CZOŁG LEKKI M3/M5 "STUART"

M3A2 US  Marine Corps (Wyspy Salomona)

W 1940 roku Ordnance Department (departament zaopatrzenia armii) opracował projekt nowej, ulepszonej odmiany czołgu M2A4. Czołg ten miał pogrubiony pancerz, a koło napinające było jednocześnie kołem nośnym (jezdnym), co przyczyniło się do obniżenia obciążenia jednostkowego na grunt. Prototyp wykonały zakłady Rock Island Arsenal. Czołg M3 miał wiele elementów wspólnych z czołgami M2A4. W czerwcu 1941 roku wprowadzono nowy typ wielokątnej spawanej wieży, później kształt wieży zmieniano na okrągły. Dodano stabilizator żyroskopowy armaty, a w sierpniu 1942 roku wprowadzono spawany kadłub. W 1942 roku do napędu czołgów M3 stosowano też silnik wysokoprężny Guiberson T1020-4 (5OO sztuk). Takie czołgi były określane jako M3 (Diesel). Do sierpnia 1942 roku w zakładach American Car & Foundry wyprodukowano 5811 czołgów. Chrzest bojowy czołgi M3 (nazywane „Stuart”) przeszły podczas brytyjskiej ofensywy w Afryce w listopadzie 1941 roku. W kwietniu 1942 roku rozpoczęła się produkcja ulepszonego modelu M3A1. Zdemontowano wieżyczkę obserwacyjną dowódcy i boczne kadłubowe karabiny maszynowe, a wieża otrzymała podłogę. Wyprodukowano 4621 egzemplarzy czołgu M3A1, 211 czołgów wyprodukowano z silnikami wysokoprężnymi. Czołgi oznaczone M3A2 to wersja czołgu M3A1 z całkowicie spawanym kadłubem. Ta wersja nie była produkowana seryjnie. Ostatnim etapem rozwoju czołgu M3 był czołg M3A3. Czołg miał spawany kadłub o nowym kształcie (pochyłe ściany), zamontowano osłony gąsienic, radiostacja została umieszczona w wieży. Inne drobne modyfikacje dotyczyły lokalizacji włazów kierowcy i poprawienia przyrządów kierowniczych. Zbudowano także pewną ilość pozbawionych wieży czołgów M3 Command Tank używanych przez oficerów. W 1942 roku powstał M3 z poczwórnie sprzężonymi wielkokalibrowymi karabinami maszynowymi Browning HB M2 kal. 12,7 mm zainstalowanymi w wieży typu Maxson. Planowano, że ten typ będzie standardowym wozem przeciwlotniczym. Na jednym M3 założono eksperymentalnie trał minowy T2. Jednostki US Marine Corps podczas walk na Pacyfiku używały czołgów M3 i M3A1 z miotaczami płomieni „Satan ". W 1943 roku zmodyfikowano tak 20 czołgów. Czołgi M3A1 uzbrajano też w plecakowy miotacz płomieni E5R2-M3, który był mon­towany w miejsce przedniego, kadłubowego karabinu maszynowego. Działa samobieżne T18 to kadłuby czołgów M3 z zabudowaną z przodu haubicą spadochronową M1A1 kalibru 75 mm. Zbudowano tylko dwa prototypy. Później prace kontynuowano nad działem samobieżnym M8. Działo T56 zaprojektowano z armatą 3' (76,2 mm) zabudowani z tyłu kadłuba, w miejscu silnika przeniesionego do przodu kadłuba. Jednak nieosłonięte działo nie chroniło załogi, a ponadto pojazd miał za dużą masę. Zbudowano także prototyp działa T57, też z działem 76,2 mm. Dobudowano jedynie tarczę osłonową działa i zastosowano silnik czołgu M3 „Lee". Zbudowano także kilka czołgów doświadczalnych. M3E1 to M3 z silnikiem wysokoprężnym Cummins HBS, M3E2 testowany był ze zdwojonym silnikiem Cadillac Y-8 i automatyczną skrzynię biegów Hydra-Matic. M3E3 miał wieżę z niszą. Ten typ wieży był później stosowany w czołgach M3A3 i MS. M3E4 testowany był z brytyjskimi parawanami pławnymi typu Straussler DD. Czołgi M3A3E1 i M3A3E2 były testowane z późnymi typami skrzyni biegów. W Wielkiej Brytanii czołgi M3 otrzymały nazwę „General Stuart" („Stuart'”) żołnierze nazywali potocznie M3 „Honey” „Stuart I" to standardowy M3 z silnikiem gaźnikowym Wright „Continental", „Stuart II" to M3 z silnikiem wysokoprężnym Guilberson, „Stuart III" to M3A1 z silnikian „Continental". Z kolei „Stuart IV" to M3A1 z silnikian wysokoprężnym. Także nazywany „Stuart Hybryd". „Stuart V" to standardowy M3A3. Brytyjczycy wykonali kilka pojazdów opartych o podwozie czołgu rodziny M3. Najważniejsze to „Stuart Kangaroo" - bezwieżowy transporter opancerzony, „Stuart Recce" bezwieżowy szybki pojazd rozpoznawczy i „Stuart Command" wyposażony w dodatkowe radiostacje. Zbudowano także prototyp działa samobieżnego z haubica 18 pdr. (76,2 mm). Wersja rozwojowa czołgu M3 czołg lekki M5 powstał w wyniku prac firmy Cadillac, która zaproponowała zmodyfikowanie czołgu zabudowanie dwóch zblokowanych silników samochodu Cadillac V-8 oraz automatycznej przekładni Hydra-Matic. Testy okazały się pomyślne. Zabudowa silnika Cadillac zmusiła do konstruowania tyłu kadłuba czołgu, kadłub pochodził z M3A1, zaś do produkcji przyjęto wieżę z czołgu M3A3. Czołgi M5 były produkowane w zakładach Cadillac w Southgate w Kalifornii, Massey-Harris w Racine, w Wiscontin i w zakładach American Car &  Foundry. Do grudnia 1942 roku wyprodukowano 2074 czołgi.   M5A1  "STUART" ARMII MEKSYKAŃSKIEJ   We wrześniu 1942 roku da uzbrojenia wprowadzono czołg M5A1 posiadający nowy typ wieży z nisza na radiostację, nowe włazy kierowcy i strzelca, zmienione jarzmo armaty kalibru 37 mm nowe szczeliny obserwacyjne. Ponadto czołg otrzymał standardowe osłony przeciwpyłowe, właz ewakuacyjny w podłodze, zmieniony typ zamocowania przeciwlotniczego karabinu maszynowego na wieży, mechanizm obrotu wieży na stanowisku dowódcy czołgu. Wyprodukowano 6810 czołgów M5A1. Zbudowano także inne odmiany czołgów M5. Były to m.in. bezwieżowy M5 „Command Tank" z karabinem przeciwlotniczym zamontowanym na wierzchu stałej osłony nad przedziałem bojowym, M5A1 with Psy-War equipment, czyli po prostu M5A1 z głośnikami używanymi do działań propagandowych i psychologicznych. Czołgi M5 i M5A1 wyposażano też w Cullin Hedgerow Device czyli lemiesze do rozcinania gęsto rosnących w Normandii żywopłotów (bocages). Pewna ilość czołgów M5A1 była wyposażona w miotacz płomieni E7-7 zamontowany w wieży. W kwietniu 1943 roku testowano miotacz płomieni typu E9-9, który konstrukcyjnie był zbliżony do brytyjskiego „Crocodile". Inny typ miotacza płomieni to E8 montowany w specjalnej wieży nowego typu. W 1944 roku powstał projekt wyrzutni rakiet T39 przeznaczonych do zamontowania na wieży czołgu M5. Zbudowano tylko prototyp. Kilkadziesiąt pozbawionych wież czołgów M5 wyposażono w spychacze były to tzw. M5 „Dozer". W 1944 roku zbudowano też prototyp pojazdu T27 Mortar Motor Carriage z moździerzem kalibru 81 mm zabudowanym w odkrytym stanowisku bojowym powstałym po zdjęciu wieży. Z powodu małej przestrzeni na amunicję i sam moździerz ten typ transportera uznano jednak za nieprzydatny. Testowano też pojazd T27E1 z moździerzem zabudowanym na wierzchu pojazdu. Powstał też prototyp pojazdu T29 z moździerzem kalibru 107 mm. W 1944 roku część czołgów M5 i M5A1 przebudowano na pojazdy rozpoznawcze T8. Zbudowano także pewną ilość pojazdów doświadczalnych. M5A1E1 to czołg z automatycznie ładowaną armatą kalibru 37 mm i szerszymi gąsienicami. Powstał też prototyp czołgu przeciwlotniczego M5A1 uzbrojony w dwa karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm w wieży. W armii brytyjskiej czołgi M5 i M5A1 nosiły oznaczcie „Stuart VI". Czołgi lekkie „Stuart" były też używane przez jednostki PSZ na Zachodzie. Czołgi M5A1 znajdowały się m.in na uzbrojeniu 24. Pułk Ułanów 1. Dywizji Pancernej. Polskie „Stuarty" brały udział w walkach w Normandii, Belgii i Holandii. Czołgi „Stuart" stanowiły też wyposażenia jednostek II. Korpusu walczącego we Włoszech. Używano tam nie tylko wersje bojowe, ale także i bezwieżowe czołgi „Stuart Recce".   DANE TAKTYCZNO -TECHNICZNE Załoga: 4 osoby (dowódca; celowniczy-ładowniczy, kierowca i pomocnik kierowcy), Masa bojowa: 12 428 kg (M3), 14 968 kg (M5), . Wymiary: długość 4531 mm (M3), 4337 mm (M5), szerokość 2235 mm  (M3), 2242 mm (M5), wysokość 2515 mm (M3), 2299 mm (M5), Szerokość gąsienic 260 mm, Uzbrojenie: armata M5 lub M6 kalibru 37 mm z zapasem amunicji 103 (M3) lub 123 (M5) pociski i 3-5 karabinów maszynowych Browning M1919A kalibru 7,62 z zapasem amunicjo 6250-8370 naboi. Armata 37 mm przemieszczała się w pionie (kąt ostrzału) w zakresie od 10° do + 20°, Jednostka napędowa: M3-siedmiocylindrowy, gwiazdowy, silnik gaźnikowy, chłodzony powietrzem Wright „Continental" W670-9A o mocy 184 kW (250 KM) lub dziewięciocylindrowy gwiazdowy silnik wysokoprzężny Guilberson T1020-4 o mocy 155 kW (210 KM) M5 - dwa sprzężone ośmiocylindrowe silniki gaźnikowe Cadillac V-8 serii 42 o łącznej mocy 162 kW (220 KM), Prędkość maksymalna: na drodze 58 km/h (M3 i M5), w terenie około 30 km/h (M3), 40 km/h (M-5) Zasięg:100 km (M3),  160 (M-5), Pokonywanie przeszkód: przeszkody wodne (brody) 90 cm ściany 60 cm (M3),45 cm (M5),(okopy) 180 cm (M3) lub 165 cm (M5).   Bibliografia : Igor Witkowaki - Czołgi Świata - W-wa

---