WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA

WOJSK LĄDOWYCH

OŚRODEK SZKOLENIA

SZKOŁA MŁODSZYCH SPECJALISTÓW

K O N S P E K T

TEMAT 2 : Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Wrocław - 200...r.

TEMAT 2 : Bezpieczeństwo i higiena pracy.

CEL :

W wyniku opanowania treści tematu elew potrafi:

• wymienić przepisy bhp obowiązujące w stałych i polowych warsztatach remontowych;

• przestrzegać warunków bezpieczeństwa pracy podczas remontu, obsługiwania i konserwacji sprzętu;

• przestrzegać przepisy bhp podczas użytkowania urządzeń elektrycznych.

CZAS : 2 x 40 minut

METODA : wykład

MIEJSCE : sala wykładowa

Zagadnienia I CZAS :

1. Przepisy bhp w warsztatach stałych i polowych.

2. Urządzenia ochronne.

3. BHP podczas remontu, obsługiwania i konserwacji sprzętu.

4. Bezpieczeństwo pracy podczas użytkowania urządzeń elektrycznych.

5. Zabezpieczenia ochronne maszyn i urządzeń elektrycznych w warunkach stacjonarnych i polowych.

LITERATURA :

1. „Poradnik Inspektora BHP Jednostki Wojskowej” - Kadr. 33/76.

2. „Podręcznik do szkolenia żołnierzy i pracowników cywilnych z zakresu BHP” - Kadr. 19/72;

3. „Zbiór przepisów BHP podczas eksploatacji, pracy i obsługiwania maszyn inż.” - Ełk 1995 rok.

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE :

1. przed zajęciami:

• 3 dni wcześniej opracować i zatwierdzić plan-konspekt u dowódcy kursu;

• dzień przed zajęciami sprawdzić i dopilnować pobrania potrzebnego sprzętu na zajęcia;

2. w trakcie zajęć:

• organizatorem i kierownikiem zajęć jest dowódca grupy;

• w czasie zajęć czuwać nad prawidłowym przebiegiem metodycznym i merytorycznym prowadzonych przez instruktorów zagadnień;

• nadzorować rygorystycznego przestrzegania właściwej dyscypliny na zajęciach;

• w części końcowej wskazać żołnierzy z najlepszymi wynikami oraz żołnierzy odstających;

• prowadzić kontrolę uzyskanej wiedzy przez słuchaczy;

• zajęcia traktować jako wprowadzenie do zajęć praktycznych .

P R Z E B I E G Z A J Ę Ć

1. CZĘŚĆ WSTĘPNA - 10 minut

• przyjęcie meldunku;

• sprawdzenie obecności;

• pytania kontrolne;

• podanie tematu, celu i zagadnień zajęć.

2. CZĘŚĆ ZASADNICZA - 60 minut

ZAG.1. Przepisy bhp w warsztatach stałych i polowych.

Warsztaty to zespół pomieszczeń i urządzeń pozwalających na zaspokojenie potrzeb obsługowo- remontowych uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Lokalizacja warsztatów i rozmieszczenie poszczególnych stanowisk pracy powinno zapewnić przestrzeganie zasad i przepisów bhp.

Pomieszczenie pracy.

• wysokość minimum 3 m;

• powierzchnia dla jednej osoby - 6 m²

Stoły robocze powinny być mocne, stać pewnie i nie zmieniać położenia pod naciskiem pracującego. Przy ustawieniu stołów tak, że pracujący są zwróceni do siebie twarzami trzeba umieścić między stołami gęstą siatkę (ekran) w celu zabezpieczenia przed odpryskami. Siatkę należy umieścić również, gdy stół stoi obok przejścia ( wysokość siatki około 75 cm). Jak widać wygodniej jest ustawiać stoły wzdłuż ścian.. Podłoga powinna być łatwa do utrzymania w czystości, antypoślizgowa. Przejścia bez progów w drzwiach, drzwi otwierane na zewnątrz. Przejścia i drzwi nie zastawione. Podesty nie uszkodzone. Uszkodzone podesty stwarzają większe zagrożenie niż ich brak. Drogi ewakuacji powinny być odpowiednio oznakowane.

Oświetlenie.

• Natężenie oświetlenia powinno wynosić od 150 Lx przy pracach mało dokładnych do 1000 Lx przy pracach precyzyjnych.

• Nie stosować oświetlenia fluorescencyjnego przy pracach na maszynach o elementach obrotowych (zjawisko stroboskopowe).

• Odległość stołu od okna przy oświetleniu bocznym nie powinna przekraczać dwóch wysokości okna wystających ponad stół (prace dokładne).

Wentylacja.

Jeżeli wykonywane prace nie powodują wydzielania się czynników szkodliwych dla zdrowia (pyłów i par substancji chemicznych) istniejąca w każdym pomieszczeniu wentylacja naturalna (grawitacyjna) spełnia całkowicie potrzeby. W przeciwnym razie należy zastosować wentylację mechaniczną. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest stosowanie wyciągów miejscowych eliminujących powstawanie zanieczyszczenia powietrza w miejscu jego powstawania. Wentylacja nie może powodować przeciągów. Okna spełniające rolę wywietrzników powinny dać się otworzyć z podłogi.

Ogrzewanie.

Wysokość temperatury w zależności od rodzaju wykonywanej pracy powinna wynosić:

• Przy pracy lekkiej - od +16°C i więcej;

• Przy pracy ciężkiej - od +12°C i więcej;

Stosowane urządzenia grzewcze powinny być tak wykonane i zabezpieczone, aby nie zagrażały pracownikom i nie stwarzały zagrożenia pożarowego.

Zabezpieczenie przeciwpożarowe.

Warsztaty i niektóre stanowiska pracy powinny być wyposażone w sprawnie działające gaśnice i sprzęt gaśniczy. Ponadto na stanowiskach pracy powinno się przestrzegać następujących zasad:

• zapobiegać iskrzeniu instalacji elektrycznych;

• w czasie spawania skutecznie osłaniać materiały łatwopalne;

• po zakończeniu pracy należy wyłączyć wszystkie urządzenia elektryczne, uprzątnąć zaoliwione czyściwo, wygasić światło;

• palić papierosy tylko w miejscach wyznaczonych;

• nie należy używać uszkodzonych urządzeń instalacji elektrycznych, grzewczych, gazowych, tlenowych itp.

Hala obsługiwań.

Podstawowym obiektem jest tu stanowisko obsługowe. W warsztatach hala obsługiwań powinna mieć wysokość 6 m, a stanowisko obsługowe wymiar 6 na 12 m. W hali obsługiwań pojazd należy ustawić tak, aby możliwe było swobodne wykonywanie czynności obsługowo-remontowych. Minimalne odległości powinny wynosić: (podano odległości, na które bezpośredni wpływ ma użytkownik);

• między przodem pojazdu, a bramą lub ścianą - 1,5 m;

• między tyłem pojazdu, a bramą lub ścianą - 1,5 m;

• między pojazdami stojącymi obok siebie - 1,2 m;

Kanały rewizyjne powinny mieć wymiary: długość - 9 m; szerokość - 0,9 m; głębokość 1,4 m. Kanały winny mieć w tylnej części schodki dla bezpiecznego wchodzenia. Od strony wjazdu kanał powinien mieć odbój w postaci poduszki betonowej o wysokości 15 cm nad podłogą, natomiast w tylnej części odbojnice ograniczające zbyt daleki wjazd. Kanał musi być przystosowany do przykrycia go belkami grubości min. 50 mm. Nie używany kanał musi być zakryty, lub odkryty i ogrodzony łańcuchami ( w niektórych opracowaniach stwierdza się, iż kanał odkryty i nie zabezpieczony wyrabia w pracownikach nawyk każdorazowego zachowania ostrożności przy jego przekraczaniu). Kanał musi być oświetlony stałymi punktami świetlnymi umieszczonymi we wnękach w oprawach hermetycznych na napięcie 24 V.W kanale powinno być gniazdo wtykowe na obniżone napięcie.

W hali konieczne jest zapewnienie intensywnej wymiany powietrza przez stosowanie wentylacji mechanicznej. Główne zanieczyszczenie to spaliny powstałe przy wprowadzaniu i wyprowadzaniu pojazdów, a także podczas wykonywania prób silnika. Spaliny są cięższe od powietrza, gromadzą się w kanałach i nad podłogą, w/z z tym w kanale musi być nawiew świeżego powietrza lub wyciąg. Na każdym stanowisku z kanałem powinny być przewody umożliwiające podłączenie rur wydechowych naprawianych pojazdów dla odprowadzenia spalin na zewnątrz. Miejsca niebezpieczne grożące upadkiem lub poślizgiem powinny być pomalowane w pasy żółto - czarne ( krawędzie kanałów, schodów, odbojnice itp.). Na podłodze powinny być oznaczone żółtymi pasami drogi komunikacyjne i stanowiska pracy. Do hali obsługowej stosowane są bramy wjazdowe o szer. 4,3 m i wys. 3,6 m. Bramy otwierane są na zewnątrz i powinny być wyposażone w zaczepy uniemożliwiające ich samoczynne zamykanie po otwarciu. W jednej z bram powinna być furtka 0,7 na 2 m.

Warsztaty polowe.

To zunifikowane wyposażenie obsługowo - remontowe zamontowane na podwoziach samochodowych i zasilane energią elektryczną z zespołów spalinowo - elektrycznych. W czasie użytkowania warsztatów polowych należy przestrzegać ogólnych zasad i wskazówek bhp, a ponadto ściśle stosować się do zasad bezpieczeństwa obowiązujących przy obsłudze:

• urządzeń elektroenergetycznych;

• urządzeń dzwigowych;

• sprzętu spawalniczego;

• sprężarek;

• butli z gazami technicznymi;

oraz pracach demontażowo - montażowych i kowalsko - ślusarskich (te zagadnienia będą przedstawione w dalszym szkoleniu).

ZAG.2. Urządzenia ochronne.

Głównym zadaniem bhp jest likwidacja zagrożeń zdrowia. W tym kierunku zmierzają wszelkie normy i przepisy oraz zalecenia bhp dla konstruktorów maszyn i urządzeń, technologów i organizatorów produkcji. Do najczęściej występujących zagrożeń można zaliczyć:

• nadmiernie niskie lub nadmiernie wysokie temperatury;

• długotrwałe działanie wilgoci lub wody;

• działanie żrące i parzące kwasów, ługów i roztworów soli;

• przenikanie do organizmu trucizn przez skórę;

• działanie na organizm szkodliwej energii (promieniowanie i fale elektromagnetyczne);

• działanie szkodliwych dla zdrowia płynów i gazów;

• łatwopalność i wybuchowość materiałów;

• uszkodzenie ciała spowodowane ostrymi krawędziami przedmiotów;

• możliwość poślizgu;

• upadek z wysokości;

• prąd elektryczny;

• hałas i wstrząs;

• nie osłonięte mechanizmy maszyn itp.

Zagrożenia te są przyczyną wielu wypadków. Wielu z nich można by uniknąć, gdyby stosowano właściwe ochrony osobiste. Wszystkie ochrony osobiste można podzielić na:

- sprzęt ochrony osobistej;

• odzież ochronną;

Do sprzętu ochrony osobistej zalicza się:

• sprzęt ochrony dróg oddechowych (maski przemysłowe);

• sprzęt ochrony słuchu (słuchawki);

• sprzęt ochrony oczu (okulary);

• sprzęt ochrony twarzy i głowy (hełmy ochronne);

• sprzęt zabezpieczający przed upadkiem z wysokości (linki bezpieczeństwa).

Sprzęt ochrony osobistej ma na celu zabezpieczenie pracownika przed zagrożeniami jego zdrowia i życia występującymi w czasie pracy.

Odzież ochronna ma na celu zabezpieczenie pracownika przed działaniem niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w czasie pracy. Obejmuje ona: okrycia, bieliznę osobistą (trudnopalną, kwasoodporną), obuwie i ubiory ochronne, nakrycia głowy oraz ochrony częściowe (nakolanniki, nałokietniki itp.) ochraniające i zabezpieczające przed kwasami, ługami, rozpuszczalnikami, smarami, olejami, płynami, parami, gazami wysoka temperatura, porażeniem prądem elektrycznym, urazami mechanicznymi, oraz odzież zabezpieczającą przed promieniowaniem jonizującym, działaniem pola elektromagnetycznego wysokiej częstotliwości w zakresie mikrofalowym.

Urządzenia techniczne powinny mieć taką konstrukcję, aby nie zagrażały życiu i zdrowiu pracowników i zapewniały jak najmniejsze użycie wysiłku fizycznego. Każde urządzenie ma szereg miejsc niebezpiecznych, które jednak w nowoczesnych maszynach są tak umiejscowione, że pracownik podczas ruchu urządzenia nie ma do nich dostępu. Dodatkowymi zabezpieczeniami w starszych typach maszyn są odpowiednie osłony. Osłony są wykonane w zasadzie z metalu w postaci blachy pełnej lub perforowanej, siatki metalowej lub prętów metalowych. Można je wykonać z innych materiałów dostatecznie wytrzymałych. Osłony z drewna mogą mieć zastosowanie tam gdzie osłony metalowe mogłyby ulec uszkodzeniu od wpływów chemicznych.

Osłony muszą być dostatecznie mocne i tak skonstruowane, żeby nie można było przez nie przesunąć ręki, nie mogą też mieć ostrych kantów i wystających końców. Muszą być silnie przytwierdzone do części maszyn i tak urządzone aby w razie potrzeby można je było uchylać, jednak pod warunkiem, aby przy nie zamkniętej osłonie nie można było uruchomić maszyny. Osłony łatwo zdejmowane nie są praktyczne, gdyż robotnicy zapominają o konieczności założenia ich z powrotem przed uruchomieniem urządzenia.

Osłaniać należy niebezpieczne części urządzeń technicznych znajdujące się do 2 m nad podłogą lub stanowiskiem pracy, przy czym zabezpieczenia wymagają także części urządzeń, z którymi pracownik styka się tylko sporadycznie podczas pracy. Od obowiązku zabezpieczenia nie zwalnia powolny ruch części urządzeń, ani też prowizoryczne ich uruchamianie np. podczas próby.

ZAG.3. BHP podczas remontu, obsługiwania i konserwacji sprzętu

Zasady posługiwania się narzędziami do obróbki ręcznej zostały przedstawione w temacie T4/2 podczas omawiania wyposażenia warsztatu B/Inż.

Podstawowym warunkiem bezpiecznej pracy jest utrzymanie czystości i porządku na każdym stanowisku pracy. Każdy wykonujący prace obsługowo - naprawcze ma obowiązek:

• przygotowania i sprawdzenia niezbędnych narzędzi, przyrządów i urządzeń,

• odkładania narzędzi w jedno określone miejsce,

• natychmiastowe sprzątanie z podłogi rozlanego oleju,

• uprzątnięcie stanowiska po zakończonej pracy,

• odkładania wymontowanych części do przygotowanych pojemników, regałów itp.

Do pomieszczenia, w którym mają być wykonywane prace obsługowo - naprawcze, może być wprowadzony pojazd po uprzednim oczyszczeniu i umyciu. W czasie wprowadzania

pojazdu na kanał nie mogą w nim przebywać ludzie. Wprowadzającemu pojazd musi wskazywać drogę drugi pracownik ustawiony nieco z boku przed samochodem w taki sposób, aby nie mógł być uderzony przez samochód lub przyciśnięty do ściany. Po wprowadzeniu pojazd musi być zabezpieczony przed przesunięciem.

Podczas używania leżanki monterskiej należy zająć taką pozycję pod samochodem, aby miejsce wykonywania pracy znajdowało się nad piersiami mechanika, a nogi nie były narażone na przejechanie innym pojazdem.

Przy pracach wymagających podnoszenia maszyny należy używać podnośnika o odpowiednim udźwigu. W przypadku podnoszenia na nieutwardzonym terenie należy pod podnośnik położyć deskę długości około 1 m i grubości około 5 cm. Po podniesieniu maszyny należy niezwłocznie podstawić metalowe podstawki. Niedozwolone jest wykonywanie jakichkolwiek prac przy maszynie opartej tylko na podnośniku, lub wiszącej na innym urządzeniu podnoszącym.

Mycie pojazdów powinno odbywać się w myjni na stanowisku wyposażonym w osadniki błota, paliwa i oleju, a pojazd powinien być zabezpieczony przed przesunięciem. Należy pamiętać o zabezpieczeniu wszelkich odpowietrzników, wlewów paliwa, oleju i płynu hydraulicznego przed dostaniem się wody.

Na stanowisku mycia, przy którym są używane pompy dające ciśnienie wody 0,5 MPa muszą być ścianki zabezpieczające osoby postronne przed narażeniem na strumień wody.

Do mycia części rozebranych podzespołów stosować naftę lub olej napędowy. Mycie należy wykonywać w wydzielonych pomieszczeniach z intensywną wentylacja. Materiały użyte do czyszczenia nasiąknięte olejami należy składać w zamkniętych pojemnikach i po zakończeniu pracy w danym dniu usunąć poza budynek. Przy myciu stosować odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej.

Obsługiwanie i naprawa silnika wymaga szczególnej ostrożności, a ponadto:

• podczas rozbiórki układu zasilania należy unikać oblania rąk i ubrania benzyną lub olejem napędowym,

• niedozwolone jest przedmuchiwanie przewodów i dysz gaźników (jak również korków akumulatorów) oraz zasysanie paliwa ustami,

• nie wykonywać żadnych czynności obsługowych na pracującym silniku,

• zabrania się używania otwartego ognia podczas obsługi i naprawy silników.

Montowanie kół samochodowych wykonywać należy w oddzielnym pomieszczeniu. Demontaż przeprowadza się po całkowitym wypuszczeniu powietrza z dętki. W niektórych starszych typach sprzętu występują sprężynujące pierścienie zabezpieczające obrzeże koła zamocowane na obręczy. Wyjmowanie takiego pierścienia należy wykonywać bardzo ostrożnie, a koło należy ustawiać tak aby pierścień w razie wyskoczenia nie uderzył w wykonującego pracę. Po założeniu pierścienia należy sprawdzić, czy wszedł on właściwie na swoje miejsce na całej długości, luz między tarczą a pierścieniem nie może przekraczać 3 mm. Po częściowym napompowaniu koła należy pierścień opukać i sprawdzić czy wszedł na swoje miejsce. Dopompowanie winno być wykonane w osłonie.

ZAG.4. Bezpieczeństwo pracy podczas użytkowania urządzeń elektrycznych.

Wypadków porażenia prądem elektrycznym można by w ogóle uniknąć gdyby urządzenia elektryczne były wykonane zgodnie z przepisami, oraz prawidłowo eksploatowane. Przykłady porażenia prądem przedstawia się na schematach uziemienia i zerowania zakładając przerwę w przewodach zerujących lub uziemiających. Na foliogramach przedstawię przykłady występowania napięcia dotykowego ręka - noga i ręka - ręka, oraz przykłady porażeń w sieciach z uziemionym i izolowanym punktem zerowym. Należy stwierdzić, iż nie ma możliwości porażenia prądem przy sprawnie działającej ochronie podstawowej i dodatkowej.

Każde urządzenie elektryczne ma kilka stopni zabezpieczeń przed porażeniem prądem, i w zasadzie wystarczający jest jeden sprawnie działający stopień zabezpieczenia, aby uniknąć porażenia prądem. Powodem tego, że porażenia prądem mają miejsce jest niesprawność wszystkich kolejnych stopni zabezpieczeń, lub nie stosowanie się do odpowiednich przepisów jak: konieczność zakładania kaloszy, rękawic i dywaników dielektrycznych, zakaz naprawy urządzeń pod napięciem, naprawę materiałami o niewłaściwych parametrach, wykonywanie napraw przez osoby nieupoważnione, obsługa urządzeń przez osoby nieuprawnione itd.

Warunki polowe należy zaliczyć do warunków, w których istnieje szczególne niebezpieczeństwo porażenia. Wpływ na to maja właściwości środowiska i warunki pracy wywołujące zmniejszenie odporności organizmu na działanie napięcia elektrycznego takie jak:

• zawilgocenie dłoni i stóp,

• wysoka temperatura i wilgotność powietrza powodująca obniżenie rezystancji naskórka,

• stanowiska robocze na gołej ziemi,

• nie spełniająca norm (zbyt duża) rezystancja uziemienia ochronnego,

• stosowane zabezpieczenia przy zwarciach do obudowy odbiorników, lub do uziemienia, mogą nie zadziałać powodując utrzymywanie się długotrwałego niebezpiecznego napięcia dotykowego.

Te wszystkie okoliczności wymagają od obsługi stosowania sprzętu ochrony przeciwporażeniowej oraz ścisłego przestrzegania zasad bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych.

dopuszczalny prąd i napięcie:

Niebezpieczeństwo śmiertelnego porażenia zależy głównie od wielkości natężenia prądu i czasu jego przepływu przez organizm człowieka. Natężenie prądu płynącego przez człowieka uzależnione jest od napięcia zgodnie z prawem Ohma. Im wyższe jest napięcie, względnie im mniejsza jest rezystancja ciała ludzkiego, tym większe będzie natężenie prądu. Badania wykazały, że:

• do 0,8 mA - prąd jest niewyczuwalny,

• przy 3,5 - 4 mA - powstaje ból,

• przy 15 mA - skurcz jest tak silny, że nie można oderwać rąk od elektrod bez pomocy z zewnątrz.

Na podstawie tych badań przyjmuje się jako bezpieczne natężenie prądu przemiennego o częstotliwości 50 Hz wartości 12 mA (0,012A). Przy takim natężeniu człowiek może swobodnie bez szkody dla zdrowia odłączyć się od napięcia. Przy prądzie stałym jako natężenie bezpieczne prądu przyjmuje się 25 mA (0,025A). Jako wartość niebezpieczną natężenia prądu przemiennego o częstotliwości 50 Hz przyjmuje się 25 mA (0,025A). Nie oznacza to, że przy tym natężeniu musi nastąpić porażenie śmiertelne. Jako wartość natężenia prądu śmiertelnego przyjmuje się 100 mA (0,1A) przy czasie przepływu około 1 sekundy. Jako napięcie bezpieczne, przy którym nie powinny zdarzać się wypadki porażeń, przyjmuje się takie napięcie robocze, którego wartość względem ziemi nie przekracza:

• w urządzeniach prądu przemiennego - 30 V,

• w urządzeniach prądu stałego - 60 V,

• w warunkach szczególnie niebezpiecznych - 24 V prądu przemiennego 50 Hz.

ZAG.5. Zabezpieczenia ochronne maszyn i urządzeń elektrycznych w warunkach stacjonarnych i polowych.

stałego powinny być wyposażone w podstawową ochronę przeciwporażeniową, której celem jest zapobieganie zetknięciu się człowieka z przewodzącymi częściami obwodu elektrycznego oraz przenoszeniu się napięcia na przedmioty nie należące do tego obwodu.

Ochrona podstawowa polega na zastosowaniu środków, spośród których najważniejsze to:

a) całkowite pokrycie izolacją robocza elementów przewodzących obwodu elektrycznego;

b) stosowanie osłon zabezpieczających przed przypadkowym dotknięciem nie izolowanych elementów obwodu elektrycznego, niemożliwych do zdjęcia bez użycia narzędzi;

c) umieszczenie elementów znajdujących się pod napięciem poza zasięgiem ręki z dostępnych stanowisk;

d) zachowanie odstępów izolacyjnych w powietrzu, na powierzchni lub na wskroś materiału izolacyjnego, zgodnych z wymaganiami przepisów lub norm odpowiednio do napięcia znamionowego i do cech środowiska.

Urządzenia na napięcie znamionowe wyższe od napięć bezpiecznych powinny być wyposażone w dodatkową ochronę przeciwporażeniową, która polega na zastosowaniu jednego z następujących środków:

• Zerowania;

• Sieci ochronnej;

• Uziemienia;

• Wyłącznika przeciwporażeniowego;

• Izolacji ochronnej;

• Ochronnego obniżenia napięcia roboczego;

• Separacji odbiornika.

Zerowanie jako środek dodatkowej ochrony przeciwporażeniowej może być stosowany w sieci polowej prądu przemiennego o napięciu znamionowym nie przekraczającym 500 V i układzie sieciowym mającym punkt neutralny bezpośrednio uziemiony. Polega ono na tym, że wszystkie części metalowe, które normalnie nie powinny być pod napięciem (np. korpusy silników, osłony itp.) łączy się bezpośrednio z uziemionym przewodem zerowym sieci przystosowanej do zerowania.

Zerowanie spełnia funkcję ochrony dodatkowej przez:

1) spowodowanie (w czasie nie przekraczającym 0,2 sek.) zadziałania zabezpieczeń zwarciowych (np. wkładek bezpieczników topikowych), a tym samym wyłączenie prądu zwarcia i napięcia elektrycznego;

2) obniżenie wartości niebezpiecznego napięcia dotykowego do poziomu nie stwarzającego zagrożenia porażeniem.

Uziemienie ochronne - polega na bezpośrednim metalicznym połączeniu części metalowych urządzeń elektrycznych, które nie powinny być pod napięciem z uziomem. Uziemienie powinno powodować szybkie samoczynne wyłączenie uszkodzonego odbiornika albo ograniczenie napięcia dotykowego do wartości bezpiecznej.

Uziemienie ochronne spełnia swoją funkcję, jeżeli:

• rezystancja uziemienia ochronnego jest wystarczająco mała, odpowiednio dobrana do zwarciowego zabezpieczenia obwodu,

• założono bezpieczniki o prądzie znamionowym przewidzianym dla danego odbiornika.

W celu poprawienia (obniżenia) rezystancji uziemienia ochronnego w sieciach polowych zaleca się po zagłębieniu uziomu obfite zwilżenie ziemi wokół tego uziomu 5% roztworem soli kuchennej, a w porze bezdeszczowej pogody ziemię wokół uziomu należy raz na dobę zwilżyć wodą. W zimie miejsce wokół uziomu należy zalać 25% roztworem soli kuchennej i zwilżać raz na 6 dni.

Izolacja ochronna - polega na wykonaniu wszystkich dostępnych dla dotyku części sprzętu i odbiorników elektrycznych z materiałów izolacyjnych. Rozróżnia się trzy rodzaje izolacji ochronnej:

• izolację podwójną,

• izolację wzmocnioną,

• ochronną osłonę izolacyjną.

Wyżej wymienione środki dodatkowej ochrony przeciwporażeniowej znalazły zastosowanie w elektroenergetycznych sieciach polowych i ruchomych warsztatach remontowych.

Sieć ochronna - polega na połączeniu dostępnych przedmiotów metalowych z uziemioną siecią przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych przewodów roboczych. Sieć ochronna może być stosowana w urządzeniach i przyrządach stałych i ruchomych, niezależnie od napięcia znamionowego, jeżeli spełnione są następujące warunki:

• zasilanie urządzeń odbywa się z niezależnego źródła napięcia,

• wszystkie przewody robocze i inne części czynne sieci są izolowane od ziemi,

• urządzenia pozostają pod stałym nadzorem.

Wyłączniki przeciwporażeniowe - mogą być stosowane w razie trudności wykonania uziemienia o małej rezystancji. Wyłączają one w czasie krótszym niż 0,2 sek. odbiorniki, w których nastąpiło uszkodzenie izolacji, pojawiło się napięcie dotykowe na obudowie lub zwiększył się prąd upływu odbiornika. Rozróżniamy wyłączniki: napięciowe, różnicowo-prądowe.

Ochronne obniżenie napięcia roboczego uzyskuje się przez zastosowanie transformatora bezpieczeństwa. Obniżone napięcie ochronne, w warunkach szczególnego niebezpieczeństwa porażenia nie może być wyższe niż24 V dla prądu przemiennego.

Separacja odbiornika - polega na tym, że pojedynczy odbiornik zasila się przez transformator separacyjny, który praktycznie uniemożliwia zwarcie między uzwojeniami. Wartość napięcia odseparowanego obwodu nie może przekraczać 380 V a prąd 16 A. Obwodu odseparowanego nie wolno uziemiać, zerować ani łączyć z jakimkolwiek innym obwodem. Dotknięcie jednego przewodu pod napięciem przy odseparowaniu odbiornika spowoduje przepływ prądu rażeniowego niegroźnego dla życia człowieka.

3. CZĘŚĆ KOŃCOWA - 10 minut

• podsumowanie zajęć;

• sprawdzenie stopnia opanowania przerobionych zagadnień;

• podanie zagadnień do ćwiczenia w ramach nauki własnej;

• podanie tematu zajęć następnych.

ZATWIERDZAM

......................................

.......................................

Dnia ................................

OPRACOWAŁ:

..................................

.................................

.................................

---