ZADANIA MATURALNE - PIERWIASTKI BLOKU s

Zadanie 1. (4p I 2003) (2 pkt)

Jednakowe ilości moli sodu i potasu wrzucono równocześnie do dwóch zlewek napełnionych wodą. Schemat przeprowadzonego doświadczenia pokazuje rysunek:

W którym zestawie reakcja będzie przebiegała szybciej? Odpowiedź uzasadnij porównując budowę obu atomów.

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

Zadanie 2. (21p I 2003) (2 pkt)

Wodorek sodu reaguje z wodÄ….

a) Napisz równanie reakcji chemicznej....................................................................................................................................................

b) OkreÅ›l rodzaj wiÄ…zania w wodorku sodu. …………………………………………………………………......................................

Zadanie 3. (6p I 2005) (1 pkt)

W poniższej tabeli zamieszczono w kolejności alfabetycznej nazwy wybranych litowców, podano ich gęstości oraz temperatury topnienia.

Nazwa metalu	Gęstość [g·cm^-3]	Temperatura topnienia [°C]
Cez	1,90	29
Lit	0,53	180
Potas	0,86	64
Rubid	1,53	39
Sód	0,97	98

Oceń poprawność poniższej informacji zakreślając literę P, jeśli uznasz ją za prawdziwą lub literę F, jeśli uznasz ją za fałszywą.

Im większa gęstość, tym wyższa temperatura topnienia litowca.

P

F

Zadanie 4. (12p I 2005) (1 pkt)

Ze względu na dużą aktywność chemiczną pierwiastek ten nie występuje w stanie wolnym. Jego atomy chętnie oddają elektrony walencyjne i tworzą związki jonowe, w których występuje on na II stopniu utlenienia. Odznacza się silnymi właściwościami redukującymi. Jest srebrzystobiałym metalem z połyskiem. Spalany w powietrzu przechodzi w tlenek i azotek. Tlenek pod wpływem wody przechodzi w wodorotlenek - reakcja ta jest silnie egzotermiczna. W reakcji z węglem tworzy karbid, który reagując z wodą wydziela acetylen.

Podaj nazwÄ™ opisywanego pierwiastka...............................................................................................................................................

Zadanie 5. (9p I 2005) (1 pkt)

Spośród niżej podanych informacji wybierz te, które są prawdziwe dla tlenku magnezu:

I. bardzo dobrze rozpuszcza siÄ™ w wodzie,

II. reaguje z kwasami,

III. jest składnikiem leków stosowanych przeciw nadkwasocie,

IV. ma niskÄ… temperaturÄ™ topnienia,

V. ma charakter zasadowy.

A) I, III, IV B) II, III, V C) II, III, IV D) III, IV, V

Zadanie 6. (9.\p V 2005) (1 pkt)

Spośród niżej podanych właściwości:

I. rozpuszczanie go w wodzie jest procesem endoenergetycznym,

II. jego stężony wodny roztwór działa pażąco na skórę,

III. jest higroskopijny,

IV. jego roztwór jest słabym elektrolitem,

V. chłonie tlenek węgla(IV) z powietrza, tworząc węglan sodu.

wybierz i zaznacz te, które są prawdziwe dla wodorotlenku sodu:

A. I, II, III

B. II, III, IV

C. II, IV, V

D. II, III,V

ÛÜ Informacja do zadania7. i 8..

Tlenek magnezu ma zastosowanie do produkcji cegieł, którymi wykłada się wnętrza pieców hutniczych. Związek ten stosuje się również w medycynie jako składnik leków przeciw nadkwasocie (dolegliwości polegającej na nadmiernym wydzielaniu się w żołądku kwasu solnego).

Zadanie 7. (7p V 2006) (2 pkt)

a) Korzystając z tablicy elektroujemności, oblicz różnicę elektroujemności magnezu i tlenu, a następnie określ rodzaj wiązania chemicznego w tlenku magnezu.

Różnica elektroujemności: ...........................................................................................................

Rodzaj wiÄ…zania: ..........................................................................................................................

b) Poniżej wymieniono pięć właściwości fizycznych tlenku magnezu. Spośród nich wybierz i podkreśl dwie, uzasadniające zastosowanie tego związku do obudowy wnętrz pieców hutniczych.

ma wysoką temperaturę topnienia; ma wysoką temperaturę wrzenia; jest ciałem stałym; stopiony przewodzi prąd elektryczny; jest białej barwy

Zadanie 8. (8p V 2006) (2 pkt)

a) Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji zachodzącej w żołądku po zażyciu przez osobę cierpiąca na nadkwasotę leku zawierającego tlenek magnezu.

......................................................................................................................................................

b) Określ, jaki charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, obojętny) przejawia tlenek magnezu w tej reakcji.

......................................................................................................................................................

Zadanie 9. (9p XI 2006) (2 pkt)

Przeprowadzono doświadczenie zilustrowane rysunkiem.

a) Podaj symbol pierwiastka, który gwałtowniej reaguje z wodą.

......................................................................................................................................................

b) Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji zachodzącej w naczyniu I.

......................................................................................................................................................

Zadanie 10. (18p próbna 2008 OKE Poznań) (4 pkt)

Przeprowadzono kolejno następujące cztery doświadczenia:

I. Spalono wstążkę magnezową.

II. OtrzymanÄ… po chwili substancjÄ™ wprowadzono do zlewki z wodÄ… i kroplÄ… fenoloftaleiny.

III. Następnie do otrzymanego barwnego roztworu dolewano kwasu chlorowodorowego do momentu jego odbarwienia.

IV. Powstały roztwór zmieszano z roztworem ortofosforanu(V) sodu i otrzymano biały osad.

a) Zapisz w formie cząsteczkowej równania trzech kolejnych reakcji chemicznych, które przebiegały w doświadczeniach

I, II i III.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

b) Zapisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji, która przebiegała w doświadczeniu IV.

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 11. (9p III 2008) (1 pkt)

Chlorek wapnia jest jedną z soli, której obecność w wodzie powoduje tak zwaną twardość trwałą wody. Można ją usunąć, dodając do wody niewielką ilość węglanu sodu.

Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji, która prowadzi do usunięcia za pomocą węglanu sodu twardości trwałej wywołanej obecnością chlorku wapnia.

...................................................................................................................................................................................................

Zadanie 12. (7r III 2008) (2 pkt)

WodorowÄ™glan wapnia jest jednÄ… z soli, której obecność w wodzie powoduje tak zwanÄ… twardość przemijajÄ…cÄ… (wÄ™glanowÄ…). Domowym sposobem usuwania twardoÅ›ci przemijajÄ…cej jest gotowanie wody (reakcja I) i zlanie jej znad osadu. W przemyÅ›le wykorzystuje siÄ™ metodÄ™ wapiennÄ…, polegajÄ…cÄ… na zastosowaniu wody wapiennej Ca(OH)₂ (reakcja II).

Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji (I i II), które prowadzą do usunięcia twardości przemijającej wody spowodowanej obecnością w niej wodorowęglanu wapnia.

I: .........................................................................................................................................................................................................

II: ....................................................................................................................................................................................................

Zadanie 13. (1p V 2008) (3 pkt)

Przeanalizuj położenie strontu (Sr) w układzie okresowym pierwiastków, a następnie uzupełnij poniższą tabelę, wpisując w pustą kolumnę literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeżeli jest ono fałszywe.

Na podstawie położenia strontu w układzie okresowym pierwiastków można stwierdzić, że

1.	atom strontu ma 2 elektrony walencyjne, które w stanie podstawowymznajdują się na piątej powłoce.
2.	stront jest niemetalem.
3.	stront jest aktywniejszy od wapnia.
4.	stront nie reaguje z kwasem solnym.
5.	tlenek strontu ma charakter zasadowy.

Zadanie 14. (13p V 2008) (1 pkt)

KamieÅ„ budowlany, zawierajÄ…cy wÄ™glan wapnia (CaCO₃) lub magnezu (MgCO₃), Å‚atwo ulega atakowi kwaÅ›nego opadu atmosferycznego, w wyniku którego powstajÄ… rozpuszczalne w wodzie sole wapnia lub magnezu.

Na podstawie: Peter O'Neill, „Chemia Å›rodowiska”, Warszawa - WrocÅ‚aw 1997

Dokończ poniższy schemat tak, aby otrzymać skrócony jonowy zapis równania opisanej reakcji z udziałem węglanu wapnia.

CaCO₃ + 2H⁺ → ............................................................................................................

Zadanie 15. (5r V 2008) (1 pkt)

SkaÅ‚y wapienne, których głównym skÅ‚adnikiem jest CaCO₃, ulegajÄ… erozji pod dziaÅ‚aniem wody zawierajÄ…cej rozpuszczony tlenek wÄ™gla(IV). W wyniku tego procesu woda staje siÄ™ twarda.

Napisz w formie jonowej równanie reakcji głównego składnika skał wapiennych z wodą zawierającą tlenek węgla(IV).

......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (21r próbna III 2009) (4 pkt.)

UczeÅ„ przygotowaÅ‚ 198 cm³ wody destylowanej o gÄ™stoÅ›ci 1,00 g/cm³ a nastÄ™pnie wrzuciÅ‚ zachowujÄ…c wszelkie warunki bezpieczeÅ„stwa 2 g metalicznego sodu, który w laboratorium przechowuje siÄ™ w nafcie

• a) Dlaczego metaliczny sód przechowywano w laboratorium w nafcie a nie jak wiórka magnezowe czy opiÅ‚ki żelaza po prostu na półce w szklanym naczyniu?

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

• b) WyjaÅ›nij, dlaczego podczas wykonywania doÅ›wiadczenia uczeÅ„ musiaÅ‚ zachować szczególnÄ… ostrożność.

……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 17. (20p V 2009) (2 pkt)

Wodorotlenek sodu otrzymywano dawniej w wyniku reakcji węglanu sodu i wodorotlenku wapnia.

Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu podaną metodą i wyjaśnij, dlaczego możliwe jest oddzielenie jego roztworu od drugiego produktu reakcji poprzez sączenie lub dekantację.

Równanie reakcji: ......................................................................................................................................................

Wyjaśnienie: ................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 18. (10p V 2011) (1 pkt)

Uzupełnij poniższe zdanie. W każdym nawiasie wybierz i podkreśl właściwe słowo.

Po wrzuceniu do wody małego kawałka sodu przebiega gwałtowna reakcja. Zachowanie sodu, który przybiera kształt kulisty i pływa na powierzchni wody, wskazuje na jego ( niską / wysoką ) temperaturę topnienia oraz gęstość ( mniejszą / większą ) od gęstości wody.

Zadanie 19. (7p V 2010) (1 pkt)

Lit i sód to aktywne metale, które w zwiÄ…zkach chemicznych przyjmujÄ… stopieÅ„ utlenienia I. Reakcje litu i sodu z chlorem i siarkÄ… przebiegajÄ… podobnie - ich produktami sÄ… odpowiednie chlorki oraz siarczki. ReakcjÄ…, która odróżnia lit od sodu, jest utlenianie obu metali w strumieniu tlenu. Lit tworzy w tych warunkach tlenek o wzorze Li2O, a sód nadtlenek o wzorze Na₂ O₂. Oba metale reagujÄ… z wodÄ…, przy czym reakcja sodu z wodÄ… przebiega gwaÅ‚towniej niż reakcja litu z wodÄ….

Ustal, który z metali (lit czy sód) jest mniej reaktywny, i napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji tego metalu z wodą.

......................................................................................................................................................

ÛÜ Informacja do zadaÅ„ 20.-21.

Przeprowadzono doświadczenie zilustrowane poniższym rysunkiem.

Zaobserwowano, że metal stapia się, tworząc kulkę, i pływa po powierzchni wody. Wskutek reakcji objętość kulki zmniejszała się.

Zadanie 20. (7p V 2011) (1 pkt)

Zapisz w formie jonowej równanie reakcji przebiegającej podczas tego doświadczenia.

......................................................................................................................................................

Zadanie 21. (8p V 2011) (2 pkt)

1. Napisz, co zaobserwowano podczas doświadczenia. Wpisz do tabeli barwę roztworu przed reakcją i po reakcji.

Barwa roztworu przed reakcjÄ…	Barwa roztworu po reakcji

b) Określ odczyn powstałego roztworu.

......................................................................................................................................................

Zadanie 22. (9p V 2011) (1 pkt)

Korzystając z informacji wprowadzającej, określ, czy reakcja jest egzoenergetyczna, czy endoenergetyczna.

......................................................................................................................................................

Zadanie 23. (7p VI 2012) (1 pkt.)

W kolumnie I podano nazwy wodorotlenków, a w kolumnie II wymieniono przykładowe zastosowania wybranych wodorotlenków.

I II

A. wodorotlenek magnezu 1. jest składnikiem zaprawy murarskiej

B. wodorotlenek sodu 2. stosowany jako lek przeciw nadkwasocie, składnik past do zębów

3. surowiec do otrzymywania mydła, celulozy, papieru

Każdemu wodorotlenkowi wymienionemu w kolumnie I (litery A i B) przyporządkuj jego zastosowanie podane w kolumnie II (liczby 1-3). Wpisz odpowiednie liczby w poniższe kratki.

Zadanie 24. (22p VI 2012) (1 pkt.)

WÄ™glan wapnia może być stosowany jako nawóz wzbogacajÄ…cy glebÄ™ w jony Ca²⁺, pomimo że jest zwiÄ…zkiem praktycznie nierozpuszczalnym w wodzie. WÄ™glan wapnia może ulegać reakcji zgodnie z równaniem:

CaCO₃ + H₂O + CO₂ ↔ Ca²⁺ + 2HCO

Analizując powyższe równanie, wyjaśnij, dlaczego węglan wapnia można stosować jako nawóz, pomimo że nie rozpuszcza się w wodzie.

. ................................................................................................................................................................................................................

…………………………………….......................................................................................................................................................

5

---