Zagadnienia z Pedagogiki Społecznej
Zdefiniowanie ubóstwa w ujęciu absolutnym i względnym
1.Ubóstwo w ujęciu ABSOLUTNYM
Tradycjonaliści, zwolennicy twardych rynkowych- tu człowiek jest sprawcą; Ujęcie te pochodzi z USA. Według absolutystów za ubogich uważa się tylko tych, którzy nie są w stanie zaspokoić minimum potrzeb (potrzeb podstawowych). Abstrahuje się tu od poziomu życia w danym społeczeństwie. Absolutyści uważają, że to jak nam się powodzi zależy od jednostek. Zwolennicy ubóstwa absolutnego winą za ubóstwo obarczają samych ubogich.
2. Ubóstwo w ujęciu WZGLĘDNYM
Zwolennicy tego ujęcia ubóstwo wiążą z nierównościami. Za ubogich uznają osoby najmniej uposażone w danym społeczeństwie. Mówią, że nie można obarczać jednostek za ogół. Winę za ubóstwo ponosi system . Termin ten też pochodzi z USA. Zwolennicy ubóstwa względnego winę za ubóstwo obarczają wadliwe zbudowany system społeczny (państwo) w którym, nie wszyscy obywatele maja nierówny dostęp do możliwości i dóbr.
Przyczyn ubóstwa według Gildera, Schilera,
Trzy teorie Schillera:
1.Teoria skażonych charakterów w której ubóstwo uznaje się za skutek indywidualnych defektów, rysów osobowości. Według absolutystów ubogimi są Ci, którzy włożyli mały wysiłek w edukację, winną obarcza się jednostkę za to, że nie zadbała o siebie.
2. Teoria ograniczonych możliwości w której przyjmuje się, że ubóstwo jest konsekwencją nierównego dostępu do możliwości awansu społecznego (dykryminacja, marginalizacja ze względu na płeć, wiek, rasę, religię ). Według ujęcia względnego ten wadliwie zbudowany system szkodzi rozwojowi jednostek np. dyskryminacja kobiet.
3. Teoria „Wielkiego Brata”
W której podkreśla się znaczenie mechanizmy uznależnienia od państwa w towrzeniu się grup ubogich. Winnę za ubóstwo przypisuje się z jednej strony nadmiernie rozbudowanym systemom opieki społecznej, państwu. Z drugiej zaś samym ubogim którzy sami nadmiernie z nich korzystają ( np. Niemcy, Szwecja- wszystko byłoby dobrze, gdyby nie ludzie z innych krajów- beneficjanci). Według absolutystów uważają, że powinno tylko minimalnie, a jak już to powinny robić to grupy wyspecjalizowane, powinno to być państwo.
TRIADA wg. Gildera
Według Gildera przyczyna ubóstwa tkwi w upadek trzech podstawowych wartości:
upadek rodziny
upadek pracy
upadek wiary
Według Gildera tradycyjna rodzina z tradycyjnym podziałem ról przekłada się na podział ról i w tradycyjnej rodzinie mężczyzna jako ojciec głowa rodziny, czuł się zobowiązany do dbania o rodzinę, a przez emancypację kobiet mężczyzna został odciążony od swojego obowiązku. Mężczyzna po tym popada w różne patologie.
Według Gildera ludziom, nie opłaca się pójście do pracy za małe zarobki, po za funkcją ekonomiczną nic nie ma więc człowiek wie co następuje- upadek wartości pracy.
Wymiar filozoficzny: możliwość awansu, realizacja pasji; wymiar społeczny kontakt z ludźmi, relacje w miejscu pracy; wymiar psychologiczny: poczucie własnej wartości, spełnienia, autorytetu.
Struktura zaburzonego czasu: osoby długotrwale bezrobotne.
Według Gildera wiara dwojako rozumiana: wiara w człowieka, w jego możliwości, często nie wierzy we własne siły. Upadek wiary transcendentnej- wiary w Boga;
Gilder mówi, że tracąc tą wiarę nie tracimy nic.
Socjologiczne ujęcie ubóstwa
Współczesne ujęcia socjologiczne ubóstwa interpretowane są głównie w 3 objęciach teoretycznych:
1. Orientacja kulturowa- autorzy wyjaśnień posługują się tu orientacją subkultur uznając specyficzne dla środowisk ubogich wartości, normy i wzory zachowań za czynniki ograniczające szanse jednostki i grup na ubóstwo. Tu socjolodzy badają głównie tylko małe grupy np. subkultury.
2.Orientacja feministyczna- sięgająca do tego nurtu teorii feministycznych, w których upośledzenie społeczne uznaje się za pochodne płci, mimo że kobiety wyróżniają się wyższością ewolucyjną w przystosowaniu do życia społecznego. Socjolodzy uważają, że kobiety są menadżerami ubóstwa- to kobiety słuchają i załatwiają wszystko. To kobiety lepiej się czują w sytuacjach trudnych.
Ubogim należy dawać szansę, a nie wymóg.
3. Orientacja makrostrukturalna- powołuje się to na teorię uwarstwienia społecznego. W tym nurcie zaznaczyła się szczególnie koncepcja podklasy może zawierać w sobie próby łączenia ustrukturyzowania społecznego ze społeczno- psychologicznymi i kulturowymi odmiennościami, np. bojkot prowadzi do załamania społeczeństwa, makroekonomii.
Miary ubóstwa
1.Mierniki ubóstwa:
W teorii i praktyce społecznej można obecnie wyróżnić kilka linii ubóstwa należą do nich :
-linie ubóstwo bezwzględnego( absolutnego)
-linie relatywne
-lnie ubóstwa subiektywnego
-linie mieszane
Linie ubóstwa bezwzględnego- (wyznaczone w oparciu o metody potrzeb podstawowych)
Są granicami opartymi na określonym koszyku dóbr i usług zaspokajających niezbędne potrzeby. Koszyk ten jest aktualizowany co kwartał. Na wartości tej linii nie powinny mieć wpływu wzrost dochodów realnych ludności jak i ich spadek.
Podstawowymi pojęciami w tym ujęciu są:
Minimum egzystencji (def.)- wynikająca z przekonania, że życie ludzkie jest wartością nadrzędną mówi, że wydatki na poziomie minimum egzystencji, powinny zapewniać utrzymanie człowieka przy życiu, w dobrym stanie zdrowia, zdolności do pracy. Dlatego koszyk zawiera tylko dobra niezbędne do przeżycia ( odzież przez zimnem, dach nad głową, podstawową pomoc medyczną, żywność). Taka zawartość koszyka oznacza, że ludzie żyją na poziomie tego minim. Są zagrożeni degradacją, tak biologiczną jak i egzystencjalną (pozwala przeżyć).
Minimum socjalne (def.)- linią, która ma oddzielać ubogich od nieubogich. Linia ta wyznaczona jest przez taki poziom dochodów, który pozwala ludziom uczestniczyć normalnie w życiu społecznym, nie popaść w ubóstwa. Jest to linia ostrzegająca, że poniżej tej granicy powstaje zagrożenie ubóstwem. Ustala się ją poprzez ustalenie pierwszego koszyka dóbr i usług, którego zawartość jest z jednej strony określona naukowo ( wydatki na zdrowie ,higienę, mieszkanie, wyżywienie) a, z drugiej strony odniesienie do tradycji, poziomu kulturowego społeczeństwa, co wynika z założenia, że minimum socjalne ma niedopuścić do wykluczenia ze społeczeństwa.
Linie relatywne- ustala się je czysto statystycznie , polega to na wskazaniu pewnego udziału przeciętnych dochodów lub wydatków jako tzw. Linii relatywnej która definiuje ubóstwo względne( względnie brak środków na utrzymanie; względnie dlatego, że wartość realna tej linii zmienia się wraz z przeciętnym poziomem życia w danym kraju).
Linie ubóstwa subiektywnego- linie te wyznaczone są poprzez opinie społeczną na podstawie badań ankietowych. Pytania dotyczą między innymi poziomu dochodu, które ankietowany uważa za wystarczające dla zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb. Badają funkcje dobrobytu i ludzie odpowiednio ustalają subiektywne wymagania i ile pieniędzy wystarczyłoby mi aby zaspokoić jakąś potrzebę ( poziom dobrobytu).
Specyfika ubóstwa w Polsce
Polska bieda jest „inna” w porównaniu z zachodem. Na zachodzie jest miejska u nas wiejska tzn. wieś od wielu lat była biedna. Nasza bieda polega na tym, że 2 osoby pracują, a ich zarobki są niewystarczalne, aby utrzymać rodzinę- rodzina żyje w biedzie.
Topografia biedy w Polsce ( warunkuje historia)
Gdańsk
Kraków
Polska wschodnia zawsze była najsłabiej rozwinięta; część ta trafiła do najgorzej rozwijającego się kraju( zaboru) - zabór rosyjski; wszelki rozwój miast, przemysłu był na korzyść Polski A.
Typowe i nietypowe rodzaje bezrobocia
Zjawiska które dotyczą problemów jednostki lub grupy społecznej. Mogą zostać one rozwiązane przez jednostkę lub gr. społeczną. Przykładem jest alkoholizm nazywamy problemem społecznym.
Zjawisko o dużym zasięgu zarówno lokalnym jak i globalnym, które powoduje jakiś rodzaj dysfunkcji społecznej, dezorganizację życia jednostki jak i społeczeństwa możemy nazwać kwestią społeczną. Występuje w dużych grupach ludności i nie jest możliwa do rozwiązania chyba, że przy pomocy władz. Powoduje ona tzw. Stres społeczny prowadzi do otwartych konfliktów np. strajki.
Typowe:
A) Bezrobocie frykcyjne- jest zjawiskiem, którego nie można uniknąć oscyluje ono w granicach 4-5% powstaje ono wtedy, gdy pracownicy zwalniają się z pracy lub są zwalniani i pozostają bezrobotnymi przez względnie krotki okres poszukiwania zatrudnienia, którego stosunkowo szybko znajdują.
B) Bezrobocie strukturalne- jest znacznie pogłębieniem bezrobocia frykcyjnego. Ma miejsce wtedy, gdy w obrębie gosp. dochodzi do dużych zmian w popycie na pewne dobra i usługi. Sytuacja taka pociąga za sobą w pierwszej kolejności znaczne niedostosowanie liczby rodzajów dostępnych prac. Ze zjawiskiem tego rodzaju mamy do czynienia wtedy, gdy upadają pewne branże, przemysły, a nowe rozwijają się powoli. Zmienna gospodarka w powyższej sytuacji tworzy dla bezrobotnych bardzo trudną sytuację osobistą. Po mimo znacznej aktywności w poszukiwaniu pracy nie mogą oni odnieść na tym polu sukcesu. Dochodzi do długotrwałego bezrobocia wyniszczającego materialnie rodziny bezrobotne, popadają oni w nędzę. Szacuje się, że w krajach gospodarki rynkowej właśnie długotrwałe, masowe bezrobocie jest główną przyczyną ubóstwa. Bezrobocie strukturalne wydaje się być nieodłączną częścią składową procesów modernizacji struktury gospodarczej. Produkty tradycyjnych (brakuje mi wyrazu) nie znajdują już rynkowego uzasadnienia dla podtrzymania jego produkcji, a jednocześnie przemysły nowoczesne i wyskodajne nie dają miejsca pracy, a jeśli nawet miejsca takie oferują to jest to zazwyczaj zapotrzebowanie na pracę o wyższych kwalifikacjach i oferta pojawia się po pewnym czasie. Dostosowanie do popytowej kompozycji miejsc pracy jest powolne. Formują się liczne zbiorowości ludzi odrzuconych, zmarginalizowanych, niepewnych przyszłości, przeżywających indywidualnie swoje problemy, których nie mogą rozwiązać własnym staraniem.
C) Bezrobocie cykliczne- jest bezpośrednio związane z przebiegiem cyklu koniunkturalnego, bezrobocie cykliczne oznacza, że w pewnych okresach to jest w trakcie recesji gospodarczej następuje spadek popytu na pracę. Pracodawcy pozbywają się ludzi tymczasowo zbędnych by przyjąć ich di pracy w okresie prosperity (w okresie dobrego funkcjonowania). Okres pozostawania bez pracy w tym modelu bezrobocia jest zależny od długości faz cyklu koniunkturalnego, a stopa bezrobocia od jego głębokości. Również i w tym wypadku, poszukiwanie pracy przez bezrobotnych byłoby bezskuteczne. Na bezrobocie cykliczne narażeni są przede wszystkim pracownicy o niskich kwalifikacjach niepostrzegalni przez pracodawców jako ważni dla firmy, łatwi do zastąpienia.
Nakładanie się bezrobocia frykcyjnego, strukturalnego i cyklicznego rodzi niepokojącą sytuacje społeczną , każdy bowiem widzi w swoim otoczeniu osoby bezrobotne i jest pytany o pomoc w znalezieniu dla nich pracy, sprzyja to w powstawaniu lęków obejmujących cała siłę roboczą.
Nietypowe :
A) Utajone- utrzymuje się stanowiska które, są niepotrzebne brakuje np. do emerytury itp.
Utrzymywanie miejsc pracy, które są niepotrzebne , osoba jest zbędna i mało wydajna np. gospodarstwa rolne, gospodarstwa rzemieślnicze. Osoby te są w sytuacji zawieszone, ich dochody starczają im tylko na życie.
B) Dobrowolne- grupa osób utrzymujących się z źródła innego niż zapłata za pracę. Jest ono w swych skutkach wyjątkowo dotkliwe zarówno dla jednostki i jej rodziny, społeczeństwa lokalnego jak i całego społeczeństwa. Definiowanie jest najczęściej jako pozostawione bez pracy, pomimo woli jej podjęcia w okresie dłuższym niż 12 miesięcy.
I. Kobiety bezrobotne dobrowolnie
Nisko wykwalifikowane kobiety zamieszkujące głównie (statystycznie) częściej tereny wiejskie, Polski wschodniej. Przez socjologów nazywane „kobietami onieśmielonymi rynkiem”.
Kobiety na czas wychowania dzieci do kilku lat rezygnują z pracy zawodowej.
II.Niskowykwalifikowani robotnicy (pracownicy) wykonujący żmudne i monotonne czynności zawodowe tzw. „przykręcanie śrubki w fabryce. W tej kategorii bezrobocie jest krótkoterminowe ( do 6 - miesięcy) i nietrwałe.
III. Osoby pracujące w szarej strefie „na czarno”
IV. PODZATRUDNIENIE- nadkwalifikacja w stosunku do wykonywanej pracy np. studenci.
Ekonomiczne skutki długotrwałego bezrobocia:
-bezrobocie jest bardzo kosztowną kwestią, można powiedzieć, że państwo traci przy bezrobociu dwójnasób:
bezrobotni nie wypłacają do budżetu państwa a na dodatek drenują ten budżet bo państwo płaci za ich usługi. Kosztowne, jest również utrzymanie całej infrastruktury bezrobocia.
-migracje zarobkowe wysoko wykwalifikowani pracownicy na wykształcenie którego łożyło państwo wyjeżdża do innego kraju, który zyskuje gotowe do wysoko wykwalifikowanego pracownika, zasilającego budżet tego państwa.
Społeczne skutki bezrobocia:
- zw. Małżeński chęć najpierw ustabilizowania swojego życia zdobycia pieniędzy, zrobienia kariery, a dopiero później , chęć posiadania dzieci okazuje się gdy chce się mieć już dziecko jest za późno i np. kupuje się zwierzątko.
-brak realizacji potrzeb rodziny
-dzieci idące do szkoły mają większe problemy, ponieważ nie chodziły do przedszkola
-dzieci osób bezrobotnych nie są objęte instytucjonalną formą opieki. Przedszkole nie rozpatruje wniosków rodziców bezrobotnych
-depresje, lęki, zgony (samobójstwa), patologie, przestępczość, alkoholizm, narkomania
Odnośnie bezrob. Dobrowolnego: pozostawione dobrowolnie niezatrudnionym, osoby te unikają pracy, a pieniądze mają z innych źródeł.
Brak pracy w przypadku ludzi młodych, a co za tym idzie brak zarobków ogranicza indywidualną siłę nabywczą, konsumpcję, a w znaczeniu
Socjologiczno-Psychologicznym:
-może zwiększać zależność młodych ludzi od negatywnej subkultury młodych negatywnych grup rówieśniczych.
Bezrobotni młodzi zamykają się często we własnych kręgach, izolują się od otoczenia, tracą sens życiowy lub okazują postawy agresywne, zaburzenia nerwicowe, narkomania, a także zwiększa się zapadalność na choroby psychiczne.
W tej kategorii rośnie liczba aktów wandalizmu, przestępczości, alkoholizmu, wiele osób staje się zewnętrz sterowalnymi.
Rośnie poczucie niesprawiedliwości społecznej marginalizacji.
Syndromy:
Co to jest społeczeństwo maltuzjańskie
Podejście w którym nie można znaleźć czasu na pojawienie się dziecka charakteryzuje społeczeństwo wysokorozwinięte nazywane często maltuzjańskim. W społeczeństwie tym panuje przekonanie, iż dziecko można urodzić tylko w idealnych warunkach. Stąd też często odkłada się decyzje o urodzeniu dziecka bądź rezygnuje się z posiadania potomstwa ( od razu).
Syndrom przedłużającego się okresu dojrzewania:
-upodmiotowienie okresu dzieciństwa
-wysoka stopa bezrobocia co zmniejsza możliwość startu w dorosłe życie
- przedłuża się okres mieszkania z rodzicami pod jednym dachem
Syndrom odwróconych pleców:
Pisze o tym Pilch, Leparczyk
Polska wyrwała się z kajdan socjalizmu. Ludzie byli zmuszeni do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym np. musieli należeć do partii jeżeli chcieli iść na studia. Po 89 roku kiedy zmienił się ustrój Polacy zanegowali wszelkie uczestnictwo w życiu społecznym. Pozamykano stowarzyszenia, domy kultury, kina. Ludzie mieli dość tego, że zmuszano ich do czynnego udziału w poprzednim ustroju. Te lata to okres zapaści kin, bo społeczeństwo przestało chodzić tam. Likwidowano różne miejsca socjalistyczne, ludzie nie chcieli w niczym brać udziału ( to pokolenie po przymusie totalitarnym). Skupiło się ono całkowicie na domocentryźmie.
Syndrom struktury zaburzonego czasu:
Wydawało by się , że osoby bezrobotne mają dużo czasu, który mogą na coś wykorzystać. Praca nadaje rytm życiu, natomiast bezrobotni mają dużo czasu wolnego i przestają go kontrolować. Seriale zaczynają pełnić funkcje pracy- nadają nam rytm dnia, podział czasów, ludzie porządkują życie według seriali.