HIDTORIA POLSKIEJ ADWOKATURY - Zdzisław Krzemiński.

Corpus iuris civili z 534 r. - kodyfikacja stworzona przez Tryboniana, adwokata; wiele przepisów dot. adwokatów i pełnomocników. Digesta opracowywało: 1 urzędnik, 4 profesorów i 11 adwokatów. Prawicy kończyli 5 - letnią szkołę m . in. w Atenach i tam też przetłumaczono C.i.c. na grekę. IX/X w. na nowo opracowano ją w „Bazylice”.

Wpływy obce:

- wpływ z północy (justyniański, państwa słowiańskie, Wielkie Morawy) - książę wielkomorawski opracował razem z Metodem zbiór przepisów prawnych „Methiodus”. Wpływ został przerwany przez pojawienie się plemion madziarskich, które rozbiły Wielkie Morawy i założyły własne państwo odgradzając nas od krajów cesarstwa wsch.

- wpływ z zachodu (frankowski, z Saksonii i byłej Galii) - wybitni adwokaci: Ursulus, Gabinianus, Florus. Istniała korporacja adwokacka o ograniczonej liczbie członków i dotrwała do czasów państwa Franków. Przeniosła się do nas myśl o możliwości korzystania w sądzie z pomocy uczonych prawników.

- przyjęcie chrześcijaństwa - informacje o instytucjach prawa rzymsko - kanonicznego min. info o pełnomocnikach i obrońcach sadowych. W XIII w . przekształcenie się rzeczników, którzy pomagali stronie w przestrzeganiu zasad procesowych, w zastępców procesowych działających na podstawie pełnomocnictwa.

Funkcja patronalna - patron: właściciel ziemski, który ochraniał interesy chłopów lub innej ludności przed nieprawidłowościami adm. centralnej oraz w sądzie; związany z jakimś terenem. W Polsce: patron = adwokat; funkcja patrona zaczęła się przekształcać w funkcję administracyjną i mianem adwokata zaczęli nazywać samych siebie książęta, sołtysi, wójci, sędziowie (takie tytułowanie tych osób trwało gdzieniegdzie aż do XVIII w.) dlatego na faktycznego patrona mówiono już defensor, prokurator lub interlokutor.

J. Długosz, „Annales” z 1016 r. oraz Gall Anonim, „Kronika polska” - wzmianki, że Bolesław Chrobry nakazał wszystkim wdowom, małoletnim sierotom, ludziom wiejskim i ubogim wyznaczać obrońców, syndyków i oskarżycieli płatnych ze Skarbu Państwa; Chrobry zmuszony był tak nakazać ze względu na dużą liczbę skarg tych osób po tym jak utraciły one swych mężów, ojców i opiekunów na wojnie (sprawy zagarnięcia mienia itp.).

„Księga henrykowska” - pierwsza wzmianka o pełnomocnikach.

Przywilej z 1249 r. dla biskupa wrocławskiego Tomasza I. (wzmianka w Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski) - prawo wystąpienia pełnomocnika zamiast biskupa jako strony (do tej pory wystąpienie pełnomocnika nie zwalniało strony od osobistego stawiennictwa w sądzie).

Jadwiga Trzebnicka (1174 - 1243), córka hrabiego Metanu, żona Henryka Brodatego, matka Henryka Pobożnego, bohaterka spod Legnicy - spełniała niektóre czynności obrońcy, płaciła ze swego majątku grzywny za skazanych, broniła biedaków, interweniowała w interesie wieśniaków u notariusza Ludolfa o obniżenie świadczeń podatkowych. W XVI w. kobiety nie mogły występować w sądzie nawet we własnym imieniu.

Wiek XIV (monarchia stanowa):

Statuty Wiślicki 1347 - 1370 (statuty Kazimierza Wielkiego)- regulowały adwokaturę jako instytucję prawną, rozpowszechniły się jako podstawowe prawo polskie, świadczą o wysokim poziomie polskiej myśli prawniczej

Statut X „De procuratoribus sine interlocutoribus causarium in iudicia X:

„(…) każdy człowiek, niezależnie od stanu i okoliczności, może i powinien mieć adwokata, pełnomocnika lub rzecznika”, przepis ten gwarantuje prawo do obrony i ochrony praw podmiotowych każdemu człowiekowi, niezależnie od przynależności stanowej, w praktyce tak jednak nie było, zdolność procesową chłopów ograniczono do sądów dominalnych, w innych sądach mogli występować tylko ze swymi panami.

Statut ten został zredagowany z myślą o tym, aby przeciwdziałać nieprawidłowościom wymiaru sprawiedliwości, które wg. Kronik Długosza były ogromne!!!

Mimo wydania statutów, w niektórych miastach nadal stosowano prawo niemieckie (saskie i magdeburskie):

- przywilej piastowskiego księcia Henryka III z 1263 r. wprowadzał prawo zachodnie we Wrocławiu

- prywatny zbiór norm stosowanych w sądach krakowskich Bartłomieja Groickiego „Porządek sądów i spraw miejskich w Koronie Polskiej” z drugiej połowy XVI w.:

adwokaci są „jakoby sądowi rycerze (…)”

- „Zwierciadło saskie” - współudział adwokata w procesie, który ma otrzymać zapłatę z spełnienie swych obowiązków

- większe znaczenie miał pełnomocnik w sprawach cywilnych niż obrońca w sprawach karnych, ponieważ przyznanie się oskarżonego było „koroną dowodów”, których nie można było kwestionować a obrońca mógł jedynie prosić o łaskę i miłosierdzie (Constitutio Criminalis Karolina), stosowane tortury zmniejszały znaczenie obrońcy; tak było do czasów rewolucji francuskiej.

Sprawa z powództwa Kazimierza Wielkiego p-wko Zakonowi Krzyżackiemu o wydanie zagarniętych ziem i odszkodowanie ( 1338-1339):

- pełnomocnik strony powodowej - mistrz Bertold z Raciborza, syn Alberta z Raciborza, prawnik i prokurator króla

- w imieniu Zakonu - mistrz Jakub, pleban z Arnoldendorfu

- papież Benedykt XII ustanowił sąd w Warszawie na skutek skarg Dzierżka Pakosławca, które przedstawił mu on w Rzymie w 1337 r.; dlatego taki sąd ponieważ Warszawa nie podlegała królowi i była przez to neutralna

- sędziowie to wysocy duchowni: Galhard de Carcerubus z Chartres, licencjat prawa Piotr - syn Gerwazego i legat Stolicy Apostolskiej.

- termin rozprawy: 4.02.1338 r.

- sędziowie badali dowody przez ok. 1,5 roku (przesłuchali 126 świadków)

- wyrok ogłoszony 15.09.1339 r. -sąd uwzględnił powództwo odszkodowawcze w całości i zasądził na rzecz króla 194.500 grzywien i zobowiązał Zakon do wydania ziem: pomorskiej, włocławskiej, brzeskiej, dobrzyńskiej, chełmińskiej i Michałowskiej, od Zakony zasądzono koszty procesu w wys. 1.600 grzywien

Wiek XV (średniowiecze):

Dwa słynne procesy: król Władysław Jagiełło w sprawie z Zakonem Krzyżackim i pokrzywdzeni mieszczanie krakowscy, oskarżeni o zabójstwo Jana z Tęczyna.

Sławni pełnomocnicy i obrońcy:

- Paweł Włodkowic - zyskał sławę w skali światowej

- Jan Oraczewski

- Jan Ostroroga

- Jan Rytwiański

- Andrzej Łaskarz

- Jakub Szadka

(trzej ostatni byli zastępowali króla w słynnym procesie o sukcesję mazowiecką)

Zakaz Władysława Jagiełły z 1423 r. - sędziom nie wolno pełnić funkcji adwokackich.

- o dopuszczeniu do pełnienia funkcji pełnomocnika lub obrońcy przed sądem decydował skład orzekający

- w poważniejszych sprawach podsądni korzystali z pomocy „uczonych prawników” po Uniwersytecie Krakowskim lub U. w Pradze

- uniwersytet Krakowski - założony w 1364 r., 6 - letnie studia prawnicze, główny przedmiot to prawo kanoniczne wykładane z pkt. widzenia doktryn kościelnych C.i.c., uczono aby mówca powoływał się zawsze na znane autorytety co hamowało twórcze myślenie

Paweł Włodkowic:

- pochodził ze wsi Brudzeń (ziemia dobrzyńska), napadniętej przez Krzyżaków

- ukończył wydz. prawa na U. w Pradze w 1396 r., studiował tez w Padwie, bakałarz dekretów (prawa kanonicznego)

- zyskał sławę występując przed sądem soborowym w Konstancji (1414 - 1418) jako pełnomocnik Władysława Jagiełły w sporze z Zakonem Krzyżackim; znał tą sprawę bo już w 1412 r. zastępował księcia Janusza Mazowieckiego w postępowaniu rozjemczym z Zakonem w Budzie

- przygotował na nią trzy pisma procesowe (dwa w 1415 r. i trzecie w 1416 r.), w których zarzucał Krzyżakom herezje mówią, że są sektą

- w imieniu Zakonu: Jan Falkenberg i Jan Bambergii

- zaliczał prawo do obrony do naturalnych praw podmiotowych człowieka

- podnosił wysoką rangę kontradyktoryjności procesu

- dzięki niemu aresztowano Falkenberga jako heretyka a zarzuty Falkenberga pod adresem Polski i króla Jagiełły, Komisja uznała za bezzasadne

- sławne jego pisma procesowe z Wrocławia, związane z prowadzeniem sporu przed Zygmuntem Luksemburczykiem: pismo Oculi, pismo odwołujące do papieża oraz list do Zbigniewa Oleśnickiego napisany w 1432 r. z Padwy.

Sprawa o zabójstwo Andrzeja z Tęczyna:

- zabity przez krakowskich mieszczan w dniu 16.07.1061 r.

- podczas odbierania zbroi od płatnerza pobił go i w wynikłych z tego rozruchach zabito go w kościele franciszkańskim

- oskarżał syn zabitego i żądał gardeł winnych oraz odszkodowania w wys. 80.000 grzywien

- pierwsza rozprawa w Nowym Korczynie 6.12.1461 r. i nie było na nich obecnych oskarżonych

- był to proces przeciwko mieszczanom krakowskim, bez nazwisk oskarżonych!

- nie wyznaczono obrońców z urzędu

- po rozpoczęciu procesu Jan Oraczewski oświadczył, że będzie bronił krakowskich mieszczan

- Oraczewski zarzucił niewłaściwość sądu sejmowego, ponieważ zgodnie z przywilejem z 7.12.1358 r. tego typu sprawę powinno się rozstrzygać wg. Prawa miejskiego, ale Oraczewski nie miał pełnomocnictwa i został zignorowany

- na następną rozprawę z pełnomocnictwami stawili się Piotr Hers Głowacz i Adam

- sąd wydał wyrok ogólny zgodny z żądaniami oskarżyciela

- w zw. z tym król zażądał wydania winnych a ponieważ winnych z nazwisk nie było, zażądał wydania burmistrza Krakowa i 8 innych jeszcze osób; 15.01.1462 r. ścięto 6 osób w tym burmistrza.

Rzeczpospolita szlachecka.

Przywileje nieszawskie:

- wydane przez Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta

- pierwszy z 1454 r. a ostatni ujmujący wszystkie w całość z1496 r.

- wpłynęły na przekształcenie monarchii w rzeczpospolitą szlachecką

- rozpoczęły rozwój adwokatury - zaczęły się tworzyć korporacje adwokackie

- uniezależniły wymiar sprawiedliwości od króla i możnowładców

- szlachta uzyskała prawo wybierania kandydatów na sędziów i pisarzy sądowych

- art. 1: „nikt nie będzie więziony bez wyroku sądowego, który musi być zgodny z prawem

- podnosiły autorytet sędziów, kontradyktoryjność procesu i znaczenie obrońcy w procesie

- instytucja obrony z urzędu

- zakaz wygłaszania zbyt długich oracji

- zaczęli pojawiać się zawodowi zastępcy procesowi - prokuratorzy (ich obowiązki uregulowano dopiero w 1543 r. w konstytucji sejmu krakowskiego)

- to miało wpływ na tworzenie się korporacji adwokackich

Wiek XVI (renesans).

- duży rozwój adwokatury

- powrócono do spuścizny starożytności i rozwinęło się szkolnictwo wyższe (Akademii Krakowskiej i Zamojskiej)

- hasła reformacyjne wzmagały tendencje demokratyczne

- Bartłomiej Groicki w „Porządku sądów i praw miejskich w Koronie Polskiej” pisze już po polsku i podkreślał znaczenie adwokatów w procesie cywilnym

Uchwalono akty ustawodawcze dot. pełnomocników i obrońców:

1. uchwała sejmu radomskiego 1505 r. „De malo prokuratorio” dot. przedstawiania w sądzie niewłaściwie sporządzonych pełnomocnictw

2. konstytucja sejmu Piotrowskiego 1511 r. „De potestate procuratoris” dot. ograniczenia uprawnień pełnomocników m In co do inskrypcji (wpisy w ks. wieczystych)

3. konstytucja sejmu krakowskiego 1543 r. „Procuratores mercenarii” dot. zaprzysięgania płatnych prokuratorów i zabraniania im prowadzenia niesłusznych procesów (np. dochodzenie wygórowanych odszkodowań) a w razie zuchwałości pełnomocnicy i obrońcy mogą być pozbawieni dekretem królewskim uprawnień występowania przed sądem

4. ordynacja Zygmunta Augusta ok. 1548 r. dot. taryfy adwokackiej

5. ordynacja Zygmunta Augusta 1559 r. „Mandatu super procuratoribus causarum” dot. regulacji prawnej i obowiązków zawodowych adwokatów w sądzie królewskim i sejmowym taryfy adwokackiej.

Dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego „Commentariorum de Republica emendanda” w jez. łacińskim, wyd. w Bazylei w 1554 r.; księga II „O prawach”, rozdział XVII „O oskarżeniu i obronie tak w sprawach prywatnych jak i publicznych, o cenzorach i rzecznikach sądowych” - krytyka adwokatów i postulaty:

1. rozwlekłość mów sądowych, które przeszkadzają wymiarowi sprawiedliwości

2. wywieranie presji na sąd przez przychodzenie do sądu tłumnie i z bronią

3. niedostateczna obrona sądowa praw ludzi niższego stanu

4. ustanowienie pełnomocników procesowych i pełnomocników pokrzywdzonych jako oskarżycieli z urzędu

5. znaczenie społecznej adwokatury

6. zwięzłość i przejrzystość przepisów prawnych, przy czym brak tego wykorzystują adwokaci

7. urzędowe doprowadzenie doi istnienia adwokatów (rzeczników) przysięgłych i do wydania taryfy adwokackiej .

Wiek XVII (barok).

- rzeczywisty rozkwit i szczytowe stadium adwokatury przedrozbiorowej

- duża liczba pełnomocników i obrońców

- duże znaczenie miały trybunały i inne sądy

Legislacja (dot. tylko Poznania):

1. wilkierz poznański z 8.06.1663 r. dot. przygotowywania się obrońców do rozpraw

2. wilkierz poznański z 20.101.1665 r. dot. zaprzysięgania obrońców sądowych

Proces:

- oskarżony Jerzy Lubomirski, marszałek wielki i hetman polny konny, który na sejmach w latach1661 i 1662 zwalczał królewski program naprawy państwa i wyzyskiwał związek wojskowy (tzw. Związek Święconego) we własnym interesie (zdrada stanu)

- królewski sąd sejmowy, przewodniczył król Jan Kazimierz

- rozpoczęcie procesu - 5.12.1664 r.

- Lubomirski nie stawił się i nie wysłał swoich obrońców

- oskarżający wielki koronny Jan Tański żądał wydania wyroku zaocznego, skazującego na utratę godności, urzędów, życia i czci oraz konfiskatę majątku pochodzącego z piastowanego urzędu

- zapadł wyrok zaoczny

- następnego dnia sprzeciw od wyroku złożony przez obrońcę i odroczenie sprawy

- 9.12.1664 r. wniosek syna oskarżonego - Stanisława Lubomirskiego o obrońcę z urzędu - sąd uwzględnił wniosek i wyznaczył nań Stanisława Zestelińskiego oraz Andrzeja Mniszcha

- mimo dobrej obrony zapadł wyrok skazujący (do skazania jednak nie doszło bo Lubomirski uciekł za granicę).

Okres kontrreformacji (Śląsk od końca XVI do połowy XVIII w.).

Pierwsi pełnomocnicy - na Śląsku.

- przez wzrost tendencji absolutystycznych rozwój adwokatury był zahamowany

- część adwokatury była przeciwna cesarzowi niemieckiemu a sprzyjała ewangelickiemu Janowi Chrystianie

- chłopi występowali przeciwko swoim panom a pomagali im adwokaci z urzędu

- siedziby adwokatów znajdowały się w księstwach: wrocławskim, świdnickim, jaworskim i głogowskim i tam prowadzili kancelarie adwokaci zaprzysiężeni i zwyczajni

- we Wrocławiu działało 4 adwokatów zaprzysiężonych i bliżej nieokreślona zwyczajnych

- zaczęły się spory kompetencyjne między Urzędem Wyższym (Oberamt) a miastem i tak w 1688 r. UW zakwestionował orzecznictwo miejskie w stosunku do urzędników cesarskich

a w latach 1705 i 1706 wybuch spór jakiej jurysdykcji powinni podlegać adwokaci; zaprzysiężeni chcieli podlegać UW a zwyczajni władzom miejskim; wrocławski Senat zwrócił się z tym zapytaniem do władz centralnych i cesarska administracja ustosunkowała się negatywnie do propozycji podporządkowania adw. UW.

Wiek XVIII.

Nowa ustawa o ustroju adwokatury z 1707 r. „sankcje”:

- była wymierzona przeciwko ewangelickim adwokatom ponieważ możliwość stawania przed sądami śląskimi dawała tylko adw. zaprzysiężonym a zaprzysiężenie było możliwe po zdaniu egzaminu (egzamin przeprowadzali adw. już zaprzysiężeni) i zweryfikowaniu przydatności zawodowej kandydata - dobrze wychowany i niekłótliwy (w pierwszej kolejności powoływano na adw. zaprzysiężonych katolików ze zdolnością do prowadzenia spraw prawnych).

Upadek I RP.

Okres saski (dynastia Wettynów, 1697 - 1763).

- regres poziomu fachowego i wartości moralnych adwokatury

- brak kwalifikacji zawodowych zastępowany był najgorszego typu manierami i kruczkami procesowymi

- nagminny charakter przybrały „tumulty” na rozprawach skierowane przeciwko sędziom i stosowane między palestrantami

- pojawiło się dużo przepisów (konstytucji) dot. organizacji zawodu adwokackiego oraz zasad pracy adwokackiej oraz przepisów dyscyplinarnych i incompatibilia:

* wprowadzono ograniczenie liczby patronów w poszczególnych sądach

* zakaz umów de quora litis,

* zakaz zatrzymywanie akt i dokumentów klientowskich

* dwuletni zakaz obejmowania funkcji sędziego przez patrona, który wystąpił z palestry

ale i tak przepisy te nie były przestrzegane.

Okres reform ustrojowych.

Józef Wyciski - w 1767 r. został wybrany na posła z Kościerzyny i 27.02.1768 r. jako jedyny zgłosił protest przeciwko wywiezieniu do Rosji biskupa Sołtyka, który stał się podstawowym dokumentem konfederacji barskiej, której głównym organizatorem był adw. lubelski Józef Puławski

- autor hymnu polskiego

- został konsolidarzem generalnym konfederacji

- następnie jako pułkownik konfederacji pełnił misje zagraniczne.

- następnie senator - wojewoda Królestwa Polskiego i prezes SN

Kodeks Zamoyskiego:

- ok.1776 r. - rozpoczęcie prac nad kodeksem praw

- komisja pod kierunkiem kanclerza Andrzeja Zamoyskiego, w skład m in adw. Michał Węgrzecki i Antoni Rogalski, sekretarz - Józef Wybicki

- w art. XIII (w 27 paragrafach) określał zasady wykonywania zawodu adwokackiego:

1. kwalifikacje moralne i fachowe

2. trzyletnia praktyka w kancelarii sądu lub urzędu oraz u patrona, kandydat na patrona zdawał egzamin przy sądzie lub urzędzie gdzie miał piastować zawód, zdany egzamin = możliwość występowania przed sądami i instancji a po dobrej opinii ogółu patronów i ponownym egzaminie = możliwość występowania przed instytucjami wyższymi

3. przewidywał rotę przysięgi dla patrona

4. możliwość zawieszania patrona w czynnościach dyscyplinarnie od postawienia mu zarzutów do oczyszczenia go z nich

5. forma pełnomocnictwa

6. obrona z urzędu

7. możliwość korzystania max z trzech obrońców na raz

8. patron nosił tytuł „wielmożnego”

9. możliwość udzielania substytucji

- został odrzucony przez sejm

Konstytucje:

- nieskazitelność

- „osiadłość”

- niezależność od służby najemnej

- kara skreślenia z listy z przekupienie sędziego

- kara 1000 grzywien za przybycie do sądu pijanym

- obowiązek pełnego cytowania przytoczonych źródeł prawnych

Ordynacja sanockiego Sądu Ziomskiego z 1765 r.:

- przeciwnika należy cierpliwie wysłuchać

- to co się słyszało, dokładnie rozważyć

- przytaczając swe zarzuty, wreszcie zakończyć

- w 1786 r. zakaz zawierania umów o procentowe wynagrodzenie oraz zakaz nabywania dóbr od klientów.

Walka o prawa miasta.

Walczono o odzyskanie dawnych praw, z których miasta zostały ograbione przez panujący system władzy szlacheckiej.

Najbliżsi współpracownicy prezydenta miasta Warszawy Jana Dekreta:

- adw. Michał Świnarski Borakowski (syndyk miejski) -opracował dwa podstawowe sformułowania postulatów miejskich: 1) „Wiadomość o pierwiastkowej miast zasadzie w Polszcze, ich szczególnych przywilejach i wolnościach oraz o przyczynach upadku tychże miast”, 2) „Do najjaśniejszych stanów Sejmujących przed poprawę rządu krajowego”.

- adw. Michał Wulfers (syndyk miejski)

- adw. Adam Mędrzezcki

- adw. Walenty Lalalewicz

- adw. Franciszek Barss - wydał broszurę „Bezstronne uwagi nad mową JW. Jezierskiego”

- adw. Antoni Wincenty Mianowski

Zjazd delegatów miejskich z Korony i Litwy, Warszawa 24.11.1789 r.:

- 272 delegatów z 141 miast

- podstawą zjazdu była praca adw. Mędrzeckiego, Świnarskiego, Barssa i Mianowskiego pt. „Prawa miast polskich do władzy prawodawczej, wykonywającej i sądowniczej”

- czarna procesja delegatów miejskich

- Świnarski przygotował projekt aktu zjednoczenia miast w dniu 27.11.1798 r.

- na koniec wybrano komitet wykonawczy złożony z plenipotentów miast prowincji wielkopolskiej, małopolskiej i litewskiej w skład którego weszli m. in. adw. Świnarski, Mędrzecki, Barss, Ignacy Grabowski

- skutkiem zjazdu było uchwalenie 18.041791 r. „Prawa o miastach”, które utorowało drogę Konstytucji 3 Maja

Przeciwnicy Konstytucji 3 Maja:

- adw. Tomasz Dłuski - ostatni podkomorzy lubelski,

początkowo przywódca obozu Czartoryskich, ale jako poseł przeciwstawiał się szybkiemu przeprowadzeniu reform, sekretarz króla Stanisława Augusta, nie przystąpił do konfederacji targowickiej

Zmiany przepisów ustrojowych o adwokaturze (częste):

- sejm grodzieński (1726 r.) - do palestry trybunalskiej mają dostęp tylko szlachcice a w 1764 r. ograniczenie to wprowadzono w stosunku do wszystkich sądów

- ograniczenie szlacheckiego pochodzenia (1768 r.) jedynie do palestry przy trybunałach głównych, ziemskich i grodzieńskich

- otwarcie drogi mieszczanom drogi do palestry (1791 r.) przez zniesienie ograniczenia szlacheckiego

- 1793 r. nowe ograniczenie przy wpisach do palestry przy Trybunale

Procesy:

- przed sejmem przeciwko Kuźmie i innym oskarżonym o porwanie króla Stanisława Augusta, najpiękniejszą mowę obrończa wygłosił sam Stanisław August

- o zdradę przeciwko Adamowi Ponińskiemu, materiały oskarżycielskie przygotowywał Barss

Mieszczańscy przywódcy - adwokaci nobilitowani uchwałą sejmową z 1790 r.:

- Franciszek Barss

- Michał Wulfers

- Walenty Palewicz

Powstanie kościuszkowskie.

- Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji 3 Maja - założyciele: Barss, Mędrzecki, Świnarski

- Rada Tymczasowa Zastępcza (doradczy rząd przy Naczelniku) - w skład: Wulfers, Wybicki, sekretarz Rady: Palewicz

Wybicki został delegatem rządu przy gen. Mokronowskim a później przy Henryku Dąbrowskim.

Wulfers, w czerwcu w Warszawie został powieszony przez tłum, oskarżony o spiskowanie z królem (oskarżenia były bezzasadne i opierały się na fakcie odbycie kurtuazyjnej wizyty u króla Stanisława Augusta wraz z Wybickim na polecenie Kościuszki!).

Barss, przyjaciel Kościuszki, został skierowany jako przedstawiciel dyplomatyczny powstania do Paryża w celu przeprowadzenia rozmów z rewolucyjnymi władzami Francji o udzielenie pomocy politycznej, militarnej i finansowej (zadanie udało mu się spełnić); uratował Konopkę przebywającego wówczas we Francji.

ZABORY.

- wzrost liczby wybitnych adwokatów

- przejmowanie przez adwokaturę przewodnictwa spraw społeczno - narodowych z rąk ziemiaństwa i duchowieństwa

- adwokaci zdobywali uznanie nawet u zaborców

Powody, dla których osoby z wykształceniem prawniczym pragnęły zostać adwokatami:

- durze zapotrzebowanie na pomoc prawną związane z niechęcią władzy zaborczej do narodu polskiego

- niechęć prawników do pracy w administracji i sądownictwie zaborczym

- Izba Sądowa w Warszawie w 1876 r. wypowiedziała się za powołaniem w Warszawie samorządu adwokackiego

- w połowie XIX w. przeprowadzono reformy w ustawodawstwie i reorganizację adwokatury

- polscy adwokaci występowali często w procesach politycznych wspólnie z adwokatami narodowości zaborców

- adwokaturę polską stanowili tylko adwokaci polscy

Działania wpływające na polską adwokaturę:

1. po upadku powstania kościuszkowskiego (listopad 1794 r.) wkraczające do Warszawy wojska rosyjskie przywróciły ustrój sądowy Polski sprzed okresu Sejmu Czteroletniego

2. po trzecim rozbiorze (styczeń 1795 r.) Prusacy, którzy zajęli Warszawę, w 1797 r. wprowadzili procedurę pruską

3. w okresie Księstwa Warszawskiego (1807 - 1815) na jego terenie wprowadzono w 1808 r. procedurę francuską co było zasługą ministra sprawiedliwości Feliksa Łubieńskiego:

- Rada Stanu jako Sąd Kasacyjny

- system sądownictwa oparty na zasadzie niezawisłości wyrażonej w art. 1

- nowa (trzy stopniowa) organizacja adwokatury:

1) przy trybunałach I instancji - patroni: o nominacji decydował minister sprawiedliwości

2) przy sądach apelacyjnych - adwokaci: o nominacji decydował minister sprawiedliwości

3) przy Sądzie Kasacyjnym - mecenasowie: o nominacji decydował król Fryderyk August; maksimum dwunastu mecenasów; po zniesieniu w Warszawie SN zamieniono ten tytuł na „obrońców przy Warszawskich Departamentach Rządzącego Senatu”.

- Łubieński proponował stworzenie izb adwokackich w Warszawie i Płocku ale Sejm nie uchwalił ich i adwokatura podporządkowana była nadzorowi sądowemu (postępowanie dyscyplinarne w sprawach adwokackich uregulowane było w przepisach organizacyjnych Sądu Kasacyjnego z 3.04.1810 r.)

- zmiany Łubieńskiego utrzymały się do 1876 r. kiedy to wprowadzono w Królestwie ustawę rosyjską z 1864 r.

- dzięki działalności naukowej Szkoły Prawa i Administracji oraz dzięki obowiązkowym praktykom z egzaminów kwalifikacyjnych na patronów i adwokatów - podniósł się poziom fachowy palestry

- obrońcy nie posiadający odpowiedniego wykształcenia mogli jedynie występować w sądach pokoju

Zabór pruski (do 1878 r.).

- Traktat wiedeński powołał do życia Wielkie Księstwo Poznańskie, w którym Polacy mieli możność utrzymania własnych narodowych tradycji i instytucji (dotyczy również system działania sądów i adwokatury)

- ale postępująca germanizacja spowodowała, że w 1816 r. rozciągnięto na teren Księstwa moc obowiązującą ustaw zawartych w Allgemeines Landrecht (w tłumaczeniu polskim: „Powszechne Prawo Krajowe dla Państwa Pruskiego”)

- a w 1835 r. sądownictwo zorganizowane było już na wzór pruski

- rozpoczęła się walka adwokatów polskich o stosowanie w sądownictwie i administracji języka polskiego:

* rozpoczęta w 1827 r. przez Andrzeja Niegolewskiego interpelacją w sejmie pruskim

* adw. Przepałkowski z Poznania powołując się na niedostateczną znajomość j. niemieckiego uzyskał prawo przemawiania przed sadami niemieckimi w języku łacińskim

* adw. Jakub Krotowski, gdy sądy niemieckie odmawiały przyjmowania od niego pism procesowych w j. polskim, kierował je do sądów za pośrednictwem pruskiego ministra sprawiedliwości z powołaniem się na treść traktatu wiedeńskiego

* adw. Krotowski w 1841 r. organizował stałe publiczne zebrania o charakterze popularno - naukowym dot. tematyki prawnej

Pruska ordynacja adwokacka (1878 r.):

- samorząd adwokacki - izby adwokackie przy sądach apelacyjnych

- odebrała adwokatom całkowicie charakter urzędników

- wysokie wymagania kwalifikacyjne: studia zakończone egzaminem refenderskim i 46 - miesięczna aplikacja zakończona egzaminem asesorskim

- obowiązek aplikacji sądowej koniecznej do wpisu adwokackiego

- kontrola ministerstwa sprawiedliwości a w instancji odwoławczej - Sądu Rzeszy

- ograniczyła ona dostęp Polaków do adwokatury

- obowiązywała w zachodnich województwach Polski do 1932 r.

Królestwo Polskie do powstania listopadowego.

- w 1815 r. otrzymało od Aleksandra I konstytucję

- dwie tendencje:

1) obrona interesów polskich w ramach cesarstwa przy zachowaniu w stosunku do niego zasadniczej lojalności (starsze pokolenie) - adwokaci współpracowali z księciem Adamem Czartoryskim i Andrzejem Zamoyskim, twórcą Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego,

2) zerwanie wszelkich związków państwowych z Rosją i odbudowanie całkowicie odrębnego państwa (młodsze pokolenie) - adwokaci uczestniczyli w ruchach konspiracyjnych

- adwokat w Towarzystwie Filaretów w Wilnie: Stanisław Kozakiewicz

- adwokaci w Związku Wolnych Polaków w Warszawie: Ksawery Bronikowski i Józef Kozłowski

- adwokat skupiony wokół Waleriana Łukasińskiego: Jakub Szreder współzałożyciel Towarzystwa Patriotycznego i oskarżony w pierwszym procesie tego Towarzystwa w 1822 r.; drugi proces Towarzystwa - tzw. proces sejmowy w 1827 r., oskarżeni m. in. trzej prawnicy nieadwokaci: Wojciech Grzymała - urzędnik Rady Stanu, Andrzej Plichta - syn adwokata warszawskiego i ksiądz Konstanty Dembek; obrońcy: Dominik Krzywoszawski, Marceli Tarczewski, Wincenty Topór Matuszewski i Jan Tadeusz Wołowski; obrona polegała na odrzuceniu zarzutu zdrady stanu przy jednoczesnym nie kwestionowaniu, że oskarżeni chcieli zjednoczyć przedrozbiorowe ziemie polskie - odnieśli sukces.

Powstanie listopadowe.

- bezpośrednim impulsem do wybuchu był spisek Piotra Wysockiego w Szkole Podchorążych, z którym bezpośrednio byli związani adwokaci: Ksawery Bronikowski i Maurycy Mochnacki - syn Bazylego Mochnackiego, uczestnika powstania kościuszkowskiego

- swą działalność ujawniło Towarzystwo Patriotyczne kierowane przez adwokatów:

Ksawerego Bronikowskiego - redagował czasopisma Towarzystwa Pt.: „Kurier Polski”, „Patriota”, „Wolny Polak” i był wiceprezydentem Warszawy

Józefa Kozłowskiego

Jana Czyńskiego - wchodził w skład redakcji „Nowej polski” i reprezentował stanowisko antyrządowe co doprowadziło do procesu przeciwko niemu ale został uniewinniony.

- oficerowie Gwardii Narodowej odznaczeni Virtuti Militari adwokaci: Kacper Tochman i Ozjasz Lublinem

Adw. Jan Olrych Staniecki - reprezentował politykę „prowłościańską”, domagał się uwłaszczenia chłopów, zakładał spółdzielnie rolnicze i chłopskie towarzystwa oświatowe, w rządzie Bonawentury Niemojewskiego (ostatnim rządzie powstańczym) był ministrem sprawiedliwości, wyemigrował z kraju.

Wiosna ludów (1846 - 1848).

Wielkie Księstwo Poznańskie.

- czynnych zaledwie siedmiu adwokatów

- adwokaci czynni członkowie lóż wolnomularskich: Wawrzyn Wierzbiński, Ignacy Milewski z Kalisza, Feliks Topiński z Tarnowa, Jakub Szreder

- Ludwik Mierosławski przygotowywał w Wielkopolsce wybuch powstania na rok 1846 ale przygotowania te zakończyły się fiaskiem i Mierosławskiego aresztowali Niemcy; próbę odbicia go z cytadeli podjął adw. Władysław Niegolewski ale i to się nie udało a Niegolewski trafił z pozostałymi na ławę oskarżonych

„Proces olbrzym”(Riesenprozess, pierwszy proces moabicki):

- przed berlińskim sądem

- oskarżeni 251 Polaków o zdradę stanu

- jako obrońcy niemal wyłącznie adwokaci niemieccy

- jako jedyny Polak obrońca - Henryk Szuman, który był dowódcą utworzonej na terenie Berlina polskiej kompani akademickiej

- proces z zachowaniem zasady jawności i ustności

- więźniów moabickich wypuszczono i po tym fakcie na terenie Poznania ujawnił się Komitet Narodowy, w którego skład wchodzili adwokaci - Jakub Krotowski, Władysław Niegolewski, Michał Słomczewski z Kalisza i Henryk Szuman

Krotowski - był przedstawicielem antyniemieckiego stanowiska i gdy Komitet wszedł z Niemcami w pertraktacje kapitulacyjne, zbuntował się, objął dowództwo oddziału i przez pewien czas osobiście prowadził walkę partyzancką, organizując m. in. „Rzeczpospolitą Mosińska”; wkrótce potem został wybrany na posła do sejmu pruskiego ale wobec Zyt dużych kompromisów Koła Polskiego złożył mandat.

Niegolewski - dr praw i adwokat w Poznaniu, bronił Krotowskiego i Florentyna Lisieckiego w procesie o zdradę stanu zaś sam stawał jako oskarżony pod takim zarzutem trzy razy; wraz z Karolem Marcinkowskim założył Towarzystwo Przyjaciół Nauk i był współzałożycielem Towarzystwa Oświaty Ludowej w Poznaniu w 1872 r.; w 1848 r. jako członek Komitetu Narodowego został delegowany przez sesję przygotowawczą do parlamentu niemieckiego we Frankfurcie nad Menem gdzie spotkał się z adw. Florianem Ziemisłowskim z Lwowa reprezentujący galicyjski Komitet Narodowy

- w powiatowych komitetach narodowych zasiadali w 1848 r. adwokaci: Antoni Trąmpczyński i Florentyn Lisiecki, przyszli posłowie do sejmu pruskiego i Rzeszy.

Galicja.

Działalność adwokatów:

- Stowarzyszenie Ludu Polskiego - miało najszerszy zasięg działań wśród inteligencji, jego komórki organizacyjne zostały rozbite w latach 1841 - 1845 i wielu adwokatów skazano za działanie w nim na karę śmierci: Dominika Gembarzewskiego, Rudolfa Hefern, Leona Koreckiego, Tomasza Rayskiego, Karola Schneidera, Franciszka Smolka, Floriana Ziemiałkowskiego, i Leona Mazurkiewicza.

- na terenie Krakowa skazano w 1847 r. Dziekana Rady Adwokackiej w Krakowie Mikołaja Kańskiego za aktywny udział w organizowaniu powstania chochołowskiego oraz za współpracę z Edwardem Dembowskim.

Memoriał napisany w kancelarii adw. Franciszka Smolki:

- był punktem wyjścia rewolucji marcowej we Lwowie

- napisany przez Franciszka Smolkę i jego współpracowników adw. Heferna i Ziemiałkowskiego

- postulaty: powszechnej amnestii politycznej, rewizji konstytucji, zniesienia cenzury, powołania do życia publicznego ustnego sądownictwa z sądami przysięgłych

- przedstawiony na dwóch delegacjach we Lwowie gubernatorowi Stadionowi (uczestniczył adw. Piotr Romanowicz i adw. Karol Malisz) i w Wiedniu cesarzowi Franciszkowi Józefowi (uczestniczyli adw. Malisz, adw. Maksymilian Machalski, i adw. Ziemiałkowski)

- adwokaci w Radzie Narodowej we Lwowie w 1846 r.: Dominik Gembarzewski, Michał Gnoiński, Maurycy Kabat i Albin Ruebenbauer

- apl. adw. Jacek Gudrajczyk - wyróżnił się w przygotowaniu rewolucji na terenie Krakowa.

- adw. Ludwik Klucki - w 1848 r. został komendantem Gwardii Narodowej w Cieszynie, założył „Tygodnik Cieszyński” a potem był burmistrzem Cieszyna.

- udział adwokatów w Zjeździe panslawistycznym w Pradze w 1848 r.: Karol Malisz i Józef Garnysz

- Smolka zajmował stanowisko prezydenta parlamentu ogólnoaustriackiego w Kromieryżu od 1848 r. przez kilkanaście lat.

Królestwo Kongresowe.

- po upadku powstania listopadowego wielu adwokatów udało się na emigrację lub zostało zesłanych na Sybir

Henryk Krajewski - przeprowadził całkowitą reorganizację rozbitych grup konspiracyjnych w latach 1846 - 1847, mając 22 lata objął funkcję naczelnika Związku Głównego działającego pod auspicjami Towarzystwa Demokratycznego; był aplikantem sądowym trzykrotnie zesłanym na Sybir a następnie adwokatem w warszawie, był uznawany za „głowę” warszawskiej adwokatury; aresztowany w 1850 r.

Leon Mazurkiewicz - należał do pięcioosobowego składu kierownictwa zamierzanego powstania, związany ze spiskiem księdza Ściegiennego, zastępca Edwarda Dembowskiego; skazany zaocznie na karę śmierci przez Rosjan a następnie przez Austriaków, uwolniony przez rewolucję w 1848 r.

Aleksander Karpiński - kierował konspiracją w Lubelskiem, nawiązał stałe kontakty z Wielkopolską i Warszawą oraz pośrednio z Centralizacją Towarzystwa Demokratycznego w Wersalu; odpornością w czasie aresztowań zyskał miano „żelaznego człowieka”; na zesłaniu przebywał 16 lat.

Powstanie styczniowe.

Delegacja Miejska w Warszawie:

- utworzona w 1861 r. za zgoda zaborcy rosyjskiego

- w celu reprezentowania społeczeństwa polskiego wobec władzy rosyjskiej

- w skład adwokaci: Krajewski, August Trzerzewiński, Antoni wrotnowiski i Dominik Zieliński.

- adwokatura wzięła duży czynny udział w powstaniu w działaniach wojennych, politycznych i niesieniu pomocy

- w składach rządu narodowego (rządu powstańczego) zasiadali adwokaci: Krajewski, Piotr Kobylański, Oskar Awejde, Henryk Bąkowski (w pewnym momencie rząd powstańczy nazywany był „rządem prawników”); szczególne misje rządowe spełniali: mec. Wincenty Majewski, adw. antoni Wronowski - delegowany jako emisariusz do Paryża i adw. Józef Kiciński.

- uczestnicy walk powstańczych: Dominik Anc, Aleksander Kraushar, Paweł Chodowiecki, Jan Maurycy Kamiński, Tomasz Burzyński, Zenon Łopuszki z Kalisza, Feliks Bahr, Józef Domański, Stanisław Gloger, Bronisław Kozanecki i Wacław Horodyński

- Adolf Pepłowski - wybitny w latach późniejszych przedstawiciel palestry warszawskiej, pełnił funkcję naczelnika miasta w Częstochowie a potem w Warszawie

- w skład Trybunału Rewolucyjnego: Witold Noszyński, Ferdynand Tyszka z Płocka i Aleksander Pawłowski

- Wojciech Zegrza - naczelnik oddziałów powstańczych w Płocku

- Kazimierz Grygorowicz - naczelnik oddziałów powstańczych w Lublinie

- Adam Majewski - szef władzy cywilnej z ramienia powstania w Lublinie

- Edward Awejde - naczelnik powstańczy powiatu w Suwałkach

- skład delegatury rządu narodowego w Petersburgu: Józafat Ohryzko, Włodzimierz Passowicz i Michał Kossowski

- prawie wszyscy ww. znaleźli się potem na zesłaniu wraz z adwokatami takimi jak: Jan Kanty Wołowski, Józef Karpiński, Ksawery Chrząszczewski, Feliks Cheuszczatowski, Emil Marks z Warszawy, Adam Gross z Lublina i Herman Hein z Wołynia

- adwokaci z Galicji, którzy wzięli udział w powstaniu styczniowym: Stanisław Abramowicz, Karol Lewakowski, Władysław Domaradzki, Józef Długosz, Aleksander Dworski

- organizacją pomocy dla powstania na terenie Galicji zajęli się: Franciszek Smolka i Florian Ziemiałkowski - skazany potem przez władze austriackie na 2 lata więzienia a następnie uhonorowany przez nie tytułem barona i mianowaniem na stanowisko cesarsko - królewskiego ministra

- Władysław Niegolewski odpowiadał za udział w powstaniu w procesie moabickim w 1864 r.

Zabór rosyjski (1876 - 1914).

Wysoki przejaw aktywności adwokatury w Królestwie Kongresowym w różnych dziedzinach życia (idee pozytywistyczne):

- dziedzina społeczno-zawodowa i narodowa: akcja protestacyjna przeciwko wystąpieniu w 1909 r. rosyjskiego ministra sprawiedliwości Szczegłowitowa

- działalność polityczna: posłowie do kolejnych Dum i Rad: Franciszek Nowodworski, Stanisław Staniszewski, Alfons Parczewski, Stanisław Sunderland, Aleksander Chroptowski, Stanisław Rotwand, Aleksander Lednicki z Moskwy i Aleksander Babiański z Petersburga, Hipolit Korwin-Milewski

- działalność dziennikarska: Nowodworski - „Kurier Warszawski”, Henryk Elzenberg - „Dziennik Łódzki”, Edward Leo - „Gazeta Polska”, Zygmunt Wasilewski - „Przegląd Wszechpolski”, Adam Chodyński - „Kaliszanin”, Wiktor Szumański - „Gazeta Łomżyńska”

- działalność publicystyczna: Henryk Nagiel, Gabriel Kempner, Andrzej Koźmian, Karol Łaganowski, Kazimierz Jasiński, Artur Bardzki, Henryk Cederbaun i Grzegorz Glass („Avanti”)

- aktywność literacka (poeci)

- aktywność muzycy

Henryk Drzewiecki z Warszawy - światowej sławy śpiewak operowy

- aktywność sztuki teatralnej (krytycy, założyciele szkół teatralnych)

- działalność w dziedzinie samorządu terytorialnego (w ziemskich i miejskich): opracowywanie studiów prawa administracyjno-samorządowego, organizowanie miejskich towarzystw kredytowych

Adolf Suligowski - prezes Rady Miejskiej w Warszawie a po I wś organizator i pierwszy prezes Związku Miast

- aktywność w dziedzinach technicznych i gospodarczych

Stanisław Rotwand - główny organizator Muzeum Techniki w warszawie, wiceprezes Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych

Stanisław Koszutski - badacz historii gospodarczej

Jan Kowerski - publicysta z zakresu spraw rolnych

Do roku 1913 nastąpiła całkowita rusyfikacji sądownictwa i tak na 200 zatrudnionych sędziów w SA i instancji odwoławczym w Warszawie nie było już żadnego Polaka a w pozostałych sądach było 9 sędziów Polaków w wieku przedemerytalnym. To spowodowało konflikty między sędziami a polską adwokaturą, która rusyfikacji tej nie uległa:

- samobójstwo adw. Ludwika Zegrzy na schodach sądu

- spoliczkowanie wiceprezesa SO w warszawie Rosjanina Emdena przez adw. Dominika Anca i związany z tym artykuł adw. Tadeusza Strzembosz, co zakończyło się procesem karnym przeciwko obu tym adw. ale zostali w nim uniewinnieni

- odmowa składania zeznań w charakterze świadków w j. rosyjskim przez adwokatów co doprowadziło do skreślenia z listy adw. Adolfa Suligowskiego i Stefana Sieczkowskiego

- w 1905 r. na terenie Warszawy pracowało 399 adwokatów: 301 katolików = Polaków, 45 Żydów, 43 ewangelików = Polaków i 10 prawosławnych; na 268 pomocników adwokatów przysięgłych (= dzisiejszy aplikant adw.) 146 katolików, 1087 Żydów, 6 ewangelików i 8 prawosławnych

- w latach 1876 - 1913 znaczny wzrost adwokatów przysięgłych w Królestwie -czterokrotny przyrost = 770 adwokatów (ograniczenia istniały tylko dla Żydów, którzy musieli uzyskać zgodę ministra sprawiedliwości na wpis na listę adw.)

- w 1912 r. zniesiony został zakaz wpisu na listę adw. dla kobiet!

Okres rewolucji (1905 - 1908).

- po rewolucji z 1905 r. odbyło się mnóstwo procesów co spowodowało konieczność zorganizowania szerokiej akcji pomocy prawnej i materialnej

Koło Obrońców Politycznych:

- stworzone przez adwokatów

- przewodniczył adw. warszawski Stanisław Patek - związany z Polską Partią Socjalistyczną, późniejszy polski minister spraw zagranicznych i ambasador w Tokio, Waszyngtonie i Moskwie; w 1912 r. został przez tą działalność dyscyplinarnie skreślony z listy adw.

- działacze: Leon Berenson, Wacław Szumański, Kazimierz Sterling, Kazimierz Rudnicki, Stanisław Bukowiecki, Leon Papieski i Wacław Barcikowski

- jako obrońcy w procesach politycznych obok adw. Polaków stawali niekiedy również adwokaci Rosjanie

- obrona związana była również z udzieleniem pomocy społecznej oskarżonym i ich rodzinom; działaczką taka była Stefania Sempołowska zw. z kancelarią adw. Patka

Proces „Proletariatu”:

- z 1885 r.

- przeciwko Ludwikowi Waryńskiemu i towarzyszom

- obrońcy: Franciszek Nowodworski, Stanisław Kijeński, Włodzimierz Passowicz i Nikodem Likiert

Koło Obrońców Nieletnich:

- zorganizowane i prowadzone przez adw. Mikołaja Korenfelda w 1904 r.

- w chwili założenia miało 34 członków - adwokatów

- postulat zrozumienia bezmyślności karania nieletnich

Walka adwokatów o samorząd adwokacki.

- ustawa rosyjska o ustroju sądów z 1864 r. przewidywała powołanie rad obrończych na terenie rdzennej Rosji i tak tez się stało ale tylko w Rosji. Po ogłoszeniu nowych ustaw sądowych adwokaci: Antoni Radgowsi i Dominik Krysiński przygotowali w 1885 r. projekt organizacji izby obrończej; projekt jednak nie powiódł się.

Komisja Adwokatów Przysięgłych (1876 - 1882) - działała przy prezesie SO w Warszawie jako ciało doradcze prezesa tego sądu (Zakrzewski) i namiestnika samorządu.

„Piątki u Suligowskiego” (1877) - prywatne spotkania najpoważniejszych adwokatów.

Kasa Pomocy Adwokatów Przysięgłych (1885) - władze rosyjskie szybko zakazały Kasie działalności wiedząc, iż jest to początek samorządu adw.

Koło Młodych Prawników (1900) - powołane przez adw. Chrzanowskiego i Supińskiego

Ogólna Kasa Pomocy dla Więźniów Politycznych (1903) - dała początek zorganizowaniu Koła Obrońców Politycznych.

Sąd Koleżeński dla adwokatów (1903) - podstawą działalności tego sądu były indywidualne zapisy na ten sąd, podpisane przez poszczególnych adwokatów; zapis taki podpisało 352 adwokatów stwarzając w ten sposób faktyczne sądownictwo dyscyplinarne mimo braku samorządu adw.

Konsultacja Adwokatów Przysięgłych (1905) - stworzona z inicjatywy Adolfa Pepłowskiego i Karola Dunina.

Związek Adwokatury Polskiej (1905 - 1908) - ale władze rosyjskie również jemu zabroniły działalności.

16.11.1900 r. posiedzenie Rady przy Generalnym Gubernatorze - poświęcone sprawie samorządu adwokatury w Warszawie, z jednej strony chwalące adwokatów warszawskich a z drugiej zakazujące stworzenie samorządu adw.

Towarzystwo Prawnicze (1907) - liczyło w Warszawie 379 członków i było ostatnią formą zastępczą samorządowej organizacji adwokatury.

Zabór austriacki (do 1918 r.).

- w okresie tzw. „oświeconego absolutyzmu”, podczas panowania cesarza Józefa II - zmiana systemu sądów na wzór austriacki

- eliminowano j. polski

- polityka ta utrzymała się do początku panowania cesarza Franciszka Józefa (po klęsce Austrii pod Sadową)

Po 1849 r.:

- wytworzył się stopniowo system adwokatury oparty na realnym samorządzie

- na podstawie prowizorycznej ustawy z sierpnia 1849 r. o ustroju adwokatury powołano izby adwokackie we Lwowie, Krakowie, Rzeszowie, Cieszynie a Później jeszcze w Przemyślu

- ten stan rzeczy został usankcjonowany przez ustawę z 6.07.1868r., która w ogólnym swym zarysie obowiązuje do dziś w Austrii a na terenie b. zaboru a. do 1932 r.

- na terenie Galicji, na 1732 sędziów zawodowych, było 1371 Polaków i podobne proporcje przedstawiały się w adwokaturze (dużo adwokatów)

- mimo to polscy adwokaci nie wzięli udziału w zjeździe adwokatury austriackiej w 1909 r. z powodu niechęci do słowian austriackich organizacji adwokackich

- z powodu dużej liczby adwokatów („przeludnienie adwokatury”) zaczęły zarysowywać się na tym tle konflikty

Działalność polityczna:

- lewica demokratyczna: Smolka, Ziemiałkowski, Machalski

- stronnictwa ludowe: Kiernik, Winkowski, Bardel, Danielak

- PPSD (Polska Partia Socjalistyczno-Demokratyczna): Marek, Diamand, Lieberman, Mantel

- posłowie do Sejmu Galicji i Rady Państwa oraz jej Izb Poselskich: Smolka (przez kilkanaście lat prezydent Izby poselskiej), Czajkowski, Czemeryński, Dworski, Lewakowski, Kamiński, Doboszyński, Grek, Madeyski, Byszewski, Łazarski, Weigl, Zyblikiewicz, Matlakiewicz, Lisiewicz

- w Izbie Poselskiej w Wiedniu Polacy stanowili ok. 20% ogółu

- duża liczba polskich posłów w tej Izbie doprowadziła do ustanowienia stanowiska ministra do spraw Galicji w rządzie austriackim, okresowo byli nim: Ziemiałkowski i Długosz

Galicja, z powodu swej liberalności, stawała się miejscem ucieczki dla licznych rewolucjonistów z Rosji, którym udzielano wszechstronnej pomocy przez Związek Pomocy dla Więźniów Politycznych:

- powołany w 1910 r.

- organizator Zygmunt Marek z Krakowa

- przewodniczący oddziału we Lwowie - Rafał Buder a później Michał Wyrostek

- w związku z tym mało było procesów politycznych a bardziej procesy karne

- najbardziej cenieni adw. tamtych czasów: Szalay, Lewicki, Rosenblatt, Loewenstein, Grek

Samorząd terytorialny:

- udział w pracy zarządów miast: Diamand, Ruebenbauer, Gembarzewski, Byk, Buber, Smolka

- ustawa gminna z 1849 r. uprawniała rady miejskie do wyboru burmistrza (w praktyce stosowano ją od 1860 r.)

- często prezydentami i burmistrzami miast byli adwokaci: Ziemiałkowski, Gnoiński, Małachowski, Stahl i inni

Zabór pruski (do 1918 r.).

- gdy w 1878 r. ostatecznie sformułowała się wolna adwokatura pruska, na terenie całych Prus było tylko 15 adwokatów Polaków

- niektórzy adwokaci mieli swoją siedzibę na terenie Prus

- główny ośrodek działalności - Wielkopolska

- adwokaci Polacy nie piastowali praktycznie żadnych mandatów w organach samorządu adwokackiego

Procesy (polityczne, cała seria po 1848 r.):

1) przeciwko Krotowskiemu:

- dwukrotnie stawał jako oskarżony lub obwiniony za zdradę stanu,

- postępowanie dyscyplinarne o skreślenie z listy i pozbawienie prawa wyk. zawodu notariusza

- obrońca (dwukrotny) - Niegolewski

- w obu uniewinniony

2) przeciwko Walentemu Stefańskiemu:

- oskarżony o obrazę w druku króla pruskiego;

- obrońca Krotowski

- uniewinniony

3) „drugi proces moabicki”:

- w 1848 r.

- w Berlinie

- na ławie oskarżonych: 149 Polaków, w tym adw.: Niegolewski, Szuman

- oskarżeni o zdradę główną: próbę oderwania od Prus ziem b. Królestwa Polskiego z 1771 r. i udzielenie pomocy powstaniu styczniowemu

- obrońcy: (obok niemieckich obrońców) Emil Janecki, Florenty Lisiecki

- sensacją w toku procesu był atak na policję pruską oskarżoną o prowokację

4) przeciwko ks. Hermanowskiemu i studenckiej tajnej organizacji „Czerwona Róża”

- obrońca: Bernard Chrzanowski

5) procesy wrzesiński:

- w 1901 r.

- o zakaz nauki religii w j. polskim

- obrońcy: Turek, Woliński, Dziembowski

- sprawa ta stała się osnową listu otwartego napisanego przez Henryka Sienkiewicza do panujących we wszystkich krajach

Działalność polityczna (walka polityczna):

- udział w polskiej kampanii przed wyborami parlamentarnymi w 1907 r. (mnóstwo adwokatów)

- Wojciech Trąmpczyński z pominięciem cenzury pruskiej wydał w 1907 r. w Monachium broszurę dot. uprawnienia Polaków do używania j. polskiego co jest zagwarantowane Konstytucją Pruską

- polskie organizacje społeczno-gospodarcze, spółdzielcze, rzemieślnicze: Czypicki, Dziorobek, Dziembowski i inni

Zjazdy adwokackie - dążenia do unifikacji adwokatury.

Pierwszy we Lwowie:

- wspólny dla prawników i ekonomistów

Drugi w Krakowie:

- w 1887 r.

- uczestniczyło 378 osób

- przewodniczył filozof August Ciszewski

- jeden z głównych referentów

1

---