1. Definicja „pedagogiki społecznej” według Heleny Radlińskiej, Aleksandra Kamińskiego i Ryszarda Wroczyńskiego.

Definicja wg Heleny Radlińskiej pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem. Radlińska wyróżniła działy pedagogiki społecznej:

• teoria pracy

• teoria pracy kulturowo- oświatowej

• historia pracy społecznej oraz oświatowej

Aleksander Kamiński: pedagogika społeczna opiera się na badaniach empirycznych, analizuje wpływy wychowawcze, których źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowania.

Ryszard Wroczyński: pedagogika społeczna jest nauką o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych i problemów wychowania poza szkołą. Podkreślał rolę wychowawczej działalności szkoły i instytucji środowiska wychowawczego. Szczególną uwagę skupiał na zagadnieniach pedagogiki opiekuńczej. Nowe zadania upatrywał w organizacji opieki nad dzieckiem w osiedlach mieszkaniowych, w czasie pozalekcyjnym.

2. Geneza pedagogiki społecznej.

to dziedzina teoretyczno - praktyczna ( posiada dwa wątki)
Praktycy czerpią z opracowań teoretyków
Koncepcje pedagogiki społecznej pojawiły się w połowie 19wieku. W okresie dynamicznych przeobrażeń, rozwoju nauk matematyczno- przyrodniczych, techniki, w czasie intensywnego dynamicznego rozwoju przemysłu, migracji ludzi z wsi do miast. Czas ten ujawnił zależność człowieka jako istoty organicznie sprzężonej ze środowiskiem materialnym i społecznym, determinującym rozwój indywidualny jednostki.
Badania obu zjawisk społecznych przyczyniły się do powstania nowej dziedziny socjologii. Reprezentanci socjologicznego nurtu w pedagogice głośni, że wychowanie jest w swej istocie procesem społecznym organizowanym przez społeczeństwo, bądź przy pomocy powołanych do tego instytucji lub przez samoistne oddziaływanie form i wzorców życia społecznego. Takie pojmowanie wychowania jako procesu społecznego reprezentuje przedstawiciel szkoły socjologicznej w pedagogice Florian Znaniecki - określa on wychowanie jako proces przystosowania się jednostki do warunków społecznych, do obyczajowego, społecznego i kulturowego życia w określonych grupach społecznych. Henryk Pestalozzi propaguje współprace szkoły, że środowiskiem społecznym. Robert Owen zwraca uwagę na kulturotwórczą rolę szkoły w środowisku. Termin pedagogika społeczna prowadzi do piśmiennictwa pedagogicznego. Adolf Disterweg w rozprawie,, przewodnik do kształcenia nauczycieli' niemiecki—uważał on, ze nauczyciele powinni być przygotowani do pomagania uczniom, przezwyciężaniu barier, jakie napotykają one dążąc do uzyskania wykształcenia. Przygotowanie do działań opiekuńczych Disterweg wynalazł w pedagogice społecznej, w odróżnieniu od przygotowania dydaktycznego przypisywał pedagogice społecznej specjalne zadania równie ważne.

Pedagogika społeczna w 2 połowie 19 w koncentrowała się na środowiskowych warunkach procesu dydaktycznego i poszukiwała nowych terenów dla prawdy pedagog. Gł. poza szkołą a środowisku życia dzieci i młodzieży. Dalszy rozwój pedagogiki społecznej ukierunkowany był powstawaniem i funkcjonowaniem instytucji kulturalnych, opiekuńczych i socjalnych oraz placówek wychowawczych pojmowanych jako placówki wspomagające i rozszerzające procesy celowego wychowania. Instytucje te miały służyć wprowadzaniu dóbr kultury i organizowaniu różnorodnych form aktywności.
Rozwój pedagogiki społecznej w Polsce miał podobne uwarunkowania jak na świecie, ponadto specyficzna sytuacja ekonomiczna i polityczno - społeczna po 1864 roku po upadku powstania styczniowego występujący dość powszechnie zaniedbanie kulturowe, brak poczucia polskości, analfabetyzm, przyczyniły się do propagowania jednak poza szkołą pozytywistycznych haseł ,, praca u podstaw”, ,,oświata dla ludu'. Potrzeba poznania środowiska społecznego poza szkołą była w Polsce szczególnie uzasadniona z uwagi na rozwój sieci kół samokształceniowych i innych inicjatyw oświatowych.
Kompensujących brak własnego niezależnego systemu edukacyjnego.
Termin pedagogiki społecznej - najwcześniej zaczęto używać w małopolscy i termin ten określał spontaniczne działania organizowane poza szkołą.

3. Etapy rozwoju pedagogiki społecznej na świecie

I okres:Podejmowano tutaj praktyczną działalność wychowawczą bez większej refleksji naukowej. Przedstawiciele: Johan Pestalozzi (1746 - 1827), Robert Owen (1771 - 1858), Friedrich Diesterwerg (1790 - 1866)

II okres:To okres uprawiania pedagogiki społecznej w sposób spektakularny bez powiązania jej z badaniami empirycznymi. Przedstawiciele: Paul Bergman (1869 - 1946) oraz Paul Netrop (1854 - 1924). Paul Natrop wprowadził nauką - pedagogika społeczna.

III okres:Rozwój pedagogiki społecznej nastąpił na podstawie badań empirycznych wraz z rozwijająca się się refleksją metodologiczną. Jest to okres silnego rozwoju tej subdyscypliny. Helena Radlińska (1879 - 1954) wyrażała troskę o nadanie pedagogice społecznej jak największej rangi naukowej, dlatego nakreśliła główny przedmiot, zadania i charakter pedagogiki społecznej oraz ustaliła w miarę precyzyjnie takie pojęcia jak: średnia, norma, wzorzec, miernik siły, wiek społeczny dziecka, co z kolei ułatwiło badania empiryczne traktowane głównie jako ocena faktów i zjawisk społeczno - wychowawczych oraz jako projektowanie działań. W tym okresie Mary Richmond wprowadziła do metodologii pojęcia diagnozy społecznej opartej na wywiadzie środowiskowym. Jej kontynuatorką była w Niemczech A. Salmon, zaś w Rosji Stanisław Szacki (1878 - 1934). Szacki wprowadził koncepcję poznania pryzmatycznego i bezpośredniego oraz modele szkoły środowiskowej w rejonach wiejskich.

IV okres:To okres ilościowego wzrostu badań empirycznych, które wykazały różnice orientacji metodologicznej, choć głównie skierowane w kierunku socjologii, np. badania morfologiczne z udziałem nauczycieli.

V okres:Próby zsyntetyzowania rozsianych badań empirycznych w kierunku nakreślenia na nowe obszary badawcze oraz swoistą metodologię. Koncentrowano się głównie na analizie środowiska wychowawczego oraz na opracowaniu podstawowych technik badawczych

4. Okresy rozwoju polskiej pedagogiki społecznej
   I okres:Obejmuje lata 1908 - 1939 z pewną kontynuacją w latach 1939 - 1945. Wstępem do tego okresu była wydana w w 1905 książka Heleny Radlińskiej pt. „Z zagadnień pedagogiki społecznej”. Głównym ośrodkiem rozwoju myśli z zakresu pedagogiki społecznej było od 1925 Studium Pracy Społeczno Oświatowej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, kierowanej przez Radlińską. Wydała ona pierwszy podręcznik z oświaty przedszkolnej w 1913 pt. „Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja”. Zasadnicze przesłanki pedagogiki społecznej umieściła w pracy z 1935 pt. „Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego”. Autorka wskazywała, że głównym punktem widzenia pedagogiki społecznej jest wzajemny i aktywny stosunek jednostki i środowiska. W rozprawie pt. „Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych” z 1937 wskazywała na środowiskowe uwarunkowania dostępności dzieci do oświaty. Jej poglądy kształtowały się w 4 epokach historycznych: zabory, w latach PRL, w okresie okupacji, w początkach Polski Ludowej. Dlatego właśnie w jej dążeniach pojawia się wątek niepodległościowy i wskazanie na konieczność wychowania aktywnego człowieka. Dlatego edukacja, zdaniem Radlińskiej ma ujawniać i aktywizować wartość siły jednostek i grup społecznych, co doprowadzi najszersze kręgi społeczne do udziału w życiu kraju i środowiska lokalnego. Radlińska, tworząc podstawy swej pedagogiki sięgała do fundamentów pedagogiki narodowej, tradycji, odwoływała się do twórców oświaty polskiej: Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Karol Libert. Pojęcie pedagogiki społecznej, Radlińska zaczerpnęła z pedagogów niemieckich: Natropa i Bergmana. Jej pedagogika społeczna znalazła się na pograniczu 2 nurtów: czyli pedagogiki kultury reprezentowanej przez Nawroczyńskiego, Suchodolskiego, Znanieckiego, Mysałkowskiego. Autorka specyficznie traktowała swoje jednostki i środowiska, tzn., przygotowywała jednostki i grupy do obrony przed środowiskami hamującymi, a także obniżającymi poziom życia i rozwój człowieka. Wskazywała jednocześnie na potrzebę zmiany tych warunków własnymi siłami. Wniosło to nowy sens do działalności wychowawczej, polegający na uruchomieniu sił społecznych, na ulepszaniu środowiska życia poczynaniami dynamicznych jednostek i grup społecznych, na odnajdywaniu ich i wspieraniu ich w działaniu oraz na rozbudzaniu ich wyobraźni.
   II okres:Obejmuje lata 1945 - 1980. Za moment końcowy przyjmuje się wydarzenia sierpniowe i początek upadku systemu socjalistycznego. Aleksander Kamiński wskazywał na początkowy etap kształtowania się pedagogiki społecznej w Polsce powojennej jako etap kontynuacji dorobku pedagogiki społecznej z lat drugiej RP z próbą zaadaptowania tego dorobku do nowych potrzeb społecznych i wychowawczych. Podkreślił, że w latach 1950 - 1956 nastąpił zastój w rozwoju pedagogiki społecznej. W 1950 zlikwidowano Katedrę Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego, a w 1957 odbył się w Warszawie pierwszy zjazd pedagogów społecznych. Zainicjowano wówczas utworzenie na Uniwersytecie Warszawskim Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem Adama Wroczyńskiego. Później powstały kolejne Katedry: 1970 - UAM - Poznań, 1972 - UMK - Toruń, 1976 - WSP - Bydgoszcz, 1978 - Białystok. W latach 60 nastąpił wzrost dorobku pedagogów społecznych tj. : Kwieciński, Kawula, Lapalczyk, Pilch, Winiarski, Kamiński, Wroczyński.
   III okres: Początek - lata 80 do współczesności przyniosły dylematy tożsamości, obniżyły progi i ograniczenia rozwoju myśli i praktyki pedagogicznej. Krytyczna reakcja pedagogów społecznych w latach 80 dotyczyła formacji politycznej, rozwijały tez poszukiwania empiryczna i przemyślenia teoretyczne w obszarach dystansujących się do wydarzeń politycznych. Powstały koncepcje wychowania przeciwstawiające się urabianiu wychowanków. Zostały zdefiniowane nowe obszary zagrożeń społecznych z tendencją powrotu do pierwotnych źródeł. Obecnie pedagodzy społeczni koncentrują się na poszukiwaniu tożsamości jednostki w obowiązującym świecie globalnym, zwracają uwagę na potrzebę indywidualności jednostki powiązanej z umiejętnością funkcjonowania w świecie społecznym

5. Przedstawiciele pedagogiki społecznej na gruncie światowym

1. Robert Owen - ang. socjalista utopijny, pisarz, działacz polityczno- społeczny i pedagog. Jako kierownik zespołu fabryk skrócił robotnikom dzień pracy, poprawił warunki pracy i płacy oraz warunki życia w osiedlu.

2. Paul Bergmann - pedagog i praktyk. Twierdził, iż wychowanie jest przede wszystkim procesem społecznym, gdyż człowiek traktowany jako jednostka ludzka stanowi jedynie abstrakcję, natomiast w doświadczeniu jest on istotą społeczną. Konsekwencją jego założenia jest kolejne mówiące, iż pedagogika musi mieć charakter społeczny. Podkreślał ważność procesów wychowania odbywających się poza szkołą, czyli w środowisku życia dziecka, przy czym szczególnie zainteresowany był rodziną będącą instytucją wychowawczą, gdzie zwracał uwagę na jej zasadniczą funkcję w zakresie rozwoju oraz wychowania dziecka. W oparciu o powyższe założenia postulował o nadanie publicznej kontroli nad wychowawczą funkcją rodziny oraz wykazał potrzebę organizowania pracy wychowawczej i oświatowej dla ludzi już nie uczących się, których procesy wychowawcze mają autonomiczny charakter, twierdził on, iż takie jednostki pogłębiają i rozszerzają swoje doświadczenia w toku uczestnictwa społecznym, kulturalnym oraz politycznym życiu.

3. Johann Heinrich Pestalozzi - (1746-1827), szwajcarski pedagog i pisarz, zwany Ojcem Szkoły Ludowej, twórca pierwszej teorii nauczania początkowego. Zajmował się dziećmi z ludu, z myślą i nich sięgnął do oświeceniowej teorii ogólnego rozwoju i edukacji, która pierwotnie odnosiła się do dzieci z warstw uprzywilejowanych. Uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia jednak nie wąsko utylitarne, ale jako przygotowane do rozumienia rzeczywistości i odnajdywania w niej swojego miejsca. Twierdził, iż:

- wychowanie to wszechstronny proces realizowany w toku planowanej działalności wychowawczej, a także poprzez działanie różnorodnych bodźców (bodźców rodzinie, środowisku lokalnym i rówieśniczym),

- nauczyciel powinien angażować się w prace społeczną i wychowawczą w środowisku;

- środowisko jest głównym źródłem bodźców oraz wpływów determinujących skuteczność pracy szkolnej.

Uważał, że szkoła powinna troszczyć się o rozwój wszystkich 3 sił ludzkich:

- moralnej - na której wspierał się stosunek do ludzi i świata

- intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i w świecie przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności poznawczych.

- fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy.

d) Paul Natrop - niem. filozof, pedagog, teoretyk. Wychowanie traktował jako przygotowanie jednostki do życia społecznego. Natrop chciał przekształcić tradycyjną szkołę w małe społeczeństwo pracy. Był zwolennikiem obowiązkowej pracy fizycznej na bazie, której może się rozwinąć praca umysłowa.

e) Alice Salomon - (1872-1948), narodowości żydowskiej. Prekursorka pedagogiki społecznej na gruncie europejskiej. Działaczka na rzecz ruchu kobiet. Przeciwniczka nierówności w otaczającym ją kapitalistycznym świecie. W 1933 roku została zmuszona prze Gestapo do opuszczenia Niemiec, wyjechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmarła.

6. Przedstawiciele polskiej pedagogiki społecznej

a) Helena Radlińska - budując podstawy polskiej pedagogiki społecznej, koncentrowała się na analizie warunków życia jednostki w celu wzmocnienia możliwości pełnego jej rozwoju. Analiza relacji jednostki i jej świata społecznego pozwala ukazać zróżnicowania zachodzących procesów (często konfliktowych, które nie tylko wpływają na jakość egzystencji człowieka, oraz na dokonywane wybory). Pomóc w nich może umiejętnie prowadzona praca społeczna (czyli pomoc w rozwoju). Koncepcja pracy społecznej sformułowana przez Radlińską umożliwia orientowanie działania społecznego na tworzenie wspólnoty. Jej struktura jest wielowymiarowa, oznacza cel działania (dla społeczności) i sposób osiągnięcia celu (siłami społecznymi). Czyli praca społeczna oznacza w tej koncepcji działalność systematyczną, umożliwiająca w sposób umiejętny działanie nie tylko dla społeczności, ale i poprzez społeczność. Tak pojmowana praca społeczna odnajduje odniesienie ideologiczne w kategoriach takich jak: solidarność, naród, wspólnota, interes publiczny. Celem pracy społecznej jest: profilaktyka i zapobieganie zagrożeniom rozwoju jednostki i społeczeństwa. Praca społeczna jest wsparciem w pokonywaniu trudności, poprzez odnajdywanie sił społecznych.

b) Aleksander Kamiński - (1903-1978), jeden z najwybitniejszych prekursorów pedagogiki społecznej w Polsce. Jak zapalony harcerz i instruktor harcerski pomógł powołać w czasie PRLu ponowny ruch harcerski w naszym kraju. Jednocześnie wybrano go do Naczelnej Rady Harcerskiej. Pochowany jest na powiązkach.

Był on prekursorem wprowadzenia 6 latków do szkoły, a także rozszerzenia opieki na osoby, które są niezdolne do samodzielnej opieki.

Uważał, że środowisko wpływa na nasz system wartości i spojrzenie na świat. Wyróżnił trzy rodzaje działalności wychowawczej:

1. Bezpośredni kontakt wychowawca-wychowanek

2. Poprzez organizację środowiska

3. Oddziaływanie za pomocą zaktywizowanej wychowawczo grupy (wzorował się tutaj na drużynie harcerskiej)

7. Pojęcie, rodzaje i typy diagnoz

Termin "diagnoza" pochodzi z języka greckiego diagnosis i oznacza rozpoznanie, rozróżnienie.

Według Podgóreckiego współczesna interpretacja tego pojęcia podkreśla dwa jego składniki: zebranie potrzebnych danych i ich krytyczne opracowanie w drodze rozumowania.

Według N. Sillama diagnoza jest logicznym wnioskiem wieńczącym serię badań zmierzających do lepszego zrozumienia zachowania określonej osoby, funkcjonowania grupy lub sytuacji jakiegoś przedsięwzięcia

Diagnoza społeczna to badania o charakterze naukowym, ale też badania praktyczne (wywiad środowiskowy).

W pedagogice społecznej diagnozę określa się jako: "rozpoznawanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian."

"Diagnoza jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu lub gatunku, dalej przez wyjaśnianie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju." S. Ziemska

Rodzaje diagnozy społecznej:

- historyczno-przyczynowa (wskazanie na przyczyny i mechanizmy pojawienia się problemu społecznego)

- twórcza lub kreatywna (podejmuje próbę wskazania czynników społecznych, które mogą stać się zalążkiem pożądanych zmian)

- poznawcza (daje w sposób opisowy, porównawczo-opisowy charakterystyczną diagnozę fragmentu rzeczywistości).

Fazy diagnozy:

Diagnoza rozwinięta zawiera w sobie szereg aspektów - diagnoz cząstkowych:

• aspekt identyfikacyjny - diagnoza przyporządkowująca, diagnoza klasyfikacyjna albo typologiczna

• aspekt genetyczny (celowościowy, fazy, rozwojowy czyli prognostyczny)

• aspekt celowościowy - jakie ma znaczenie dany składnik badanego stanu rzeczy dla całości badanego stanu

Diagnoza przyporządkowująca - szuka odpowiedzi na pytanie do jakiego znanego typu należy badany stan rzeczy.

Diagnoza genetyczna - jakie są przyczyny danego stanu rzeczy.

Diagnoza fazy - w jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy. Diagnoza fazy jest ważna ze względu na zmienność przedmiotu działania pedagogicznego.

Diagnoza prognostyczna (rozwojowa) - jak dalej będzie się rozwijał stan rzeczy, oczywiście nie w każdym przypadku diagnozowania występują wszystkie cząstkowe i nie wszystkie są w stopniu równe.

DIAGNOZA DECYZYJNA
Ten typ diagnozy, to opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości, zawierający elementy, które są istotne z punktu widzenia działania praktycznego:
1. pedagogicznego
2. kreacyjnego
3. profilaktycznego
4. kompensacyjnego
5. naprawczego.
Środowiskowa diagnoza decyzyjna jest opisem wyników badania środowiska - ściślej elementów środowiska - zawierającym składniki, które są istotne z punktu widzenia działania pedagogicznego, ściślej z punktu widzenia przekształcania środowiska ze względu na potrzeby pomocy ludziom w rozwoju. Inaczej środowiskowa diagnoza decyzyjna to końcowy wniosek, wynikający z dokonanej przez pedagoga krytycznej oceny zebranych symptomów subiektywnych i obiektywnych, łączenie z nadaniem zespołowi tych symptomów właściwej nazwy. 
POSTDIAGNOZA
Postdiagnoza dokonywana jest w dziedzinach naukowych badających przeszłość. Może mieć jednak zastosowanie praktyczne w pedagogice. Jest ona pomocna w tych przypadkach, w których musimy uwzględnić szerokie przedziały czasowe. Pośrednio służy ona diagnozie decyzyjnej. Jej domeną jest to, iż wzbogaca kompetencje w zakresie diagnostyki. Łatwiej jest bowiem zrozumieć "rzeczywistość" teraźniejszą na tle doświadczeń życiowych poszczególnych pokoleń.

Postdiagnoza ma dwie główne zalety:
1. jej wyniki w mały stopniu ulegają dezaktualizacji (postdiagnoza identyfikacyjna)
2. posiada wyjątkową moc weryfikacyjną

8. Charakterystyka form pracy socjalnej

Formy pracy socjalnej wg. H. Radlińskiej:
1.pomoc doraźna (ratownictwo) - wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwo, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej np. pomoc dla powodzian 
2. opieka - forma świadczona w sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęściem nie umieją albo nie mają dość sił, by przezwyciężyć trudności. Jest formą zindywidualizowaną. Opiera się na dokładnej diagnozie potrzeb. Opiekun przyjmuje odpowiedzialność za losy drugiego człowieka. Np. opieka w domach małego dziecka 
3. pomoc - działania mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z jakiś względów zagrożonych jak i wszystkich członków społeczności np. poradnie rodzinne 
4. kompensacja społeczna - to wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy np. rodziny zastępcze.

9. Założenia i zasady pracy socjalnej

Założenia ontologiczne (dotyczące bytu jednostki w społeczeństwie).
- wiara w postęp moralny przyjmujący wartość liniową wznoszącą . postęp ten jest czynnikiem rozwoju społecznego, gospodarczego i socjalnego. Z przekonania tego wyrasta pogląd, że idee mają siłę sprawczą a zatem wychowując i edukując człowieka, dostarczając mu wzorców moralnych, można kreować zmiany społeczne.
- uznanie, że człowiek jest aktywnym podmiotem kształtującym losy swoje i otoczenia społecznego a nie podmiotem, o którego życiu decyduje przeznaczenie lub siły nadprzyrodzone. Wynika stąd oczekiwanie aktywności ze strony jednostki a jeśli jej nie przejawia, dążenie do rozbudzenia w człowieku odpowiedzialności przy równoczesnym poszanowaniu jego praw.
- przeświadczenie, że jednostka jest przez całe życie podatna na wpływy środowiska społecznego. Nie jest ona jednak mechanicznym wytworem dzięki swej podmiotowości i zdolności do zachować kreatywnych.
Założenia epistemologiczne (dot. możliwości i źródeł poznania rzeczywistości)
- poznanie jednostki i środowiska społecznego musi opierać się na doświadczeniu. W teorii pracy socjalnej powinny kumulować się odpowiednio opracowane i uporządkowane wyniki badań empirycznych. W pracy socjalnej natomiast czerpać należy zarówno z ustaleń nauki jak i z osobistego doświadczenia oraz introspekcji (spojrzenia w głąb).
- możliwe jest tworzenie norm i wzorców sytuacji społecznych. Służą one do określania celów pracy socjalnej, do oceny jej rezultatów.

Zasady:1.Każdego klienta należy traktować indywidualnie, unikać posługiwania się stereotypami, nie ulegać pierwszemu wrażeniu, unikać etykietowania oraz szufladkowania

2. Doprowadzać klientów do samodzielności oraz zaangażowania, przekonywać ich co do zasadności podejmowanych działań

3. Należy zachować obiektywizm, unikać nie profesjonalnego zachowania, litowania się i utożsamiania z klientem

4. Komunikacja powinna przebiegać w sposób otwarty, należy unikać wszelkich uprzedzeń, nie wnioskować oraz nie oceniać

5. Pracownika socjalnego obowiązuje zasada poufności, chyba że sąd postanowi inaczej

6. Zasoby, którymi dysponuje dany ośrodek powinny być we właściwy sposób udostępniane, aby nie zostawić klienta bez pomocy

10. Projekt socjalny - etapy powstawania, fazy, model.

Etapy powstawania:

Projekt socjalny Etapy projektu socjalnego:

1. Zdefiniowanie problemu socjalnego.

2. Wstępna Analiza (diagnoza) problemu, rokowania.

3. Usytuowanie problemu w kontekście teorii społecznych.

4. Określenie celu oraz zadań (celów operacyjnych).

5. Opracowanie założeń metodologicznych.

6. Analiza założeń metodologicznych.

7. Ustalenie planu pracy.

8. Wdrażanie projektu.

9. Analiza recepcji projektu przez jego uczestników.

10. Opracowanie wniosków.

Typowy Model projektu: 1. Geneza projektu i jego definiowanie(określenie problemu społecznego, środowiska występowania, analiza, ocena sytuacji, grupy docelowe, wybieranie, definiowanie celów i dążeń; formułowanie praktycznych i możliwych do weryfikacji celów, określanie działań, ocenianie środków, planowanie).

2. Implementacja (planowanie, przydzielanie zadań, podejmowanie działań, realizowanie celów, zarządzanie, kontrolowanie, regulowanie, Zarządzanie zasobami).

3. Ewaluacja(ewaluacja, Ocena rezultatów, raport). Źródła pozyskiwania środków finansowych:

• fundusze strukturalne UE,

• inicjatywy wspólnotowe,

• krajowe źródła finansowania.

Fazy powstawania:

 Przygotowanie (konceptualizacja)

 Realizacja (operacjonalizacja)

 Ewaluacja (ocena)

11. Definicje pojęć: socjalizacja, kompensacja, siły ludzkie

Socjalizacja - (od łac. Socialis -społeczny). Pojęcie to można rozumieć jako:
1. Ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienia jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby się mogła stać pełnowartościowym członkiem społeczeństwa;
2. Ogół zmian zachodzących zmian zachodzących w jednostce pod wpływem oddziaływań społecznych, umożliwiających jej stopniowe stawanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa.

Kompensacyjna - czyli wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających bieg życia jednostki tej grupy np. rodziny zastępcze, kuratorzy sądowi.

,, siły ludzkie” -Radlińska sprowadza do uzdolnień i cech jednostek i grup społecznych wyróżniających się lub mogących się wyrazić w jakiejkolwiek dziedzinie aktywności.

12. Siły społeczne:

Siły społeczne to ujawniające się lub ukryte wartości jednostek i grup społecznych, urządzeń i instytucji dające pedagogowi oparcie w jego sprawach.

Siły społeczne to zespół określonych czynników i wartości funkcjonujący w postaci jednostkowych lub grupowych, jawnych bądź ukrytych uzdolnień wyrażających się w pozytywnym działaniu. Siły społeczne są także uznawane za synonim wychowania- ponieważ człowiek prawidłowo wychowany będzie działał społecznie.

Źródła sił społecznych:

- grupa rówieśnicza

- instytucje społeczne

- role społeczne odgrywane przez jednostkę

- sam człowiek

- sytuacje zagrożenia

Siły społeczne spełniają następujące funkcje:

1.Kompensacyjna- wspieranie rozwoju wychowanków z trudnego środowiska społecznego

2.Animacyjna- spełnia przez jednostki i grupy szczególnie aktywne i zaangażowane w realizację pozytywnych idei

3.Integracyjna- to budowanie własnego zespołu wsparcia

Siły społeczne kształtują komponenty wychowawcze, które są naturalne bądź formalne i związane z kolejnymi etapami życia i rozwoju jednostki.

Do komponentów wychowawczych zalicza się:

1.Instytucje wychowania naturalnego( rodzina, grupa rówieśnicza)

2.Instytucje wychowania bezpośredniego ( szkoła, klub)

3.Instytucje wychowania pośredniego ( zakłada pracy, kino, TV)

Tworzące się siły społeczne powodują zmianę społeczną, czyli przekształcają środowisko. Najważniejszą kwestią jest aktywizacja i rozwój społeczności lokalnej, ponieważ wszelkie zmiany w społecznościach lokalnych możliwe są tylko wówczas, gdy podejmowane są przede wszystkim przez samą społeczność zamieszkującą dany obszar.

13- typy sił według Radlińskiej
1. Narastające
2. Zanikające
3. Jawne
4. Ukryte

14- więzi społeczne: definicja wg Szczepańskiego, typy więzi

Więź społeczna według Szczepańskiego więź społeczną można określić jako zorganizowany system stosunków społecznych, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całą zdolną do trwania i rozwoju.

Typy więzi:

1.Więzi osobowe - o charakterze osobowym i emocjonalnym, aprobata utrzymywanych znajomości

2.Więzi rzeczowe - wspólne cele i interesy, wzajemne świadczenie usług

Warunki tworzenia się więzi społecznych:
1. Łączność psychiczna - aprobata własnego uczestnictwa we wspólnocie społeczeństwa lokalnego
2. Łączność przestrzenna - kontakty z innymi ludźmi ze środowiska lokalnego wpisane w przestrzeń naszego życia

15- wsparcie społeczne: definicja, rodzaje; na czym polega „spirala życzliwości”

Wsparcie społeczne - to wszelkie działania podejmowane w celu rozwiązania trudnej sytuacji drugiego człowieka.

Rodzaje wsparcia społecznego:

1. Wsparcie emocjonalne - akceptacja, opieka, miłość, sympatia, zrozumienie itp.

2. Wsparcie wartościujące - podkreślanie wartości drugiego człowieka , „dasz rade, wiele potrafisz”

3. Wsparcie instrumentalne - pomoc rzeczowa i materialna, ale taka która nie upokarza

4. Wsparcie informacyjne - komunikaty, gdzie , co i jak zrobić

5. Wsparcie duchowe - obecność przy drugim człowieku

6. Wsparcie prestiżowe - członkostwo w grupie formalnej, rola społeczna

7. Wsparcie motywujące - zachęcanie do wysiłku

8. Obcowanie społeczne - udział w przyjemnych spotkaniach towarzyskich

Przy udzielaniu wsparcia należy pamiętać, że jeżeli nie dajemy sobie rady to należy się wycofać (nie można czuć się wykorzystywanym). Wspierać należy tylko dotąd dopóki nie zbliżymy się do rozwiązania problemu. Wspieramy tak by nie uzależnić od pomocy osoby korzystającej ze wsparcia.

Przy wspieraniu można zastosować tzw. spiralę życzliwości. Początek spirali stanowi „potrzeba”, następnie wybrany rodzaj wsparcia i pomoc do momentu rozwiązania rzeczywistego problemu.

Warunki budowania spirali życzliwości:

* Osoba wspierająca nie może się czuć wykorzystywana

* Nie można doprowadzić do uzależnienia od pomocy osoby wspieranej

16. Typologie środowiska wychowawczego.

Typologia środowiska wychowawczego. Środowiska wychowawcze a wychowanie środowiskowe

Środowisko:

• ekologiczne - naturalne (warunkuje życie oraz rozwój organizmów),

• geograficzne - otacza ludzi oraz przyrodę nieorganiczną i organiczną,

• społeczne - oznacza grupę osób, rzeczy oraz stosunków, które otaczają człowieka w życiu indywidualnym oraz zbiorowym.

Środowisko i otoczenie:

Środowisko - to zespół względnie trwałych warunków, składających się na strukturę otaczającą osobnika, będących systemem bodźców i wywołujących pewne reakcje psychiczne

Otoczenie - jest zmienne, stanowi szersze pojęcie oznaczające kompletną zewnętrzną strukturę, bez względu na to czy trwałą czy zmienną oraz będącą źródłem bodźców rozwojowych

Typologia środowiska

• środowisko naturalne - to ziemia razem ze swoimi zasobami, klimatem, florą oraz ukształtowaniem powierzchni

• środowisko kulturalne

• typologia materialna - cywilizacja, zabytki, budownictwo, kina, świątynie, książki, teatr, język

• typologia duchowa - religia, idea, normy, tradycja, filozofia, reakcje na dobra kultury

• środowisko społeczne - ludzie oraz stosunki społeczne otaczające osobnika, szkoła, rodzina, przyjaciele, praca

Środowisko podzielić można na:

• miejskie i wiejskie

• dalekie i bliskie

• kręgi środowiskowe

• okolica - środowisko okoliczne

• lokalne - środowisko miejscowe

• środowisko domowe - indywidualne warunki środowiskowe

Środowisko wychowawcze - założony układ względnie stałych lub powtarzających się elementów, do których rozwijający się człowiek czynnie przystosowuje się na wychowawczym etapie swego życia.

Sytuacja wychowawcza - to ogół warunków, działających na jednostkę i powodujących u niej pewne przeżycia psychiczne

17. Środowisko lokalne: definicja, cechy.

Środowisko lokalne to pewna grupa ludzi, żyjących na niewielkiej przestrzeni, wyznaczającej ich wspólny sposób życia, jej granice mogą obejmować wieś, gminę, miasto, osiedle czy dzielnicę.

Środowisko lokalne to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję, wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności, posiadających gotowość do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.

Cechy konstytucyjne środowiska lokalnego:
· Tożsamość etniczna, religijna i kulturowa
· Zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków
· Jednolitość ekonomiczna i zawodowa

Z czego wynika siła i znaczenie środowiska lokalnego:
· Wierność przekazu obyczajowego i moralnego
· Psychiczne poczucie przynależności do określonego świata wartości i emocji

Cechy społeczności lokalnej:
a) terytorium
b) interakcje społeczne
c) istnienie trwałej więzi między członkami
d) poczucie jedności
e) podział prac i usług
f) kultura, tradycja wspólna
g) tożsamość etniczna, religijna,
h) poczucie odrębności i względnej izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków.

18. Cechy charakterystyczne społeczności miejskiej i wiejskiej

Miasto i wieś to najbardziej typowe środowiska wychowawcze w Polsce, najbardziej typowe obszary przestrzeni życiowej, na których kształtują się jakże odmienne kultury, obyczajowości, system stosunków społecznych i stylów wychowania. Różnice między miastem a wsią nie zanikły po dziś dzień. Procesy urbanizacji spowodowały przeniesienie na wieś tych elementów życia miejskiego, które są raczej marginesem kultury np. młodzieżowych subkultur. Wprawdzie dokonał się niewątpliwy postęp cywilizacji wsi, ale w tym samym czasie, w porównywalnych wskaźnikach miasto dokonało jeszcze większego skoku.
Miasto jest wtórną formą bytowania przestrzennego człowieka i w większości krajów Europy skupia większa część mieszkańców.
Można wyróżnić dziesięć charakterystycznych cech społeczności miejskiej, które jednocześnie mają duże znaczenie w procesie socjalizacji:

- Uczestnictwo mieszkańców, a szczególnie młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych,

- Dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter stosunków międzyludzkich,

- Obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów. Brak społecznych autorytetów osobowych,

- Bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna. Dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych,

- Anonimowość życia i działania. Powszechne poczucie braku przynależności. Nikłe postawy patriotyzmu lokalnego,

- Zanik instytucji sąsiedztwa. Życie towarzyskie regulowane raczej kryteriami zawodowymi niż terytorialnymi.

-Tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia i sekularyzacja zachowań obyczajowych,

- Wielka ruchliwość przestrzenna i możliwości dla awansu i przemieszczeń społecznych,

- Ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego,

- Przestrzenna segregacja warstw i klas społecznych,
Wieś stanowi lokalną społeczność zupełną tzn. zamkniętą w sobie, obejmującą wszystkie prawie funkcje życia zbiorowego swych członków, przeciwstawiającą się społecznościom podobnym i wsiom innym, a także grupom i organizacjom istniejącym poza nią lub ponad nią. Społeczność wiejska jest mała, odizolowana, jednostronna o silnym zmyśle solidarności grupowej. Zachowanie cechuje tradycyjność, spontaniczność i często bezkrytyczne działanie. Podstawą działania i doświadczenia życiowego jest wielka rodzina obejmująca kilka generacji z władzą należącą do starszych. Myślenie irracjonalne góruje nad myśleniem świeckim, racjonalnym.
Typologia cech, składników i funkcji, jakie wieś pełni w procesach wychowania i socjalizacji:
-Mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne,
-Poczucie jedności i względnej izolacji,
-Dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji,
-Społeczny charakter instytucji obsługi i kultury,
-Specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych,
-Podział pracy i usług,
-Dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego,
-Kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości,
-Presja zewnętrznego świata informacji i kultury,
-Postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych, urbanizacyjnych)). I kulturowych,
-Narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe,
-Szczególna rola szkoły i nauczyciela.
Wieś jest żywym eksponatem środowiska lokalnego. Mimo przemian często negatywnych, inspirowanych przez siły polityczne niechętne polskiemu solidaryzmowi i wiejskiej autonomii - wieś zachowała ogromny potencjał pozytywnych bodźców wychowawczych.
W środowisku wiejskim dominował autorytet osobowy, kreowany uznaniem powszechnym. Przysługiwał na ogół ludziom starszym, odznaczającym się prawością, doświadczeniem i mądrością życiową i bogactwem. Obok tego istniały autorytety formalne np. księdza nauczyciela. Dziś wszystkie one uległy znacznemu obniżeniu wartości.

19. Kręgi środowiskowe według Pietera

-rodzina najważniejsze otoczenie, najważniejszy krąg

-środowisko lokalne wychodzi poza rodzinę, poznaje inne, integruje się z nimi: szkoła, podwórko, grupa rówieśnicza środowisko lokalne

Środowisko okoliczne całe wielkie lub mniejsze miasto, może w nim być wiele środowisk lokalnych.- świat: Internet, wyjazdy środowisko dalekie

Schemat ten ukazuje jak ważne w procesie socjalizacji i wychowania jest środowisko lokalne przyznając oczywiście zupełne pierwszeństwo rodzinie. Istnieje pewna spirala w rozwoju człowieka. Rozpoczyna on w rodzinie i nigdy z niej nie wychodzi, już zawsze będzie niósł, jakby bagaż, to wszystko czego się tu nauczył, co doświadczył, i w mniejszym lub większym stopniu będzie to wpływało na jego zachowanie i odbiór świata przez całe życie. Podobnie jest z wartościami, które wyniósł ze swego lokalnego środowiska, będą one kształtowały jego nastawienie do kultury i społeczeństwa globalnego.

W środowisku lokalnym, oprócz powstających spontanicznie wspólnot, występują także organizacje i stowarzyszenia, które ukierunkowane są na osiągnięcie jakiegoś celu. Posiadają one formalne reguły, działają w sposób intencjonalny (jako środowisko intencjonalne), ale przynależność do nich jest oczywiście dobrowolna. Prawo do stowarzyszania się jest wpisane głęboko w ludzką naturę i dlatego jest prawem powszechnym, świadczącym o naszej, człowieczej wolności. W obecnych czasach notuje się stały wzrost liczby i poziomu zróżnicowania powstających stowarzyszeń.

Pełnią one funkcję wspomagania rozwoju osobowego i społecznego jednostki, usprawniają edukację, organizują aktywne sposoby spędzania wolnego czasu przez dzieci

i młodzież, zwiększają aktywność społeczną jednostek, poprawiają warunki lokalnych środowisk wychowawczych, w ramach placówek pozaszkolnych podejmują planową pracę wychowawczą.

20. Edukacja środowiskowa.

Edukacja środowiskowa - jest formą pracy socjalnej nastawioną na rozwój i aktywizację społeczności lokalnych.

To ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystywaniu własnych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się twórczymi i świadomymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej. Edukacja środowiskowa jest sposobem na (samo)kształtowanie podmiotowości osób, grup i środowisk.

Edukacja środowiskowa bywa ujmowana jako:

1. Praca środowiskowa

2. Wzmocnienie społeczne

3. Działanie środowiskowe

Powinna ona uwzględniać:

1. Rozwój człowieka w środowisku lokalnym

2. Samorząd jako główny wykonawca zmian

3. Edukację jako proces kreujący rozwój środowiska i regionu

21. Rodzina - definicje; funkcje spełniane przez rodzinę

DEFINICJE - RODZINY

UJECIE SOCJOLOGICZNE ( wg Szczepańskiego): Grupa złożona z osób które łączy stosunek małżeński i rodzicielski w szerokim społecznym i prawnym znaczeniu ( prawnym bo są rodzice, społeczny bo małżeństwo) członkowie rodzin żyją zazwyczaj pod jednym dachem tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące 2 pokolenia (mała rodzina) 3 pokolenia (wielka rodzina ),

UJECIE PSYCHOLOGICZNE (wg Przetacznikowej): Rodzinę tworzą osoby które wiążą związki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji; członkowie rodziny nie tylko zamieszkują razem ale współdziałają ze sobą zgodnie z wewnętrznym podziałem ról; rodzina ma swój świat , stanowi zarazem grupę otwarta na wpływy zewnętrzne, kształtując system wartości i norm zachowania się społecznego,

UJECIE PEDAGOGICZNE (wg Kawuli): rodzina jest grupa spol. w której następuje poznanie pierwszych form etyczno-moralnych , rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk (uznaje on także za rodzinę związki kohabitacyjne - wolne związki - konkubinat).

Funkcje rodziny wg Z. Tyszki:

I. Funkcje biopsychiczne: 

- prokreacyjna -posiadanie potomstwa; 

- seksualna - zaspokajanie potrzeb seksualnych współ małżonków, niekoniecznie związane z posiadaniem potomstwa;

II. Funkcje ekonomiczne:

- materialno - ekonomiczna - zaspokajanie potrzeb materialnych; 

- opiekuńczo - zabezpieczająca - troska o dzieci, osoby starsze, chore w rodzinie;

III. Funkcje społeczno-wyznaczające:

- klasowa - utrzymanie dziecka w klasie rodziny; 

- legalizacyjno - kontrolna - rodzice legalizują pewne zachowania(np. przyzwyczajenie do nagości);

IV. Funkcje socjopsychologiczne:

- socjalizacja - dostosowanie zachowania do norm obowiązujących w społeczeństwie; 

- kulturalna - zapoznawanie z dziedzictwem kultury; 

- rekreacyjno - towarzyska - umiejętności zachowania się w towarzystwie, spędzania czasu wolnego;

- emocjonalno - ekspresyjna - poparcie, bezpieczeństwo, miłość, kształtowanie wspólnoty rodzinnej, emocjonalnej i intelektualnej.

Funkcje rodziny wg M. Ziemskiej:

- prokreacyjna - dostarcza nowych członków nie tylko dla własnej grupy, ale i dla całego społeczeństwa,

- zarobkowa/produkcyjna - dostarcza społeczeństwu pracowników i przyczynia się do zwiększania twórczych i wytwórczych sił,

- usługowo-opiekuńcza - zapewnia wszystkim codzienne usługi (wyżywienie, czystość mieszkania, odzież, itp.), oraz opiekę tym członkom, którzy nie są samodzielni w pełni z powodu wieku lub choroby, kalectwa,

- socjalizacyjna - rodzina wprowadza w społeczeństwo nowych obywateli, przekazując im język, podstawowe wzory zachowania obowiązujące w danym społeczeństwie, zwyczaje obyczaje, wprowadza ich w świat wartości moralnych i wartości kultury,

- psychohigieniczna - zapewnia członkom poczucie stabilizacji , bezpieczeństwo, równowagę emocjonalną, możliwość wymiany emocjonalnej, a także warunki do rozwoju osobowości. Rodzina przyczynia się zatem do wzmocnienia równowagi psychicznej, dobrego nastroju swych członków.

22. Charakterystyka grupy rówieśniczej

Grupa rówieśnicza to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną (wieku), lecz ze względu na typ więzi, bliskie, niecechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo.

Grupa rówieśnicza stanowi jeden z istotnych czynników wpływających na zachowanie dzieci i młodzieży. Grupa jest społeczną formacją, która składa się z pewnej liczby osób pozostających we wzajemnych bardziej lub mniej określonych pozycjach i rolach, która ma własny system wartości i norm regulujących zachowanie poszczególnych członków co najmniej w sprawach ważnych dla grupy. Grupy rówieśnicze są ze względu na sposób powstawania grupami nieformalnymi. Tworzą się spontanicznie z chęci do wspólnego przebywania w określonym i akceptowanym przez wszystkich celu.

Charakteryzując grupę rówieśniczą, można brać pod uwagę kilka kryteriów, takich jak: wielkość grupy (duże, małe), cel działania, formalny lub nieformalny charakter działania, rodzaj uznanych wartości, skład społeczny grupy, płeć, więzi łączącej członków itp.

Cele grup rówieśniczych są wyrazem upodobań oraz zainteresowań zrzeszonych chłopców i dziewczynek. Przyświeca im najczęściej zamiar wspólnego spędzenia czasu
i bawienia się. W toku interakcji jaka ma miejsce w każdej grupie , powstają z czasem normy grupowe. Czyli zasady uznawane za własne przepisy, określające sposoby zachowania się.
W grupie rówieśniczej każdy zajmuje inną pozycję.

W oparciu o właściwości rozwojowe dzieci i młodzieży wyróżnia się trzy typy grup rówieśniczych:

• Dziecięce grupy zabawowe, bandy;

• Młodzieżowe paczki, kliki;

• Młodzieżowe grupy dewiacyjne: gangi, bandy przestępcze.

W każdej grupie występuje typ kierowniczy zwany:

• Przodownictwem - osoby obdarzone przez grupę pozytywnymi cechami (zaufaniem, pozytywnym emocjonalnym nastawieniem);

• Przywództwem - zdobywana przy aprobacie członków grupy, niekiedy mimo niej;

• Panowaniem (władza) - zdobywana siłą.

Charakter przywództwa:

• Autorytarny - koncentrowanie władzy, nieprzyjazne stosunki, silne zagrożenia z zewnątrz;

• Demokratyczny lub liberalny - dominuje w grupach o charakterze i celach zabawowych, towarzyskich;

• Chaotyczny - dziecięce grupy rówieśnicze.

Grupy rówieśnicze od zawsze istniały w naszym życiu i istnieć będą do końca życia ludzkiego, dlatego powinno się tworzyć takie grupy rówieśnicze i dbać o to by trwały jak najdłużej.

23. Środowisko wychowawcze zakładu pracy

Zakładem pracy nazywamy każdą, w określony sposób wyodrębnioną jednostkę organizacyjną, która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie. W zależności od tego, co jest głównym zadaniem zakładu możemy mówić o zakładzie produkcyjnym lub nieprodukcyjnym (pozaprodukcyjnym).

Zakład pracy jest specyficznym środowiskiem, w którym występuje bogactwo sytuacji wychowawczych, sytuacji powodujących określone skutki w osobowości pracownika, a więc przyczyniających się do zmian w ich cechach osobowych, nastawieniach, zainteresowaniach, dążeniach. Pracownik odpowiedzialny, rzetelnie wykonuje wszystkie należące do niego czynności, stara się, by pracując nie szkodzić środowisku naturalnemu, innym pracownikom. Praca wymaga od niego kwalifikacji rzeczywistych, czyli umiejętności wykonywania konkretnych zadań.

Praca zawodowa wymaga kontaktów pomiędzy pracownikami, a w wielu zawodach również między pracownikami i odbiorcami ich wytworów, czyli klientami.

Kontakty interpersonalne wpływają na procesy socjalizacji jednostek, na ich uspołecznianie. W zespołach pracowniczych pojawiają się sytuacje udzielania pomocy, wsparcia, współdziałania, współodpowiedzialności za wyniki pracy.

Szczególnym przypadkiem relacji interpersonalnych w zakładzie pracy są relacje przełożony-podwładny. Przełożony musi umieć kierować zespołem ludzkim, organizować pracę, egzekwować jej wykonywanie. Często ma do dyspozycji ważny instrument organizacji pracy, jakim jest system wynagradzania i karania, który stosowany umiejętnie może spełnić wiele pożytecznych funkcji w zakładzie. W przypadku niewłaściwego stosowania tego instrumentu może wyrządzać krzywdę pracownikom i w konsekwencji dezorganizować pracę. Właściwie realizowane funkcje przełożony-pracownik umożliwiają elastyczność zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie. Pracownik powinien mieć możliwość przedstawienia swoich poglądów i rozwiązań (asertywność).

24 Czas wolny - definicje, funkcje; sposoby spędzania czasu wolnego

Czas wolny - czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków takich jak nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem.

T. Wujek wymienia dwie funkcje czasu wolnego:

1. Wypoczynku i rozrywki - mają one na celu wyrównanie w organizmie strat spowodowanych wysiłkiem, regenerację sił psychicznych i fizycznych. Czas wolny wpływa więc na zachowanie równowagi biologicznej organizmu. Wyróżnia się dwa r5odzaje wypoczynku: czynny, który polega na aktywnym wypoczynku, np. spacer na świeżym powietrzu i wypoczynek bierny, który praktycznie jest bezczynnością, np. leżenie, spanie, siedzenie. Taki wypoczynek też jest niezbędny, ale nie w nadmiernej ilości. Rozrywka wnosi w życie element inności i atrakcyjności.

2. Rozwoju osobowości - prowadzi do rozwijania zainteresowań, pasji, działalność kulturalną.

A. Kamiński wyróżnił trzy funkcje czasu wolnego:

1. funkcję wypoczynku,

2. funkcję rozrywkową,

3. funkcję rozwoju zainteresowań i uzdolnień.

Z. Dąbrowski z kolei wyróżnił cztery funkcje:

1. wypoczynek

2. rozrywka

3. rozwój zainteresowań i uzdolnień

4. poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie

Tak więc czas wolny spełnia następujące funkcje:

1. funkcję odpoczynku i rekreacji, czyli odnowienie sił fizycznych i psychicznych -

   podstawowe znaczenie czasu wolnego,

2. funkcję zabawy i rozrywki, ale dzieci to podstawowy  i atrakcyjny sposób spędzania

   wolnego czasu,

3. funkcję zbiorowego spędzania czasu w różnych grupach rówieśniczych, dostarczająca

wielu silnych bodźców o ogromnym znaczeniu dla uspołeczniania człowieka,

4. funkcję ekonomiczną, z którą wiąże się powstawanie przemysłu rozrywkowego

  i sportowego, która z jednej strony zapełnia czas wolny, z drugiej - jest nastawiona na jak

  najwyższą sprzedaż. Zjawisko to jest związane z nowym podejściem do funkcji czasu

  wolnego. Odchodzi się od funkcji regenerujących, a przechodzi do rozrywkowych.

Sposoby spędzania wolnego czasu

Sposoby spędzania wolnego czasu podzielić można na sześć podstawowych kategorii:

1. zachowania związane z przyjętymi na siebie obowiązkami:

- dokształcania

- pomocy rodzinie

- działalności organizacyjno- społecznej

- religijnymi

2. zachowania związane z aktywnością podmiotu w dziedzinie:

- artystycznej

- technicznej

- sportu i rekreacji fizycznej

- turystyki

3. zachowania związane z uczestnictwem w kulturze:

- w formie odbioru środków masowego przekazu (TV, radio,

prasa, książki, kino, teatr)

4. zachowania związane z uczestnictwem w życiu społecznym:

- przebywanie z sympatią

- spacery z kolegami

- uczęszczanie do kawiarni, dyskotek, klubów, spotkania towarzyskie itp.

- oglądanie imprez sportowych

5. zachowania związane z realizacją indywidualnych zamiłowań:

- różnego rodzaju hobby, uprawianie działki itp.

- bierny wypoczynek

6. zachowania o charakterze patologii społecznej:

- nałogowe picie alkoholu

- narkomania

- nadużycia seksualne

- przestępczość.

W pedagogice czasu wolnego funkcjonują cztery formy spędzania tego czasu:

• indywidualnie, tzn. pojedynczo,

• rodzinnie, tzn. z rodzicami lub innymi członkami rodziny,

• grupowo nie instytucjonalnie, tzn. w grupie nieformalnej, najczęściej w grupie rówieśniczej,

• grupowo instytucjonalnie, tzn. w grupie funkcjonującej w szkole, organizacji młodzieżowej, domu kultury itd.

Wiele zachowań młodzieży w wolnym czasie realizowanych jest w grupie, przede wszystkim w nieformalnej grupie rówieśniczej. Wg A. Kłosowskiej można wyodrębnić następujące wzory zachowań wolnoczasowych:

• intelektualny (zespoły zainteresowań, dokształcania, dyskusji)

• społeczny (organizacje społeczne, akcje społeczne, pomoc innym ludziom)

• artystyczny (amatorska twórczość artystyczna)

• techniczny (zajęcia techniczne)

• sportowy (uprawianie sportu zawodniczego i amatorskiego)

• turystyczny

• uczestnictwa w kulturze

• ludyczno - towarzyski

- patologiczny

25. Aktywizacja społeczności lokalnej (metoda organizowania środowiska)

ORGANIZOWANIE SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ (METODA ŚRODOWISKOWA) inaczej — środowiska naturalnego grupy ludzi, którą łączy bliskość zamieszkania.
Metoda organizowania społeczności jest najtańszą z metod pracy społeczno-wychowawczej.
Metoda środowiskowa, to inaczej mówiąc organizowanie społeczności lokalnej dla zadań socjalnych (społeczno-wychowawczych). Polega ona na ulepszaniu sytuacji społeczności lokalnej zjednoczonymi wysiłkami organizacji publicznych i społecznych, mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań opartych na wspólnym planie, wypracowanym za pomocą odpowiednich badań kompleksowych.
Podstawową zasadą metody środowiskowej jest to, że poczynań nie prowadzi się dla społeczności, lecz przez społeczność i wspólnie z nią.
Po dokonaniu lustracji społecznej, przystąpić należy do planowania ulepszeń środowiska lokalnego.
Stabilizacja poczynań organizujących społeczności lokalne może mieć trojaką postać:
- objęcie kierownictwa poczynań przez odpowiednią grupę,
- objęcie kierownictwa poczynań przez samorząd osiedlowy,
- powołanie w tym celu specjalnej organizacji.

26. Metoda indywidualnych przypadków

Jest to metoda bazująca na wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym zastosowaniu właściwych technik pomocy ludziom w rozwiązywaniu ich problemów (...) Pomaga jednostkom w sprawach zarówno zewnętrznych i dotyczących otoczenia, jak i w indywidualnych, dotyczących wnętrza osoby. Koncentruje się na jednostce, nie ignorując jednak dobra społecznego. Nie zajmuje się ani manipulacją otoczenia, ani nie daje się pochłonąć subiektywnym rozważaniom - łączy w sobie elementy psychologiczne i społeczne, stając się metodą psychosocjalną

Metoda studium przypadku w pedagogice zawsze odnosi się do analizy jednostkowych losów ludzkich w celu opracowania i podjęcia działań terapeutycznych.. Jest więc metodą charakterystyczną i użyteczną przede wszystkim na gruncie pedagogiki społecznej i pedagogiki specjalnej, wszędzie tam, gdzie wymaga się od pedagoga diagnozy przypadku i podjęcia działań resocjalizacyjnych bądź rewalidacyjnych

Zgodnie ze współczesną metodyką działań socjalnych praca z przypadkiem obejmuje:
1. Studium przypadku, nazywane również rozpoznaniem, obejmujące charakterystykę losów, sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej jednostki w kontekście problemu, które ma prowadzić do diagnozy społecznej i stać się podstawą opracowania planu pracy,
2. Praca z przypadkiem- oparta na sformułowanym wspólnie z podopiecznym planie pomocy, obejmująca działania o charakterze ratowniczym, kompensacyjnym lub terapeutycznym.

Jak wspomniano, proces prowadzenia indywidualnego przypadku zawiera kilka zasadniczych etapów. Pierwszym z nich jest diagnoza, której zadaniem ma być ujawnienie czynników powodujących zaistnienie trudnej sytuacji w życiu osoby. Etap skoncentrowany na rozpoznaniu, które prowadzi do diagnozy przypadku-polega na identyfikacji i analizie sytuacji jednostki w kontekście problemu, z którym się ona boryka. Materiał konieczny do opracowania diagnozy może być czerpany z różnych źródeł, za pomocą różnych technik i narzędzi, a dotyczy zwykle sytuacji osobistej, bytowej, zdrowotnej lub społecznej. W zbieraniu danych i kompletowaniu historii przypadku należy się ograniczyć do faktów istotnych z punktu widzenia problemu. Głównym źródłem informacji powinien być sam klient, jednak w wielu przypadkach informacje te powinny być potwierdzone przez osoby z najbliższego otoczenia. Na podstawie zgromadzonych danych formułowane są wnioski diagnostyczne, stanowiące o jakości diagnozy. 
Głównym narzędziem diagnozy jest wywiad środowiskowy oparty na 
kwestionariuszu. W momencie rozpoznania problemu rozpoczyna się już właściwy proces jego rozwiązywania. Po przeprowadzeniu diagnozy należy ustalić plan postępowania, określający kolejne kroki podjętej interwencji. Opracowanie planu pracy z przypadkiem powinno określać, co kiedy i jak ma czynić pomagający w odniesieniu do osoby, której pomaga i jego rodziny, aby uruchomić proces pomocy, rewalidacji, terapii. Plan powinien zawierać pewne aspekty zmian, które mają być efektem działań pomocowych.
Najdłuższym etapem jest prowadzenie przypadku według opracowanego planu, tzw. interwencja, wymagająca ciągłego korygowania tak diagnozy, jak i planu postępowania. Rzeczywista interwencja rozpoczyna się już od pierwszego kontaktu. Cele terapii są określane wspólnie przez pracownika i klienta, a sposób prowadzenia przypadku wynika z potrzeb klienta. Prowadzenie przypadku powinno być postępowaniem elastycznym, dopuszczającym korygowanie diagnozy i samego planu, aby uzyskać najlepszy skutek, tzw. 
właściwą rewalidację. Bardzo ważnym etapem jest zakończenie interwencji. Ma ono bowiem być wyraźnym znakiem, że pracownik uważa swoją dalszą aktywność za zbędną.
Badania metodą indywidualnych przypadków posługują się dość nielicznym zestawem technik badawczych. Najbardziej użyteczną techniką tej metody jest wywiad. Uzupełniają go obserwacja i analiza dokumentów osobistych.

27. Metoda pracy grupowej

METODA PRACY GRUPOWEJ
W metodzie tej oddziałuje się na jednostkę za pośrednictwem małej grupy.
Celem pracy grupowej jest uczynienie grupy zespołem wychowawczym.
Rodzaje grup:
- grupa rozwojowo- wychowawcza (np. na gruncie pracy kulturalno- oświatowej),
- grupa psychoterapeutyczna (organizowana dla osób nieprzystosowanych społecznie, w której słucha się zwierzeń, dyskutuje, prowokuje intelektualny akt krytyki i emocjonalnej decyzji poprawy). Przedmiotem zabiegów jest jednostka,
- grupa rewalidacyjna (dla osób wykolejonych lub zagrożonych tymczasowo), np. drużyny podwórkowe, grupy obozowe oraz rodziny problemowe. Trudną przeszkodą dla tychże grup są grupy szkodliwe społecznie- np. przestępcze. Należy wtedy stworzyć grupę konkurencyjną.

28. Pojęcie bezrobocia i jego rodzaje

Bezrobocie - zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Rodzaje bezrobocia:

bezrobocie strukturalne - występuje, kiedy na rynku pracy obserwowana jest sytuacja niedopasowania oczekiwań pracodawców do możliwości osób poszukujących pracy[;

bezrobocie technologiczne - jest następstwem szybkiego rozwoju techniki i zastępowanie pracy ludzkiej maszynami i komputerami poprzez unowocześnianie technologii, co powoduje redukcję zatrudnionych w zakładach pracy;

bezrobocie koniunkturalne - wiąże się z (przejściowo) obniżonym popytem na pracę. Wywołane jest ono spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada;

bezrobocie sezonowe - jest uzależnione od pory roku. Dotyczy ono głównie takich obszarów zatrudnienia jak rolnictwo, ogrodnictwo czy budownictwo;

bezrobocie frykcyjne - jest związane z naturalnymi migracjami pracowników między podmiotami gospodarczymi. Dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innych miejscowości itp

---