Próba kontrolna - uczestnicy eksperymentu służący jako porównanie dla grupy eksperymentalnej. Nie jest poddana działaniu czynnika, który jest przedmiotem badań.
Próba eksperymentalna - uczestnicy eksperymentu wystawieni na działanie czynnika, który jest przedmiotem badań.
Zmienna niezależna - warunek bodźcowy nazwany tak, ponieważ eksperymentator zmienia go niezależnie od wszystkich innych warunków eksperymentalnych.
Zmienna zależna - poddawany pomiarowi wynik badania, reakcje osób uczestniczących w badaniu.
Przydział losowy (losowość) - przypisanie jednostek do poszczególnych warunków eksperymentalnych na zasadzie przypadku.
Efekt oczekiwań - wpływ osobistych przekonań badacza na wybór procedury badania doprowadzającej do spodziewanego końcowego wyniku.
Placebo - substancja, która wydaje się, że jest lekiem, choć nim nie jest.
Próba podwójna ślepa - procedura eksperymentalna, w której i badacze i badani pozostają niepoinformowani co do natury stosowania zmiennej niezależnej.
Metoda naukowa jest sposobem poddawania hipotez obiektywnemu testowi zaliczony/odrzucony. Najistotniejszą cechą tej procedury testowej jest badanie empiryczne. Pięć kroków metody naukowej:
- postawienie hipotezy,
- przeprowadzenie testów w warunkach kontrolowanych,
- zebranie obiektywnych danych,
- analiza wyników,
- publikacja, krytyka i replikacja wyników.
Teoria naukowa jest testowanym wyjaśnianiem zbioru faktów i obserwacji.
Rodzaje badań psychologicznych:
Eksperyment - rodzaj badania, w którym badacz kontroluje wszystkie warunki, w tym zmienną niezależną i bezpośrednio nimi manipuluje. Rodzaje eksperymentów:
laboratoryjny - przeprowadza się go w dobrze kontrolowanych warunkach,
polowy - przeprowadzony poza laboratorium, w rzeczywistym świecie,
naturalny - warunki są naturalne dla badanych a zmiany zmiennej niezależnej pojawiają się raczej w sposób naturalny niż za sprawą planowanej manipulacji eksperymentatora.
Zalety:
- kontrola,
- obiektywność,
-replikowalność.
Słabości:
-dehumanizacja,
-zniekształcenie zachowania,
-nastawienie uczestnika (niebezpieczeństwo ekspozycji ukrytych wymagań eksperymentatora - zmiana zachowania uczestników),
-oczekiwania eksperymentatora (określone oczekiwania badacza, które mimowolnie przekazuje uczestnikom),
-wnioskowanie statystyczne (używanie statystycznych testów prawdopodobieństwa do wyników na mniejszych próbkach)
Obserwacja - jest to źródło danych wstępnych, na których na podstawie można sformułować hipotezy i poddać je weryfikacji eksperymentalnej. Ta metoda wiążę się z niższym stopniem kontroli i niemożliwością wnioskowania o przyczynach. Rodzaje:
Kontrolowana - prowadzanie obserwacji w laboratorium w ściśle kontrolowanych warunkach. Od eksperymentu różni się tym, że nie można manipulować zmiennym.
Naturalna - badanie uczestników w ich naturalnym otoczeniu.
Uczestnicząca - badacz staje się rzeczywistym członkiem grupy, która stanowi przedmiot obserwacji.
Zalety:
- trudniej o dehumanizację i zniekształcenia (uczestnik ma mniejszą świadomość bycia obserwowanym),
- badania takie są najczęściej bardziej holistyczne (badani znajdowali się w całościowej sytuacji),
- może być źródłem hipotez do kolejnych badań.
Słabości:
-zniekształcenia (w badaniu o charakterze laboratoryjnym_
- oczekiwania (jeżeli uczestnicy są świadomi bycia przedmiotem obserwacji)
- wnioskowanie o związkach przyczynowych jest ryzykowne,
- subiektywność obserwatora.
Sondaż - polega na zebraniu obszernego zestawu pytań, które zadaje się następnie reprezentatywnej próbce z właściwej populacji.
Zalety:
- możliwość badania na szeroką skalę,
- może być źródłem inspiracji do bardziej szczegółowych nadań innymi metodami.
Słabości:
- problem pamięci - sondaże często zawierają pytania dotyczące przeszłych przeżyć, zachowań, których pytani mogą nie pamiętać,
- odstępstwa od prawdy - badani mogą odpowiadać nierzetelnie,
- sposób formułowania pytań - pytania mogą odzwierciedlać koncepcje autora.
Metoda studium przypadku - szczegółowe studium jednostki, metoda idiograficzna (poprzednie były nomotetyczne, czyli że opierały się na naukowej obserwacji określonej liczny uczestników). Opiera się na analizie jakościowej, nie ilościowej.
Zalety:
- pozwala na bardziej szczegółowe badanie wielu aspektów indywidualnego przypadku,
Słabości:
- nie wolno uogólniać na innych ludzi,
- subiektywność - sami badacze decydują o sposobach interpretacji danych.
Korelacja - metoda statystyczna stosowana szeroko do oceny stopnia związku między zjawiskami. Współczynniki korelacji:
Pełny związek pozytywny (+1,0) - istnieje dokładana odpowiedzialność między niskimi wynikami jednego pomiaru i wysokimi drugiego,
Pełny związek negatywny (-1,0) - istnieje pełna odpowiedzialność między niskimi wynikami jednego pomiaru i wysokimi drugiego.
Brak związku (korelacja zerowa) - między dwoma zbiorami pomiarów może nie być żadnego związku,
Niepełna korelacja.
Zalety:
- możliwość określenia siły związku między zmiennymi,
- możliwość mierzenia związku między zmiennymi pojawiającymi się w sposób naturalny, bez manipulowania nimi,
- można przewidywać wartości jednej zmiennej, jeśli znana jest wartość drugiej.
Słabości:
- korelacja nie oznacza, że jedna ze skorelowanych zmiennych jest przyczyną drugiej.
Psychometria - badania psychometryczne polegają na opracowaniu i stosowaniu testów mierzących takie własności psychologiczne, jak inteligencje, twórczość, osobowość itp.