane w poszczególnych systemach.

Odróżnienie praw rzeczowych od praw obligacyjnych - bardzo ważne:

• zwłaszcza prawo zatrzymania

• ciężary realne

• timesharing

Rozwijanie tego, np. według metod kwalifikacyjnych.

Lex fori, lex causae lub metoda porównawcza lub funkcjonalna.

Zaproponowano uniwersalną definicję praw rzeczowych - w polskiej nauce. Ponieważ prawa rzeczowe są autonomiczne.

PRAWA RZECZOWE to prawa, których przedmiotem są rzeczy lub inne dobra przedstawiające wartość majątkową, a których cechą jest bezpośrednie władanie o charakterze bezwzględnym (erga omnes) osoby uprawnionej nad tym przedmiotem.

Wątpliwości budzi instytucja posiadania - czy to prawo czy to stan faktyczny. Przeważa pogląd, że powinno rozstrzygać o tym lex rei sitae.

Stosowanie przez analogię (odpowiednio) - np. prawo autorskie (na dobrach intelektualnych) - też problem nierozwiązany.

Jednolity łącznik - lex rei sitae, wspólny dla prawa rzeczowego na ruchomości i nieruchomości - art. 24 § 1 PPM.

Pojęcie przedmiotu - szersze niż pojęcie rzeczy. Przedmiotem prawa rzeczowego mogą być nie tylko rzeczy materialne, ale też inne dobra majątkowe.

Pojęcie przedmiotu odnosi się do różnego rodzaju praw (wierzytelność), a nawet do zespołu praw (państwo, gospodarstwo rolne). Stąd też szersze pojęcie.

Pojęcie położenia - znów wątpliwości zrodziły się. Zwłaszcza co do nieruchomości - konkurują 2 zasady:

1. Situs civilis - miejsce położenia rzeczy, rozumiane w sensie prawnym.

2. Situs naturalis - miejsce położenia rzeczy, rozumiane w sensie fizycznym.

Punktem wyjścia - situs naturalis - ale może być korygowany przez sites civilis.

Wyjątki na rzecz situs civilis:

1. Prawo rzeczowe na środkach transportowych - przepisy szczególne wchodzą w grę.

statki powietrzne - art. 11 prawa lotniczego - statut rzeczowy to prawa państwa przynależności danego statku.

statki morskie - art. 355 kodeksu morskiego - statut rzeczowy - prawo bandery statku.

prawa rzeczowe statku wpisanego w rejestrze - prawo państwa tego rejestru.

statek w budowie - prawo państwa, w którym jest budowany.

przywileje na statku - prawo państwa sądu, gdzie dochodzi się roszczenie o zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonej przywilejem.

2. Prawa rzeczowe na przewożonych przedmiotach - res in transitu.

Przedmiot tych praw - w ruchu - układ dynamiczny, brak rzeczywistego powiązania z którymkolwiek terytorium.

Z chwilą dostarczenia rzeczy do miejsca przeznaczenia - nastąpi „usztywnienie” jej położenia - układ statyczny.

Zmiana kwalifikacji kolizyjnoprawnej - zmiana miejsca położenia rzeczy.

Możliwości:

1. lex loci speditionis - prawo miejsca wysłania

2. lex loci destinationis - prawo miejsca przeznaczenia

Są to dwie rozbieżne koncepcje.

Są też inne:

• prawo państwa tranzytowego

• prawo aktualnego miejsca położenia rzeczy

• prawo miejsca przynależności środka transportu

• lex fori

• prawo wybrane przez strony

Położenie prawne na dobrach niematerialnych:

Przyjmuje się, że właściwe jest lex loci protectionis - gdzie udzielono im ochrony prawnej - prawo tego państwa.

Zakres statutu rzeczowego:

1. Powstanie, zmiana, przeniesienie, wygaśnięcie oraz treść określonego prawa rzeczowego.

2. Zdarzenie wywołujące skutki prawnorzeczowe, czynności prawnej, zasiedzenie, znalezienie, przetworzenie.

Nie muszą podlegać lex rei sitae - mogą wchodzić w zakres innych statutów.

Np. umowa sprzedaży w Polsce samochodu skradzionego za graniczą - właściwe jest wyłącznie prawo polskie.

3. Ochrona praw rzeczowych.

Nie należy się z kolei ocena tytułów nabycia praw rzeczowych, które stanowią podstawę powstania, zmiany lub wygaśnięcia prawa rzeczowego, jakie zaliczają się do innych działów prawa rzeczowego - np. prawa obligacyjne (np. umowa sprzedaży) i kwestie prawa spadkowego.

Podlegają lex causae.

Wyjątek - nabycie praw rzeczowych na nieruchomości - tu lex rei sitae.

Nie podlega też ocenie według statutu rzeczowego, majątek rozumiany jako zbiór praw. Prawo właściwe ze względu na swoją naturę

Lex causae.

Zwykle w dziedzinie prawa obligacyjnego.

Np. majątek spółki cywilnej - statut kontraktowy umowa s.c. a nie według statutu rzeczowego.

Masa spadkowa - podlega pod prawo spadkowe.

Majątek małżeński - statut małżeński (rodzinny) - bo taka jego natura.

Także nie według statutu rzeczowego:

• zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

• formy czynności prawnych.

Zmiana miejsca położenia rzeczy:

Rzecz przemieszczona z terytorium jednego państwa do terytorium drugiego państwa, w skutek czego zmiana powiązania z określonym obszarem prawnym.

Nie dotyczy nieruchomości - chyba, że granice państwa się przesuną.

Dotyczy ruchomości, w przypadku gdy jest to naturalne przemieszczenie (nie w transporcie - bo situs civilis), ale w układzie statycznym.

Ocena sytuacji następuje w układzie statycznym a nie dynamicznym.

Rzecz przeniesiona na stałe.

Statut nowy bądź dawny? - art. 24 PPM

Zasada każdoczesnego miejsca położenia rzeczy - więc zmiana miejsca położenia rzeczy prowadzi do zmiany statutu. A więc zasada zmienności prawa rzeczowego, czyli do zmiany obowiązuje dawny statut. Po zmianie - nowy statut.

Nie dotyczy nabycia i utraty własności, zmiany treści i pierwszeństwa innych praw rzeczowych - to zgodnie z art. 24 § 2 PPM (statut niezmieniony).

Prawo państwa, gdzie znajdował się przedmiot w chwili zdarzenia pociągającego za sobą dane skutki prawne.

Ściśle powiązane chwile powiązania - czyli tutaj statut niezmienny.

Dwie sytuacje:

1. Sytuacja dokonana:

Zmiana miejsca położenia rzeczy - gdy stan powstania, zmiany lub utraty prawa był definitywnie zamknięty.

Zasada praw nabytych ma decydujące znaczenie.

Dwa kierunki działania tej zasady:

1. Pozytywny - prawo rzeczowe powstało a rzecz, jaka dostała się na obszar, gdzie powstanie nie jest dopuszczalne - prawo rzeczowe nie gaśnie.

Np. umowa sprzedaży solo consensu zawarta we Francji = potem przeniesiono rzecz do Niemiec a tam to jest niemożliwe - ale mimo tego nie gaśnie.

2. Negatywny - prawo nie powstało a rzecz dostała się na obszar, gdzie jest to możliwe - skutek prawnorzeczowy nie nastąpi sam przez się (autonabycie).

Np. w Niemczech zawarto umowę sprzedaży solo conversu - przeniesiono do Francji - nie będzie.

2. Sytuacja niedokonana:

Zmiana miejsca położenia rzeczy w chwili, gdy ciąg faktów rozstrzygających o nabyciu, zmianie lub utracie prawa trwa. Nie został zakończony, decydujące znaczenia mają przepisy z chwili późniejszego położenia.

Np. upływ czasu - zasiedzenie w Polsce ruchomości - 3 lata. Gdy taka rzecz zostanie w trakcie wywieziona na terytorium, gdzie wymagany jest 5-letni upływ czasu - to skutek zasiedzenia nie nastąpi.

Zachodzi stosunek krzyżowania się.

Zespół norm regulujących sytuację prawną cudzoziemca, przebywającego na terenie RP - normy merytoryczne, niekoniecznie prawo prywatne, ale i publiczne (np. gospodarcze). Nie należy do PPM.

Postępowanie sądowe w międzynarodowych sprawach cywilnych. Normy o charakterze jurysdykcyjnym. Rozgraniczają zakres działania sądów polskich w stosunku do sądów zagranicznych, poprzez wyznaczanie kompetencji.

Zachodzi stosunek krzyżowania się.

Reguluje stosunki prawne bezpośrednio między różnymi państwami. Normy obowiązują na terenie większej liczby państw.

Reguluje stosunki prawne pośrednio. Obowiązuje tylko na terenie Polski.

To powinno nazywać się formą oświadczenia woli a nie formą czynności prawnej, bo czynność prawna też ma te elementy.

---