czołg lekki 10 TP (14 TP)

Fiasko zakupu czołgu Christiego sprawiło, ze postanowiono opracować własny wariant czołgu kołowo - gšsienicowego opierajšc się na dostępnych materiałach - prospektach reklamowych oraz notatkach i szkicach uzyskanych od Christiego przez kpt Rucińskiego. W końcu 1930 r w BK Br Pan c WIBI przystšpiono do wstępnego projektowania czołgu kołowo - gšsienicowego. W 1932 r opracowano zestawienie detali i rysunków konstrukcyjnych wozu, jednak niebawem dalsze projektowanie uległo znacznemu przyhamowaniu, gdyż konstruktorzy zostali obarczeni pracami zwišzanymi z modernizacjš dopiero co zakupionego czołgu lekkiego Vickersa i tworzeniem nowego modelu nazwanego poczštkowo VAU-33 (Vickers Armstrong Ursus - ulepszony model 1933), następnie za? 7TP. Niemniej w nowym BBT Br. Panc powrócono niebawem do zagadnienia budowy własnego typu czołgu kołowo-gšsienicowego, okrelanego teraz mianem pocigowego. Mimo, że w roku 1936 nie zakończono jeszcze ostatecznie projektu czołgu, został on włšczony do programu rozbudowy broni pancernej na lata 1936-1942. Kiedy w styczniu 1937 r. KSUS zatwierdził ten program (choć nieco ograniczony w stosunku do pierwotnych postulatów i założeń) czołg 10TP figurował w wykazie sprzętu przewidzianego dla batalionów czołgów czterech dużych oddziałów motorowych (OM; miały to być szybkie zwišzki brygadowe w rodzaju pó?niejszej Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej).Według ówczesnych założeń w skład takiego batalionu czołgów miała wejć - oprócz kompanii tankietek TK/TKS lub czołgów rozpoznawczych typu 4TP - także kompania 10TP liczšca 16 czołgów, łšcznie przewidziano budowę co najmniej 64 czołgów pocigowych (bez wozów rezerwowych) przeznaczonych do współdziałania z kawaleriš w wykonywaniu zadań sienicowego, okre?lanego teraz mianem

10TP miał, w stosunku do amerykańskiego pierwowzoru, znacznie szerszy kadłub (większej objętoci wewnętrznej) o zupełnie zmienionym kształcie przedniego pancerza; umożliwiło to nie tylko umieszczenie obok kierowcy karabinu maszynowego obsługiwanego przez strzelca przedniego ale także ustawienie nad przedziałem bojowym standardowej dwuosobowej wieży (konstrukcji Boforsa) stosowanej w czołto?ci 7TP i wyposażonej w znacznie nowoczeniejsze przyrzšdy celownicze i obserwacyjne Wszystko to sprawiło, że przy nieznacznie tylko zwiększonej masie ogólnej 10 TP miał silniejsze uzbrojenie, a takżonej w znacznie Problem jazdy na kołach i gšsienicach rozwišzano podobnie jak w konstrukcjach Christiego zdejmowano gšsienice i składano je na błotnikach Pierwsza para kół jezdnych miała zwrotnice i była kierowana Dla zwiększenia zwrotnoci i łatwiejszego wykonywania skrętów, druga para kół jezdnych podnoszona była do góry (możliwe, że przy pomocy siłowników urzšdzenia hydraulicznego). W ten sposób czołg miał się poruszać po drogach z utwardzoną nawierzchniš wykorzystujšc atut większej prędkoci maksymalnej. Gdy zachodziła koniecznoć zjechania z drogi należało założyć gšsienice, co wymagało zatrzymania czołgu i pracy jego załogi na zewnštrz Czas potrzebny na założenie gšsienic wynosił okołkszenia zwrotno?ci i łatwiejszego wykonywania Podczas jazdy bez gšsienic ostatnia para kół jezdnych była napędzana za pomocš doć skomplikowanej, wielostopniowej przekładni mechanicznej z kołami zębatymi, umieszczonej w zamknięty karterze spełniajšcym jednoczenie rolę wahacza ostatniego koł?ć skomplikowanej, Polscy konstruktorzy opracowali nowe, szersze gšsienice o większej podziałce, co nie pozostało bez wpływu na zmniejszenie wartoci redniego nacisku jednostkowego na podłoże, a co za tym idzie i na zwiększenie zdolnoci poruszania się czołgu po bezdrożach Nie bez znaczenia był fakt, że gšsienice te miały mniejsze opory przesuwu, nie były tak hałaliwe, miały większš trwałoć i mniejszš tendencję do spadania. Również koło napędowe gšsienic oraz sposób zaczepienia i przesuwania ogniw były oryginalnš, choć trzeba to przyznać doć skomplikowanš konstrukcjš, która w praktyce nie w pełni zdaływu na

Natomiast system kierowania czołgiem (sterowania mechanizmami skrętu -sprzęgłami bocznymi) przy pomocy hydraulicznych siłowników wspomagajšcych był rozwišzaniem naprawdę nowoczesnym znacznie ułatwiajšcym pracę kierowcy, pozwalajšcym - w porównaniu z konwencjonalnymi rozwišzaniami na tym polu - na uzyskanie większej manewrowoci prędkoci przeciętnego czołgu, co oczywicie nie pozostawało bez wpływu na wzrost ogólnych walorókszej manewrowo?ci prędko?ci przeciętnego czołgu, W roku 1937 WD przystšpił do budowy pierwszego prototypu czołgu 10TP. Prace nie posuwały Się tak szybko jak pierwotnie zakładano, gdyż cišgle jeszcze nie rozwišzano problemu silnika. Odpowiedniej jednostki napędowej o Żšdanej mocy -ponad 182,5 kW/250 KM - jak dotšd w Polsce nie produkowano, a oczekiwanie na skonstruowanie zabrałoby zbyt wiele czasu. Ostatecznie sprawę rozwišzano przez zakup w firmie Vimalert silnika American la France o mocy katalogowej -wg prospektów firmy -sięgajšcej 175,2 -179,6 kW/240-246 KM Po sprowadzeniu silnika do Polski i próbach na hamowni w Laboratorium BBT Br Panc okazało się jednak, że rozwija on moc mniejszš o blisko 22 kW/30 KM Mimo to zdecydowano się na jego użycie - nie było wyboru.

Pod koniec czerwca 1938 r montaż pierwszego prototypu 10TP byt na tyle zaawansowany, że zakończenie prac przewidziano na lipiec W zwišzku z tym kierownik BBT Br Panc płk Patryk O'BrIen de Lacy zwrócił się do szefa II Oddziału SG z wnioskiem o wyznaczenie odpowiedniej ochrony (w celu zachowania maksymalnej tajemnicy prób nowego modelu czołgu) w rejonie planowanych tras przejazdu i badań czołgu planowano ich rozpoczęcie od poniedziałku 4 lipca od godziny 8 rano a zakończenie po dwóch tygodniach, na trasie Ursus - szosa do Łowicza, a następnie w Puszczy Kampinoskiej Kierownikiem prób miał być major Gundlach, a jego zastępcami kapitan Kazimierz Gruner (kierownik WD) i kapitan Leon Czekalski (z działu prób i dowiadczeń Wydziału Projektób i do?wiadczeń Wydziału Projektów Panc). W zakończeniu stwierdzono, że jazda czołgiem na kołach jest praktycznie ograniczona jedynie do dróg twardej nawierzchni, wobec tego (mimo, że polski wóz miał koła jezdne szersze niż oryginał amerykański, z grubszymi bandażami gumowymi, zjechanie z drogi w teren powodowało grzę?nięcie czołgu) postulowano zrezygnowanie z tego rozwišzania wykorzystujšc uzyskane miejsce na zwiększenie zbiorników paliwa, a zmniejszenie ogólnej masy czołgu na pogrubienie pancerza. Podkrelono, że system kierowania czołgiem przy pomocy urzšdzeń hydraulicznych zasługuje na uwagę i rozpowszechnienie pod warunkiem modyfikacji sposobu doprowadzenia przewodów olejowych do sprzęgiełgu

Dane taktyczno  techniczne czołgu 10TP; Masa; 12,8t, Załoga; 4 ludzi, Wymiary [m]; długoć 5,4 szerokoć 2,55 wysokoć ?ć 5,4 szeroko?ć Uzbrojenie; 1 armata 37mm Boforsa, sprzężona z 1 ckm wz. 30 [kšt ostrzału poziomy 3600 pionowy 100 + 200], 1 km wz. 30 w kadłubie, zapas amunicji; 80 naboi do działka i 4500 do km, Przyrzšdy celownicze i obserwacyjne; 1 celownik optyczny lunetowy, 1 celownik peryskopowy, 1 peryskop obserwacyjny, 3 szczeliny obserwacyjne, Pancerz; spawany z płyt walcowanych o gruboci; kadłub przód boki i tył 20mm, dół i góra 8mm, wieża nitowana z płyt walcowanych o grubo?ci; kadłub Napęd; silnik ga?nikowy, 4 suwowy, 12 cylindrowy, American la France, pojemnoć 12.358 cm3, moc 153,3 kW/210 KM [katalogowa 179,6kW/246 KM] przy 2.800 obr./min, chłodzony cieczš?ć Paliwo; benzyna, pojemnoć zbiorników 130l, zuż?ć zbiorników 130l, zużycie 110 Układ napędowy; napędzane tylne koła, sprzęgło główne suche, wielotarczowe, sprzęgła boczne z hamulcami, sterowane hydraulicznie, Podwozie; 4 pary kół jezdnych z bandażami gumowymi zawieszone niezależnie na resorach sprężynowych, pierwsza para kierowana, druga podnoszona hydraulicznie, koła napinajšce z przodu, napędowe z tyłu, gšsienice o szerokoci ok. 350mm, podziałka 170mm, długoć oporowa ok. 3340mm rozstaw rodków gšsienic ok. 2240mm, w jednej gšsienice o szeroko?ci ok. Instalacja elektryczna 12V, jednoprzewodowa, pršdnica 300W, akumulatory 120Ah, Łšcznoć; radiostacja N2/C, telefon czoł?ć; Osišgi; moc jednostkowa 16,4 kM/t, nacisk jednostkowy 0,47 kG/cm-, prędkoć na kołach do 75 km/h, na gšsienicach 50 56 km/h, zasię?ć na kołach do 75 km/h, na gšsienicach 50 56

Lekki czołg szturmowy 14TP Niezależnie od pocigowego czołgu kołowo - gšsienicowego 10 TP, W programie rozwoju broni pancernych przewidziana była budowa podobnego wozu jednakże z pancerzem sięgajšcym gruboci 10 - 35 mm. Nosił on oznaczenie 14 TP i byt projektowany prawie równolegle z wozami 10TP. W trakcie prób tego ostatniego, inżynierowie prowadzšcy badania zgłosili wiele zastrzeżeń do skomplikowanej przekładni napędzajšcej koła W praktyce okazało się, że nie jest ona wykorzystywana ponieważ bez gšsienic czołg mógł się poruszać tylko po drogach z utwardzonš nawierzchniš próby zjechania. W teren kończyły się w zasadzie ugrzę?nięciem czołgu W tej sytuacji stosunkowo ciężkie urzšdzenie zajmowało niepotrzebnie miejsce w kadłubie i bezużytecznie obcišżało czołe W modelu czołgu 14 TP postanowiono zrezygnować z możliwoci jazdy na kotach miał to być czołg o podwoziu czysto gšsienicowym z poje mniejszymi zbiornikami paliwa zwiększajšcymi zasięg działania. Różnice wagowe uzyskane na skutek usunięcia dodatkowych przekładni postanowiono wykorzystać na pogrubienie pancerza, w wyniku czego w ostatecznym wariancie projektu przewidziano pancerz do 50 mm gruboci, a nie 35 mm jak pierwotnie zakłliwo?ci Projekt czołgu ukończono w poczštkach roku 1938 i przekazano do Warsztatu Dowiadczalnego dla realizacji. I tym razem na przeszkodzie stanšł brak silnika Amerykański, użyty do 10 TP okazał się zbyt małej mocy konstrukcja polska silnik mocy 300-400 KM, odpowiadajšcy żšdanym warunkom, a opracowywany przez konstruktorów działu silnikowego BS PZ Inż, inż Z. Rytla i J. Wernera, znajdował się dopiero w fazie prób i badań niedoskonałych i niepewnych jeszcze prototypów. W tej sytuacji trudno było brać go pod uwagę, toteż BBT Br Panc zaplanowało (jak się pó?niej okazało - zbyt optymistycznie) zastosowanie specjalnego silnika niemieckiej firmy Maybach który osišgał moc 300 KM. Informacje o tej jednostce napędowej otrzymano już po zbudowaniu prototypu 10 TP i natychmiast wszczęto pertraktacje na temat zakupu. Chociaż pod koniec roku 1938 WD wykonał już ponad 60% zespołów i częci czołgu 14 TP rozpoczęcie montażu prototypu oraz rozpoczęcie prób planowane na marzec 1939 r stale ulegało przesunięciom i opó?tkach roku 1938 i Rozmowy z firmš Maybach w sprawie zakupu 2 silników wraz z półautomatycznymi skrzyniami przekładniowymi przecišgane najwyra?niej przez stronę niemieckš długo nie mogły znale?ć pomylnego sfinalizowania az wreszcie przerwał pomy?lnego sfinalizowania az wreszcie O ile w odniesieniu do czołgu 10TP dysponujemy doć pełnym informacjami (w tym także fotografiami, pozwalajšcymi na odtworzenie wyglšdu w rysunkach), to materiały odnoszšce się do wozu 14TP sš zupełnie szczštkowe W sprawozdaniu o stanie broni pancernych przedstawianym na posiedzeniu KSUS w styczniu 1937 r zawarto charakterystyki różnych pojazdów w postaci szkiców bocznych z ogólnymi wymiarami oraz zasadniczymi danymi taktyczno technicznymi. W tych materiałach rysunek wozu 14TP jest identyczny z rysunkiem 10TP, jednak w pó?niejszych miesišcach mógł on ulec zmianie, bowiem konstrukcja znajdowała się ?ć pełnym informacjami (w tym

Dane taktyczno  techniczne czołgu szturmowego 14TP Masa; ok. 14t, Załoga; 4 ludzi, Uzbrojenie; 1 armata 37mm Boforsa, sprzężona z 1 ckm wz. 30 i 1 ckm wz. 30 z przodu kadłuba, docelowo nowa polska armata 47mm i nowo opracowane ckm chłodzone powietrzem [przypuszczalnie w nowej wieży], Pancerz; spawany z płyt walcowanych o gruboci przód 50mm, boki i tył yt Napęd; silnik gażnikowy, 4 suwowy, 12 cylindrowy Maybach, moc 219 kW/300 kM przy 2.800 obr./min, chłodzony cieczš, Osišgi; moc jednostkowa 21,4 km/t, prędkość ?ć do 50 Pozostałe dane, zwłaszcza wymiary podobne do czołgu 10TP.

---