PROGRAM ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH ( STUDIA DZIENNE)

Imię i nazwisko prowadzącego: Dr hab. ALICJA ŻYWCZOK

Nazwa przedmiotu: Teoria wychowania

Kierunek: pedagogika

Rok studiów: I

Rodzaj zajęć dydaktycznych: ćwiczenia

Rok akademicki: 2012/2013

Semestr: letni

Wymagania/ rygory: zaliczenie z oceną

Liczba punktów ECTS: 7

Wymiar godzin: 30

LP	TEMATYKA	PROBLEMATYKA SZCZEGÓŁOWA	LITERATURA
1.	Związki teorii z praktyką pedagogiczną. Pedagogika jako nauka teoretyczno-praktyczna	Analiza pojęć: teoria, praktyka, przemyślenie schematu: teoria, wiedza metodyczna, praktyka, czy dobry praktyk powinien być doskonale przygotowany teoretycznie (argumentacja), praca w grupach: organiczna jedność teorii i praktyki, punkty styczne teorii i praktyki, ich odrębności, walory prakseologiczne teorii wychowania.	Nowak M.: Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa 2008, (rozdział 1.1.) W. Okoń (red.), Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa 2001, s. 313, 400. Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie. Kraków 2003.
2 - 4	Neorussonizm pedagogiczny oraz antypedagogiczne cechy koncepcji wychowania Janusza Korczaka	- Główne idee wychowawcze, Praca publicystyczna, Spojrzenie na istotę dobrego wychowania, osobę wychowawcy, wychowanka oraz organizację życia zbiorowego w placówce opieki nad dzieckiem osieroconym - techniki samorządowe, Prawa dziecka, Krytyka szkoły współczesnej, Oskarżenie skierowane przez dzieci wobec pokolenia dorosłych, Pedagogika jako szczytne posłannictwo, Twórcza recepcja Korczaka we współczesności. Główne założenia naturalizm pedagogiczny J. J. Rousseau, Pojęcie umowy społecznej i jej znaczenie.	Korczak J.: Wybór pism pedagogicznych. Tom I, II. Warszawa: PZWS 1957,1958. Falkowska M.: Działalność życia i twórczości Janusza Korczaka. Warszawa 1989. Okoń W.: Wizerunki sławnych pedagogów polskich. Warszawa 2000, s. 248, Tarnowski J.: Janusz Korczak dzisiaj. Warszawa 1990. Rousseau J.J.: Emil, czyli o wychowaniu. T 1. Wrocław 1955, Rousseau J. J. : O umowie społecznej. Warszawa 2002.
5.	Znaczenie wychowania do wolności na przykładzie szkoły Rudolfa Steinera i Alexandra S. Neilla	wolność w edukacji, Antropozofia R. Steinera, podstawy eurytmii, Szkoła bez przymusu i bez ocen - główne założenia szkoły steinerowskiej, Pedagogika waldorfowska - jej specyfika i oryginalność, Kreatywne wychowanie artystyczne, pomoce dydaktyczne i przestrzeń szkoły.	Carlgren F.: Wychowanie dla wolności. Pedagogika R. Steinera. Gdynia 1994. Szuksta M.: Współczesne tendencje w nauczaniu inspirowane metodami Montessori, Freineta, Steinera. Płock 1995. Lindenberg Ch.: Szkoła bez lęku. Warszawa 1993. Dziewulak D.: Wolna Szkoła R. Steinera w Strasburgu. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”1988 nr 7 Neill A.S.: Summerhill. Katowice 1991.
6.	Wychowanie dla zacności życia w teorii wychowania Rabindranatha Tagore	Źródła indyjskiej myśli pedagogicznej, Wychowawcze konsekwencje dialogu między wschodem a zachodem, Wychowanie w doświadczaniu pełni życia, Świadomość siebie, praw życia, spełnienie powinności, pokora, dyscyplina wewnętrzna, silna wola - składniki współczesnego ideału wychowania oraz naczelne cele wychowania, Organizacja i kształcenie duchowości w „Szkole Poety” (1901- 1918) w Santiniketan.	Krawczyk Z.: Rabidranath Tagore - poszukiwanie prawdy i piękna w teorii i praktyce wychowania. Warszawa 1990. Tokarski S.: Kontrowersje Gandhi -Tagore i jej filozoficzne implikacje, s. 254. (materiały 6 polskiego zjazdu filozoficznego), Żywczok A.: Wychowanie szkolne - między afirmacją a negacją życia. „Pedagogika Społeczna” 2005 nr 1.
7.	Nowatorskie rozwiązania w systemie prewencyjnym św. Jana Bosko	Podstawowe idee pedagogiczne i cele wychowania, Styl wychowawczy oraz metody wychowania „dzieci ulicy” w Turynie, Rekreacja jako sposób budowania rodzinnej atmosfery wychowawczej, Struktura ośrodków wychowawczych, Osobowość wychowawcy. Fragmenty filmu o pracy wychowawczej Jana Bosko.	Weinschenk R.: Podstawy pedagogiki księdza Bosko. Warszawa 1996. Bosco T.: Ksiądz Bosko - wychowawca. Warszawa 1990. Olbrycht K.: Edukacja aksjologiczna. T. 3. O tolerancji. R: M. Szpringer. Pedagogiczne znaczenie zasady tolerancji w systemie prewencyjnym św. J. Bosco, s. 92 - 103. Majewski (red.), Wychowanie chrześcijańskie w duchu św. J. Bosko. Kraków 1988.
8.	Altruizm a proces wychowania	Wyjaśnienie pojęć: altruizm, współodczucie, Rodzaje altruizmu i typy motywacji do zachowań pomocnych, Pedagogiczne przesłanie filozofii wychowania T. Kotarbińskiego (dorobek naukowy, podstawy prakseologii pedagogicznej, wychowawca jako spolegliwy opiekun) Przykłady altruistycznych zachowań znanych społeczników i nauczycieli pokoleń.	Łobocki M., Altruizm a wychowanie. Lublin 2002. Borowska T., Pedagogia ograniczeń ludzkiej egzystencji. Warszawa 2003. Kotarbiński T: Medytacje o życiu godziwym. Warszawa 1985. Kotarbiński T.: Sprawy sumienia. Warszawa 1956. Okoń W.: Wizerunki sławnych pedagogów polskich. Warszawa 2000, s. 282 - 308.
9 -10.	Miłość ludzkiej duchowości - rdzeń systemu wychowania Jana Pawła Władysława Dawida oraz Jana Pawła II	- J. P. W. Dawid oraz Jan Paweł II - dobrzy ludzie i doskonali nauczyciele, Działalność publicystyczno - społeczna J.P.W. Dawida, - Idea nauczania humanitarnego, Poglądy pedeutologiczne, Problem lenistwa i jego przezwyciężania, Zasoby umysłowe dziecka a przebieg procesów psychicznych, Jak uczyć się pedagogiki? Znaczenie wychowania moralnego w naturalnym rozwoju człowieka w ujęciu Jana Pawła II, Kim jest dziecko i jak należy je traktować - w nauczaniu społecznym Jana Pawła II? Pojęcie wychowania moralnego i jego konieczność w sytuacji współczesnych zagrożeń społecznych.	Dawid J.W.: O duszy nauczycielstwa. Kraków 1912. Dawid J.W.: Pisma pedagogiczne. Wrocław 1961. (lenistwo, pedagogika) Okoń W.: Wizerunki sławnych pedagogów polskich. Warszawa 2000, s. 19-66. Bobrowska- Nowak, Drynda D. (red.): Słownik pedagogów polskich, Katowice 1998, s. 46. Wojtyła K.: Miłość i odpowiedzialność. Studium etyczne. Lublin 1960. Bilicki T., Dziecko i wychowanie w pedagogii Jana Pawła II. Kraków 2000. Romanowska - Łakomy H., Miłość i wolność - istota człowieka. Olsztyn 2005. Nowak M.: Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa 2008. (wychowanie moralne)
11.	Stefan Kunowski jako teoretyk współczesnych systemów wychowania	Style (systemy) oraz zasady wychowania w ujęciu S. Kunowskiego, Istota procesu wychowawczego, Struktury procesu wychowawczego (temperament, indywidualność, charakter, osobowość).	Kunowski S.: Proces wychowawczy i jego struktury. Temperament, indywidualność, charakter, osobowość. Lublin 1946. (R. III i IV) Kunowski S.: Podstawy współczesnej pedagogiki. Łódź 1981. Bobrowska-Nowak, Drynda D.(red.): Słownik pedagogów polskich., s. 112.
12	Radość życia jako wartość etyczna i ideał wychowania	Kategoria szczęścia w historii etyki i pedagogiki - rozwój poglądów, Afirmacja życia w aksjologii Stefana Szumana, Wychowanie w atmosferze radości życia - humanistyczne oblicze pedagogiki, Człowiek pogodny - celem wychowania.	Szuman S.: Afirmacja życia. Katowice 1947. Żywczok A.: Filozoficzne korzenie pedagogiki radości. Kraków 2000. Żywczok A., Wychowanie do radości życia. Warszawa 2004. Żywczok A.: O wychowaniu szczęśliwego człowieka. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”2003 nr 1
13.	Samowychowanie jako naczelna kategoria teorii wychowania	Pojęcie samowychowania ( porównanie z pojęciem wychowania), Samowychowanie jako cel i rezultat procesu wychowania, Wprowadzanie dzieci i młodzieży do pracy samowychowawczej (metody, formy, środki).	Śliwerski B., Teoretyczne i empiryczne podstawy samowychowania. Kraków 2010, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
14.	Pokój - ideał i cel edukacji międzykulturowej	Pokój wewnętrzny i międzynarodowy - zależności pojęciowe, Znaczenie wychowania do pokoju dla bezpieczeństwa osobistego i stabilizacji globalnej, Analiza autorskich programów uwzględniających wychowanie w duchu pokoju.	Mazińska M.: Wychowanie dla pokoju. „Pedagogika Opiekuńczo-Wychowawcza” 1995 nr 6. Wesołowska E.: Wychowanie dla pokoju już w pracy szkoły. Warszawa 1989. Wesołowska E.: Wychowanie dla pokoju w polskim systemie edukacyjnym. Warszawa 1986. Bińczycka J. (red.): Humaniści o prawach dziecka. Kraków 2000 (art. I. Wojnar: Kultura pokoju - podstawową wartością humanistyczną, s. 125 -132), Wiatrowski Z.: Wychowanie młodzieży dla pokoju oraz kontaktów i współpracy międzynarodowej. Bydgoszcz 1990.
15.	Kolokwium pisemne	Sprawdzenie wiadomości i umiejętności z zakresu teorii wychowania
16.	Zajęcia zaliczeniowe	Uzyskanie stopnia z przedmiotu na podstawie: Wyników kolokwium, frekwencji, przygotowania projektu z wybranej tematyki zajęć i zaprezentowania go w grupie konwersatoryjnej	.

PROGRAM ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH (STUDIA DZIENNE)

Imię i nazwisko: dr hab. Alicja Żywczok

Nazwa przedmiotu: teoria wychowania

Kierunek: pedagogika

Rok akademicki: 2012/2013

Rodzaj zajęć dydaktycznych: wykład

Semestr: letni

Wymagania rygorowe: egzamin

Liczba godzin: 30

Liczba punktów ECTS: 7

Szczegółowa problematyka wykładów:

• Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiki - jej osobliwości, geneza, zadania, dorobek naukowy i status metodologiczny, pojęcie metateorii, związek teorii z praktyką pedagogiczną, pedagogika jako system teoretyczno - praktyczny. Teoria wychowania jako fenomenologia wychowania.

• Sens i wartość wychowania. Aksjologiczne i teleonomiczne podłoże wychowania. Specyfika aksjologicznej struktury człowieka. Klasyfikacje wartości, na których zasadza się proces wychowania, znaczenie urzeczywistniania humanistycznych wartości, introcepcja wartości, wartość a sens i ideał wychowania.

• Analiza merytoryczna ideału wychowania. Znaczenie ustanawiania w pedagogice ideału wychowania, składniki współczesnego ideału wychowania, jego ewolucja. Rodzaje ideałów wychowania i konieczne środki ostrożności przy jego stanowieniu.

• Teleologia wychowania jako dział filozofii wychowania. Pojęcie celu wychowania, cel życia a cel wychowania, koncepcje stanowienia celów, wybrane typologie celów wychowania, źródła celów wychowania, znaczenie ich uświadamiania przez nauczyciela, warunki utrudniające realizację celów wychowania, kontrowersje wokół celów wychowania,

• Zasady, metody i formy wychowania - analiza porównawcza. Pojęcie zasady, metody i formy wychowania. Proces wychowania jako proces nadawania i odbioru wpływów wychowawczych (metody wychowania: osobistego wpływu wychowawcy, wpływu społecznego, sytuacyjnego oraz kierowania samowychowaniem), inne klasyfikacje metod wychowania, wychowanie a samowychowanie i autokreacja, wychowanie w samodyscyplinie.

• Autorytet nauczyciela - jego zdobywanie i skutki utraty. Pojęcie autorytetu pedagogicznego, autorytety konstruktywne i destruktywne, możliwości odbudowy autorytatywnych relacji wychowawczych, aksjologiczna wielkość - forma umocnienia autorytetu nauczyciela, stałość i zmienność autorytetów na przestrzeni wieków, egzemplifikacje w oparciu o biografie osób powszechnie uznawanych za autorytety.

• Poszanowanie godności człowieka w procesie edukacji - „klucz” pedagogicznego autorytetu. Rozwój człowieczeństwa - naczelną zasadą relacji wychowawczych. Godność jako składnik współczesnego ideału wychowania.

• Konstytutywne cechy człowieka - w kierunku teorii osoby. Wykorzystanie potencjalności człowieka w procesie wychowania. Kategoria „możliwość” - pojęcie znaczące w rozwoju i wychowaniu młodego pokolenia. Homo cogitans jako ideał wychowania, transgresja a rozwój kultury.

• Wolność i zniewolenie w wychowaniu, sposoby przezwyciężania presji szkolnej i barier edukacyjnych.

• Ontologiczne problemy wychowania - wychowanie jako byt społeczny, czy wychowanie jest możliwe? Życie bez wychowania - podstawowe tezy antypedagogiki. Kontrowersje wokół koncepcji społeczeństwa bez szkolnictwa.

• Pojęcie moralnej odpowiedzialności jako podstawowej modalności aksjologicznej. Poczucie odpowiedzialności w pracy pedagogicznej - przejaw jego dojrzałości emocjonalnej i etycznej. Odpowiedzialność za przebieg i rezultaty procesu wychowania - znaczące odmiany odpowiedzialności nauczyciela, deontyczny wymiar odpowiedzialności w filozofii wychowania i teorii edukacji, związek wolności z odpowiedzialnością, nieodpowiedzialność - źródło błędów w wychowaniu.

• Wychowawczy sens kultywowania tradycji w procesie wychowania. Pamięć i tożsamość jako istotne kategorie pedagogiczne. „Zakorzenienie” i więzi społeczne a rozwój tożsamości, młodzieńcze walki o tożsamość.

• Podstawy pedagogiki egzystencjalnej i personalistycznej. Geneza egzystencjalizmu i jego teoretyczna niejednolitość (tendencje agnostyczno - ateistyczne, teistyczne, chrześcijańskie). Autentyczność, wprzęgnięcie w byt i dyskurs - podstawowe egzystencjalne pojęcia pedagogiczne. Znaczenie egzystencjalizmu we współczesności, krytyka nurtu. Odmiany personalizmu filozoficznego oraz jego cechy wspólne. Wartości ogólnoludzkie, cele i treści wychowania personalistycznego.

Literatura:

Adamski F. (red.), Człowiek - wychowanie - kultura. Kraków 1993, Wydawnictwo WAM.

Borowska T., Pedagogia ograniczeń ludzkiej egzystencji. Warszawa 2003, IBC.

Cichoń W., Wartości - człowiek - wychowanie. Kraków 1996, Wydawnictwo UJ.

Kozielecki J. (red.), Humanistyka przełomu wieków. Warszawa 1999, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.), Pedagogika. T 1, 2. Warszawa 2004, PWN.

Kwieciński Z., Tropy - ślady - próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza. Poznań - Olsztyn 2000, Wydawnictwo „Edytor”.

Lewowicki T., Szymański M. (red.), Nauki pedagogiczne w Polsce: dokonania, problemy, współczesne zadania, perspektywy. Kraków 2004.

Łobocki M., Altruizm a wychowanie. Lublin 2002, Wydawnictwo UMCS.

Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie. Kraków 2003, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie. Kraków 2002, „Impuls”.

Melosik Z., Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności, wiedzy i władzy. Kraków 2009, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Mounier E., Co to jest personalizm? oraz wybór innych prac. Kraków 1960, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”,

Nalaskowski S., O ideale wychowania i celach kształcenia. Toruń 1999, Wydawnictwo A. Marszałek.

Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej. Lublin 2000.

Nowak M., Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa 2008, WAiP.

Olbrycht K. (red.), Edukacja aksjologiczna. Odpowiedzialność pedagoga. Katowice 1995, Wydawnictwo UŚ.

Olbrycht K. (red.), Edukacja aksjologiczna. Wybrane problemy przekazu wartości. Tom 4. Katowice 1999, Wydawnictwo UŚ.

Opara, E. Starzyńska - Kościuszko (red.), Z zagadnień współczesnej aksjologii. Olsztyn 1996, Wydawnictwo WSP.

Palka S. (red.), Pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych. Kraków 2004, Wydawnictwo UJ.

Romanowska-Łakomy H. (red.), Człowiek i człowieczeństwo: strategia bycia i stawania się człowiekiem. Olsztyn 2002.

Sośnicki K., Istota i cele wychowania. Warszawa 1964, PZWS.

Starańczak J. (red.), Z zagadnień filozofii człowieka. Olsztyn 1993, Wydawnictwo WSP.

Szkudlarek T., Śliwerski B., Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki. Kraków 1993, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Śliwerski B., Teoretyczne i empiryczne podstawy samowychowania. Kraków 2010, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Śliwerski B., Współczesna myśl pedagogiczna. Znaczenia, klasyfikacje, badania. Kraków 2009, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 1998, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Tchorzewski A. (red.), Wychowanie w kontekście teoretycznym. Bydgoszcz 1993.

Tchorzewski A., Zwierzchowski P. (red.), Sens życia - sens wychowania. Dylematy człowieka przełomu wieków. Bydgoszcz 2001, Wydawnictwo „Wers”.

Theiss W., Zniewolone dzieciństwo: socjalizacja w skrajnych warunkach społeczno-politycznych. Warszawa 1999, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Witkowski L., Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej. Kraków 2009, „Impuls”.

---