VII rozdz. Bramera-

Najważniejszy czynnik- osobowość pomagającego - ja, jako instrument.

Sytuacje stressowe, grożące kryzysem:

• utrata spowodowana działaniem czynnika zewnętrznego- bezrobocie, rozwód, żałoba;

• cierpienie wewnętrzne niezależne od przyczyny - rozpacz, depresja, znużenie bitewne;

• stany przejściowe wymagające reakcji adaptacyjnej- zmiana pracy, nowy członek rodziny, choroba;

Hill - kryzysy w rodzinach:

• wewnętrzne- samobójstwo, brak oparcia, alkoholizm, niewierność;

• zewnętrzne- wojna, prześladowania, katastrofy naturalne;

kryzys- zmniejszenie się poziomu kompetencji rodziny w radzeniu sobie ze swoimi problemami zmniejsza się, co prowadzi do dezintegracji;

Efekty kryzysu:

• wyłącznie zmniejszenie- śmierć członka rodziny, hospitalizacja, rozłąka wojenna;

• wyłącznie dołączenie- niechciana ciąża, powrót dezertera, pojawienie się macochy, ojczyma, opieka nad starszym dziadkami;

• wyłącznie demoralizacja- odmowa wsparcia, niewierność, przestępczość, narkomania, alkoholizm;

• demoralizacja + zmniejszenie lub dołączenie- nieślubne dziecko, ucieczka, opuszczenie, rozwód, uwięzienie, samobójstwo, zabójstwo, hospitalizacja psychiatryczna;

Stress:

- utrzymujące się napięcie;

• presja, by zredukować napięcie może prowadzić do dezadaptacyjnych rozwiązań;

• bardziej dotkliwy i mniej intensywny, niż kryzys;

• może trwać bez obecności powodującego go bodźca;

• może się kumulować w efekcie prowadząc do kryzysu;

Kryzys:

• stan dezorganizacji, frustracja w zakresie ważnych celów;

• zaburzenia w ważnych obszarach życia i metodach radzenia sobie;

• trwa nie dłużej niż kilka tygodni;

kryzysy

- rozwojowe;

• sytuacyjne;

• egzystencjalne;

Kryzys musi zostać usunięty w spos. konstruktywny w toku normalnego życia, albo procesu pomagania, inaczej przejawi się w postaci uczuć takich jak nuda, bezcelowość, poczucie wyłączenia, rozpacz nad koniecznością podjęcia odpowiedzialności, dokonania wyboru, panika, dezintegracja życia.

4 fazy kryzysu:

• początkowe napięcie pobudzające zwykłe reakcje adaptacyjne;

• ciągłe działanie bodźców powoduje przyrost napięcia, osoba doświadcza braku sukcesu w radzeniu sobie z redukcją napięcia;

• napięcie narasta do momentu mobilizacji wew. i zew. środków adaptacyjnych, dzięki którym kryzys może ulec czasowemu złagodzeniu;

• ostra faza kryzysu- jeżeli kryzys nie zostanie rozwiązany w fazie 3, lub oddalony przez zaprzeczenie lub rezygnację, pojawiają się dysfunkcje zachowania, następuje utrata kontroli emocjonalnej;

3 typy reakcji, efektów kryzysu:

• dysfunkcja;

• brak reakcji;

• rozwój- jeżeli osoba jest gotowa wejść na wyższy poziom samorealizacji, w czasie kryzysu jest się podatnym na wpływy;

5 typowych cech syt. kryzysowej:

• znajomość wydarzenia powodującego kryzys;

• nagłość wystąpienia;

• obecność dyskomfortu;

• wewnętrzne świadectwa załamania w zachowaniu;

• szybkość ustępowania;

Wsparcie- wspomagany otrzymuje poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego;

3 źródła:

• sama relacja pomagania- akceptacja i ciepło ze strony pomagającego;

• bezpośrednia pomoc- uspokojenie i wsparcie społeczne;

• doświadczenie tego, że pomagający przejmuje na siebie odpowiedzialność - czasowy środek redukujący stress;

Zdania pomagających na temat wsparcia są podzielone - część mówi, że jest ono konieczne, a część, że zbędne, że wręcz hamuje rozwój, a pomoc powinna ograniczać się do przyjaznej i obdarzającej uwagą obecności.

Zalety udzielania wsparcia:

• redukcja upośledzającego niepokoju, w efekcie komfort psychiczny;

• wspomagany otrzymuje informacje, że nie musi być natychmiast silny i zdolny do działania;

• wspomagany ma poczucie, ze nie jest samotny;

• wspomagany ma możliwość wyrażenia silnych uczuć rozpaczy frustracji, bez narażenia się na dalsze urazy;

• wspomagany upewnia się, że jest w stanie pomóc sam sobie, że jest zdolny, wartościowy itd.;

• wspomagany nie podejmuje impulsywnych działań, które mogłyby pogorszyć jego sytuację, uczy się wykorzystywać czas do namysłu, analizy;

Wady udzielania wsparcia:

• wytworzenie zależności od wspomaganego jako źródła wsparcia;

• poczucie zagrożenia spowodowane nadmiarem ciepła i bliskości- u osób nie nauczonych funkcjonowania w bliskich relacjach;

• nadmierne pocieszanie sprawia wrażenie nieszczerości i sztuczności;

Najlepsze efekty- obiektywne informacje zwrotne.

Nadzieja i rozpacz

nadzieja:

• niesprecyzowana wartość, życzeniowe panaceum, a nie rzeczywisty środek do rozw. problemów;

• wzbudza poczucie domniemanej pewności, ze zagrażające zdarzenie nie pojawi się;

• ma fundamentalne znaczenie dla życia jednostki, pozwala uniknąć rozpaczy;

• główna cecha- osobista zależność od tego, co się zdarzy, bez budowania żadnych działań na oczekiwaniach, że musi się to zdarzyć, aby uniknąć wydarzeń niepożądanych i przerażających, zależność od samej myśli (Korner)

Zalety:

• chwilowy komfort psychiczny, ulga;

• mobilizacja rezerw energii;

Wady:

• łatwo przekształca się w ucieczkę;

• łatwo przekształca się w powierzchowne, nierealistyczne życzenia;

rozpacz- rezygnacja, przygnębienie, akceptacja nieuchronności zagrażającego zdarzenia.

Utrata nadziei jest bardziej dotkliwe, niż poddanie się nierealistycznym życzeniom.

Żałoba, żal, utrata

Cechy normalnej reakcji żałoby ( Lindemann):

• reakcja fizyczna- osłabienie cielesne, duszności, bezsenność, zaburzenia trawienia, apetytu, krótki oddech, słabość;

• uczucia pustki, napięcia, wyczerpania, utraty ciepła;

• sporadyczne zajmowanie się wyobrażeniami o zmarłych;

• sporadyczne poczucie winy, ze się nie zrobiło czegoś więcej, samooskarżenia;

• zmiana wzorców aktywności, aktywność bezcelowa, niespokojna + brak energii i motywacji;

Reakcje chorobliwe- przesadne formy normalnych reakcji, mogą tez przybrać formę cząstkową, lub opóźnioną, inne:

• przedłużająca się izolacja;

• ucieczka w ekspansywność, powodzenie;

• drażliwość i wrogość wobec bliskich;

• przedłużająca się depresja;

Lindemann- w przypadku np. rozłąki wojennej, może nastąpić przedwczesna reakcja żałoby, pogodzenie się ze stratą i zanik uczuć, w efekcie zadziwiająca obojętność w przypadku ewentualnego powrotu.

Przebieg żałoby:

• zaakceptowanie procesu;

• wyrażanie uczuć żałoby;

• postępowanie z pamięcią o zmarłym;

• przystosowanie do nowego otocznia bez zmarłego;

• budowanie nowych relacji;

Strategie pomagania w kryzysie:

4 kroki interwencji kryzysowej:

• ocena aktualnego stanu i głębokości kryzysu, ustalenie ewentualnego ryzyka i tego, jak znacznych zaburzeń doświadcza osoba;

• wybór najbardziej odpowiedniego typu osoby;

• działanie w sposób bezpośrednio pomocny;

• wzmaganie umiejętności adaptacji, wcześniej mobilizowanych dla redukcji napięcia w fazach rozwiązywania kryzysu;

Strategia wielowymiarowa- ekstensywne i intensywne działanie wspierające połączone z aktywnym programem zmiany zachowania- zazwyczaj prowadzona przez zespoły instytucji i specjalistów, z których każdy wywiera swój wpływ w odpowiednim czasie, med.- społ.- psych.; odizolowane ośrodki czasowego pobytu- 1, lub kilkudniowy program

nadzieja- antidotum na rozpacz;

równowaga- równanie nadziei pomiędzy zew. źródłami stressu, a nadzieją

Ogólna strategia pomagania w kryzysie:

• wyrażanie uczuć;

• integracja poznawcza;

• mobilizacja do działania- wyrwanie z letargu;

cel- mobilizacja mocnych stron, zatrzymanie deterioracji, przywrócenie do funkcjonowania na minimalnym poziomie;

Ellis- podejście poznawcze w kroku drugim, racjonalno - emocjonalne- celem jest zbadanie katastroficznych i samodestrukcyjnych elementów rozumowania badanego;

Wspomagani preferują bezpośrednie porady

Strategie na etapie odchodzenia o poczucia beznadziejności:

• kontynuowanie rozumiejącego wsparcia- wzmocnienie odnawiającej nadziei;

• zaprzestanie myślenia o nadziei, spojrzenie wprost na sytuację lub przyczyny kryzysu;

• konstruowanie nowych struktur nadziei lepiej dostosowanych i bardziej funkcjonalnych dla danej osoby;

Strategie odnowy i rozwoju:

• wyszukiwanie w ludziach mocnych stron, uświadomienie im ich, pomaganie w opracowaniu planu uwolnienia potencjału- jest to strategia burząca równowagę, dążąca do rozwoju, przeznaczona dla osób wychodzących z kryzysu;

Ośrodki całodobowe i instytuty:

• silnie nieformalne;

• treningi, integracja gestalt, sztuki twórcze, praca w grupach- wypróbowywanie nowych doświadczeń, sprzężenie zwrotne w bezpiecznej atmosferze grupy;

• strategie mają charakter eksperymentalny i wysoce specjalistyczny;

• dobre dla kogoś, kto już przebył kryzys i jest w stanie odbudowy;

Wady:

• popularność przyciąga oportunistów i niskich kwalifikacjach;

• uboczne efekty i nadużycia wielu potencjalnie korzystnych rzeczy;

• nawet dobry ośrodek może nie być odpowiedni dla konkretnego wspomagającego w konkretnym okresie jego życia;

Ośrodek kryzysowy:

• długotrwały stress wyraża się w zachowaniach autodestrukcyjnych, przestępczych;

• połączenie służb medycznych, psychologicznych i organizacyjnych + działania ochotników i grup rówieśników;

• wiele z ośrodków tego typu ma telefon zaufania;

Domy przejściowe:

• przejście z ośrodka kryzysowego, lub instytucji leczniczej do normalnego życia- w połowie drogi;

• urządzone jak mieszkanie, pomagający mieszkają tam na stałe- ochronna atmosfera;

Ośrodki lecznicze:

• od szpitala, przez oddziały dzienne do poradni zdrowia psychicznego i małych ośrodków pobytu całodobowego, np. Synanon;

• też obozy i farmy dla nastolatków problemowych;

Strategia poradnictwa terapeutycznego:

• wielorakie oddziaływania w warunkach kontrolnych;

• rozmowa- poradnictwo- logoterapia- zmiana sposobu w jaki ludzie konstruują swoje istnienie, behawioralne- zmiana otoczenia;

Strategia pocieszania:

• podejście duchowne;

• potężna strategia dla osób reagujących na religijne rytuały, teksty etc.;

• z osobą duchownego wiążą się skojarzenia mocy i opieki;

Umiejętności konieczne do zapewniania komfortu i utylizacji kryzysu.

1. Umiejętności kontaktowania się:

• kontakt wzrokowy;

• kontakt fizyczny- silne właściwości sprowadzania komfortu, z drugiej strony mocno kontrowersyjny i ryzykowny, powinien być dyskretny, dostosowany do sytuacji+ pomagający musi by świadomy własnej potrzeby kontaktu- w sensie czyja potrzebę zaspokaja;

Decyzję o zastosowaniu fizycznego kontaktu podejmuje się na podstawie:

• dobrego osądu co do potrzeb wspomagającego;

• świadomości pomagającego co do własnych potrzeb i etyki;

• rozwiązanie jest bardziej korzystne z punktu widzenia pomagającego;

• rozważenie ryzyka, jakie jest gotów podjąć pomagający;

2. Umiejętności uspokajania:

• upewnianie wspomaganych, co do kompetencji ich działań, ma funkcje nagradzającą;

• wyrażanie aprobaty dla stwierdzeń wspomagającego, efekt paradoksalny- fiksowanie sformułowanego poglądu- wspomagający jest mniej skłonny do zmiany zaaprobowanego poglądu;

• przewidywanie wyników;

• upewnianie co do faktów- powiedzenie wspomaganemu, ze jego problem jest rozwiązywalny, ze ludzie radzą sobie z takimi, że objawy utapia po przewidywalnym czasie- redukuje stress;

Wady:

• łatwe w użyciu- pokusa nadużycia;

• może powodować wrogość wspomaganego-poczucie, że jego potrzeby są bagatelizowane;

• może brzmieć jak nieszczera sympatia;

• zachęca do zależności;

• wspomagany może poczuć się złapany w pułapkę swoich własnych myśli i działań;

Powinno być stosowane oszczędnie w roli czynnika wymuszającego kontynuowanie zachowań.

3. Umiejętności relaksacji:

• Jacobson- relaksacja progresywna;

• słowne metody powodowania relaksacji;

• koncentracja na oddechu;

• wydawanie dźwięków;

• ulga od napięcia, stresu;

• szybki efekt;

• redukcja napięcia do poziomu, na którym można zastosować techniki werbalne;

• mogą być częścią sekwencji działań;

4. Zespół umiejętności ześrodkowywania:

• nawiązywanie kontaktu, dostrajanie się do osobowości wspomaganego;

• daje świadomość spokoju, harmonii i siły;

• założenie, ze wspomagający posiada centrum, rdzeń istnienia;

• postępujące naprowadzanie świadomości;

• dla ludzi będących ze sobą w stanie wojny- powrót do jedności;

• Corliss i Rabe- 2 tryby istnienia: zewnętrzny- działanie, zmiana otoczenia, wewnętrzny- wewnętrzne stany osobowości;

• analiza siły- ześrodkowanie poczucia siły i ufności, niekoniecznie w walce ze stresem, może być tak po prostu, skoncentruj się na mocnych stronach

• przegląd doświadczeń rozw.- koncentracja na doświadczeniach, które miały wpływ na rozwój, pozytywne- wzmacnianie pozytywnego obrazu siebie;

5. Umiejętności interweniowania w kryzysie:

• powodują komfort psychiczny- wsparcie, zrozumienie, zmiana reakcji przez zmianę otoczenia;

• dotyk;

• zmiana miejsca, użycie leków;

• kierowanie do specjalisty;

6. Opracowanie alternatywnych działań:

• zawężanie percepcji osób w kryzysie;

• zachęcanie do rozważania alternatyw, wręcz wyciąganie ze wspomaganych pomysłów;

• przywrócenie realistycznej percepcji zdarzeń;

• Messic i Aguiler- koncepcja równowagi między problemami a rozwiązaniem, kryzys- niewystarczające umiejętności i możliwości radzenia sobie

7. Umiejętność kierowania do innego specjalisty:

• znaj możliwości swojej społeczności w zakresie różnych usług;

• znaj gotowość wspomaganego do przeniesienia się;

• wyraź swój zamiar w sposób szczery i bezpośredni;

• przedyskutuj kwestię z instytucją, do której kierujesz wspomaganego, osobami, które miały z nim kontakt i rodzicami, jeśli wspomagany jest nieletni;

• bądź uczciwy przy opisie usług tej drugiej instytucji,

• pozwól, by wspomagany samodzielnie umówił się z tą druga instytucją;

• nie przekazuj informacji dot. wspomaganego bez jego zgody;

• jeżeli jesteś pierwsza osobą z która wspomagany wszedł w relację, podtrzymuj ją dopóki nie domkniecie wszystkich spraw i nie rozpocznie się nowa relacja;

8. Odnawianie lub budowanie systemu wsparcia psychicznego:

• konieczność dołączenia osoby do systemu wsparcia psychicznego;

• system = zachęta, miłość, bezpieczeństwo, odnowienie poczucia osobistej wartości;

• w późniejszej fazie sys. daje możliwość sprawdzenia realności oczekiwań względem otoczenia i szczere sprzężenie zwrotne na temat zachowania;

• przykładowe grupy- bliscy sąsiedzi, organizacje kościelne, osoby zaprzyjaźnione;

• grupa rodzinna o bliskich zwiazkach jest najlepszym z możliwych źródłem wsparcia;

• pomagający musi znać dostępne w danej społeczności formy pomocy, odpowednie w różnych sytuacjach, na wypadek gdyby był pozbawiony rodzinnej grupy wsparcia-

---