Rozpad ZSRR i jesień ludów
listopad 1982 - śmierć Breżniewa -> nowy sekretarzem generalnym Jurij Andropow
Jurij Andropow
sekretarz generalny KPZR (1982-84)
przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (1983-84)
przewodniczący KGB (1967-82)
wydobycie i produkcja surowców i paliw - 40% siły roboczej kraju
1981 (epoka gwałtownego postępu technicznego na świecie) - udział pracy ręcznej w radzieckim przemyśle - 40%
czerwiec 1983 - usunięcie Nikołaja Szczołokowa z MSW
luty 1984 - śmierć Andropowa -> nowy szefem partii Konstantin Czernienko
Andropow sugerował Gorbaczowa, lecz zatajono jego decyzję
Nikołaj Tichonow - premier ZSRR (1980-85)
Dmitrij Ustinow - marszałek; minister obrony (1976-84)
Konstantin Czernienko
sekretarz generalny KPZR (1984-85)
przewodniczący Prezydium Rasy Najwyższej ZSRR (1984-85)
II. poł. 1984 - zamęczenie na śmierć 4 radzieckich dysydentów: Aleksieja Nikitina, Walentina Sokołowa, Ołeksę Tichyja i Jurija Łytwyna
marzec 1985 - śmierć Czernienki -> nowym sekretarzem generalnym Michaił Gorbaczow (decydująca rola głosów Gromyki, Czebrikowa i Ligaczowa)
Michaił Gorbaczow
sekretarz generalny KPZR (1985-91)
prezydent ZSRR (1988-91)
Andriej Gromyko
msz ZSRR (1957-85)
przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (1985-88)
1988 - przejście na emeryturę
Wiktor Czebrikow - przewodniczący KGB (1983-88)
Jegor Ligaczow - szef kadr KC KPZR; lider konserwatystów
kwiecień i październik 1985 - plena KC KPZR - prezentacja planów reform Gorbaczowa
pieriestrojka - przebudowa
głasnost - jawność
uskorienije - przyspieszenie
Grigorij Romanow - szef partii w Leningradzie; usunięty przez Gorbaczowa
Nikołaj Ryżkow - premier ZSRR (1985-91)
Eduard Szewardnadze - msz (1985-90)
Aleksandr Jakowlew - profesor, szef wydziału ideologicznego KC
maj 1987 - lądowanie niemieckiego pilota Mathiasa Rusta awionetką na Placu Czerwonym w Moskwie
Siergiej Sokołow - marszałek, minister obrony (1984-87); zwolniony przez Gorbaczowa w wielu 75 lat
Dmitrij Jazow - minister obrony (1987-91)
Władimir Kriuczkow - przewodniczący KGB (1988-91)
Anatolij Łukianow - przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR
1988 - 80% ministrów z nominacji Gorbaczowa
1988 - 19,7% sekretarzy szczebla regionalnego z epoki zastoju
luty-marzec 1986 - XXVII zjazd KPZR
zatwierdzenie programu podwojenia dochodu narodowego do 2000 r.
od 1988 - permanentny kryzys
panika kolejkowa z masowym wykupywaniem towarów
1986 - powrót Andrieja Sacharowa z internowania w mieście Gorki
kwiecień 1986 - Czarnobyl
maj-czerwiec 1989 - I Zjazd Deputowanych Ludowych
obrady transmitowane przez tv
od 1987 - osłabienie wrogości wobec cerkwi i kościołów
1988 - nowy status rosyjskiej Cerkwi prawosławnej
1990 - Ustawa o wolności sumienia
lipiec 1990 - XXVIII zjazd KPZR
utworzenie stanowiska zastępcy sekretarza generalnego
1988 - kształtowanie się masowych frontów ludowych
Borys Jelcyn - pierwszy prezydent Rosji; członek KPZR, były sekretarz KC partii, zastępca członka Biura Politycznego w latach 1986-88
Leonid Krawczuk - przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy; wcześniej sekretarz ds. ideologii KC KPU
Nursułtan Nazarbajew - przewodniczący Rady Najwyższej Kazachstanu
Algirdas Brazauskas - pierwszy sekretarz na Litwie
czerwiec-lipiec 1988 - XIX konferencja partyjna
decyzja o powołaniu Zjazdu Deputowanych Ludowych
zaaprobowanie trójpodziału władzy
Pribałtyka - Litwa, Łotwa, Estonia
sowiety - republikańskie i obwodowe rady; organy przedstawicielskie po wyborach 1990
1989 - wybory do Zjazdu Deputowanych Ludowych
KPZR - 85%
Niezależni - 15%
Rada Najwyższa - 542 deputowanych
lipiec 1989 - utworzenie międzyregionalnej grupy deputowanych
styczeń 1990 - pacyfikacja Baku
marzec 1990 - plenum KPZR - uchwała o wyrzeczeniu się monopolu władzy przez partię komunistyczną
marzec 1990 - Zjazd Deputowanych Ludowych - przeforsowanie kandydatury Gorbaczowa na nowo utworzony urząd prezydenta
Władimir Iwaszka - zastępca sekretarza generalnego partii
Walentin Pawłow - premier ZSRR od stycznia 1991
konflikty narodowe i separatystyczne w republikach radzieckich:
Rosyjska FSRR - separatyzm czeczeński i tatarski
Gruzja - osetyński i abchaski
Mołdawia - gagauski i rosyjsko-ukraiński
Krym - rosyjski
1990-91 - rozmowy Gorbaczowa z przedstawicielami republik w Nowo Ogariewie - prace nad urzeczywistnieniem koncepcji federalnej
lipiec 1991 - 9 osobistości związanych z Jelcynem (m.in. Aleksandr Ruckoj, mer Moskwy Gawrił Popow) i Gorbaczowem (m.in. Jakowlew, Arkadij Wolski) - podpisanie apelu nawołującego do zjednoczenia postępowych sił w Ruch Reform Demokratycznych
program przekształcenia kraju w demokrację typu zachodniego
luźna federacja republik
zamieszki etniczne, pogromy:
Ormian w Azerbejdżanie - 1988
Turków meschetyńskich w Uzbekistanie - 1989
pielęgnowanie kultury i historii
odkrycie mogił kilkuset tysięcy ofiar Stalina w Kuropatach na Białorusi
uznawanie języków narodowych za urzędowe
Pribałtyka - 1988
1991 - Naddniestrze w Moładawii - jedyny konflikt zbrojny z ludnością rosyjskojęzyczną
Interfront - organizacja zjednoczonej mniejszości rosyjskiej w Pribałtyce
kwiecień 1989 - pacyfikacja manifestacji w Tbilisi przez Jegora Ligaczowa
styczeń 1991 - próby rozprawienia się z ruchami niepodległościowymi w Rydze i Wilnie
Vytautas Landsbegis - kierownik Sajudisu (ruch na rzecz pierestrojki) na Litwie
Mniejszość rosyjska w Pribałtyce
Litwa - 9%
Łotwa - 34%
Estonia - 30%
11.03.1990 - deklaracja niepodległości ogłoszona przez Radę Najwyższą Litwy
Górny Karabach (ormiańska enklawa na terytorium Azerbejdżanu) - 80% Ormian; terytorium sporne Armenia-Azerbejdżan
Lewon Ter-Petrosjan - przywódca Armenii; lider Ormiańskiego Ruchu Narodowego
kwiecień 1991 - nacjonalizacja majątku ormiańskiej partii komunistycznej
Zwiad Gamsahurdia - lider ruchu narodowego w Gruzji
kwiecień 1991 - deklaracja niepodległości Gruzji
Ukraina - 25% produktu narodowego ZSRR; 52 mln ludności
22% mniejszości rosyjskiej
wrzesień 1989 - powstanie na Ukrainie organizacji Ruch (Iwan Dracz, Wiaczesław Czornowił)
marzec 1990 - wybory do Rady Najwyższej Ukrainy
kandydaci narodowi - 24%
Borys Jelcyn - przewodniczący parlamentu RFSRR; orędownik decentralizacji kraju i upodmiotowienia republik; od czerwca 1991 prezydent Rosji; powołanie rosyjskiego KGB
Gorbaczow - negocjacje z przedstawicielami 9 republik (bez Litwy, Łotwy, Estonii, Gruzji, Mołdawii i Armenii) nt. przekształcenia ZSRR w luźny związek federacji
kwiecień 1991 - wstępne porozumienie w Nowo Ogariewie
lipiec 1991 - przystąpienie Armenii
plany zawarcia umowy związkowej przez 10 republik na 20 sierpnia
18/19.08.1991 - grupa najbliższych współpracowników Gorbaczowa - dokonanie puczu w celu niedopuszczenia do zmian w układzie między centrum a republikami, ograniczenia demokratycznych reform i ewentualnego odsunięcia sekretarza generalnego
fiasko puczu - zdecydowana postawa Jelcyna
19.08.1991 - Jelcyn - podpisanie dekretu o podporządkowaniu wszystkich organów władzy wykonawczej ZSRR prezydentowi Rosji
20.08. - Jelcyn - ogłoszenie się zwierzchnikiem sił zbrojnych ZSRR na terytorium Rosji; potem zagarnięcie mediów
skutki puczu:
czysto nominalna władza Gorbaczowa
zdelegalizowanie działalności KPZR
ogłoszenie niepodległości przez Estonię i Łotwę i uchwalenie natychmiastowego przywrócenia stanu państwowego sprzed 1940
24.08.1991 - Ukraina - uchwalenie deklaracji niepodległości
o samostanowieniu miało zadecydować referendum i wybory prezydenckie
25.08.1991 - Białoruś - zadeklarowanie pełnej suwerenności
27.08.1991 - Mołdawia
30.08.1991 - Azerbejdżan
31.08.1991 - Uzbekistan i Kirgistan
„śmierć centrum” - Ter-Petrosjan (Armenia) i Nursułtan Nazarbajew (Kazachstan)
wrzesień 1991 - uznanie światowe niepodległości Litwy, Łotwy i Estonii
25.11.1991 - decydująca debata w rokowaniach nowoogariewskich - brak zgody przywódców Rosji, Białorusi, Kazachstanu, Kirgizji, Tadżykistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu na parafowanie traktatu o wspólnocie politycznej
Ukraina, Mołdawia, Azerbejdżan, Armenia i Gruzja - brak przedstrawicieli w Nowo Ogariewie
grudzień 1991 - referendum na Ukrainie - 90,85% ludności za pełną niezależnością
prezydentem - Leonid Krawczuk (1991-94)
8.12.1991 - Jelcyn, Krawczuk, Stanisław Szuszkiewicz - spotkanie w Puszczy Białowieskiej
ogłoszenie rozwiązania umów o istnieniu ZSRR
utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw
21.12.1991 - szczyt w Ałma-Acie
przystąpienie do WNP na prawach członków-założycieli: Kazachstan, Uzbekistan, Azerbejdżan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Armenia, Mołdawia
25.12.1991 - oficjalne ustąpienie Gorbaczowa
ustanie istnienia ZSRR w przeddzień 69. rocznicy powstania
Ahmad Szach Masud - lider afgańskich mudżahedinów
1993 - Turcja - inwestycje w Azji Środkowej o wartości 20 mld DM
kształcenie 10 tys. studentów środkowoazjatyckich na tureckich uniwersytetach
marzec 1993 - Turcja i Azerbejdżan - zawarcie umowy o budowie rurociągu naftowego długości 1060 km, mającego transportować 25 mln ton ropy z Baku przez Gruzję do tureckich portów nad Morzem Śródziemnym
1991-2000 - rosnący przyrost naturalny ludności rosyjskiej
Armenia - 1,5%
Azerbejdżan - 1,4%
Gruzja - 0,6%
Kazachstan - 1,1%
Kirgistan - 1,8%
Tadżykistan - 2,8%
Turkmenistan - 2,5% rocznie
styczeń 1988 - wystąpienia narodowe w Erewaniu (Armenia)
21.08.1991 - referendum w Armenii - wypowiedzenia się za przywróceniem utraconej w 1920 niezależności państwowej
Lewon Ter-Petrosjan - pierwszy prezydent niezależnej Republiki Armenii
Nachiczewan (azerska enklawa w Armenii między Armenią a Iranem) - terytorium sporne w konflikcie azersko-ormiańskim
20.02.1988 - Rada Deputowanych Ludowych Górnego Karabachu - złożenie do Rad Najwyższych Armenii, Azerbejdżanu i ZSRR wniosku o odłączenie tej enklawy od Azerbejdżanu i przyłączenie do Armenii
23.03.1988 - Rada Najwyższa ZSRR (13.06. także Azerbejdżanu) - odrzucenie wniosku o włączenie Górnego Karabachu do Armenii
12.07.1988 - Górny Karabach - proklamacja secesji i zjednoczenia z Armenią
30.08.1994 - prezydent Armenii (Lewon Ter-Petrosjan) i Azerbejdżanu (Gajdar Alijew) - podpisanie układu pokojowego
15.01.1990 - Moskwa - wysłanie na Zakaukazie wojsk i wprowadzenie w Azerbejdżanie stanu wyjątkowego
styczeń 1990 - stłumienie demonstracji w Baku - 50 ofiar
kwiecień 1989 - stłumienie pokojowych demonstracji w Tbilisi
9.04.1991 - proklamowanie niepodległości Gruzji
26.05.1991 - wybór Zwiada Gamsahurdii na prezydenta
1992-93 - otwarta wojna gruzińsko-abchaska (secesja Abchazji)
14.05.1994 - układ o zawieszeniu broni i utworzeniu 12-km nadgranicznej strefy buforowej, strzeżonej przez reprezentujące WNP wojska rosyjskie
6.01.1992 - Tengiz Kitowani i stronnicy Szewardnadze - obalenie prezydenta Gamsahurdii
Eduard Szewardnadze - przywódca KP Gruzji (1972-85)
listopad 1991 - deklaracja niepodległości Czeczenii (1,3 mln mieszkańców)
grudzień - rozpoczęcie brutalnej inwazji Moskwy
napięcie w Inguszetii, Płn. Osetii i Dagestanie
wrzesień 1991 - proklamacja niepodległości Tadżykistanu
prezydenci: Rachman Nabijew -> Emomal Rachmonow
grudzień 1922-czerwiec 1993 - zajęcie przez komunistów większości obszaru Tadżykistanu (oprócz dążącego do secesji Pamiru)
27.10.1991 - deklaracja niepodległości Turkmenistanu
lipiec 1990 - zamieszki etniczne w Uzbekistanie
maj/czerwiec 1990 - starcia kirgisko-uzbeckie w Kirgistanie
Kazachstan - 17 mln ludności
Kazachowie - 42%
Rosjanie - 38%
Niemcy - 6%
Ukraińcy - 5%
władza - Nursułtan Nazarbajew - I sekretarz KC KP Kazachstanu
listopad 1993 - opuszczenie strefy rublowej -> wprowadzenie waluty teng
4.01.1993 - utworzenie przez Kazachstan wraz z Kirgistanem, Tadżykistaniem, Turkmenistanem i Uzbekistanem Rady Koordynacyjnej
Organizacja Współpracy Gospodarczej (ECO) - powstała w 1985 w Teheranie
24.09.1993 - Azerbejdżan (po uprzednim wystąpieniu) i 9.12.1993 - Gruzja - przystąpienie do Wspólnoty Niepodległych Państw
1994-96 - wojna czeczeńska
1864 - utrata niepodległości przez Czeczenię
losy Czeczenii:
Czeczeński Obwód Autonomiczny - 1922-34
Czeczeno-Inguski Obwód Autonomiczny (1934-36)
Czeczeno-Inguska Autonomiczna SRR w składzie Rosyjskiej FSRR
próby odzyskania niezależności:
1922-25
1929-30
1942-44
31.01.1944 - Moskwa - decyzja o likwidacji Czeczeno-Inguskiej Autonomicznej SRR
formalne rozwiązanie 25.06.1946
1944-45 - deportacje 400 tys. Czeczeńców w głąb radzieckiej Azji Środkowej; powrót możliwy od 1957; reaktywacja Czeczeno-Inguskiej ASRR
sierpień-wrzesień 1991 - rozwiązanie Rady Najwyższej Czeczeno-Inguskiej ASRR z Doku Zawgajewem na czele
przejęcie władzy przez Ogólnonarodowy Kongres Narodu Czeczeńskiego z gen. Dżocharem Dudajewem na czele (jednym z w-ce przewodniczących Zalimchan Jandarbijew, późniejszy prezydent)
27.10.1991 - pierwsze wybory prezydenckie - zwycięstwo Dżochara Dudajewa (80%)
1.11.1991 - proklamacja niepodległości Czeczenii
1992 i 1994 - próby zamachu na Dudajewa
lipiec-listopad 1994 - Dudajew - rozgromienie sił zbrojnej opozycji
1991 - stan Czeczenii
19,3 tys. km2
1,3 mln ludności - 735 tys. Czeczeńców
siły rosyjskie - 40 tys. żołnierzy z Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego, 200 czołgów
siły czeczeńskie - 3 tys. żołnierzy; styczeń 1995 - wzrost liczby do 15 tys. jednostek regularnych i 30 tys. formacji paramilitarnych; 200 wozów bojowych i 200 samolotów
11.12.1994 - początek wojny czeczeńskiej
natarcie sił rosyjskich z Dagestanu, Północnej Osetii i Kraju Stawropolskiego w kierunku stolicy - Grozny (od 1997 Dżochar-Gala)
od lutego 1995 - dowódcą wojsk rosyjskich gen. Aleksiej Mitiuchin
31.12.1994-2.01.1995 - rosyjski szturm na Grozny - 250 czołgów i kilka tys. piechoty - fiasko ataku - 50 zniszczonych czołgów, 500 ofiar, rannych i zniewolonych)
do 13.02.1995 - walki o stolicę Czeczenii
najważniejsze ośrodki oporu Czeczeńców: Argun (siedziba naczelnego dowództwa), Gudermes i Szali
16.03.1995 - Rosjanie - sforsowanie rzeki Argun
17.04.1995 - krwawa pacyfikacja wsi Samaszki - śmierć 96 cywilów
14-20.04.1995 - Rosjanie - nieudana próba zdobycia pozycji w Bamucie
do 15 maja - czasowe wstrzymanie działań wojennych ogłoszone przez Jelcyna w celu uzupełnienia strat (formalnie w związku z uroczystościami 50-lecia zwycięstwa nad III Rzeszą)
14-20.06.1995 - atak czeczeńskiego oddziału Szamila Basajewa na Budionnowsk w Kraju Stawropolskim - opanowanie szpitala i wzięcie 1500 zakładników
Wiktor Czernomyrdin - premier Rosji (1992-98)
17.06.1995 - zgoda rządu rosyjskiego na opuszczenie Budionnowska przez oddział Basajewa z zakładnikami
18.06.1995 - podjęcie bezpośrednich negocjacji pokojowych przez władze Rosji z przedstawicielami Dudajewa
rozpoczęcie rozmów w Groznym
strona czeczeńska:
Usman Imajew - prokurator generalny Czeczenii (przewodniczący delegacji)
Asłan Maschadow - generał; szef sztabu
Sułtan Gelischanow - szef bezpieczeństwa
strona rosyjska:
Wiaczesław Michajłow - w-ce minister ds. polityki regionalnej i narodowościowej (przewodniczący)
Arkadij Wolski - reprezentant Dumy Państwowej Rosji, przewodniczący Związku Przedsiębiorców i Przemysłowców
Anatolij Kulikow - generał pułkownik; od lutego 1995 dowódca wojsk rosyjskich w Czeczenii
20.06. - wstępne porozumienie wojskowe dt. rozdzielenia stron walczących i wycofania z Czeczenii większości wojsk rosyjskich
uzgodnienie daty wyborów powszechnych w Czeczenii na 5.11.1995
4.07.1995 - Jelcyn - dekret o stacjonowaniu wojsk rosyjskich w Czeczenii w celu zapewnienia pokoju republice
podporządkowanie wszystkich rosyjskich wojsk na tym obszarze nowej 58 Armii
13.07. - zerwanie rozmów przez delegację czeczeńską
30.07.1995 - kolejne rosyjsko-czeczeńskie porozumienie wojskowe dt. natychmiastowego wstrzymania działań wojennych, wymiany jeńców, wycofania wojsk rosyjskich, rozbrojenia oddziałów czeczeńskich i zaniechaniu ataków terroru
14-17.12.1995 - wybory w Czeczenii - sfałszowane, pod presją
wyłonienie rządu Pojednania Narodowego - komunista Daku Zawgajew premierem
Paweł Graczow - generał, minister obrony Rosji
ofiary do lata 1995:
Rosja - 2-3,5 tys. żołnierzy
Czeczenia - 7-8 żołnierzy; 50 tys. cywilów
sierpień 1996 - Stare Agaty - kolejne porozumienie pokojowe dt. ostatecznego wycofania się wojsk rosyjskich z Czeczenii, przeprowadzenia w 1997 wolnych wyborów
Aleksander Lebied' - generał; sekretarz Rady Bezpieczeństwa Rosji
Asłan Maschadow - szef sztabu wojsk czeczeńskich; prezydent Czeczenii od 1997
Iczkerii Dudajew - poległy 21.04.1996
Szamil Basajew i Salman Radujew - dowódcy polowi
opinia międzynarodowa nt. wojny czeczeńskiej:
ograniczenie się do werbalnych protestów
msz Austrii Alois Mock
kanclerz Niemiec Helmut
sekretarz obrony USA William Perry
msz Francji Alain Juppe
sekretarz generalny ONZ Butros Ghali
król Jordanii Husajn
potępienie rosyjskiej agresji i oskarżenie Kremla o łamanie praw człowieka
Afganistan, Arabia Saudyjska, Organizacja Konferencji Islamskiej
ostra krytyka działań Rosji w Czeczenii wśród wschodzących w skład Federacji Rosyjskiej:
Czuwaszia, Inguszetia, Jakucja, Komia, Płn. Osetia, Tatarastan, Tuwa
Siergiej Kowalow - były dysydent; w latach 1994-45 przewodniczący komisji Dumy ds. obrony praw człowieka
akcje humanitarne
Biuro Pomocy Humanitarnej UE
Międzynarodowy Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc
Organizacja Lekarze bez Granic
Caritas
1995 - Komitet Kaukasko-Czeczeńskiej Solidarności w Turcji i Czeczeński Ośrodek Informacyjny w Krakowie
1996 - Jelcyn ponownie prezydentem
Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej - liderem Giennandij Ziugow
Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji - liderem Władimir Żyrinowski
Wybór Rosji - liderem Jegor Gajdar
Blok Jabłoko - lider Grigorij Jawliński
październik 1993 - próba przejęcia władzy przez prokomunistyczną część parlamentu
walki w Moskwie - 140 ofiar
grudzień 1993 - przyjęcie konstytucji ustanawiającej w Rosji system prezydencki
1993 - hiperinflacja - 900%
1994 - 7 mln bezrobotnych
20.07.1994 - Aleksander Łukaszenka prezydentem Białorusi
14.05.1995 - referendum na Białorusi ws. unii polityczno-gospodarczej z Rosją
likwidowanie odrodzonej białoruskiej państwowości
przywrócenie flagi radzieckiej Białorusi i języki rosyjskiego jako równoprawnego z białoruskim
19.07.1994 - Leonid Kuczma prezydentem Ukrainy
do 1954 - Krym częścią Federacji Rosyjskiej
8.04.1994 - przystąpienie Mołdawii do WNP
od 1988 - Armenia i Azerbejdżan w nieformalnym stanie wojny
1993 - pozbawienie Armenii dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego
30.08.1994 - armeńsko-azerski układ pokojowy, koniec 6-letniego konfliktu zbrojnego
1993-94 - odnowienie wojny domowej w Gruzji
grudzień 1993 - przystąpienie Gruzji do WNP
3.02.1994 - Rosja i Gruzja - porozumienia o przyjaźni, współpracy i dobrym sąsiedztwie
od 1992 - wojna domowa w Tadżykistanie
19.10.1993 i 26.04.1994 - Kazachstan i Chiny - układy o współpracy gospodarczej
13.12.1993 - ratyfikowanie przez Kazachstan uchwały o przystąpieniu do układu o nierozprzestrzenianiu broni nuklearnej
19.03.1994 - Kazachstan i USA - porozumienie o przestawieniu zakładów przemysłu zbrojeniowego na produkcję cywilną
prorosyjskie reżimy:
na Białorusi:
Mieczysław Grib - 28.01.-19.07.1994
Aleksander Łukaszenka - od 20.07.1994
w Gruzji
Eduard Szewardnadze - od 10.03.1992
w Kazachstanie
Nursułtan Nazarbajew - od 1.12.1991
w Kirgistanie
Askar Akajew - od stycznia 1991
w Tadżykistanie
Emomali Rachmonow - od 19.11.1992
w Turkmenistanie
Saparmurad Nijazow - od 1990
w Uzbekistanie
Isłam Karimow - od 8.12.1991
Gustav Husak - prezydent Czechosłowacji (1975-89)
17.12.1987 - Husak - ustąpienie z funkcji sekretarza generalnego KC KPCz -> Milos Jakes
Ladislav Adamec - premier CzS (1988-89)
15-22.01.1989 - demonstracje opozycji (rocznica śmierci Jana Palacha)
21.08. i 28.10.1989 - następne manifestacje
czerwiec 1989 - Karta && - ogłoszenie petycji „Kilka zadań” - wezwanie rządu do reform
17-19.11.1989 - Praga - aksamitna rewolucja - demonstrujący tłum zmusił ekipę rządzącą do faktycznego oddania władzy
10.12.1989 - utworzenie nowego rządu - premierem Miarian Calfa
29.12.1989 - Vaclav Havel prezydentem
8.06.1990 - pierwsze wolne wybory parlamentarne
zwycięstwo ugrupowań kierowanych przez byłych działaczy Karty 77: Forum Obywatelskie (OF), Społeczeństwo Przeciw Przemocy (VPN) - 50%
przewodniczący Zgromadzenia Federalnego - Aleksander Dubcek
czerwiec 1991 - opuszczenie CzS przez ostatnie oddziały Armii Radzieckiej
kwiecień 1990 - nowa nazwa - Czecho-Słowacka Republika Federacyjna (C-SRF)
Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji (HZDS) - liderem Vladimir Meciar
Obywatelska Partia Demokratyczna - liderem Vaclav Klaus
5-6.06.1992 - wybory parlamentarne
sukces obu ww. partii
17.07.1992 - Słowacja - uchwalenie deklaracji suwerenności
26.08.1992 - ustalenie daty rozwiązania C-SRF na dzień 1.01.1993
Republika Czeska; od 26.01.1993 Vaclav Havel prezydentem
Republika Słowacka; od 15.02.1993 Michal Kovac prezydentem
Węgry - 20 mld USD zadłużenia
22.05.1988 - Janos Kadar - ustąpienie z funkcji sekretarza generalnego WSPR (zajęcie stanowiska honorowego przewodniczącego partii) -> Karoly Grosz
Karoly Grosz - premier Węgier (1987-88); sekretarz generalny partii (1988-89)
Laszlo Nemeth - premier Węgier
8.05.1989 - usunięcie Kadara z zajmowanych funkcji; 2 m-ce później śmierć
6.07.1989 - śmierć Kadara / ogłoszenie pełnej rehabilitacji Imre Nagya przez Sąd Najwyższy
13.06.-18.09.1989 - rozmowy między przedstawicielami władz a opozycją
koniec władzy WSPR -> Węgierska Partia Socjalistyczna
25.03. i 8.04.1990 - pierwsze od 1945 wolne wybory parlamentarne
sukces Węgierskiego Forum Demokratycznego - 42%
Związek Wolnych Demokratów - 24%
prezydentem Węgier Arpad Goncz (ZWD)
premierem József Antall (lider WDF)
październik 1990 - przyjęcie Węgier do Rady Europy
czerwiec 1991 - pozbycie się ostatnich oddziałów Armii Radzieckiej
grudzień 1991 - układ o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi
grudzień 1993 - śmierć Antalla
8 i 30.05.1994 - wybory parlamentarne
zwycięstwo Węgierskiej Partii Socjalistycznej
koalicja z ZWD
premierem Gyula Horn
1989 - rumuński zamach stanu
Laszlo Tokes - węgierski pastor pracujący w Timisoarze - sprawa jego przeniesienia
1.12.1989 - odmowa wyjazdu; powiadomienie wiernych, że trzeba będzie go ewakuować siłą
17.12.1989 - atak ludności na lokalny komitet partii
20.12.1989 - Nicolae Ceausescu - powrót z Teheranu
21.12. - zwołanie wiecu w centrum stolicy; porażka; wybuch walk
20-21.12. - walki we wszystkich większych miastach Rumunii
22.12. - odlot dyktatora helikopterem z dachu budynku KC
Nicolae Ceausescu z żoną Eleną - schwytani przez wojsko; proces w Tirgoviste; skazani na śmierć
25.12.1989 - straceni
22.12.1989 - przejęcie władzy przez grupę Iona Iliescu - Front Ocalenia Narodowego
do 3.01.1990 - blefowanie zagrożeniem atakami terrorystycznymi ze strony wiernych Ceausescu oddziałów Securitate; kreowanie Iliescu na lidera i obrońcę rewolucji
29.12.1989 - pierwszy rząd rewolucyjny - Petr Roman premierem
2 teki dla niekomunistów
22.12.1989 - Narodowo-Chłopska Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna (caraniści)
styczeń 1990
Partia Jedności Demokratycznej Nicu Stancescu
Rumuńska Partia Socjaldemokratyczna Sergiu Cunescu
17.01.1990 - odwołanie dekretu o wyjęciu spod prawa partii komunistycznej
mineriady - kolejne organizowane w stolicy akcje górników z Jiu; nasilenie luty-kwiecień 1990
28.01.1990 - pacyfikacja demonstracji opozycji antykomunistycznej przez górników
13-15.06.1990 - największa mineriada
oddanie w ręce policji 1000 działaczy przeciwnych Frontowi Ocalenia Narodowego
maj 1990 - wybory parlamentarne
zwycięstwo Frontu Ocalenia Narodowego - 66%
prezydentem Iliescu
opizycja - zjednoczenie w Sojusz Obywatelski
listopad 1990 - protesty społeczne - żądania wyjaśnienia tła rewolucji 1989 i mineriad
25.12.1990 - wizyta w Rumunii przebywającego od 40 lat na emigracji ostatniego króla Michała
po 11h pobytu w Bukareszcie deportowany
14.04.1991 - Apel do Narodu opozycji
rozpad Sojuszu Obywatelskiego -> Konwencja Demokratyczna (przedstawiciele 14 organizacji opozycyjnych)
marzec 1991 - usunięcie z władz Frontu grupy stalinistów
25-29.09.1991 - 4. mineriada - podanie się premiera Romana do dymisji
październik 1991 - powstanie rządu Theodora Stolojana
21.11.1991 - nowa konstytucja - system prezydencki z prawem dekretów
grudzień - zaaprobowana przez społeczeństwo w referendum (76,2% za)
marzec 1992 - zwycięstwo zwolenników Romana podczas konwencji Frontu Ocalenia Narodowego - wystąpienie stronników Iliescu z organizacji
od czerwca 1992 - spór o wyznaczenie kolejnych wyborów
zwycięstwo Iona Iliescu
27.09.1992 - pierwsza tura - 47,5%
11.10. - druga tura - 61,3%
Emil Constantinescu - rektor Uni w Bukareszcie - przeciwnik Iliescu w wyborach
wybory parlamentarne - zwycięstwo Demokratycznego Frontu Ocalenia Narodowego zwolenników Iliescu - 28%
rząd Stolojana - klęska gospodarcza; 300% inflacja, bezrobocie
4.11.1992 - utworzenie rządu Nicolae Vacariou
1993 - rumuński dług 6 mld USD; 40% spadek produkcji przemysłowej, 1 mln bezrobotnych
1995 - 70% społeczeństwa żyjącego poniżej minimum socjalnego
październik 199 - spadek wartości rumuńskiej waluty i zwiększanie ceł importowych
mniejszość węgierska w Rumunii - 7,1%
1995 - Demokratyczny Związek Węgrów w Rumunii - zablokowany w parlamencie
5.04.1991 - Rumunia i ZSRR - traktat o przyjaźni; brak ratyfikacji
1995 - spór graniczny z Ukrainą o Wyspę Węży
luty 1993 - umowa o stowarzyszeniu Rumunii z EWG
4.10.1993 - przyjęcie Rumunii do Rady Europy
październik 1993 - Senat USA - klauzula najwyższego uprzywilejowania Rumunii w handlu z USA
20.05.1989 - zamordowanie przez bułgarskie wojsko 30 uczestników pokojowych manifestacji tureckich
4.07.1989 - dekret Rady Państwa o mobilizacji cywilnej w czasie pokoju
17.08.1989 - sąd w Warnie - skazanie sygnatariuszy „listu 121 intelektualistów” (protest przeciw prześladowaniu mniejszości tureckiej)
16.10.-3.11.1989 - Sofia - Ekoforum - obrady Międzynarodowej Konferencji Ekologicznej - udział członków KBWE - Ekogłasnost
zbieranie podpisów przeciwko budowie zbiorników wodnych Riła
1.11.1989 - utworzenie bułgarskiej sekcji Komitetu Helsińskiego
3.11. - pierwsza legalna manifestacja w Sofii
Petyr Mładenow - msz (1971-89)
odmowa podpisania oświadczenia o mieszaniu się USA w sprawy wewnętrzne Bułgarii
rezygnacja z funkcji państwowych i partyjnych
oskarżenie Żiwkowa o zniszczenie gospodarki bułgarskiej i wypędzenie Turków
Todor Żiwkow - przewodniczący Rady Państwa Bułgarii (1971-89)
10.11.1989 - usunięcie Żiwkowa -> Petyr Mładenow sekretarzem partii i przewodniczącym państwa
10-15.12.1989 - demonstarcje dt. zmiany ustroju
od 25.11.1989 - działalność w kraju emigracyjnej partii Bułgarski Ludowy Związek Chłopski (BZNS, zemedelcy); sekretarzem generalnym Miłan Drenczew
26.11.1989 - odrodzenie się Bułgarskiej partii Socjaldemokratycznej (BPSd)
7.12.1989 - powstanie Związku Sił Demokratycznych (ZSD) - koalicja 10 ugrupowań opozycyjnych
Krajowa Rada Koordynacyjna ZSD - liderem Żeliu Żelew
styczeń 1990 - zmiany w konstytucji - zniesienie zapisu o kierowniczej roli partii
12.03.1990 - porozumienie okrągłego stołu w Bułgarii
nowy rząd - premierem Georgi Atanasow; m-c później Andriej Łukanow
30.03.1990 - prezydentem Petyr Mładenow
8.06.1990 - pierwsze wolne wybory parlamentarne
zwycięstwo Bułgarskiej Partii Socjalistycznej
6.07.1990 - dymisja Mładenowa w związku z ujawnieniem planowanego w grudniu 1989 użycia siły przeciwko demonstrantom -> Żeliu Żelew nowym prezydentem
29.11.1990 - podanie się do dymisji premiera Łukanowa
6.12.1990
Dimitr Popow - premier
Christo Danow - msw
1.02.1991 - rozpoczęcie terapii szokowej przez uwolnienie cen
31.08.1990 - powołanie specjalnej komisji do zbadania dokumentów deputowanych z partii komunistycznej
kwiecień 1991 - podział opozycji antykomunistycznej
Blok Prawicowy (liberałowie)
Centrum (BZNS, BPSd)
czerwiec 1991 - powstanie Bloku Liberalnego (działacze Ekogłasnosti)
13.10.1991 - wybory parlamentarne
zwycięstwo ZSD „Ruch”
premierem Filip Dimitrow
grudzień 1992 - obalenie ww. rządu -> nowym premierem Luben Berow
styczeń 1992 - pierwsze powszechne wybory prezydenckie - prezydentem Żeliu Żelew
grudzień 1994 - wybory parlamentarne
BPS - bezwzględna większość
premierem Żan Widenow (lider BPS)
październik-listopad 1995 - wybory lokalne
po 1994 - aktywność społeczności cygańskiej - Kongres Demokratyczny i dysydentów cerkiewnych - metropolici Pimen i Pankratij
16.01.1992 - Bułgaria - uznanie niepodległości Macedonii
nieuznawanie odrębności języka macedońskiego - 1994 incydenty dyplomatyczne na linii Sofia-Skopje
1994 - redukcja zadłużenia wynoszącego 13 mld USD
styczeń 1992 - uznanie niepodległości 4 państw powstałych z rozpadu Jugosławii
styczeń 1990 - plac Skanderbega w Tiranie i Kavaje - mityngi młodzieży albańskiej
marzec 1990 - pierwszy od 45 lat strajk w zakładach tekstylnych w mieście Berat
od 1990 - masowe opuszczanie kraju przez Albańczyków
czerwiec 1990 - atak na ambasady - wtargnięcie kilku tys. osób do przedstawicielstw dyplomatycznych w Tiranie i starania o azyl
Ramiz Alia - Przewodniczący Prezydium Zgromadzenia Ludowego Albanii (1982-91)
12.12.1990 - Tirana - powstanie pierwszej partii opozycyjnej - Partia Demokratyczna
inne partie opozycyjne: Partia Republikańska, Partia Socjaldemokratyczna, Omonia
20.02.1991 - 100 tys. ludzi - obalenie pomnika Hodży w centrum Tirany
ustąpienie rządu Adila Czarczani -> premierem Fatos Nano (22.02.1991)
31.03.1991 - wyznaczona przez Alię data pierwszych pluralistycznych wyborów
komuniści - 67%
opozycja - 33%
2.04.1991 - manifestacja przed siedzibą komitetu partii komunistycznej w Szkodrze
śmierć 4 demonstrantów
3.06.1991 - podanie się do dymisji premiera Nano
1991 - reorganizacja policji; narastająca fala przemocy i wandalizmu
10-11.05.1991 - wizyta Javiera Pereza de Cuellara w Tiranie
wcześniej zezwolenie rządu na swobodę podróżowania i ponownie utworzenie Ministerstwa Sprawiedliwości
22.03.1992 - nowe wybory
Partia Demokratyczna - 65%
premierem Aleksander Meksi
8.04.1992 - prezydentem Albanii Sali Berisha (lider PD)
1992 - inflacja 230%; wzrost zadłużenia Albanii do 600 mln USD
czerwiec 1992 - wizyta Berishy w USA
październik 1992 - seria strajków w największych zakładach przemysłowych
od lipca 1992 - uwięzienie większości członków kierownictwa partii komunistycznej
25.04.1993 - wizyta Jana Pawła II w Albanii
1993 - fala procesów kierownictwa partii
Nedżmije Hodża - 11 lat więzienia za defraudację funduszy publicznych
Ramiza Alia - 8 lat więzienia za nadużycie władzy
od 1995 - ustawa lustracyjna zabraniająca eks-komunistom sprawowania funkcji publicznych do 2002 r.
operacja Pelikan - rozdział darów pochodzących z Włoch
sierpień 1992 - wysłanie do Albanii 4 greckich duchownych
1993 - wydalenie z Grecji 30 tys. albańskich robotników sezonowych
kwiecień 1992 - Albania i Turcja - umowa o współpracy wojskowej
od 16.12.1992 - próby Albanii wejścia do NATO, fiasko
Slobodan Milosevic - przewodniczący serbskiego Związku Komunistów; zniesienie autonomii Kosowa (90% Albańczyków)
Ante Markovic - premier Jugosławii (1889-91)
5.10.1990 - Belgrad - prezydent Chorwacji Franjo Tudjman - przedstawienie stanowiska Chorwacji i Słowenii ws. przekształcenia Jugosławii w luźną konfederację
23.12.1990 - referendum w Słowenii - 88,5% za samodzielnością państwową republiki
15.05.1991 - Serbia, Kosowo i Wojwodina - odmowa uznania wyboru Chorwata Stipe Mesicia na stanowisko przewodniczącego prezydium Jugosławii
19.05.1991 - referendum w Chorwacji - opowiedzenie się za samodzielnością państwową
25.06.1991 - Słowenia i Chorwacja - ogłoszenie niezależności
27.06.1991 - armia jugosłowiańska - rozpoczęcie interwencji zbrojnej w Słowenii
po ogłoszeniu niepodległości przez Słowenię wycofanie z niej 60% sprzętu wojennego przez wojska jugosłowiańskie
Słoweńcy - wzięcie 1500 żołnierzy do niewoli
Blagoje Adzic - generał; objęcie dowództwa armii po gen. Veljko Kadjeviciu
armia jugosłowiańska - utworzenie w Chorwacji Republiki Krainy i rozpoczęcie okupacji Slawonii oraz bombardowanie Dubrownika
8.09.1991 - referendum w Macedonii; 2/3 za suwerennością
bojkot ludności albańskiej - 21%
95% głosujących (66% społeczeństwa) za niezależnością
17.11.1991 - prezydent Kiro Gligorov - ogłoszenie powstania suwerennego państwa - Republiki Macedonii; przyjęcie nowej konstytucji
14.02.1992 - Belgrad - decyzja o wycofaniu z Macedonii wojska i sprzętu technicznego
1.03.1992 - referenda w Bośni i Hercegowinie oraz w Czarnogórze
B&H - ludność Bośni i Hercegowiny 99% za niezależnością; bojkot Serbów - 32%
Czarnogóra - 95,5% głosujących (frekwencja 66%) za pozostaniem w federacji jugosłowiańskiej
utworzenie Federacyjnej Republiki Jugosławii - Serbia, Czarnogóra, Kosowo, Wojwodina
27.04.1992 - konstytucja
1,9 mln Albańczyków, 400 tys. Węgrów, 240 tys. muzułmanów - zgłoszenie chęci utworzenia własnej republiki wewnątrz nowej Jugosławii
9.01.1992 - Serbowie - utworzenie Serbskiej Republiki w Bośni-Hercegowinie
3.07.1992 - Chorwaci - utworzenie Republiki Herceg-Bośnia
exodus 58% mieszkańców Bośni i Hercegowiny - 600 tys. do Chorwacji, 200 tys. do Niemiec, 90 tys. do Szwecji
Bośnia i Hercegowina: 41% muzułmanów, 32% Serbów, 18% Chorwatów
marzec 1992 - Lizbona - ustalenie zasad federacji Bośni i Hercegowiny (pośrednictwo UE)
kwiecień 1992 - międzynarodowe uznanie Bośni i Hercegowiny jako niezależnej
25.05.1992 - Bośnia-Hercegowina, Słowenia, Chorwacja - przyjęcie do ONZ
plany pokojowe ws. Bośni-Hercegowiny - plan Vance'a-Owena i Owena-Stoltenberga
Serbowie - opanowanie 75% Bośni-Hercegowiny
listopad 1995 - Dayton - prezydenci Bośni, Chorwacji i Serbii (pod patronatem USA) - podpisanie porozumienia
Bośnia Hercegowina niepodległym państwem składającym się z 2 części: serbskiej i chorwacko-muzułmańskiej
14.12.1995 - Paryż - układ pokojowy wynegocjowany w Dayton
utworzenie dualistycznej Federacji Chorwacko-Muzułmańskiej i Republiki Serbskiej
utrzymanie pokoju - 60 tys. armia IFOR-u
Macedonia - szesnastoramienna gwiazda Vergina z nagrobka Filipa Macedońskiego godłem i emblematem flagi - konflikt z Grecją
9.04.1993 - przyjęcie Republiki Macedonii do ONZ pod nazwą „Była Jugosłowiańska Republika Macedonii” (powód: protesty Grecji)
16.02.1994 - Grecja - blokada gospodarcza i zamknięcie dla dostaw macedońskich postu w Salonikach
13.09.1995 - Nowy Jork, siedziba ONZ - podpisanie tymczasowego porozumienia (na 7 lat) między Grecją a Macedonią
Grecja - zobowiązanie do uznania nowego państwa i zniesienie blokady
Macedonia - rezygnacja z godła, gwiazdy Verginy
5.10.1995 - parlament macedoński - ustawa o zmianie godła i flagi Macedonii
październik 1995 - po 19 m-cach zniesienie przez Greków embarga gospodarczego
28.06.1991 - Bułgaria, Czecho-Słowacja, Kuba, Mongolia, Polska, Rumunia, Węgry, Wietnam i ZSRR - Budapeszt - podpisanie protokołu rozwiązującego RWPG
1984r. - ZSRR zdecydował się żądać rynkowych cen za paliwa i surowce, których eksport był do tej pory dla europejskich sojuszników subsydiowany
1982r. - śmierć Breżniewa, nowym sekretarzem Jurij Andropow
Oleg Gordijewski - agent KGB, który potajemnie pracował dla Zachodu i uciekł tam w 1985r.
INF - rakiety średniego zasięgu z głowicami jądrowymi - typu Cruise i Pershing
1982r. - USA starały się wywrzeć nacisk ekonomiczny na ZSRR i Polskę
lato 1980r. - początek wielkiego kryzysu w Polsce
Solidarność - Lech Wałęsa
Polska - 36 mln ludności
Grudzień 1981r. - wprowadzenie stanu wojennego w Polsce
Marzec 1983r. - początek prac nad amerykańskim systemem obrony strategicznej SDI
Umożliwienie niszczenia rakiet balistycznych przeciwnika z kosmosu
„Gwiezdne Wojny”
1985r. - rokowania dt. rozbrojeń
ok. 1985r. - śmierć sekretarz generalnego KC KPZR - Czernienki
Michaił Gorbaczow - nowy sekretarz KPZR
Margaret Thatcher - premier WB
Shultz - sekretarz stanu
1984r. - „rok szans dla pokoju”
listopad 1985r. - spotkanie Reagan - Gorbaczow w Genewie
wezwanie do 50% redukcji strategicznych arsenałów obu supermocarstw
zawarcie tymczasowego porozumienia ws. broni nuklearnej średniego zasięgu
podjęcie kroków uniemożliwiających przeniesienie wyścigu zbrojeń w przestrzeń kosmiczną
Edward Szewardnadze - nowy minister spraw zagranicznych
Aleksander Jakowlew - główny doradca Gorbaczowa, były ambasador w Kanadzie
Wrzesień 1986r. - NATO i Pakt Warszawski będą się wzajemnie informować o planowanych ćwiczeniach wojskowych z wyprzedzeniem od jednego do dwóch lat
Październik 1986r. - spotkanie Reagana i Gorbaczowa w Reykjaviku
Rozmowy dt. redukcji o połowę strategicznych sił nuklearnych w ciągu 5 lat
Niepowodzenie rokowań
Marzec 1987r. - przedstawienie przez Gorbaczowa propozycji tzw. Podwójne zero w kwestii przyszłości rakiet średniego i krótkiego zasięgu (INF)
Grudzień 1987r. - układ o wyeliminowaniu rakiet średniego i krótkiego zasięgu
1985r. - doktryna Reagana - USA mają prawo interweniować przeciwko marksistowsko-leninowskim rządom, ponieważ te doszły do władzy bezprawnymi metodami
październik 1984r. - tajna wizyta dyrektora CIA w stolicy Pakistanu Islamabadzie
marzec 1985r. - Reagan podpisał dyrektywę 166 - Mudżahedini otrzymali pomoc w formie informacji szpiegowskich, dostaw broni i sprzętu telekomunikacyjnego
wartośc 2 mld $
luty 1989r. - radzieccy żołnierze opuścili Afganistan
21.11.1990r. - formalne ogłoszenie końca zimnej wojny podczas szczytu bezpieczeństwa i współpracy w Paryżu
„Gorbymania” - popularność Gorbaczowa zagranicą
sierpień 1988r. - fala strajków w Polsce
17.04.1989r. - zalegalizowanie Solidarności
4.6.1989r. - wybory kontraktowe
sierpień-wrzesień 1989r. - utworzenie nowego rządu z niekomunistycznym premierem
styczeń 1990r. - rozwiązanie się Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
maj 1988r. - reformy na Węgrzech
18.10.1989r. - ustąpienie Ercha Honeckera
6.11.1989r. - ok. 750 tys. Ludzi wyszło na ulice największych miast Niemiec
9.11.1989r. - upadek Muru Berlińskiego
2.10.1990r. - NRD połączyło się z RFN
1990r. - wolne wybory w Niemczech
17.11.1990r. - masowe demonstracje w Czechosłowacji
10.12.1990r. - nowy rząd koalicyjny
29.12.1990r. - Vaclav Havel prezydentem
21-25.12.1989r. - rewolucja grudniowa w Rumunii - obaleniw Ceausescu
marzec 1990r. - wybory na Węgrzech - 8,5% otrzymała dawna partia komunistyczna
sierpień 1991r. - pucz w Rosji
24.08.1991r. - rezygnacja Gorbaczowa z funkcji sekretarza generalnego
29.08.1991r. - partia komunistyczna zawiesiła działalność
8.12.1991r. - koniec ZSRR - zastąpiony przez Wspólnotę Niepodległych Państw
wrzesień 1991r. - odzyskanie niepodległości przez republiki bałtyckie
Paul Kennedy - „The Rise and Fall of the Great Powers” - bestseller w USA
100 tys. - liczba wojsk radzieckich okupujących Afganistan
Iran - upadek proradzieckiego reżymu Szacha -> jego miejsce zajęli skrajnie antyamerykańscy fundamentaliści -> wzięli 52 amerykańskich zakładników, głównie dyplomatów
SDI - strategiczna inicjatywa obronna
1973r. - wojna na Bliskim Wschodzie
23.02.1983r. - przemówienie Reagana do członków Legionu Amerykańskiego
1983r. - Reagan nazwał ZSRR „imperium zła”
czerwiec 1982r. - przemówienie Reagana w Londynie w Royal Gallery Izby Lordów
1981r. - Reagan wysłał do Breżniewa list, w którym starał się rozwiać radzieckie podejrzenie wobec USA
11.07.1983r. - list Reagan do następcy Breżniewa - Jurija Andropowa
Konstantin Czernienko - następca Andropowa
28.09.1984r. - pierwsza wizyta Andrieja Gromyko w Białym Domu
1985r. - pierwsze spotkanie Reagana z Gorbaczowem
25.01.1984r. - orędzie Reagana o Stanie Państwa
1982r. - przemówienie Reagana w Westminsterze - głoszenie chwały demokracji
doktryna Breżniewa - nieodwracalnośc zdobyczy komunistycznych
poprawka Clarka - Ameryka nie może pomagać siłom antykomunistycznym - ucylona przez Reagana
1990r. - zakończenie wietnamskiej okupacji Kambodży
1993r. - wybory w Kambodży
1989r. - wycofanie wojsk radzieckich z Afganistanu
Doktryna Reagana - USA pomagają antykomunistycznym ruchom, które chcą wyrwać swe kraje z orbity radzieckich wpływów
Zbrojenie afgańskich mudżahedinów w wojnie z ZSRR
Pomoc dla nikaraguańskich contras
Pomoc dla sił antykomunistycznych w Etiopii i Angoli
George Schultz - sekretarz stanu USA (1985r.)
1983r. - wizyta Gromyka w Bonn
kipiec 1983r. - wizyta Kohla na Kremlu - ostrzeżenie przed użyciem pershingów II
23.03.1983r. - Reagan ogłosił plan stworzenia tarczy strategicznej przeciwko radzieckim rakietom
marzec 1985r. - objęcie władzy przez Gorbaczowa - sekretarz generalny
sierpień 1991r. - odsunięcie od władzy Gorbaczowa
Borys Jelcyn - następca Gorbaczowa, w wyniku puczu
1986r. - XXVII Zjazd KPZR - odrzucenie ideologii marksistowsko-leninowskiej
listopad 1987r. - ogłoszenie przez Gorbaczowa „nowego myślenia”
7.12.1988r. - przemówienie Gorbaczowa w ONZ -
zapowiedź jednostronnego zmniejszenia liczebności wojsk radzieckich o 500 tys. I 10 tys. Czołgów
siły radzieckie w Europie Środkowej miały zostać przeorganizowane, by spełniały tylko zadania defensywne
Giennadij Gierasimow - rzecznik Gorbaczowa
Maj 1989r. - wizyta Gorbaczowa w Pekinie, na placu Tienanmen (Niebiańskiego Spokoju) trwały demonstracje studentów
Negocjacje prowadzono w Wielkiej Hali Ludowej
Lipiec 1989r. - przemówienie Gorbaczowa w Radzie Europy - odstąpienie od Doktryny Brezniewa, ogłoszenie zmierzchu stref wpływów
Październik 1989r. - wizyta Gorbaczowa w Finlandii - ostateczne odejście od doktryny Breżniewa
Gierasimow żartował, że w miejsce starej doktryny przyjęto „Doktrynę Sinatry”
Szlagier Sinatry - „zrobiłem to po swojemu” - Polska i Węgry robiły to po swojemu
Październik 1989r. - wizyta Gorbaczowa na jubileuszu NRD
14.07.1989r. - Gorbaczow na szczycie G-7
styczeń 1990r. - Time ogłosił Gorbaczowa „Człowiekiem Dziesięciolecia”