CZOŁG LEKKI VICKERS E

Prototyp tego wozu konstrukcji firmy Vickers, znany jako Vickers Mark E, Vickers six Ton Tank lub Vickers 6T Tank, zbudowany został w 1928 r. Następnie powstały dwa nieco ulepszone warianty tzw. 'Type A' - z dwoma jednoosobowymi wieżami, uzbrojony w broń maszynową oraz "Type B" - jednowieżowy, z jedną dwuosobową wieżą wyposażoną w armatę 47mm i sprzężony z nią (pierwsze tego typu rozwiązanie, znane jako "Duplex mounting") karabin maszynowy. Już wcześniej, w 1926 r. projekt tego czołgu - wówczas jeszcze na papierze - po raz pierwszy przedstawiony został Departamentowi Inżynierii Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.) przez R. Botteńlla, reprezentanta Vickersa w Warszawie, budząc zainteresowanie szefa departamentu pułk. M. Przybylskiego. W styczniu lutym 1927 r. zakłady Vickersa w Sheffiekf oraz obóz ćwiczebny brytyjskiej amii w Wool odwiedziIi A. Korczyński oraz sam Przybylski w towarzystwie pułk. W. OrIika - Rockemanna (z Departamentu Piechoty), inż. Mackiewicza oraz K. Meyera z CWS.We wrześniu 1930 r., w wyniku podjętych pertraktacj z firmą Vickers, (a więc w czasie kiedy oczekiwano jeszcze na zakończenie budowy czołgu Christie w USA),przesłała ona na pokazy i badania wzorcowy egzemplarz czołgu Vickers Mark E. Splot wydarzeń końca 1930 r. - utworzenie Dowództwa Broni Pancernych, reorganizacja oddziałów pancernych, ogólna ich inspekcja dla zbadania stanu wyposażenia i wartości bojowej, wreszcie fiasko umowy z Christie'm i brak innych perspektyw - sprawił, że aby w stosunkowo krótkim czasie dostarczyć armii nowocześniejszy sprzęt, postanowiono mimo wszystko zakupić czołg Vickersa jako wzór dla własnej konstrukcji. Na początku 1932 r. Sztab Generalny zalecił przezbrojenie 16 czołgów w najcięższy (wg ówczesnej terminologii) karabin maszynowy 13,2 mm wz.30 (Hotchkiss); miał on być montowany w jednej wieży, w drugiej pozostawał dotychczasowy karabin maszynowy kalibru 7,92mm. Przy tym rozwiązaniu w grę wchodziło nowe jarzmo wspólne dla obu rodzajów uzbrojenia. Prace nad takim jarzmem prowadzono w Biurze Konstrukcyjnym Broni Pancernej (BK Br.Panc.) WIBI od 1931r. inżynierowie Matyka i Hejnowicz opracowali w 1933 r., pierwszy model uniwersalnego jarzma kulistego (dla armaty 37mm Puteaux wz.18, nkm wz.30 oraz ckm wz.25 i wz.30), przyjętego później do uzbrojenia jako jarzmo wz.34. Następny nieco ulepszony wariant tego jarzma znany był jako wz.35. W dalszym ciągu jednak nierozwiązana została kwestia uzbrojenia czołgu w działko toteż w celach doświadczalnych kilka wozów (być, może 6 pojazdów) wyposażono w armatę 37 mm wz.18 (Puteaux). Zarówno działko jak i nkm: zazwyczaj montowano w lewej wieży (patrząc na czołg z przodu). Armata 37mm wz.18, już wówczas uważana za przestarzałą, nie spełniała oczekiwanych wymagań. Głównie z tego powodu zdecydowano się na zakup angielskich armat Vickersa kalibru 47mm (polskie konstrukcje armat czołgowych kalibru 37 - 47mm nie wyszły jeszcze poza stadium modeli doświadczalnych) montowanym w większych wieżach w odmianie czołgu Vickers Mark E (Type B). Zakupiono więc 22 kompletne wieże wraz z uzbrojeniem (oprócz karabinów maszynowych sprzężonych z armatą w jednym jarzmie); nadeszły one do Polski w marcu 1934 r., poczym zamontowano je na 22 czołgach dwuwieżowych. Obok armat wstawiono karabiny maszynowe 7,92mm wz.30 (Browning). W ten sposób w warsztatach 3. baonu oraz w PZInż., przezbrojono 22 czołgi - 16 wozów dotychczas wyposażonych w nkm oraz 6 z działkami (zdjęte z nich jednoosobowe wieże wykorzystano w pierwszej serii czołgów 7TP). Pozostałych 16 dwuwieżowych czołgów przezbrojono w karabiny maszynowe wz.30. Ostateczne uporządkowanie kwestii uzbrojenia czołgów Vickers nastąpiło więc dopiero w latach 1935 - 1936. Z wprowadzonych do uzbrojenia WP czołgów Vickers zaplanowano sformowanie kompanii lekkich czołgów szybkobieżnych (nazywane tak celem odróżnienia ich od dotychczas użytkowanych wolnobieżnych Renatdt FT). Pierwsze czołgi skierowano na wyposażenie jednej kompanii " V' (liczącej kilka wozów)w 3. pułku pancernym (utworzony 7 sierpnia 1931 r. dowództwo i I batalion mieściły się początkowo w Modlinie, II. batalion stacjonował w Warszawie).

Stan czołgów Vickers E (jedno/dwuwieżowych) w jednostkach pancernych w lipcu 1939r. Oddział Zapas mobilizacyjny Szkolne Razem 2 bat. panc. w Żurawicy 11/6 0/3 11/9 11 bat. panc. w CWBr.Panc. Modlin  11/6 - 11/6 BBT Br.Panc. (WD PZInż.) Ursus - 0/1 0/1 Razem 22/12 0/4 22/16 We wrześniu 1939 r. z posiadanych czołgów Vickers znajdujących się w 2. batalionie pancernym oraz w CW Br.Panc., sformowano dwie etatowe, samodzielne kompanie czołgów lekkich: - 2. batalion pancerny w Żurawicy wystawił 12. kompanię, dowodzoną przez kpt. Czesława Bloka, włączoną w skład Warszawskiej Brygady Pancemo - Motorowej (WBP-M), działającej w składzie Armii Lublin. - 11. batalion pancerny CW Br. Panc. w Modlinie wystawił 121. kompanię, dowodzoną przez por. Stanisława Rączkowskiego, włączoną do (10. BKZomt.) którą przydzielono Armii Kraków. Sądząc z przydziału wozów do poszczególnych oddziałów w lipcu 1939 r. prawdopodobnie w każdej z tych kompanii znajdowało się 10 - 11 wozów jednowieżowych oraz 6 - 5 dwuwieżowych. Pozostałe czołgi szkolne stały się sprzętem Ośrodka Zapasowego Broni Pancernej Nr 3 tworzonego przez 2 batalion pancerny. Etat kompanii czołgów lekkich Vickers przydzielonej brygadzie pancerno - motorowej (10.BKZmot, WBP-M) wynosił 111ludzi, w tym 4 oficerów oraz 107 podoficerów i szeregowców, a sprzętu motorowego to; 2 samochody osobowe "łazik", 2 samochody półciężarowe, 6 samochodów ciężarowych, 3 półgąsienicowe samochody terenowe i 7 motocykli.

Dane taktyczno techniczne czołgu Vickers E model dwuwieżowy (jednowieżowy) Masza[t]; 7,2 (7,35), Załoga; 3 osoby, Wymiary[cm]; długość 488 (bez błotników 456), szerokość 241, wysokość 208, prześwit 38, Uzbrojenie; 1 armata 37mm Puteaux SA 1918 (p. Renault FN) i 1 km 7,92mm wz.25 lub 2 km 7,92mm wz. 30, kąty ostrzału: poziomy 2600 pionowy -150 +250 (1 armata 47mm Vickers sprzężona z km 7,92 wz. 30, katy ostrzału: poziomy 3600, pionowy -100 +200), napęd wież ręczny, amunicja 6600 naboi do km (49 do armaty i 5940 do km), przyrządy obserwacyjne; 2 celowniki lunetowe, szczeliny obserwacyjne (celownik lunetowy, szczeliny obserwacyjne), Pancerz[mm]; płyty walcowane łączone śrubami, kadłub; przód i boki 13, tył 8, góra i dno 5, wieża; przód, boki i tył13, Napęd; silnik gaźnikowy, 4 - suwowy, 4 - cylindrowy "bokser" o pojemności 6667cm3 i mocy 92KM przy 2200 obr./min, chłodzony powietrzem, Paliwo; benzyna, pojemność zbiorników 182l, zużycie 115l/100km po drodze. Układ napędowy; skrzynia przekładniowa mechaniczna, 4 biegi do przodu i 1 do tyłu, mechanizm skrętu - sprzęgła boczne z hamulcami taśmowymi, przekładnie boczne, Podwozie; zawieszenie zblokowane, 4 pary wózków z czterema ogumionymi kołami jezdnymi, 4 pary kół podtrzymujących górną część gąsienic, koła: napędowe z przodu, napinające z tyłu kadłuba, ogniwa gąsienic jednosworzniowe, jednogrzebieniowe o szerokości 23cm, podziałka 9,2cm, długość oporowa 270cm, rozstaw środków gąsienic 229cm, Instalacji elektryczna; jednoprzewodowa 12V, prądnica Lucas AT - 82 - 5, akumlatory 95Ah, Łączność; zewnętrzna - tarcze sygnalizacyjne systemu kpt. Słupskiego, wewnętrzna - w niektórych pojazdach laryngofon, Osiągi; moc jednostkowa do 12,8KM/t, nacisk jednostkowy 0,48kg/cm2, promień skrętu 13m, prędkość maksymalna 35 (32) km/h, zasięg po drogach 160km, w terenie 80 - 90km, pokonywanie przeszkód  - wzniesienia do 370, rowy o szerokości do 180 - 185cm, brody o głębokości do 90cm, ścianki o wysokości do 76cm

---