Akademia Wychowania Fizycznego

im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu

Wydział Wychowania Fizycznego

Instytut Wychowania Fizycznego w Gorzowie

mgr Ewa Dąbrowska

„Zastosowanie gier małych w nauczaniu podstaw techniki
gry w siatkówce”

Praca dyplomowa wykonana

w zakładzie Gier Sportowych

pod kierunkiem

dr Jana Łojewskiego

Gorzów Wlkp. 2000 r.

Spis treści:

1. Wprowadzenie.

2. Założenia programowe- pierwsze etapy szkolenia.

3. Zabawy i gry pomocnicze w nauczaniu początkowym.

4. Rola i znaczenie gier małych.

5. Małe gry w szkoleniu początkowym.

6. Podsumowanie.

7. Piśmiennictwo.

I Wprowadzenie

Siatkówka jest grą starą, biorąc pod uwagę fakty, że elementy odbić piłki rękoma spotykamy w opisach różnych gier ludowych na wszystkich prawie kontynentach już w XIX wieku. Została wynaleziona w 1896 r.
w Stanach Zjednoczonych przez Williama Morgana, a w Polsce rozpowszechniona w latach 1920 - 1925.

Uwzględniając walory sportowe, organizacyjne i widowiskowe historię siatkówki można podzielić na dwa zasadnicze etapy:

1. Pierwszy z nich przypada na lata 1896 - 1946 i charakteryzuje się powolnym przenikaniem siatkówki do różnych części świata
   i przemianą gry towarzyskiej w sportową.

2. Drugi okres trwający od 1946 roku do dziś, to stały wzrost znaczenia sportowego siatkówki, ugruntowanie autorytetu władz federacji krajowych i międzynarodowych oraz podnoszenie walorów sportowych
   i widowiskowych gry.

W początkowym etapie swego istnienia gra w piłkę siatkową traktowana była jako łatwa. przyjemna i nie wymagająca specjalnego przygotowania gra - zabawa o charakterze towarzyskim. Stopniowo,
z biegiem lat zaczęła przybierać charakter gry sportowej. Szybki wzrost popularności siatkówki stworzył warunki do powoływania w różnych krajach Związków Gier Sportowych. W Polsce taki Związek powstał w 1928 r.
i w tym też roku wydano pierwsze oficjalne, ujednolicone przepisy gry
w siatkówkę, które ulegały modernizacji aż do obecnego kształtu opracowanego w 1998r.

Jako jedyna z gier zespołowych siatkówka należy do gier bezkontaktowych, tzn. brak jest bezpośredniego kontaktu z przeciwnikiem.

Charakteryzuje się krótkim kontaktem zawodnika z piłką, ograniczoną ilością odbić, cyklicznymi zmianami ustawienia poszczególnych zawodników drużyny na boisku, brakiem limitów czasowych trwania gry oraz specyficzną metodą zdobywania punktów. Zatem nie wystarczy zapoznać się z przepisami gry, by móc uważać się za osobę potrafiącą grać w siatkówkę. Proces nauczania gry w siatkówkę jest bardzo złożony i skomplikowany ze względu na ogromną różnorodność działań technicznych i rozwiązań taktycznych.

W związku z tym najlepiej rozpocząć proces nauczania siatkówki jak najwcześniej, oczywiście od najprostszych form zabawowych, następnie ścisłych poprzez fragmenty gry, w tym również gry małe.

II Założenia programowe - trzy pierwsze etapy szkolenia.

Cykl szkoleniowy, który trwa wiele lat, powinien mieć na celu optymalne wykorzystanie możliwości psychicznych i fizycznych jednostki dla osiągnięcia najwyższego poziomu sportowego, unikając przy tym niepotrzebnych przeciążeń młodego organizmu. Programowanie zajęć sportowych w tym okresie wymagają dokładnej znajomości dynamiki autogenezy. Cele i zadania szkolenia muszą być dostosowane do określonych warunków, które decydują o właściwym rozwoju i pozwalają na osiągnięcie zamierzonych efektów. W związku z powyższym PZPS zaleca następujące etapy szkolenia:

ETAP I - przygotowawczo - selekcyjny - obejmuje klasy I - IV
w grupie wiekowej 8 - 11 lat.

Etap ten realizowany jest w ramach rozszerzonego programu wychowania fizycznego, Przeważającą formą powinny być gry i zabawy ruchowe, uzupełniane ścisłymi formami ruchu (w postaci ćwiczeń gimnastycznych). Ćwiczenia powinny rozwijać ogólną motorykę dziecka (szybkość, zwinność, siłę) , oraz powiększać obszerność ruchów we wszystkich płaszczyznach. Zajęcia należy prowadzić w jednostkach 45 - minutowych i najlepiej na otwartych przestrzeniach. Już w II klasie można stosować ćwiczenia prowadzące do minisiatkówki, w formie rzutów
i chwytów piłki. Za pomocą tych elementów uczymy umiejętności oceny lotu piłki oraz skoordynowanego, szybkiego poruszania się w kierunku piłki. Poza tym dzieci dodatkowo doskonalą wyczucie odległości, szybkości, orientację przestrzenną i poczucie równowagi. Celowe jest stosowanie ćwiczeń,
w których rzut i chwyt następuje oburącz, imitując ruch odbicia sposobem górnym oburącz. Wprowadzenie formy gry możliwe jest tylko w formie rzutów i chwytów.

W początkowym etapie należy stosować rzucanki 1x1 i 2x2. Poprzez takie gry następuje proces doskonalenia rzutu i chwytu piłki, a także różne sposoby przemieszczania się do niej. Podczas gry stwarzane są rozmaite sytuacje, które uczą reakcji na zachodzące zjawiska i prowokują do szybkiego rozwiązywania tych zjawisk. Jeśli forma gry (rzucanki) jest już dobrze opanowana, można stopniowo zwiększać wymagania, np. ograniczenie czasu kontaktu dłoni z piłką, co spowoduje upodobnienie gry do minisiatkówki.

Natomiast już w kl. III można wprowadzić naukę odbić piłki sposobem górnym oburącz. Jest to podstawowa czynność niezbędna dla siatkówki
i powinna być jak najbardziej prawidłowo opanowana. W ćwiczeniach wprowadzających można stosować różnego rodzaju piłki lżejsze od siatkowych, np. balony czy piłki plażowe. Powolny lot piłki pozwala na spokojne reagowanie i poprawne wykonanie ruchu. Zadania ruchowe należy realizować zgodnie z zasadami nauczania. Podstawowe formy organizacji ćwiczeń na tym etapie szkolenia to forma zabawowa i ścisła. Stosowane gry, to gry uproszczone 1x1 lub 2x2.

W klasie czwartej - doskonalić należy technikę odbić sposobem górnym oburącz z różnych kierunków. Uczymy też odbić w wyskoku.. Należy rozpocząć naukę odbić sposobem dolnym oburącz i zagrywki dolnej. Realizacja małych gier w formie uproszczonej i szkolnej odbywa się 2x2, 3x3, na boisku o wymiarach 3x4,5 m, wys. siatki 2,10m.. Tej formie współzawodnictwa towarzyszy nauka przepisów i zasad sędziowania.

ETAP II - wstępnego szkolenia sportowego - obejmuje klasy
V - VI - w grupie wiekowej 12-13 lat.

Pod koniec kl. IV należy przeprowadzić rekrutację do II etapu szkolenia. Zajęcia specjalistyczne powinny obejmować 30 - 35% czasu przeznaczonego na szkolenie sportowe. Wskazane jest aby zajęcia były prowadzone 5 razy w tygodniu, w jednostkach treningowych nie dłuższych niż 60 minut. Program przygotowania ogólnorozwojowego realizowany powinien być przez zajęcia z:

• lekkiej atletyki ( bieg, rzut, skoki)

• gimnastyki (przewroty, przerzuty, stanie na głowie, stanie na RR)

• gier uzupełniających (koszykówka, piłka ręczna, podania, chwyty, rzuty, kozłowanie)

Jedną jednostkę lekcyjną w tygodniu powinno się przeznaczyć na kształcenie wytrzymałości ogólnej, najlepiej na otwartej przestrzeni.

Zajęcia specjalistyczne w tym etapie powinny przewidywać naukę ataku, zagrywki tenisowej i przyjęcia zagrywki. Opanowanie tych czynności pozwala dzieciom stosować podstawową formę minisiatkówki, tj. grę 3x3
i uczestniczyć w różnego rodzaju turniejach.

W grach 2x2 i 3x3 stosujemy wysokość siatki 2,10m., a wymiary boiska 4,5x7 m. Podczas realizacji zadań związanych z doskonaleniem poznanych elementów technicznych, jak również małych gier ćwiczący uczą się podstaw taktyki indywidualnej i zespołowej. Natomiast udział
w zawodach zapoznaje ich z zasadami organizacji, przebiegiem meczu (sędziowanie) i kształtuje tzw. postawę sportową. Rozwija ambicję sportową, chęć sukcesu, godne zachowanie po wygranej i przegranej.

ETAP III - szkolenie ukierunkowane - obejmuje klasy I - II Gimnazjum - w grupie wiekowej 14-15 lat.

Do szkolenia ukierunkowanego powinna być kwalifikowana młodzież, która została właściwie przygotowana na etapie wstępnego szkolenia sportowego. Obok ujawniających się prawidłowości rozwojowych, sprawności i zainteresowań, duże znaczenie mają umiejętności techniczne, które zostały nabyte podczas etapów I i II.

Program zajęć obejmuje przede wszystkim kontynuację usprawnienia ogólnego, dalszą naukę elementów techniki oraz podstaw taktyki zespołowej.

W zakresie sprawności ogólnej należy kształtować wszystkie cechy motoryczne, a w szczególności szybkość, gibkość i zwinność (zalecane są starty z różnych pozycji wyjściowych i różnorodne tory przeszkód).
W zakresie sprawności ukierunkowanej - nauka padów, rzutów, przewrotów, przetoczeń i przemieszczania się krokiem skrzyżnym.

Nauka elementów techniki, to: różne formy ataku, blok pojedynczy, zagrywka bezrotacyjna, przyjęcie zagrywki.

Z elementów taktyki zespołowej do realizacji w tym okresie to: asekuracja środkiem obrony, rozegranie ataku w systemie - wystawiający
z linii ataku , działanie atakujących i blokujących w swoich strefach, blok pojedynczy, rozegranie ataku w systemie - z wystawiającym z linii ataku. Najkorzystniejsza budowa zespołu dla tej kategorii wiekowej to 4:2 (czterech atakujących i dwóch wystawiających) z ustawieniem wystawiającego w II strefie.

Szczególną uwagę należy zwrócić na dalsze nauczanie i doskonalenie taktyki indywidualnej oraz nieodłącznych na tym etapie - małych gier
(2x2, 3x3) oczywiście z przestrzeganiem obowiązujących przepisów, podstawowych założeń taktyki oraz wewnątrz grupowe sprawdziany specjalistyczne i ogólnorozwojowe. Proporcje ogólnego czasu przeznaczonego na szkolenie ogólne i specjalistyczne powinny wynosić
40-60%.

W pracy szkoleniowej należy dążyć do stopniowego zwiększania obciążeń poprzez narastanie intensywności. Obciążenie tygodniowe to pięć jednostek treningowych po 90 minut każda (w tym jedna w terenie). Jako sport uzupełniający należy stosować grę uproszczoną w piłkę ręczną
(siatkówka ze względu na swą bezkontaktowość musi być uzupełniana grą
o odmiennym charakterze, lecz o zbliżonej strukturze typowych ruchów - rzut jednorącz z góry i podobna specyfika wyskoku.

III - ZABAWY I GRY POMOCNICZE W NAUCZANIU POCZĄTKOWYM.

W nauce techniki ruchu w danym elemencie umiejętne zastosowanie odpowiednich zabaw i gier przynosi wiele korzyści i znacznie ułatwia początkowy proces nauczania. Wprowadzenie formy rywalizacji
i współzawodnictwa ma na celu ożywienie i urozmaicenie zajęć.

A: Postawa siatkarska i technika poruszania się po boisku

1. Lustro - prowadzący ustawiony przodem przed grupą przyjmuje różne postawy siatkarskie oraz porusza się dowolnym sposobem. Grupa naśladuje prowadzącego będąc jego lustrzanym odbiciem. Należy zwrócić uwagę, aby każde zatrzymanie lub zmiana kierunku poprzedzone było doskokiem.

2. Cień - dwóch ćwiczących ustawionych jeden za drugim. Ćwiczący
   z przodu przyjmuje dowolne postawy i przemieszcza się sposobami siatkarskimi, Jego „cień” stara się wiernie naśladować ruchy prowadzącego. Stosować zmiany prowadzących.

3. Czaty siatkarskie - na obu liniach końcowych boiska ustawieni są
   i grupa i wybrany ćwiczący jako „czatownik” ustawiony po przeciwnej stronie boiska. Stojący na czatach tyłem do grupy, odwraca się niespodziewanie i odsyła na linię startu każdego, kto nie przyjmie zademonstrowanej przez trenera postawy siatkarskiej. Wygrywa ten, kto jako pierwszy przekroczy linię, na której stoi „czatownik”.
   Na czatach zostaje zwycięzca i zabawę powtarzamy kilkakrotnie.

4. Ogonki - zawodnicy zawieszają szarfy za gumkę od spodenek, tak, by zwisała jak ogon. Podzieleni są na dwa zespoły, każdy zespół ma inny kolor szarf. Poruszając się np. krokiem dostawnym zawodnicy starają się zabrać szarfę przeciwnikom i nie stracić swojej. Zwycięża ten, kto w określonym czasie zdobędzie największą liczbę szarf, jednocześnie nie tracąc swojej.

5. Kolanka - zawodnicy ćwiczą w parach, poruszając się sposobami siatkarskimi, mają za zadanie dotknąć partnera w kolano, jednocześnie unikając dotknięcia przez partnera swojego kolana. Wygrywa ten, kto w danej parze uzyska najwięcej dotknięć.

B: Odbicia sposobem górnym i dolnym.

1. Pięć podań - uczestników zabawy dzielimy na dwa równe zespoły
   i oznaczamy szarfami. Zabawa polega na wykonaniu (w ramach swojego zespołu) pięciu podań oburącz znad czoła i nie utraceniu piłki. Nie można podawać piłki między dwoma tymi samymi zawodnikami. Drużyna przeciwna ma za zadanie przechwycić piłkę. Za wykonanie pięciu podań drużyna uzyskuje duży punkt
   i zmienia się zadaniami z przeciwnikiem. Podczas zabawy należy zwracać uwagę na wyszukiwanie miejsca do przyjęcia piłki (wychodzenie na pozycję) i dokładny chwyt w „koszyczek”. Każde odstępstwo od zasad powinno spowodować zmianę ról.

2. Piłka w tył - zawodnicy maszerują po obwodzie koła, każdy trzyma piłkę nad czołem. Na sygnał prowadzącego podrzucają piłkę jeden raz nad sobą i chwytają w „koszyczek”, na drugi sygnał podrzucają piłkę wyżej i przemieszczając się w przód, chwytając piłkę poprzedzającego ich partnera. W ten sposób wszyscy wymieniają się piłkami.

3. Wywoływanka w kole - zawodnicy poruszają się krokiem dostawnym po obwodzie koła. Jeden ćwiczący znajduje się w środku koła z piłką. Podrzuca piłkę wysoko nad sobą wywołując jednocześnie jednego ze współćwiczących z obwodu koła. Wywołany wbiega do środka, chwyta piłkę w „koszyczek” przyjmując postawę siatkarską. Wywołujący zajmuje opuszczone miejsce na obwodzie i zabawa trwa dalej.

4. Piłka goni piłkę - dwa zespoły o jednakowej liczbie uczestników ustawione na obwodzie koła na przemian co drugi. Piłki po przekątnej, po jednej na zespół. Na sygnał prowadzącego, zespoły podają między sobą piłkę w jednym kierunku. Szybkimi i dokładnymi podaniami zawodnicy starają się swoją piłką dogonić piłkę przeciwników. Podania powinny być wykonywane oburącz sprzed klatki piersiowej w celu wyrobienia szybkiego rzutu poprzez pracę
   w stawach promieniowo - nadgarstkowych.

C: Zagrywka.

1. Kręgle - piłki siatkowe ustawione w „piramidę” stanowią cel.
   W odległości ok. 5 m. poza wyznaczoną linią stoi zawodnik z piłką lekarską (1kg).Każdy zawodnik dysponując trzema próbami stara się za pomocą toczenia piłki lekarskiej potrącić jak największą ilość „kręgli”. Za każde potrącenie zawodnik zdobywa 1 pkt. Należy zwracać uwagę na frontalne ustawienie tułowia i swobodną pracę ramienia.

2. Celowanie w materac - uczestników dzielimy na dwa równe zespoły. Na boisku po przeciwnej stronie siatki rozkładamy trzy materace. Jeden z zespołów rzutami jednorącz od dołu ponad siatką stara się trafić w materac. Rzuty wykonujemy piłką siatkową. Za każde trafienie drużyna uzyskuje 1 pkt. Każdy z zawodników dysponuje jednym rzutem. Zwycięża zespół, który więcej razy trafi w materac.

3. Wybijanka - podział grupy na dwa równe zespoły. Jeden z nich ustawia się w półkole na jednej połowie boiska. Po stronie przeciwnej, za linią końcową boiska do siatkówki, ustawia się
   z piłkami siatkowymi drugi zespół. Każdy zawodnik dysponuje jednym rzutem. Zadaniem zespołu z piłkami jest trafienie piłką
   w przeciwnika za pomocą rzutu jednorącz od dołu ponad siatką. Za każde trafienie przyznawany jest 1 pkt. Zmiana drużyn.

4. Grad piłek - w zabawie uczestniczą dwa zespoły. Jeden z nich
   z piłkami siatkowymi ustawiony jest za wyznaczoną linią rzutów, drugi jest w rozsypce na przeciwległym boisku. Na sygnał prowadzącego, drużyna posiadająca piłki, przerzuca je jednocześnie (jednorącz dołem) ponad siatką na boisko przeciwnika. Przeciwnik chwytając piłki, stara się zapobiec ich upadkami na swoje boisko. Zespół rzucający zdobywa tyle pkt., ile piłek upadnie na boisko przeciwnika.

D: Atak.

1. Szczur - jeden z ćwiczących krąży wokół siebie długim sznurem, nisko nad ziemią. Pozostali ustawieni w rozsypce dookoła niego przeskakują obunóż ponad krążącym szczurem. Kto nie zdoła przeskoczyć zajmuje miejsce w środku i wprawia szczura w ruch.

2. Wyścig skokami po kamykach - przed rywalizującymi zespołami układamy szarfy imitujące kamienie. Układamy je tak, aby odpowiadały krokom rozbiegu do ataku. Na końcu kładziemy materac z 1 częścią skrzyni gimnastycznej. Na sygnał prowadzącego, pierwszy z każdego zespołu po przejściu „z kamienia na kamień” wykonuje naskok obunóż na materac i wskakuje na skrzynię. Następnie biegiem wraca na koniec swojego rzędu i startuje następny.

3. Obrona twierdzy - ćwiczący stoją na obwodzie koła o średnicy
   ok. 8-10 m. W środku koła umieszczona jest piłka lekarska 3-4 kg. (twierdza) obok stoi obrońca twierdzy. Ćwiczący na obwodzie koła podają piłkę między sobą i w dogodnym momencie dowolna osoba wykonuje rzut jednorącz w kierunku piłki lekarskiej starając się ją trafić. Po celnym rzucie zmiana miejsc z obrońcą.

4. Strzelec wyborowy - ilość ćwiczących - dowolna. Na jednej połowie boiska do siatkówki kładziemy materac w odległość 6 - 7 m. od siatki (siatka obniżona). Jeden z zawodników podchodzi do siatki (z piłką)
   i wykonuje rzut jednorącz starając się trafić w materac nie dotykając siatki. Kolejno wykonują to pozostałe osoby. Zwycięża ten, który na określoną ilość rzutów trafi więcej razy w materac.

5. Trafiony - ustawienie w dwóch zespołach 6 - osobowych na boisku do siatkówki po obu stronach siatki. Zawodnik drużyny posiadającej piłkę po wyskoku (obniżona siatka) rzutem jednorącz stara się trafić przeciwnika ( zasady podobne do gry w „dwa ognie”)

E. Zastawianie.

1. Kto więcej razy klaśnie w dłonie w wyskoku - luźna rozsypka na boisku. Na sygnał prowadzącego wszyscy uczestnicy wykonują wyskok obunóż w górę i starają się jak najwięcej razy klasnąć
   w dłonie w wyskoku.

2. Jak wyżej w parach. Kolejno każda para wykonuje wyskok i stara się jak najwięcej razy klasnąć w dłonie współpartnera..

3. Dwóch zawodników jest ustawionych przodem do siebie w bliskiej odległości. Obaj mają ramiona ugięte, łokciami ku dołowi, dłonie trzymają na wysokości barków. Jeden z pary ćwiczących wykonuje szybki ruch ramion w górę i po krótkim okresie wyczekiwania sprowadza je do pozycji wyjściowej. Partner śledzi ruchy ćwiczącego i stara się klepnąć go w dłonie wtedy, kiedy znajdują się one
   w najwyższym punkcie. Celem ćwiczenia jest obserwacja przeciwnika i szybka reakcja na jego poczynania.

4. Ćwiczenia przy siatce (może być obniżona w zależności od wieku). Para ćwiczących ustawiona blisko siatki po przeciwnych jej stronach. Jeden trzyma oburącz piłkę tuż przy siatce. Drugi stoi w postawie wyjściowej do bloku. Trzymając piłkę, unosi ją nad siatką „blokujący” wykonuje wyskok i stara się nakryć piłkę oburącz z góry na stronie współćwiczącego (nie dotykając siatki).

5. Jak wyżej trzymający piłkę stoi na ławeczce, współpartner
   po przeciwnej stronie siatki wykonuje serię wyskoków za każdym razem nakrywając oburącz piłkę nad siatką (wyskoki wykonywane są w seriach po 5 bez przerwy).

F: Gry pomocnicze.

1. Pozbądź się piłek - na boisku o dowolnych wymiarach, drużyny (liczba zawodników dowolna) przerzucają dwie piłki ponad siatką na stronę przeciwnika, wykonując uprzednia dwa podania na swojej stronie, błędem jest upadek piłki w boisku, wyrzucenie na aut, rozgrywanie dwóch piłek przez jedną drużynę.

2. Single balonami - grający (1:1) przebijają dwa balony ponad siatką
   (na ograniczonej przestrzeni, np.2 m szerokości siatki) odbijając jednorącz lub oburącz (liczba odbić nieograniczona), błędy to: upadek balona po własnej stronie siatki, przebicie balona poza wyznaczoną przestrzenią przejścia.

3. Deble rzutami - grający (2:2) na boisku o wymiarach np. 3x5 m przerzucając piłkę ponad siatką, z tym, że wykonują kolejne akcje na zmianę (jak w tenisie stołowym): błędy to: upadek piłki w boisku, wyrzucenie na aut, brak zmiany w kolejnych akcjach.

4. Deble rzutami na 2 piłki - grający przerzucają dwie piłki ponad siatką, błędy to: upadek jednej z piłek na boisku , wyrzucenie na aut rozgrywanie jednocześnie (trzymanie) dwóch piłek przez jedną drużynę.

5. Plażówka - gra piłką plażową: drużyny (liczba uczestników dowolna) przy pomocy odbić (uderzeń), przebijają piłkę plażową ponad siatką na stronę przeciwnika: błędy to: upadek piłki, chwyt piłki, przejście piłki pod siatką (można wprowadzić do gry jednocześnie dwie lub trzy piłki).

Wymienione wyżej gry pomocnicze nie wymagają od zawodników właściwie żadnych umiejętności technicznych dlatego są wręcz idealne przy nauczaniu początkowym gry w siatkówkę. Celem takich gier jest przygotowanie do gry właściwej, a jednocześnie uatrakcyjnienie procesu nauczania. Stopień trudności gier uproszczonych powinien być dostosowany do aktualnego poziomu techniki uczących się, co można uzyskać poprzez różne kombinacje modyfikacji przepisów. Pozwala to na stopniowe wprowadzanie (zgodnie z zasadą stopniowania trudności) elementów taktyki indywidualnej i zespołowej. Jednocześnie tworzy u początkujących nawyki przestrzenno - czasowe, charakterystyczne dla przebiegu akcji w grze właściwej. Ponadto podczas gry ćwiczący uświadamiają sobie potrzebę zastosowania poprawnej techniki, co skłania ich do bardziej aktywnego udziału w procesie nauczania (motywacja wewnętrzna).

IV - ROLA I ZNACZENIE GIER MAŁYCH.

Wydobycie od ćwiczących umiejętności technicznych i taktycznych, czyli podstawowych wartości wyszkolenia specjalistycznego siatkarza umożliwiają gry małe. Dają one wiele wymiernych korzyści, które pozwalają na ocenę umiejętności zawodnika. Głównymi korzyściami wynikającymi
z zastosowania gier małych w procesie treningowym są:

• częstszy kontakt ćwiczących z piłką

• zwiększona ciągłość gry

• element rywalizacji zwiększający atrakcyjność gry

• zastosowanie najprostszych form taktyki zespołowej

• łatwość organizacji

• możliwość dostosowania założeń gry do aktualnych umiejętności ćwiczących.

W praktyce okazało się, że gry małe są nie tylko przydatne
w nauczaniu początkowym, ale też są świetnym środkiem treningowym mającym zastosowanie w treningu zaawansowanych.

Zatem mini - siatkówka swobodnie godzi rozwój ruchowy
z przygotowaniem do gry właściwej a jednocześnie stanowi pewnego rodzaju zawór bezpieczeństwa przed wczesną specjalizacją sportową. Stanowi doskonały start do wszelkiej aktywności ruchowej.

Rozpoczynając proces szkolenia młodego zawodnika, należy oczywiście stosować najprostsze formy i stopniowo przechodzić od gry singlowej w formie uproszczonej poprzez gry w parach, po trójkowe w formie właściwej, regulując jedynie wymagania dotyczące wymiarów boisk, wysokości siatki oraz dostosować założenia szkoleniowe do aktualnych umiejętności ćwiczących i celów szkoleniowych grupy.

W grach singlowych (jeden na jeden) kształtujemy w zawodnikach podstawowe umiejętności jak: poruszanie się po boisku, doskonalenie techniki i taktyki odbioru i przebicia piłki, wykorzystywanie wszystkich błędów przeciwnika i umiejętność wprowadzania go w błąd.

W grach dwójkowych - wzrasta wartość taktyczna. Tu zostają docenione wartości wszechstronnego wyszkolenia technicznego, wymaga się umiejętności współdziałania z współpartnerem w obronie i w ataku oraz dochodzi element współodpowiedzialności za efekt końcowy.

Natomiast gry trójkowe wzbogacają zasób form techniczno - taktycznych zbiorowego współdziałania. Stwarzają możliwość stosowania różnych kombinacji w ataku i w obronie, co stanowi o widowiskowości
i zwiększonej atrakcyjności tej gry.

Najważniejsze zalety gier małych to:

• duża intensywność i dynamika,

• rozwijanie umiejętności współzawodnictwa,

• poszanowanie przepisów gry,

• wyrabianie poczucia odpowiedzialności,

• częstszy kontakt z piłką, co pozwala lepiej i szybciej opanować element techniczno-taktyczny,

• zmuszają do ciągłego poruszania się po boisku,

• pozwalają kształcić dokładność nagrań (w związku ze zmniejszonymi wymiarami boiska),

• uczą samodzielnego postępowania oraz podejmowania szybkich
  i trafnych decyzji.

Prowadząc zajęcia z dziećmi podnosimy intensywność tych zajęć oraz zwiększamy ich atrakcyjność poprzez stosowanie gier małych, które zapobiegają zniechęceniu i monotonii, charakterystycznym w nauczaniu poszczególnych elementów technicznych.

Głównym zwolennikiem i propagatorem stosowania małych gier
w początkowym etapie szkolenia młodych siatkarzy jest Krzyżanowski, który opracował szczegółowy program szkolenia i za sprawą Szkolnego Związku Sportowego spopularyzował wśród nauczycieli wychowania fizycznego. Ulatowski uważa, że najkorzystniejszym wiekiem do rozpoczęcia systematycznego szkolenia jest wiek 10 - 12 lat. Zdaniem Ulatowskiego - uprawianie siatkówki, a szczególnie mini - siatkówki, wpływa na wszechstronny rozwój dzieci w tym wieku. Jest to sport - zabawa, w której znajdują zastosowanie liczne elementy techniki, taktyki, współzawodnictwa
i współdziałania, dostosowane do możliwości rozwojowych dzieci. Należy pamiętać o tym, że zanim rozpoczniemy małe gry, proces ten należy poprzedzić grami półspecjalistycznymi, czyli różnymi odmianami rzucanki siatkarskiej.

V - MAŁE GRY W SZKOLENIU POCZĄTKOWYM.

Stosowanie różnego rodzaju sprawdzianów i gier małych w zajęciach treningowych z najmłodszymi, winno im dać odczucie dość szybkich postępów, co pozwoli na wydobycie większego stopnia atrakcyjności zajęć. W żadnym wypadku proponowana forma rywalizacji nie może zastąpić procesu nauczania, kształcenia i doskonalenia, zarówno sprawności ogólnej jak i specjalnej. Przedstawione poniżej przykłady gier małych mają zastosowanie głównie w pierwszych dwóch etapach szkolenia.

1. 
   
   
   
   
   Single

1. Wymiary boiska 2x3 m., wysokość siatki 2 m. Zagrywka wykonywana jest ze środka boiska odbiciem sposobem górnym oburącz z własnego podrzutu. Należy stosować dwa odbicia. Gra w grupach 4 - osobowych - trzy gry do 15 - tu punktów. Nie rozgrywamy finałów. Podział na grupy drogą losowania.

2. Na jedno odbicie sposobem górnym oburącz. Pozostałe założenia jak
   w pkt.1.

3. Wymiary boiska 3x 4,5 m. - wysokość siatki 2 m. Zagrywka dolna. Konieczność dwóch odbić sposobem górnym oburącz. Gramy już 5 - 6 spotkań jednosetowych do 20 pkt.

4. Na dwa odbicia z koniecznością pierwszego odbicia sposobem dolnym oburącz, a drugiego sposobem górnym oburącz. Pozostałe założenia jak wyżej.

5. Na dwa odbicia, z koniecznością odbicia drugiego sposobem górnym oburącz w wyskoku. Pozostałe założenia, jak w pkt.3.

6. Na jedno odbicie (albo sposobem górnym oburącz, albo dolnym oburącz) dalej jak w pkt.3.

7. Wymiary boiska 3x7 m., wysokość siatki 2 m. Zagrywka tenisowa.
   Na dwa odbicia z koniecznością pierwszego odbicia sposobem dolnym oburącz, a drugiego - górnym w wyskoku lub ataku. Gramy już 7 - 8 spotkań jednosetowych do 25 pkt.

8. Na jedno odbicie dowolnym sposobem. Pozostałe założenia jak
   w pkt.7.

B: Dwójki.

1. Wymiary boiska 3x4,5 m., wysokość siatki - 2 m. Zagrywka dolna. Możliwość trzech odbić (konieczność dwóch odbić) sposobem górnym oburącz. Dwa kolejne odbicia nie mogą być wykonane prze tego samego gracza. Gramy jednego seta do 20 pkt. W grupach po 4 dwójki bez rozgrywania finałów.

2. Jak wyżej pierwsze odbicie musi być wykonane sposobem dolnym oburącz.

3. Jak wyżej przebicie trzecie lub drugie przez siatkę musi być wykonane w wyskoku sposobem górnym oburącz lub górnym jednorącz.

4. Wymiary boiska 3x7 m. Wysokość siatki 2 m. Zagrywka tenisowa. Możliwość trzech odbić (konieczność dwóch odbić). Pierwsze odbicie sposobem dolnym oburącz. Trzecie lub drugie odbicie przez siatkę
   w wyskoku. Gramy jednego seta po 25 pkt. Najpierw trzy gry
   w grupach cztero - drużynowych, następnie finały A, B, C, D.

5. Jak wyżej każde przebicie piłki przez siatkę (trzecie lub drugie) musi być w wyskoku (może być zbiciem).

C: Trójki.

1. Wymiary boiska 4,5x 7 m. Wysokość siatki 2 m. Zagrywka dolna. Konieczność trzech odbić tylko sposobem górnym oburącz.

2. Wymiary boiska 4,5 m.x4,5 m. Wysokość siatki 2,10 m. Zagrywka tenisowa. Konieczność trzech odbić, w tym pierwsze sposobem dolnym oburącz, a trzecie przez siatkę w wyskoku (piłka może być atakowana).

3. Jak wyżej konieczność dwóch odbić (możliwość trzech)

4. Jak wyżej, ale piłkę można atakować tylko przy odbiciu się dalej niż
   1 m od siatki (narysowana linia).

5. Wymiary boiska 4,5x9 m. Wysokość siatki 2,10 m. Zagrywka tenisowa. Przyjęcie piłki sposobem dolnym oburącz, rozegranie, atak, zastawianie, asekuracja. Konieczność dwóch odbić (możliwość trzech).

VI - PODSUMOWANIE.

W niniejszej pracy zawarte zostały założenia programowe trzech pierwszych etapów szkolenia podstawowego, obejmującego klasy od I szkoły podstawowej do II klasy gimnazjum. Są to etapy, których nie można pominąć w szkoleniu młodego siatkarza. Są one dostosowane do poziomu rozwojowego młodego organizmu i wsparte zabawami i grami pomocniczymi, stanowią atrakcyjną i skuteczną formę treningu młodego siatkarza.

W pracy szkoleniowej z grupą początkującą nie można pominąć gier małych, które stanowią wspaniałą zabawę i zachętę do rywalizacji. Są ogromnie atrakcyjną formą treningową, zapobiegającą monotonii
i zniechęceniu młodego zawodnika.

Praca zawiera również krótki opis najczęściej stosowanych gier małych od najprostszych form, nie wymagających prawie żadnych umiejętności technicznych, poprzez bardziej złożone do gier wymagających znajomości przepisów gry i pewnych umiejętności technicznych.

Metody szkoleniowe w pracy z dziećmi powinny nie tylko znacznie się różnić od metod pracy z dorosłymi, ale i posiadać zasadnicze różnice
w poszczególnych grupach wiekowych, przy uwzględnieniu płci ćwiczących.

Pomijając którykolwiek z etapów szkolenia podstawowego, popełnia się nieodwracalny błąd. Głównym grzechem szkoleniowym jest kierowanie się przy naborze tylko aktualnym rozwojem fizycznym dzieci i rozpoczęcie pracy szkoleniowej od razu od taktyki gry. Początkowe efekty takiego postępowania będą widoczne w postaci zwycięstw, ale jest to bardzo mylące, bo przyrost umiejętności i formy będzie się sukcesywnie obniżał. Stosując gry małe musimy pamiętać o tym, by były dostosowane do poziomu rozwojowego grupy i ich umiejętności technicznych. Realizując tę formę należy stopniowo przechodzić od gier pomocniczych, nieskomplikowanych, poprzez gry proste do bardziej skomplikowanych, które muszą uwzględnić działania o charakterze taktycznym, jednak oparte na technicznym przygotowaniu zawodników.

W pracy z dziećmi należy kierować się zasadą stopniowania trudności
i dopiero kiedy jeden element techniki jest już opanowany przez większość członków grupy szkoleniowej, należy przystępować do nauczania następnego.

Podkreślając znaczenie gier małych należy zaznaczyć, że poza przygotowaniem do realizacji zadań związanych z nauczaniem
i doskonaleniem elementów technicznych w siatkówce przyczyniają się również do uatrakcyjnienia zajęć. Dlatego też, powinny być powszechnie stosowane przez nauczycieli i trenerów w każdej grupie wiekowej.

VII - PIŚMIENNICTWO.

1. Lider nr 12(82)'97

„Gry drużynowe dla dzieci i młodzieży”

2. Lider nr 10(44)'94

„Gry i zabawy przygotowujące do gier sportowych”

3. J.Łojewski

„Gry małe w nauczaniu siatkówki” - Warszawa - Gorzów 1995 r.

4. Z.Zatyracz, L.Piasecki

„Piłka siatkowa”

5. Z.Rusek

„Minisiatkówka I” - Warszawa 1994 r.

6. J.Ryś

„Minisiatkówka II” - uczymy się grać w piłkę siatkową. Warszawa 1994 r.

7. Lider nr 12(35)'93

„Atrakcyjna siatkówka na lekcji w-f”

8. R.Trześniowski

„Zabawy i gry ruchowe”

9. PZPS

„Przepisy gry”

10. M.Szczepanik, T.Klocek

„Siatkówka w szkole” - podręczniki i skrypty nr 5 AWF Kraków

4

---