Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych A. P. (1861 - 1865) , podr., s.120 - 127, mapa, s. 122 Oprac. RM „A więc to Pani jest tą małą kobietą, której książka wywołała tak wielką wojnę”.
A. Lincoln do autorki „Chaty wuja Toma”.
„Dając wolność niewolnikom, zapewniamy wolność ludziom wolnym”, Abraham Lincoln
Doktryna prezydenta Jamesa Monroe (1823)
Stany Zjednoczone deklarują, że nie będą ingerować w sprawy Europy
Stany Zjednoczone oczekują od państw europejskich przyjęcia zasady nieingerencji w sprawy obu Ameryk
1. Rozwój terytorialny Stanów Zjednoczonych w XIX w.
- etapy powiększania się terytorium Stanów Zjednoczonych (mapa w podr., s. 122)
▪ obszar 13 stanów założycielskich (między wybrzeżem Atlantyku i Appalachami)
▪ uzyskanie obszaru między Appalachami a rzeką Missisipi (na mocy traktatu paryskiego z 1783 r.
kończącego wojnę o niepodległość z Wielka Brytanią)
▪ odkupienie od Francji terytorium Luizjany w 1803 r. (obszaru między rzeką Missisipi a Górami
Skalistymi)
▪ odkupienie Florydy od Hiszpanii w 1819 r.
▪ przyłączenie Teksasu w 1845 r.
▪ odkupienie od Wielkiej Brytanii obszaru Oregonu w 1846 r. (północno - zachodnia część USA)
▪ przyłączenie obszarów Kalifornii, Nevady, Utah, Arizony, Nowego Meksyku (w wyniku wojny z
Meksykiem w l. 1846 - 1848)
▪ odkupienie Alaski od Rosji w 1867 r. (za 7,2 mln. $)
▪ przyłączenie Wysp Hawajskich w 1898 r. (w wyniku wojny z Hiszpanią)
- przyczyny powiększania się terytorium (w latach 1783 - 1860 terytorium państwa powiększyło się trzykrotnie)
• traktowanie obszarów zamieszkałych przez Indian jako „ziemi niczyjej”
• ogromna przewaga cywilizacyjno techniczna białych nad Indianami
• brak w Ameryce Północnej państw, które mogłyby skutecznie zahamować ekspansję terytorialną
Stanów Zjednoczonych
• gwałtowny wzrost liczby mieszkańców St. Zjedn. w XIX w. (15 - krotny, od 4 mln. w 1790 r. do
60 mln. w 1890 r., w latach 1830 - 1860 ok. 100 tys. emigrantów co roku napływało do St. Zjedn.),
tabela, w podr., s. 124
• szybki rozwój sieci komunikacyjnej przyśpieszający „pochód na Zachód” (w 1869 r. zakończono
budowę sieci kolejowej, która połączyła wschodnie i zachodnie wybrzeże kraju)
2. Przyczyny wojny secesyjnej - wojny Unii (północ) z Konfederacją (południe)
- dysproporcje w rozwoju gospodarczym i społecznym stanów północnych i południowych (tabela w
podr., s. 124)
▪ Północ: przemysł, burżuazja wielkoprzemysłowa, gospodarstwa rolne farmerów, brak niewolnictwa, ponad
20 mln. mieszkańców
▪ Południe: brak przemysłu, wielkie latyfundia ziemskie w posiadaniu rodów arystokratycznych,
niewolnictwo Murzynów, 9 mln. mieszkańców (w tym ok. 3 mln. niewolników murzyńskich)
- rywalizacja o wpływy w państwie dwóch partii politycznych (republikanów i demokratów) i
różnice programowe między nimi
▪ republikanie: wpływy na północy, zaplecze społeczne partii - burżuazja z północy, zwolennicy silnego
rządu federalnego (centralnego), zwolennicy zniesienia niewolnictwa Murzynów
▪ demokraci: wpływy na południu, zaplecze społeczne partii - wielcy plantatorzy z południa korzystający z
pracy niewolników, zwolennicy słabego rządu centralnego i szerokiego zakresu odrębności
poszczególnych stanów, zwolennicy utrzymania niewolnictwa Murzynów
- wzrost znaczenia abolicjonizmu (ruch polityczny i społeczny dążący do zniesienia niewolnictwa
Murzynów)
a) przyczyny abolicjonizmu (zob. wypowiedź Lincolna o niewolnictwie, podr., s.126):
• etyczne (zob. Harriet Beecher Stowe, Chata wuja Toma)
• gospodarcze (utrzymywanie niewolnictwa na południu kraju było sprzeczne z interesami
gospodarczymi burżuazji z Północy i hamowało rozwój gospodarczy państwa)
• polityczne (utrzymywanie niewolnictwa na południu było czynnikiem niesprzyjającym
spoistości państwa)
b) powstanie abolicjonisty Johna Browna w Wirginii w 1859 r. (zob. wiersz C. K. Norwida, Do
obywatela Johna Brown)
- wybór Abrahama Lincolna (z partii republikańskiej) na prezydenta Stanów Zjednoczonych (XI 1860)
- ogłoszenie secesji przez 11 stanów południowych (od XI 1860 do IV 1861) i zawiązanie przez nie
Konfederacji (ze stolicą w Richmond i prezydentem Jeffersonem Davis'em)
zob. mapę w atlasie historycznym - podział na stany Unii i Konfederacji mapa, s. 122
3. Przebieg wojny (Fort Sumter, 12 IV 1861 - Appomatox, 9 IV 1865), mapa, s. 122
atuty obu stron w wojnie secesyjnej
atuty Unii (potencjał przemysłowy, większa liczba ludności, ponad 20 mln.
atuty Południa (lepsza armia, wsparcie Wielkiej Brytanii)
znani dowódcy po obu tronach (Konfederacja: gen. Robert Lee, Unia: gen. William Sherman, gen. Ulysses Grant)
znaczenie bitwy pod Gettysburgiem (1 - 3 VII 1863), podr., s. 124
- „taktyka spalonej ziemi” gen. W. Shermana
wojna secesyjna jako pierwsza wojna totalna, podr., s. 123, 124, 125
cechy wojny totalnej: ogromne straty w ludziach i wielkie zniszczenia wojenne (ok. 600 tys.
ofiar w. secesyjnej), w bardzo szerokim zakresie walczące strony wykorzystują swój potencjał
przemysłowy i demograficzny, zastosowanie w wojnie w bardzo szerokim zakresie zdobyczy
technicznych i wynalazków (w wojnie secesyjnej, np. telegrafu i balonu), wojna totalna może
przybrać cechy wojny pozycyjnej
znaczenie „ustawy o domostwach” („ustawy o osadnikach” - „Homestead Act”) dla dalszego
przebiegu wojny (przyjęta przez Kongres Unii 21 V 1862 r., pozwalała każdemu obywatelowi
Stanów Zjednoczonych, który ukończył 21 rok życia, na zakup od państwa za niewielką
opłatą 160 akrów ziemi (ok. 64 ha), na nieskolonizowanych obszarach „dzikiego Zachodu),
znaczenie „ustawy o domostwach”: przyśpieszała kolonizacją „dzikiego Zachodu”,
miała przekonać do Unii mieszkańców Południa
- zniesienie niewolnictwa (podr., s. 127
• dekret prezydenta Lincolna znoszący niewolnictwo w stanach południowych z dniem 1 I 1863
• 13 poprawka do konstytucji znosząca niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych, uchwalona przez
Kongres w 1865 r.
- zakończenie wojny (kapitulacja gen. R. Lee pod Appomatox 9 IV 1865 r.) i zabójstwo prezydenta
Lincolna (15 IV 1865), podr., s. 125
4. Skutki i znaczenie wojny secesyjnej
ogromne straty w ludziach (także wśród ludności cywilnej) i zniszczenia wojenne po obu stronach konfliktu
spowolnienie tempa rozwoju stanów południowych po wojnie (w wyniku zniszczeń wojennych oraz bankructwa właścicieli plantacji po zniesieniu niewolnictwa)
ustawa o domostwach uchwalona w okresie wojny secesyjnej sprzyjała masowej kolonizacji „Dzikiego Zachodu”
zwycięstwo Unii nad Konfederacją zapobiegło rozpadowi Stanów Zjednoczonych na dwa państwa
trwałe zniesienie niewolnictwa Murzynów sprzyjało ich stopniowej asymilacji z białymi (ale nie w pełnym - jak dotąd - zakresie), nie zapobiegło jednak utrzymywaniu się silnych tendencji antymurzyńskich i rasistowskich oraz tzw. segregacji rasowej w niektórych regionach USA
(utworzenie w 1867 r. Ku - Klux - Klanu - tajnej organizacji antymurzyńskiej i rasistowskiej,
podr., s. 127), Murzyni będący analfabetami nie posiadali po wojnie secesyjnej praw wyborczych.
Meksyk w XIX wieku.
1. Wojna Meksyku ze Stanami Zjednoczonymi (1846 - 1848)
spór o Teksas między Meksykiem a Stanami Zjednoczonymi (przyłączenie T. do St. Zjedn. w 1845 r.)
utrata (w wyniku wojny) przez Meksyk na rzecz Stanów Zjednoczonych obszarów Kalifornii, Nevady, Utah, Arizony, Nowego Meksyku
2. Wojna domowa w Meksyku w latach 50 - tych i 60 - tych XIX w.
konflikt miedzy stronnictwem konserwatystów a stronnictwem liberałów - demokratów od 1854 r.
reformy prezydenta Benito Juareza - przywódcy liberałów - demokratów (m. in. konstytucja, zawieszenie spłaty długów Meksyku wobec europejskich wierzycieli w 1862 r., konfiskata majątków kościelnych)
interwencja wojsk francuskich Napoleona III w Meksyku w l. 1864 - 1867 na rzecz konserwatystów oraz próba przejęcia władzy przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga (brat Franciszka Józefa I) jako cesarza Meksyku
klęska wojsk francuskich oraz stracenie Maksymiliana przez rząd republikański prezydenta
Benito Juareza w 1867 r.
- udział Polaków w wojnie domowej w Meksyku
1