UKŁAD MOCZOWY (systema urinaria)
FUNKCJE:
-wydalanie z ustroju zbędnych produktów przemiany meterii
-utrzymanie równowagii wodnej i elektrolitowej środowiska wewntrznego organizmu
DROGI WYPROWADZAJĄCE MOCZ:
-kielichy nerkowe, miedniczki nerkowe
-moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa
1.BUDOWA I FUNKCJE NEREK
1.1)BUDOWA ZEWNĘTRZA NEREK (ren)
-narząd parzysty, położny pozaotrzewnowo
-masa 150g
-długość 11-12 cm
-szerokość 5-6 cm
-POŁOŻENIE:
*lewa nieco większa, położona wyżej niż XI żebro
*dolny koniec na wysokości II lub II kręgu lędźwiowego
*brzeg przyśrodkowy wklęsły:
-wnęka nerki, w niej zatoka nerki)
*zatoka nerkowa ( w niej):
-miedniczka nerkowa
-kielichy nerkowe
-tkanka tluszczowa
-naczynia i nerwy
-POWIERZCHNIE NERKI:
*powierzchnia przednia (facies anterior)
*powierzchnia tylna (facies posterior)
*brzeg boczny wypukły (facies lateralis)
*brzeg przyśrodkowy wklęsły (margo medialis) na nim wnęka nerkowa (hilus renalis)prowadzi do zatoki
nerkowej (sinus renalis)= miejsce gdzie zawieszone są początkowe odcinki dróg wyprowadzjących mocz
(kielichy i miedniczka),naczynia i nerwy
*koniec nerki górny i dolny (extermitas superior et inferior)
*na końcach nerek nadnercza
-nerka otoczona luźną tkanką łączną i tłuszczową (torebka tłuszczowa-capsula adiposa), która otoczona jest powięzią-fascia renalis (torebka włóknista- capsula fibrosa w głębszej warstwie ma włókna mięśniówki gładkiej)
-powięź zrośnięta jest z przeponą (u góry) i powięzią lędźwiową ( u dołu)
1.2)BUDOWA WEWNĘTRZNA NERKI
-WARSTWY NERKEK:
*kora nerki (corex renis):
-warstwa zewnętrzna,otacza rdzeń
-wnika do rdzenia pod postacią słupów nerkowych
*rdzeń nerki (medulla renis):
-warstwa wewnętrza
-składa się z 10-15 piramid (pyramides renales)
*piramida nerkowa skierowana podstawą w stronę kory, wierzchołkiem w stronę
kielichów nerkowych = wierzchołkibrodawka nerkowa (papillae
renales)-uchodzi do kielicha.
*płat nerki (lobus)= piramida + przyległa część kory
*każdej brodawce odpowiada kielich miedniczki nerkowej (calyx renalis)
NEFRON (nephronum)= jednostka morfologiczno-funkcjonalna nerki- ponad milion nefronów w nerce.
-PRZEBIEG I BUDOWA NEFRONU
A)CIAŁKO NERKOWE(corpusculum renis)-w korze nerki
-BUDOWA CIAŁKA NERKOWEGO:
1)kłębek naczyniowy (glomerulus)
*pętla naczyń włosowatych tętniczych= sieć dziwna tętnicza (rete irabile arteriosum)-naczynie
doprowadzające(vas afferens) i odprowadzające (vas efferens) to TĘTNICZKA)
*aparat przykłębuszkowy (complexus ingxtaglommerularis) w ścianie naczynia
doprowadzającego,umożliwia jego zamknięcie.
wytwarza m.in.:
-reninęenzym (podnosi ciśnienie krwi
-erytropoetynęhormon (stymuluje produkcję erytrocytów przez szpik kostny)
*biegun naczyniowy (polus vascularis):
-miejsce wejścia i wyjścia naczyń w ciałku nerkowym
2)torebka kłębka
*dwie blaszki (wewnętrzna i zewnętrzna) łączą się tworząc biegun kanalikowy(polus tubularis)
torebki kłębka (przejście w kanalik).
*komórki blaszki wew. Wypustkami łączą się z błoną podstawowa naczyń krwionośnych,które
zbudowane są z bardzo cienkiego śródbłonka.
*blaszka zewnętrzna bud.= jednowarstwowy nabłonek płaski, przechodzi w ścianę kanalika.
FUKCJA CIAŁKA NERKOWEGO= przesącza surowicę krwi do światła torebki = mocz pierwotny.
Mocz pierwotny-7,5 l/h- obie nerki, 180l/ dobę.
B)KANALIK NEFRONU
*w nim mocz pierwotny zredukowany 100x do 1-1,5 l/dobę na skutech wchłaniania wody (2/3 w kanaliku
krętym bliższym)
*poza tym wchłonięty:
-sód, glukoza, potas, chlorki, fosforany i amiokwasy
*mocz ostateczny wydzielane są do niego substancje zbyteczne i toksyczne:
-kreatynina, amoniak, niektóre leki (np. penicylina)
ODCINKI KANALIKA:
a)kanalik kręty bliższy (kanalik kręty- I rzędu) w korze nerki
b)pętla nefronu (w rdzeniu nerki) ramię zstępujące, łuk pętki, ramię wstępujące
c)kanalik kręty dalszy (kanalik kręty- II rzędu) w korze nerki.
POZA NEFRONEM:
-kanalik kręty dalszy przechodzi w kanaliki zbiorcze(cewki zbiorcze)
-w/w k.z łączą się w przewody brodawkowe (w piramidzie) 10-25 przewodów uchodzi na brodawce= pole
sitowe.
2.DROGI DOPROWADZAJĄCE MOCZ (PRZEBIEG)
1)cewki zbiorcze (tubuli recti)
-łączą się w przewody brodawkowe (ductus papillaris)
-ujście w polu sitowym(area oribrosa) brodawki piramidy
2)kielichy nerkowe mniejsze(calices renales minores)
-z pola sitowego do kielichów ścieka mocz
-dlugość ok.1cm
-ilość 8-10
-obejmuje jedna lub więcej brodawek
3)kielichy nerkowe większe (calices renales majores)
-uchodzą do miedniczki nekowej
-ilość 2 lub 3
4)miedniczka nerkowa(pelvis renalis)
-lejkowaty woreczek spłaszczony przednio-tylnie
-duża zmienność kształtu:
*rozgałęziona, rzadziej bańkowata
-błona sluzowa pokryta nabłonkiem przejściowym
-błona mieśniowa:
*wewnętrzna warstwa podłużna
*zewnętrzna warstwa okrężna
-warstwa tkanki łącznej
5)moczowody (ureter)
-długość 27-34 cm
-średnica 0,8 cm
a)część brzuszna (pars abdominalis)
*biegnie zaotrzewnowo na m.lędźwiowy większym
b)cześć miednicza (pars pelvina)
*poniżej skrzyżowana znaczyniami biodrowymi wspólnymi
*przepływ moczu dzięki perystaltycznym skurczom warstwy mięśniowej +ciśnienie
+siła grawitacyjna.
6)pęcherz moczowy (vesica urinaria)
-w miednicy mniejszej za spojeniem łonowym
WYRÓŻNIAMY:
-szczyt pęcherza (apex vesicae) do przodu i ku górze
-trzon (corpus)
-dno pęcherza (fundus vesicae)ku dołowi i do tyłu:
*z tyłu- ujścia moczowodów
*z przodu- cewki
*więzadło pępkowe pośrodkowe (ligamentum umbilicale medianum) miejsce przyczepu pęcherza
-poróżniony= wielkość cytryny
- pojemność ok. 700 ml
-błona śluzowa gruba, bogato unaczyniona(wysłana nabłonkiem przejściowym)
-błona mięśniowa(warstwy):
*wewnętrzna-podłużna
*środkowa- okrężna
*zewnętrzna- podłużna
Aktywne opróżnianie pęcherza moczowego dzięki tłoczni brzusznej
-mięsień zwieracz pęcherza (m. sphincter vesicae),tworzą go:
pętle z włókien mięśniowych gładkich trójkąta pęcherzowego
-zwieracz cewki moczowe (m. sphincter urethrae):
mięsień poprzecznie prążkowany
pochodzi z mięsiówki krocza
obejmuje część błoniastą cewki
7)cewka moczowa
a)cewka moczowa męska (urethra masculina):
*część sterczowa (pars prostatica):
-od ujścia wewnętrznego w pęcherzu
-w gruczole krokowym
-na tylnej ścianie wzgórek nasienny (colliculus seminalis), w nim ujścia przewodów
wytryskowych(ductus ejaculatorius) i łagiewki sterczowej(utriculus prostaticus)
*część błoniasta (pars membranacea):
-przebija przeponę moczowo-płciową
-zwieracz cewki moczowej (mięsień poprzecznie prążkowany)
*część gąbczasta(pars spongiosa)
-w ciele gąbczastym prącia,cała długość.
b)cewka moczowa żeńska (urethra feminina)
-długość ok.4 cm
-średnica wewnętrzna ok.6 mm
-ujście w dnie pęcherza moczowego (.zwieracz pęcherza)
-przechodzi przez przeponę moczowo-płciową (zwieracz cewki moczowej)
-odpowiednik bardzo krótkiego początkowego odcinka cewki męskiej
-ujście zewnętrzne w przedsionku pochwy