ZADANIA MATURALNE - PIERWIASTKI BLOKU p

Zadanie 1. (18p I 2003) (4 pkt)

Pierwiastek posiadający skróconą konfigurację elektronową [Kr] 5s²4d¹⁰5p⁵

a) ma właściwości: …………………………………………………………………………….................................. ..................

b) występuje na stopniach utlenienia (podaj najniższy i najwyższy stopień utlenienia): .................................................................

c) w związku tego pierwiastka z wodorem występuje wiązanie: .....................................................................................................

Zadanie 2. (25p XII 2004) (1 pkt)

Zapisz równanie reakcji chemicznej, które ilustruje metodę otrzymywania tlenku węgla(IV). Jako substratu użyj stałego węglanu wapnia.

..........................................................................................

Zadanie 3. (54r XII 2004) (2 pkt)

Podaj właściwości chemiczne glinu na przykładzie zachowania wobec tlenu i kwasu solnego.

.....................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 4. ( 8p I 2005) (1 pkt)

Wskaż, które z poniższych stwierdzeń nie dotyczy azotu.

A) stanowi główny składnik powietrza,

B) jest bezbarwnym gazem,

C) jest niepalny,

D) posiada charakterystyczny zapach.

Zadanie 5. (20p XII 2005) (1 pkt)

Spośród podanych niżej substancji wybierz tę, którą można zastosować do wykrycia tlenku węgla(IV).

A. Woda amoniakalna

B. Woda bromowa

C. Woda sodowa

D. Woda wapienna

Zadanie 6. (21p XII 2005) (2 pkt)

Tlenek węgla(IV) powstaje m.in. w reakcjach fermentacji alkoholowej glukozy w obecności drożdży oraz podczas termicznego rozkładu wapienia.

Napisz równania obu reakcji w formie cząsteczkowej.

Równanie reakcji fermentacji alkoholowej glukozy:

......................................................................................................................................................

Równanie reakcji rozkładu wapienia:

......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (13p I 2006) (2 pkt)

Spośród podanych niżej cech wybierz i podkreśl cztery, charakteryzujące chlor w warunkach normalnych:

gaz, ciecz, ciało stałe, ma gęstość mniejszą od gęstości powietrza, ma gęstość większą od gęstości powietrza, jest

bezbarwny, jest barwny, ma charakterystyczny zapach, jest bez zapachu.

Zadanie 8. (18p V 2006) (1 pkt)

Akwaforta jest techniką graficzną, w której wykorzystuje się proces tzw. trawienia (częściowego rozpuszczania) miedzi za pomocą chlorku żelaza(III). Technika ta została zastosowana także do wytwarzania obwodów drukowanych w elektronice. W trakcie trawienia zachodzi reakcja opisana równaniem:

Cu + 2FeCl₃ → CuCl₂ + 2FeCl₂

Wybierz poprawne sformułowanie.

Chlorku miedzi(II) nie można otrzymać działając

A. kwasem solnym na tlenek miedzi(II).

B. kwasem solnym na wodorotlenek miedzi(II).

C. kwasem solnym na miedź.

D. chlorem na miedź.

Zadanie 9. (19p V 2006) (3 pkt)

W jednej probówce znajduje się wodny roztwór chlorku potasu, a w drugiej - wodny roztwór bromku potasu.

Którego odczynnika - Br_2(aq) czy Cl_(2(aq)- należy użyć, aby rozróżnić te roztwory? Podaj wzór chemiczny wybranego odczynnika oraz przewidywane obserwacje. Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji, będącej podstawą rozróżnienia tych roztworów.

Wzór odczynnika: ........................................................................................................................

Obserwacje: .................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Równanie reakcji: ........................................................................................................................

Zadanie 10. (33r V 2006) (1 pkt)

Na poniższym rysunku przedstawiono zestaw do otrzymywania tlenku siarki(IV) i badania jego wpływu na rośliny.

Napisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji zachodzącej podczas otrzymywania tlenku siarki(IV) przedstawioną wyżej metodą.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 11. (54r V 2006) (1 pkt)

Wodorotlenek sodu jest głównym składnikiem preparatów do czyszczenia niedrożnych rur i syfonów. Na etykiecie jednego z takich preparatów znajduje się następujące ostrzeżenie: Nie stosować do czyszczenia instalacji aluminiowych.

Uzasadnij powyższe ostrzeżenie, zapisując w formie jonowej równanie reakcji chemicznej, która zaszłaby po zastosowaniu takiego preparatu do czyszczenia instalacji aluminiowej. Pamiętaj, że jednym z produktów reakcji glinu z zasadą sodową jest wodór.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 12. (14p XI 2006) (1 pkt)

Chlorowodór (HCl) jest gazem o gęstości większej niż gęstość powietrza, bardzo dobrze rozpuszczalnym w wodzie.

Wybierz rysunek przedstawiający zestaw, który może służyć do otrzymywania i zbierania gazowego chlorowodoru. Wskaż go, zakreślając odpowiednią literę.

Zadanie 13. (18p XII 2007) (1 pkt)

Na podstawie poniższych informacji dotyczących odmiany alotropowej jednego z niemetali ustal nazwę tej substancji.

a) Powstaje w wyniku wyładowań elektrycznych, w czasie burz oraz pod wpływem promieniowania UV.

b) Jego masa cząsteczkowa wynosi 48 u.

c) Ma specyficzny zapach.

d) Działa silniej utleniająco niż tlen.

e) Chroni Ziemię przed szkodliwym promieniowaniem nadfioletowym (UV).

Nazwa substancji: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 14. (8p próbna 2008 OKE Poznań) (4 pkt)

Zaprojektuj doświadczenie, w którym wykażesz, że chlor jest aktywniejszy od bromu.

W tym celu:

a) uzupełnij schemat doświadczenia, wybierając i wpisując w miejsce kropek brakujący odczynnik spośród podanych: woda wapienna, woda bromowa, woda chlorowa, roztwór chlorku potasu

b) zapisz przewidywane obserwacje:.......................................................................................................................

c) zapisz równanie zachodzącej reakcji w formie cząsteczkowej:

…………………………………………………………………………………………………

d) określ typ reakcji: ……………………………………………………………………

Zadanie 15. (3r próbna III 2009) (3 pkt.)

Przeanalizuj poniższy tekst dotyczący zmian w budowie i właściwościach pierwiastków grupy azotowców układu okresowego. Po przeczytaniu kolejnych informacji podkreśl wyraźnie, czy zasygnalizowana zmiana jest prawdziwa czy fałszywa.

Pierwiastki chemiczne zapisane symbolami w kolejności: N, P, As, Sb, Bi należą do tej samej grupy układu okresowego (prawda/fałsz) i charakteryzują się praktycznie jednakową elektroujemnością (prawda/fałsz). Zostały uszeregowane według malejącej zasadotwórczości (prawda/fałsz) a ich promienie atomowe rosną od bizmutu do azotu (prawda/fałsz). Analizując wzrost metaliczności od azotu do bizmutu należy stwierdzić, że metaliczność zmienia się tak samo jak zasadotwórczość (prawda/fałsz).

Zadanie 16. (7p, 5r III 2008) (2 pkt)

Poniżej scharakteryzowano trzy pierwiastki: A B i C.

Pierwiastek A jest metalem lekkim, srebrzystym, kowalnym. Bardzo dobrze przewodzi ciepło i prąd elektryczny. Jest składnikiem lekkich stopów, np. elektronu, stosowanego do wyrobu części samolotów. Znajduje też zastosowanie do produkcji opakowań i folii. Jego minerał o nazwie korund jest bardzo twardy i ma duże znaczenie techniczne. Barwne odmiany

korundu to rubiny i szafiry.

Pierwiastek B jest niemetalem. Jest ciałem stałym, kruchym, o żółtej barwie. Znanych jest kilka odmian alotropowych tego pierwiastka. W przyrodzie występuje w stanie wolnym (w Polsce największe złoża tego niemetalu znajdują się w okolicach Tarnobrzega) i w postaci związków chemicznych, np. blendy cynkowej i pirytu. Stosuje się go do otrzymywania ważnego kwasu, barwników, lekarstw, sztucznych ogni oraz do wulkanizacji kauczuku.

Pierwiastek C jest ciałem stałym, twardym i kruchym. Zalicza się go do półprzewodników. Stosowany jest do produkcji stopów z żelazem, a także tranzystorów i ogniw fotoelektrycznych. Należy do grupy pierwiastków najczęściej występujących w skorupie ziemskiej. Jego najważniejszy związek występujący w przyrodzie w bardzo dużych ilościach to kwarc.

Podaj nazwy opisanych pierwiastków. Nazwa pierwiastka A: ................................................................

Nazwa pierwiastka B: ................................................................

Nazwa pierwiastka C: ................................................................

Zadanie 17. (8p III 2008) (1 pkt)

Czysty krzem można otrzymać w wyniku redukcji krzemionki (SiO₂ ) glinem.

Napisz równanie reakcji redukcji krzemionki za pomocą glinu.

......................................................................................................................................................

Zadanie 18. (1p próbna III 2010) (3 pkt.)

Tlenek fosforu (V) to nieorganiczny związek chemiczny. Wzór empiryczny tego związku, P2O5, nie odzwierciedla jego prawdziwej budowy - struktury typu adamantanu z czterema atomami fosforu w cząsteczce (P4O10). Tlenek ten otrzymywany jest ze spalania fosforu w powietrzu. W temperaturze pokojowej ma postać białego, drobnokrystalicznego proszku. Pod wpływem wilgoci łatwo ulega zbrylaniu. Jest silnie higroskopijny (łatwo łączy się z wodą) i dlatego jest stosowany w technice laboratoryjnej jako środek suszący.

Na podstawie powyższego tekstu:

• 1) Zapisz reakcję otrzymywania tlenku fosforu (V).

…………………………………………………………………………………………...

• 2) Zaproponuj reakcję, która uzasadni higroskopijność tlenku fosforu (V).

…………………………………………………………………………………………

• 3) Z reakcji zapisanej w punkcie 2) wynika charakter chemiczny tlenku fosforu (V).

Jaki to charakter?

Tlenek fosforu (V) ma charakter …………………………………

UWAGA! W reakcjach zapisywanych w punktach 1) i 2) użyj wzoru chemicznego tlenku fosforu (V) w strukturze typu adamantanu.

Zadanie 19. (7r XI 2010) (1 pkt)

Spośród podanych niżej minerałów podkreśl te, które są odmianami alotropowymi węgla.

• diament • gips • chromit • grafit • cyrkon

Zadanie 20. (7r XI 2011) (3 pkt.)

Za projektuj doświadczenie, za pomocą którego wykażesz, który z niemetali: Cl₂ czy I₂, jest bardziej aktywny chemicznie. Masz do dyspozycji kleik skrobiowy, KI i Cl₂.

1. Przedstaw przebieg doświadczenia za pomocą schematycznego rysunku.

b) Napisz, co zaobserwowano podczas przeprowadzania eksperymentu.

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

c) Sformułuj wniosek, jaki można wyciągnąć z doświadczenia.

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

Zadanie 21. (6p III 2012 zamkor) (2 pkt.)

Przeanalizuj położenie chloru w układzie okresowym pierwiastków, a następnie uzupełnij poniższą tabelę, wpisując w pustą kolumnę literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeżeli jest ono fałszywe.

1	Atom chloru o liczbie masowej 36 posiada 19 neutronów.
2	Chlor jest niemetalem.
3	Chlor jest bardziej aktywny niż fluor.
4	Chlor w związku z tlenem o wzorze Cl2O7 występuje na VII stopniu utlenienia.
5	Chlor w reakcji z wodorem tworzy chlorowodór, w którym występuje wiązanie jonowe.

Zadanie 22. (3p III 2012 witowski) (3 pkt.)

Pierwiastki: chlor i brom tworzą homoatomowe związki typu X2, które nazywa się odpowiednio wodą: chlorową i bromową.

1. Podaj wzór chemiczny „wody”, którą użyjesz do identyfikacji wiązań wielokrotnych w węglowodorach nienasyconych.

………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. 
   Zaproponuj doświadczenie, które pozwoli otrzymać omawianą w poprzednim podpunkcie „wodę”, wybierając odczynniki spośród: NaCl, Cl2, KBr, Br2, NaI, I2

wiedząc, jak zmienia się reaktywność fluorowców w grupie 17 układu okresowego.

Podaj jedną obserwację dla prowadzonego doświadczenia.

Obserwacja:…………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 23. (15p VI 2012) (2 pkt.)

Przeprowadzono doświadczenie pozwalające porównać aktywność trzech fluorowców: bromu, chloru i jodu. Przebieg doświadczenia zilustrowano na poniższym schemacie.




1. Uzupełnij poniższe zdania, wpisując wzory odpowiednich substancji - KCl lub KI.

Po dodaniu wodnego roztworu bromu do roztworu .............................. z warstwą chloroformową roztwór przybrał barwę

brunatną. Po wstrząśnięciu mieszaniny warstwa chloroformowa zabarwiła się na niebieskofioletowo, a wodny roztwór stał się

jaśniejszy. Po dodaniu wodnego roztworu bromu do roztworu ............................ z warstwą chloroformową nie zaobserwowano

odbarwienia pomarańczowoczerwonego roztworu bromu. Po wstrząśnięciu mieszaniny znajdująca się na dole probówki

warstwa chloroformowa stała się czerwona, a roztwór wodny stał się jaśniejszy.

2. Uszereguj badane fluorowce według wzrastającej aktywności, zapisując w odpowiedniej kolejności ich nazwy.

.......................................................................................................................................................

5

---