HIDTORIA POLSKIEJ ADWOKATURY - Zdzisław Krzemiński.

Corpus iuris civili z 534 r. - kodyfikacja stworzona przez Tryboniana, adwokata;

Adwokatura:

1. pomoc prawna przez udzielanie porad prawnych;

2. sporządzanie pism i załatwianie spraw administracyjnoprawnych;

3. zastępowanie w postępowaniu cywilnym;

4. obrona w procesie karnym

Wpływy obce:

- początkowo adwokat (patron) pomaga a nie zastępuje w sądzie

- wpływ z północy (justyniański, państwa słowiańskie, Wielkie Morawy) - książę wielkomorawski opracował razem z Metodym zbiór przepisów prawnych „Methiodus”. Wpływ został przerwany przez pojawienie się plemion madziarskich, które rozbiły Wielkie Morawy i założyły własne państwo odgradzając nas od krajów cesarstwa wsch.

- wpływ z zachodu (frankowski, z Saksonii i byłej Galii) - wybitni adwokaci: Ursulus, Gabinianus, Florus. Istniała korporacja adwokacka o ograniczonej liczbie członków i dotrwała do czasów państwa Franków. Przeniosła się do nas myśl o możliwości korzystania w sądzie z pomocy uczonych prawników.

- przyjęcie chrześcijaństwa - informacje o instytucjach prawa rzymsko - kanonicznego min. info o pełnomocnikach i obrońcach sadowych. W XIII w . przekształcenie się rzeczników, którzy pomagali stronie w przestrzeganiu zasad procesowych, w zastępców procesowych działających na podstawie pełnomocnictwa.

Funkcja patronalna - patron: właściciel ziemski, który ochraniał interesy chłopów lub innej ludności przed nieprawidłowościami adm. centralnej oraz w sądzie; związany z jakimś terenem. W Polsce: patron = adwokat; funkcja patrona zaczęła się przekształcać w funkcję administracyjną i mianem adwokata zaczęli nazywać samych siebie książęta, sołtysi, wójci, sędziowie (takie tytułowanie tych osób trwało gdzieniegdzie aż do XVIII w.). Obrońcy prawni jakiejś grupy stawali z chwilą jej usamodzielnienia na jej czele, dlatego na faktycznego patrona mówiono już defensor, prokurator lub interlokutor.

J. Długosz, „Annales” z 1016 r. oraz Gall Anonim, „Kronika polska” - wzmianki, że Bolesław Chrobry nakazał wszystkim wdowom, małoletnim sierotom, ludziom wiejskim i ubogim wyznaczać obrońców, syndyków i oskarżycieli płatnych ze Skarbu Państwa; Chrobry zmuszony był tak nakazać ze względu na dużą liczbę skarg tych osób po tym jak utraciły one swych mężów, ojców i opiekunów na wojnie (sprawy zagarnięcia mienia itp.). Pierwszy raz pojawia się obrońca z urzędu.

„Księga henrykowska” - pierwsza wzmianka o pełnomocnikach (jako pomocnikach). Druga poł XIII w.

Przywilej z 1249 r. dla biskupa wrocławskiego Tomasza I. (wzmianka w Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski) - prawo wystąpienia pełnomocnika zamiast biskupa jako strony (do tej pory wystąpienie pełnomocnika nie zwalniało strony od osobistego stawiennictwa w sądzie, a pełnomocnicy jako pomocnicy prawdopodobnie istnieli już od XI w.). Zastępstwo procesowe pojawiło się najwcześniej najprawdopodobniej na Śląsku.

Jadwiga Trzebnicka (1174 - 1243), córka hrabiego Metanu, żona Henryka Brodatego, matka Henryka Pobożnego, bohaterka spod Legnicy - spełniała niektóre czynności obrońcy, płaciła ze swego majątku grzywny za skazanych, broniła biedaków, interweniowała w interesie wieśniaków u notariusza Ludolfa o obniżenie świadczeń podatkowych. W XVI w. kobiety nie mogły występować w sądzie nawet we własnym imieniu. Do tego czasu kobiety występowały jako pełnomocnicy innych kobiet, dzieci, a nawet czasem mężczyzn. Ograniczeniom w występowaniu przed sądem podlegali również duchowni.

Wiek XIV (monarchia stanowa):

Statuty Wiślicki 1347 - 1370 (statuty Kazimierza Wielkiego)- regulowały adwokaturę jako instytucję prawną, rozpowszechniły się jako podstawowe prawo polskie, świadczą o wysokim poziomie polskiej myśli prawniczej

Statut X „De procuratoribus sine interlocutoribus causarium in iudicia X - pochodzenia małopolskiego:

„(…) każdy człowiek, niezależnie od stanu i okoliczności, może i powinien mieć adwokata, pełnomocnika lub rzecznika”, przepis ten gwarantuje prawo do obrony i ochrony praw podmiotowych każdemu człowiekowi, niezależnie od przynależności stanowej, w praktyce tak jednak nie było, zdolność procesową chłopów ograniczono do sądów dominalnych, w innych sądach mogli występować tylko ze swymi panami.

Statut ten został zredagowany z myślą o tym, aby przeciwdziałać nieprawidłowościom wymiaru sprawiedliwości, które wg. Kronik Długosza były ogromne!!! Adwokat broniąc klienta, ujawnia również nieprawidłowości systemu.

Przyprawca, prokurator, pierca, rzecznik

Statut X skonstruowany jest: ponieważ obrona i ochrona są prawem naturalnym i nie są zabronione, więc każdy człowiek może mieć adwokata

Mimo wydania statutów, w niektórych miastach nadal stosowano prawo niemieckie (saskie i magdeburskie, mieszanki obu tych praw):

- przywilej piastowskiego księcia Henryka III z 1263 r. wprowadzał prawo zachodnie we Wrocławiu

- prywatny zbiór norm stosowanych w sądach krakowskich Bartłomieja Groickiego „Porządek sądów i spraw miejskich w Koronie Polskiej” z drugiej połowy XVI w.:

adwokaci są „jakoby sądowi rycerze (…)”

- „Zwierciadło saskie” - współudział adwokata w procesie, który ma otrzymać zapłatę z spełnienie swych obowiązków (1356 Kazimierz Wielki złożył egz. W sądzie najwyższym prawa niemieckiego, powiększony o 26 artykułów - ekstrawaganty krakowskie).

- większe znaczenie miał pełnomocnik w sprawach cywilnych niż obrońca w sprawach karnych, ponieważ przyznanie się oskarżonego było „koroną dowodów”, których nie można było kwestionować a obrońca mógł jedynie prosić o łaskę i miłosierdzie (Constitutio Criminalis Karolina), stosowane tortury zmniejszały znaczenie obrońcy; tak było do czasów rewolucji francuskiej.

Sprawa z powództwa Kazimierza Wielkiego p-wko Zakonowi Krzyżackiemu o wydanie zagarniętych ziem i odszkodowanie ( 1338-1339):

- pełnomocnik strony powodowej - mistrz Bertold z Raciborza, syn Alberta z Raciborza, prawnik i prokurator króla

- w imieniu Zakonu - mistrz Jakub, pleban z Arnoldendorfu, złożył pełnomocnictwo pisemne, zarzucił niewłaściwość sądu.

- papież Benedykt XII ustanowił sąd w Warszawie na skutek skarg Dzierżka Pakosławca, które przedstawił mu on w Rzymie w 1337 r.; dlatego taki sąd ponieważ Warszawa nie podlegała królowi i była przez to neutralna

- sędziowie to wysocy duchowni: Galhard de Carcerubus z Chartres, licencjat prawa Piotr - syn Gerwazego i legat Stolicy Apostolskiej.

- termin rozprawy: 4.02.1338 r., Zakon zawiadomiono o terminie edyktem odczytanym w kilku kościołach.

- sędziowie badali dowody przez ok. 1,5 roku (przesłuchali 126 świadków)

- wyrok ogłoszony 15.09.1339 r. -sąd uwzględnił powództwo odszkodowawcze w całości i zasądził na rzecz króla 194.500 grzywien i zobowiązał Zakon do wydania ziem: pomorskiej, włocławskiej, brzeskiej, dobrzyńskiej, chełmińskiej i Michałowskiej, od Zakony zasądzono koszty procesu w wys. 1.600 grzywien

Wiek XV (średniowiecze):

Dwa słynne procesy: król Władysław Jagiełło w sprawie z Zakonem Krzyżackim i pokrzywdzeni mieszczanie krakowscy, oskarżeni o zabójstwo Jana z Tęczyna.

Sławni pełnomocnicy i obrońcy:

- Paweł Włodkowic - zyskał sławę w skali światowej

- Jan Oraczewski

- Jan Ostroroga

- Jan Rytwiański

- Andrzej Łaskarz

- Jakub Szadka

(trzej ostatni byli zastępowali króla w słynnym procesie o sukcesję mazowiecką)

Zakaz Władysława Jagiełły z 1423 r. - sędziom nie wolno pełnić funkcji adwokackich.

- o dopuszczeniu do pełnienia funkcji pełnomocnika lub obrońcy przed sądem decydował skład orzekający, powodowało to pewną samowolę składu orzekającego; nie było przepisów regulujących dostęp do zawodu adwokata.

- w poważniejszych sprawach podsądni korzystali z pomocy „uczonych prawników” po Uniwersytecie Krakowskim lub U. w Pradze

- uniwersytet Krakowski - założony w 1364 r., 6 - letnie studia prawnicze, główny przedmiot to prawo kanoniczne wykładane z pkt. widzenia doktryn kościelnych C.i.c., uczono aby mówca powoływał się zawsze na znane autorytety co hamowało twórcze myślenie

Paweł Włodkowic (podwaliny prawa narodów):

- doktor i rektor UJ

- pochodził ze wsi Brudzeń (ziemia dobrzyńska), napadniętej przez Krzyżaków

- ukończył wydz. prawa na U. w Pradze w 1396 r., studiował tez w Padwie, bakałarz dekretów (prawa kanonicznego)

- zyskał sławę występując przed sądem soborowym w Konstancji (1414 - 1418) jako pełnomocnik Władysława Jagiełły w sporze z Zakonem Krzyżackim; znał tą sprawę bo już w 1412 r. zastępował księcia Janusza Mazowieckiego w postępowaniu rozjemczym z Zakonem w Budzie

- przygotował na nią trzy pisma procesowe (dwa w 1415 r. i trzecie w 1416 r.), w których zarzucał Krzyżakom herezje mówią, że są sektą, rozdał wśród delegacji wszystkich aby rozpowszechnić, upublicznić problem

- w imieniu Zakonu: Jan Falkenberg (znieważył króla Jagiełłę) i Jan Bambergii

- zaliczał prawo do obrony do naturalnych praw podmiotowych człowieka

- podnosił wysoką rangę kontradyktoryjności procesu

- dzięki niemu aresztowano Falkenberga jako heretyka a zarzuty Falkenberga pod adresem Polski i króla Jagiełły, Komisja uznała za bezzasadne

- sławne jego pisma procesowe z Wrocławia, związane z dalszym prowadzeniem sporu przed rozjemcą Zygmuntem Luksemburczykiem: pismo przygotowawcze - Oculi,

- 1920 ogłoszono wyrok, król odwołał się od wyroku;

- pismo odwołujące do papieża oraz list do Zbigniewa Oleśnickiego napisany w 1432 r. z Padwy.

Sprawa o zabójstwo Andrzeja z Tęczyna:

- zabity przez krakowskich mieszczan w dniu 16.07.1461 r.

- podczas odbierania zbroi od płatnerza pobił go i w wynikłych z tego rozruchach zabito go w kościele franciszkańskim ( w mieści panowały napięte nastroje, konflikt między szlachtą a mieszczanami)

- oskarżał syn zabitego i żądał gardeł winnych oraz odszkodowania w wys. 80.000 grzywien

- pierwsza rozprawa w Nowym Korczynie 6.12.1461 r. i nie było na nich obecnych oskarżonych

- był to proces przeciwko wszystkim mieszczanom krakowskim, gdyż nie podano nazwisk oskarżonych!

- mimo braku oskarżonych na sali, nie wyznaczono obrońców z urzędu

- po rozpoczęciu procesu Jan Oraczewski (szlachcic) oświadczył, że będzie bronił krakowskich mieszczan

- Oraczewski zarzucił niewłaściwość sądu sejmowego, ponieważ zgodnie z przywilejem z 7.12.1358 r. tego typu sprawę powinno się rozstrzygać wg. Prawa miejskiego przez mieszczan, ale Oraczewski nie miał pełnomocnictwa i został zignorowany (sprawę rozpatrywał sąd sejmowy w obecności króla)

- na następną rozprawę z pełnomocnictwami stawili się Piotr Hers Głowacz i N. Adam

- sąd wydał wyrok ogólny zgodny z żądaniami oskarżyciela

- w zw. z tym król zażądał wydania winnych a ponieważ winnych z nazwisk nie było, zażądał wydania burmistrza Krakowa i 8 innych jeszcze osób; 15.01.1462 r. ścięto 6 osób w tym burmistrza.

Rzeczpospolita szlachecka.

Przywileje nieszawskie (1454 - 1496):

- wydane przez Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta

- pierwszy z 1454 r. a ostatni ujmujący wszystkie w całość z1496 r.

- wpłynęły na przekształcenie monarchii stanowej w rzeczpospolitą szlachecką

- rozpoczęły rozwój adwokatury - zaczęły się tworzyć korporacje adwokackie

- uniezależniły wymiar sprawiedliwości od króla i możnowładców

- szlachta uzyskała prawo wybierania kandydatów na sędziów i pisarzy sądowych

- art. 1: „nikt nie będzie więziony bez wyroku sądowego, który musi być zgodny z prawem

- podnosiły autorytet sędziów, kontradyktoryjność procesu i znaczenie obrońcy w procesie

- instytucja obrony z urzędu

- zakaz wygłaszania zbyt długich oracji

- zaczęli pojawiać się zawodowi zastępcy procesowi (XV w.)- prokuratorzy (przy sądach trybunalski i przy sadach grodzkich, ich obowiązki uregulowano dopiero w 1543 r. w konstytucji sejmu krakowskiego)

- to miało wpływ na tworzenie się korporacji adwokackich

Wiek XVI (renesans).

- duży rozwój adwokatury, złoty wiek palestry

- powrócono do spuścizny starożytności i rozwinęło się szkolnictwo wyższe (Akademii Krakowskiej i Zamojskiej)

- hasła reformacyjne wzmagały tendencje demokratyczne

- Bartłomiej Groicki w „Porządku sądów i praw miejskich w Koronie Polskiej” pisze już po polsku i podkreślał znaczenie adwokatów w procesie cywilnym, rozwija się używanie języka polskiego.

- znany młody adwokat Mikołaj Czepel

Uchwalono akty ustawodawcze dot. pełnomocników i obrońców:

1. uchwała sejmu radomskiego 1505 r. „De malo prokuratorio” dot. przedstawiania w sądzie niewłaściwie sporządzonych pełnomocnictw

2. konstytucja sejmu Piotrowskiego 1511 r. „De potestate procuratoris” dot. ograniczenia uprawnień pełnomocników m in. co do inskrypcji (wpisy w ks. wieczystych)

3. konstytucja sejmu krakowskiego 1543 r. „Procuratores mercenarii” dot. zaprzysięgania płatnych prokuratorów i zabraniania im prowadzenia niesłusznych procesów (np. dochodzenie wygórowanych odszkodowań) a w razie zuchwałości pełnomocnicy i obrońcy mogą być pozbawieni dekretem królewskim uprawnień występowania przed sądem

4. ordynacja Zygmunta Augusta ok. 1548 r. dot. taryfy adwokackiej

5. ordynacja Zygmunta Augusta 1559 r. „Mandatu super procuratoribus causarum” dot. regulacji prawnej i obowiązków zawodowych adwokatów w sądzie królewskim i sejmowym taryfy adwokackiej.

Jan Kochanowski - uważa pracę adwokata za trudną i niewdzięczną, aluzje co do prawdomówności adwokatów - Facecje Polskie

Mikołaj Rej - krytykuje adwokatów

Dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego „Commentariorum de Republica emendanda” w jez. łacińskim, wyd. w Bazylei w 1554 r.; księga II „O prawach”, rozdział XVII „O oskarżeniu i obronie tak w sprawach prywatnych jak i publicznych, o cenzorach i rzecznikach sądowych” - krytyka adwokatów i postulaty:

1. rozwlekłość mów sądowych, które przeszkadzają wymiarowi sprawiedliwości, przy rozpoznawaniu spraw

2. wywieranie presji na sąd przez przychodzenie do sądu tłumnie i z bronią

3. niedostateczna obrona sądowa praw ludzi niższego stanu

4. ustanowienie pełnomocników procesowych i pełnomocników pokrzywdzonych jako oskarżycieli z urzędu dla biednych oraz oskarżycieli publicznych (bo ciężko jest być tym, który oskarża)

5. znaczenie społecznej adwokatury

6. zwięzłość i przejrzystość przepisów prawnych, przy czym brak tego wykorzystują adwokaci

7. urzędowe doprowadzenie do istnienia adwokatów (rzeczników) przysięgłych (pojawili się w 1543) i do wydania taryfy adwokackiej (pierwsza 1548).

Wiek XVII (barok).

- rzeczywisty rozkwit i szczytowe stadium adwokatury przedrozbiorowej do 1696r.

- duża liczba pełnomocników i obrońców (każdy szlachcic lubi być adwokatem, oratorem)

- duże znaczenie miały trybunały i inne sądy (cieszyły się dużą powagą, bo król nie miał żadnej władzy, a co za tym idzie rozwijała się adwokatura)

- modne studia we włoszech

- łapaczki - sztuczki logiczne

Legislacja (dot. tylko Poznania):

1. wilkierz poznański z 8.06.1663 r. dot. przygotowywania się obrońców do rozpraw

2. wilkierz poznański z 20.101.1665 r. dot. zaprzysięgania obrońców sądowych

Proces:

- oskarżony Jerzy Lubomirski, marszałek wielki i hetman polny konny, który na sejmach w latach1661 i 1662 zwalczał królewski program naprawy państwa i wyzyskiwał związek wojskowy (tzw. Związek Święconego) we własnym interesie (zdrada stanu)

- królewski sąd sejmowy, przewodniczył król Jan Kazimierz

- rozpoczęcie procesu - 5.12.1664 r.

- Lubomirski nie stawił się i nie wysłał swoich obrońców

- oskarżający (instygator) wielki koronny Jan Tański żądał wydania wyroku zaocznego, skazującego na utratę godności, urzędów, życia i czci oraz konfiskatę majątku pochodzącego z piastowanego urzędu

- zapadł wyrok zaoczny

- następnego dnia sprzeciw od wyroku złożony przez stronnika Lubomirskiego i odroczenie sprawy

- 9.12.1664 r. wniosek syna oskarżonego - Stanisława Lubomirskiego o obrońcę z urzędu - sąd uwzględnił wniosek i wyznaczył nań Stanisława Zestelińskiego (oskarżyciel atakował go osobiście) oraz Andrzeja Mniszcha

- mimo dobrej obrony (zeznania świadków nie zaprzysiężone, generalnie kwestionowali zeznania) zapadł wyrok skazujący (do skazania jednak nie doszło bo Lubomirski uciekł za granicę).

Okres kontrreformacji (Śląsk od końca XVI do połowy XVIII w.).

Pierwsi pełnomocnicy - na Śląsku (wpłynęło na to położenie geograficzne oraz kierunki przepływu informacji prawnej).

- przez wzrost tendencji absolutystycznych rozwój adwokatury był zahamowany

- część adwokatury była przeciwna cesarzowi niemieckiemu a sprzyjała ewangelickiemu Janowi Chrystianie

- chłopi występowali przeciwko swoim panom a pomagali im adwokaci z urzędu

- siedziby adwokatów znajdowały się w księstwach: wrocławskim, świdnickim, jaworskim i głogowskim i tam prowadzili kancelarie adwokaci zaprzysiężeni i zwyczajni

- we Wrocławiu działało 4 adwokatów zaprzysiężonych i bliżej nieokreślona zwyczajnych

- zaczęły się spory kompetencyjne między Urzędem Wyższym (Oberamt) a miastem i tak w 1688 r. UW zakwestionował orzecznictwo miejskie w stosunku do urzędników cesarskich

a w latach 1705 i 1706 wybuch spór jakiej jurysdykcji powinni podlegać adwokaci (wykonywali przecież swoje funkcje przy obydwu urzędach miejskim i cesarskim); zaprzysiężeni (katolicy) chcieli podlegać UW a zwyczajni władzom miejskim; wrocławski Senat zwrócił się z tym zapytaniem do władz centralnych i cesarska administracja ustosunkowała się negatywnie do propozycji podporządkowania adw. UW.

Wiek XVIII.

Nowa ustawa o ustroju adwokatury z 1707 r. „sankcje”:

- była wymierzona przeciwko ewangelickim adwokatom ponieważ możliwość stawania przed sądami śląskimi dawała tylko adw. zaprzysiężonym a zaprzysiężenie było możliwe po zdaniu egzaminu (egzamin przeprowadzali adw. już zaprzysiężeni) i zweryfikowaniu przydatności zawodowej kandydata - dobrze wychowany i niekłótliwy (w pierwszej kolejności powoływano na adw. zaprzysiężonych katolików ze zdolnością do prowadzenia spraw prawnych) (Wrocław i Śląsk). Ponadto ustawa przypisywała danego adwokata do danego urzędu i nakazywała walczyć za pomocą przekonywania a nie obelgami, regulowała formy udzielania pełnomocnictw. Obrońcy pokątni - rabule.

Upadek I RP.

Okres saski (dynastia Wettynów, 1697 - 1763).

- regres poziomu fachowego i wartości moralnych adwokatury (brak edukacji prawników)

- brak kwalifikacji zawodowych zastępowany był najgorszego typu manierami i kruczkami procesowymi, przewlekaniem procesu przez niestawiennictwo

- nagminny charakter przybrały „tumulty” na rozprawach skierowane przeciwko sędziom i stosowane między palestrantami

- pojawiło się dużo przepisów (konstytucji) dot. organizacji zawodu adwokackiego oraz zasad pracy adwokackiej oraz przepisów dyscyplinarnych i incompatibilia:

* wprowadzono ograniczenie liczby patronów w poszczególnych sądach

* zakaz umów de quora litis,

* zakaz zatrzymywanie akt i dokumentów klientowskich

* dwuletni zakaz obejmowania funkcji sędziego przez patrona, który wystąpił z palestry

ale i tak przepisy te nie były przestrzegane.

Ignacy Krasicki - był prezydentem Trybunału

OKRES REFORM USTROJOWYCH.

Józef Wybicki - w 1767 r. został wybrany na posła z Kościerzyny i 27.02.1768 r. jako jedyny zgłosił protest przeciwko wywiezieniu do Rosji biskupa Sołtyka, który stał się podstawowym dokumentem konfederacji barskiej, której głównym organizatorem był adw. lubelski Józef Puławski

- autor hymnu polskiego

- został konsolidarzem generalnym konfederacji

- następnie jako pułkownik konfederacji pełnił misje zagraniczne.

- następnie senator - wojewoda Królestwa Polskiego i prezes SN

- w czasie Powstania Kościuszkowskiego był blisko Kościuszki

- był członkiem Wydziału Wojskowego Rady Zastępczej Tymczasowej i uratował wówczas brygadiera Henryka Dąbrowskiego

- dokonał ostatecznej redakcji Kodeksu Praw Polskich - opracowanego przez Andrzeja Zamoyskiego, zawierał m.in. przepisy dot. adwokatury ale się nie przyjął

Kodeks Zamoyskiego:

- ok.1776 r. - rozpoczęcie prac nad kodeksem praw

- komisja pod kierunkiem kanclerza Andrzeja Zamoyskiego, w skład m in adw. Michał Węgrzecki i Antoni Rogalski, sekretarz - Józef Wybicki

- w art. XIII (w 27 paragrafach) określał zasady wykonywania zawodu adwokackiego:

1. kwalifikacje moralne i fachowe (znajomość języków, znajomość prawa, historii Polski)

2. trzyletnia praktyka w kancelarii sądu lub urzędu oraz u patrona, kandydat na patrona zdawał egzamin przy sądzie lub urzędzie gdzie miał piastować zawód, zdany egzamin = możliwość występowania przed sądami i instancji a po dobrej opinii ogółu patronów i ponownym egzaminie = możliwość występowania przed instytucjami wyższymi

3. przewidywał rotę przysięgi dla patrona

4. możliwość zawieszania patrona w czynnościach dyscyplinarnie od postawienia mu zarzutów do oczyszczenia go z nich

5. forma pełnomocnictwa

6. obrona z urzędu

7. możliwość korzystania max z trzech obrońców na raz

8. patron nosił tytuł „wielmożnego”

9. możliwość udzielania substytucji

- został odrzucony przez sejm

Konstytucje:

- nieskazitelność

- „osiadłość”

- niezależność od służby najemnej

- kara skreślenia z listy z przekupienie sędziego

- kara 1000 grzywien za przybycie do sądu pijanym

- obowiązek pełnego cytowania przytoczonych źródeł prawnych

Ordynacja sanockiego Sądu Ziomskiego z 1765 r.:

- przeciwnika należy cierpliwie wysłuchać

- to co się słyszało, dokładnie rozważyć

- przytaczając swe zarzuty, wreszcie zakończyć

- w 1786 r. zakaz zawierania umów o procentowe wynagrodzenie (pactum de quora litis) oraz zakaz nabywania dóbr od klientów.

Walka o prawa miasta.

Walczono o odzyskanie dawnych praw, z których miasta zostały ograbione przez panujący system władzy szlacheckiej.

Najbliżsi współpracownicy prezydenta miasta Warszawy Jana Dekreta:

- adw. Michał Świnarski Dominik Borakowski (syndyk miejski) -opracował dwa podstawowe sformułowania postulatów miejskich: 1) „Wiadomość o pierwiastkowej miast zasadzie w Polszcze, ich szczególnych przywilejach i wolnościach oraz o przyczynach upadku tychże miast”, 2) „Do najjaśniejszych stanów Sejmujących przed poprawę rządu krajowego”.

- adw. Michał Wulfers (syndyk miejski)

- adw. Adam Mędrzezcki

- adw. Walenty Lalalewicz

- adw. Franciszek Barss - wydał broszurę „Bezstronne uwagi nad mową JW. Jezierskiego” (nazwany od jego imienia część rynku starego miasta)

- adw. Antoni Wincenty Mianowski

Zjazd delegatów miejskich z Korony i Litwy, Warszawa 24.11.1789 r.:

- 272 delegatów z 141 miast

- podstawą zjazdu była praca adw. Mędrzeckiego, Świnarskiego, Barssa i Mianowskiego pt. „Prawa miast polskich do władzy prawodawczej, wykonywającej i sądowniczej”

- czarna procesja delegatów miejskich

- Świnarski przygotował projekt aktu zjednoczenia miast w dniu 27.11.1798 r.

- na koniec wybrano komitet wykonawczy złożony z plenipotentów miast prowincji wielkopolskiej, małopolskiej i litewskiej w skład którego weszli m. in. adw. Świnarski, Mędrzecki, Barss, Ignacy Grabowski

- skutkiem zjazdu było uchwalenie 18.04. 1791 r. „Prawa o miastach”, które utorowało drogę Konstytucji 3 Maja

Przeciwnicy Konstytucji 3 Maja:

- adw. Tomasz Dłuski - ostatni podkomorzy lubelski,

początkowo przywódca obozu Czartoryskich, ale jako poseł przeciwstawiał się szybkiemu przeprowadzeniu reform, sekretarz króla Stanisława Augusta, nie przystąpił do konfederacji targowickiej

Zmiany przepisów ustrojowych o adwokaturze (częste):

- sejm grodzieński (1726 r.) - do palestry trybunalskiej mają dostęp tylko szlachcice a w 1764 r. ograniczenie to wprowadzono w stosunku do wszystkich sądów

- ograniczenie szlacheckiego pochodzenia (1768 r.) jedynie do palestry przy trybunałach głównych, ziemskich i grodzieńskich

- otwarcie drogi mieszczanom drogi do palestry (1791 r.) przez zniesienie ograniczenia szlacheckiego

- 1793 r. nowe ograniczenie przy wpisach do palestry przy Trybunale

- 1791 broszura wydana w Warszawie (Adwokat polski za cnotą) - Adam Niemirowski (wypowiada się za ograniczeniem adwokatury)

Procesy:

- przed sejmem przeciwko Kuźmie i innym oskarżonym o porwanie króla Stanisława Augusta, najpiękniejszą mowę obrończa wygłosił sam Stanisław August

- o zdradę przeciwko Adamowi Ponińskiemu, materiały oskarżycielskie przygotowywał Barss

Mieszczańscy przywódcy - adwokaci nobilitowani uchwałą sejmową z 1790 r.:

- Franciszek Barss

- Michał Wulfers

- Walenty Palewicz

POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE.

- Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji 3 Maja - założyciele: Barss, Mędrzecki, Świnarski

- Rada Tymczasowa Zastępcza (doradczy rząd przy Naczelniku) - w skład: Wulfers, Wybicki, sekretarz Rady:- Lalewicz

Wybicki został delegatem rządu przy gen. Mokronowskim a później przy Henryku Dąbrowskim.

Wulfers, w czerwcu w Warszawie został powieszony przez tłum, oskarżony o spiskowanie z królem (oskarżenia były bezzasadne i opierały się na fakcie odbycie kurtuazyjnej wizyty u króla Stanisława Augusta wraz z Wybickim na polecenie Kościuszki!).

Barss, przyjaciel Kościuszki, został skierowany jako przedstawiciel dyplomatyczny powstania do Paryża w celu przeprowadzenia rozmów z rewolucyjnymi władzami Francji o udzielenie pomocy politycznej, militarnej i finansowej (zadanie udało mu się spełnić); uratował Konopkę przebywającego wówczas we Francji, uchwałą nobilitowany do stanu szlacheckiego, brał udział w wyprawie napoleona na Moskwę.

Powstanie Kościuszkowskie (1794):

adw. Franciszek Barss,

adw. Adam Mędrzycki,

adw. Józef Wybicki,

adw. Michał Swinarski,

adw. Michał Wulfers,

adw. Walenty Lelewicz

ZABORY.

- wzrost liczby wybitnych adwokatów

- przejmowanie przez adwokaturę przewodnictwa spraw społeczno - narodowych z rąk ziemiaństwa i duchowieństwa

- adwokaci zdobywali uznanie nawet u zaborców

Powody, dla których osoby z wykształceniem prawniczym pragnęły zostać adwokatami:

- durze zapotrzebowanie na pomoc prawną związane z niechęcią władzy zaborczej do narodu polskiego

- niechęć prawników do pracy w administracji i sądownictwie zaborczym

- Izba Sądowa w Warszawie w 1876 r. wypowiedziała się za powołaniem w Warszawie samorządu adwokackiego

- w połowie XIX w. przeprowadzono reformy w ustawodawstwie i reorganizację adwokatury

- polscy adwokaci występowali często w procesach politycznych wspólnie z adwokatami narodowości zaborców

- adwokaturę polską stanowili tylko adwokaci polscy

Działania wpływające na polską adwokaturę:

1. po upadku powstania kościuszkowskiego (listopad 1794 r.) wkraczające do Warszawy wojska rosyjskie przywróciły ustrój sądowy Polski sprzed okresu Sejmu Czteroletniego

2. po trzecim rozbiorze (styczeń 1795 r.) Prusacy, którzy zajęli Warszawę, w 1797 r. wprowadzili procedurę pruską

3. w okresie Księstwa Warszawskiego (1807 - 1815) na jego terenie wprowadzono w 1808 r. procedurę francuską (dekret króla Fryderyka Augusta) co było zasługą ministra sprawiedliwości Feliksa Łubieńskiego:

- Rada Stanu jako Sąd Kasacyjny

- urzędowy język polski

- system sądownictwa oparty na zasadzie niezawisłości wyrażonej w art. 1

- nowa (trzy stopniowa) organizacja adwokatury:

1) przy trybunałach I instancji - patroni: o nominacji decydował minister sprawiedliwości

2) przy sądach apelacyjnych - adwokaci: o nominacji decydował minister sprawiedliwości

3) przy Sądzie Kasacyjnym - mecenasowie: o nominacji decydował król Fryderyk August; maksimum dwunastu mecenasów; po zniesieniu w Warszawie SN zamieniono ten tytuł na „obrońców przy Warszawskich Departamentach Rządzącego Senatu”.

- Łubieński proponował stworzenie izb adwokackich w Warszawie i Płocku ale Sejm nie uchwalił ich i adwokatura podporządkowana była nadzorowi sądowemu (postępowanie dyscyplinarne w sprawach adwokackich uregulowane było w przepisach organizacyjnych Sądu Kasacyjnego z 3.04.1810 r.)

- zmiany Łubieńskiego utrzymały się do 1876 r. kiedy to wprowadzono w Królestwie ustawę rosyjską z 1864 r.

- dzięki działalności naukowej Szkoły Prawa i Administracji oraz dzięki obowiązkowym praktykom z egzaminów kwalifikacyjnych na patronów i adwokatów - podniósł się poziom fachowy palestry

- obrońcy nie posiadający odpowiedniego wykształcenia mogli jedynie występować w sądach pokoju

ZABÓR PRUSKI (DO 1878 R.)

- Traktat wiedeński powołał do życia Wielkie Księstwo Poznańskie, w którym Polacy mieli możność utrzymania własnych narodowych tradycji i instytucji (dotyczy również system działania sądów i adwokatury)

- ale postępująca germanizacja spowodowała, że w 1816 r. rozciągnięto na teren Księstwa moc obowiązującą ustaw zawartych w Allgemeines Landrecht (w tłumaczeniu polskim: „Powszechne Prawo Krajowe dla Państwa Pruskiego”)

- a w 1835 r. sądownictwo zorganizowane było już na wzór pruski

- rozpoczęła się walka adwokatów polskich o stosowanie w sądownictwie i administracji języka polskiego:

* rozpoczęta w 1827 r. przez Andrzeja Niegolewskiego interpelacją w sejmie pruskim

* adw. Przepałkowski z Poznania powołując się na niedostateczną znajomość j. niemieckiego uzyskał prawo przemawiania przed sadami niemieckimi w języku łacińskim

* adw. Jakub Krotowski, gdy sądy niemieckie odmawiały przyjmowania od niego pism procesowych w j. polskim, kierował je do sądów za pośrednictwem pruskiego ministra sprawiedliwości z powołaniem się na treść traktatu wiedeńskiego

* adw. Krotowski w 1841 r. organizował stałe publiczne zebrania o charakterze popularno - naukowym dot. tematyki prawnej

Pruska ordynacja adwokacka (1878 r.):

- samorząd adwokacki - izby adwokackie przy sądach apelacyjnych

- odebrała adwokatom całkowicie charakter urzędników

- wysokie wymagania kwalifikacyjne: studia zakończone egzaminem refenderskim i 46 - miesięczna aplikacja zakończona egzaminem asesorskim

- obowiązek aplikacji sądowej koniecznej do wpisu adwokackiego

- kontrola ministerstwa sprawiedliwości a w instancji odwoławczej - Sądu Rzeszy

- ograniczyła ona dostęp Polaków do adwokatury

- obowiązywała w zachodnich województwach Polski do 1932 r.

Królestwo Polskie do powstania listopadowego.

- w 1815 r. otrzymało od Aleksandra I konstytucję

- dwie tendencje:

1) obrona interesów polskich w ramach cesarstwa przy zachowaniu w stosunku do niego zasadniczej lojalności (starsze pokolenie) - adwokaci współpracowali z księciem Adamem Czartoryskim i Andrzejem Zamoyskim, twórcą Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego,

2) zerwanie wszelkich związków państwowych z Rosją i odbudowanie całkowicie odrębnego państwa (młodsze pokolenie) - adwokaci uczestniczyli w ruchach konspiracyjnych

- adwokat w Towarzystwie Filaretów w Wilnie: (Stanisław Kozakiewicz)

- adwokaci w Związku Wolnych Polaków w Warszawie: (Ksawery Bronikowski i Józef Kozłowski)

- adwokat skupiony wokół Waleriana Łukasińskiego (wolnomularstwo narodowe): Jakub Szreder współzałożyciel Towarzystwa Patriotycznego i oskarżony w pierwszym procesie tego Towarzystwa w 1822 r.; drugi proces Towarzystwa - tzw. proces sejmowy (polski sąd sejmowy) w 1827 r., oskarżeni m. in. trzej prawnicy nieadwokaci: Wojciech Grzymała - urzędnik Rady Stanu, Andrzej Plichta - syn adwokata warszawskiego i ksiądz Konstanty Dembek; obrońcy: Dominik Krzywoszawski, Marceli Tarczewski, Wincenty Topór Matuszewski i Jan Tadeusz Wołowski; obrona polegała na odrzuceniu zarzutu zdrady stanu przy jednoczesnym nie kwestionowaniu, że oskarżeni chcieli zjednoczyć przedrozbiorowe ziemie polskie - odnieśli sukces.

POWSTANIE LISTOPADOWE.

- bezpośrednim impulsem do wybuchu był spisek Piotra Wysockiego w Szkole Podchorążych, z którym bezpośrednio byli związani adwokaci: Ksawery Bronikowski i Maurycy Mochnacki - syn Bazylego Mochnackiego, uczestnika powstania kościuszkowskiego

- swą działalność ujawniło Towarzystwo Patriotyczne kierowane przez adwokatów:

Ksawerego Bronikowskiego - redagował czasopisma Towarzystwa Pt.: „Kurier Polski”, „Patriota”, „Wolny Polak” i był wiceprezydentem Warszawy

Józefa Kozłowskiego

Jana Czyńskiego - wchodził w skład redakcji „Nowej polski” i reprezentował stanowisko antyrządowe co doprowadziło do procesu przeciwko niemu ale został uniewinniony.

- oficerowie Gwardii Narodowej odznaczeni Virtuti Militari adwokaci: Kacper Tochman i Ozjasz Lubliner

Adw. Jan Olrych Staniecki - reprezentował politykę „prowłościańską”, domagał się uwłaszczenia chłopów, zakładał spółdzielnie rolnicze i chłopskie towarzystwa oświatowe, w rządzie Bonawentury Niemojewskiego (ostatnim rządzie powstańczym) był ministrem sprawiedliwości, wyemigrował z kraju.

WIOSNA LUDÓW (1846 - 1848)

Wielkie Księstwo Poznańskie

- w Poznaniu czynnych zaledwie siedmiu adwokatów

- adwokaci czynni członkowie lóż wolnomularskich: Wawrzyn Wierzbiński, Ignacy Milewski z Kalisza, Feliks Topiński z Tarnowa, Jakub Szreder

- Ludwik Mierosławski przygotowywał w Wielkopolsce wybuch powstania na rok 1846 ale przygotowania te zakończyły się fiaskiem i Mierosławskiego aresztowali Niemcy; próbę odbicia go z cytadeli podjął adw. Władysław Niegolewski ale i to się nie udało a Niegolewski trafił z pozostałymi na ławę oskarżonych

„Proces olbrzym”(Riesenprozess, pierwszy proces moabicki):

- przed berlińskim sądem

- oskarżeni 251 Polaków o zdradę stanu

- jako obrońcy niemal wyłącznie adwokaci niemieccy (ważną rolę odegrał adw. Deycks)

- jako jedyny Polak obrońca - Henryk Szuman, który był dowódcą utworzonej na terenie Berlina polskiej kompani akademickiej

- proces z zachowaniem zasady jawności i ustności

- więźniów moabickich wypuszczono i po tym fakcie na terenie Poznania ujawnił się Komitet Narodowy, w którego skład wchodzili adwokaci - Jakub Krotowski, Władysław Niegolewski, Michał Słomczewski z Kalisza i Henryk Szuman

Krotowski - był przedstawicielem antyniemieckiego stanowiska i gdy Komitet wszedł z Niemcami w pertraktacje kapitulacyjne, zbuntował się, objął dowództwo oddziału i przez pewien czas osobiście prowadził walkę partyzancką, organizując m. in. „Rzeczpospolitą Mosińska”; wkrótce potem został wybrany na posła do sejmu pruskiego ale wobec Zyt dużych kompromisów Koła Polskiego złożył mandat.

Niegolewski - dr praw i adwokat w Poznaniu, bronił Krotowskiego i Florentyna Lisieckiego w procesie o zdradę stanu zaś sam stawał jako oskarżony pod takim zarzutem trzy razy; wraz z Karolem Marcinkowskim założył Towarzystwo Przyjaciół Nauk i był współzałożycielem Towarzystwa Oświaty Ludowej w Poznaniu w 1872 r.; w 1848 r. jako członek Komitetu Narodowego został delegowany przez sesję przygotowawczą do parlamentu niemieckiego we Frankfurcie nad Menem gdzie spotkał się z adw. Florianem Ziemisłowskim z Lwowa reprezentujący galicyjski Komitet Narodowy

- w powiatowych komitetach narodowych zasiadali w 1848 r. adwokaci: Antoni Trąmpczyński i Florentyn Lisiecki, przyszli posłowie do sejmu pruskiego i Rzeszy.

Galicja

Działalność adwokatów:

- Stowarzyszenie Ludu Polskiego - miało najszerszy zasięg działań wśród inteligencji, jego komórki organizacyjne zostały rozbite w latach 1841 - 1845 i wielu adwokatów skazano za działanie w nim na karę śmierci: Dominika Gembarzewskiego, Rudolfa Hefern, Leona Koreckiego, Tomasza Rayskiego, Karola Schneidera, Franciszka Smolka (prezydent parlamentu austriackiego), Floriana Ziemiałkowskiego, i Leona Mazurkiewicza.

- na terenie Krakowa skazano w 1847 r. Mikołaja Kańskiego (Dziekana Rady Adwokackiej w Krakowie, poseł do parlamentu austriackiego) za aktywny udział w organizowaniu powstania chochołowskiego oraz za współpracę z Edwardem Dembowskim.

Memoriał napisany w kancelarii adw. Franciszka Smolki:

- był punktem wyjścia rewolucji marcowej we Lwowie

- napisany przez Franciszka Smolkę i jego współpracowników adw. Heferna i Ziemiałkowskiego

- postulaty: powszechnej amnestii politycznej, rewizji konstytucji, zniesienia cenzury, powołania do życia publicznego ustnego sądownictwa z sądami przysięgłych

- przedstawiony na dwóch delegacjach we Lwowie gubernatorowi Stadionowi (uczestniczył adw. Piotr Romanowicz i adw. Karol Malisz) i w Wiedniu cesarzowi Franciszkowi Józefowi (uczestniczyli adw. Malisz, adw. Maksymilian Machalski, i adw. Ziemiałkowski)

- adwokaci w Radzie Narodowej we Lwowie w 1846 r.: Dominik Gembarzewski, Michał Gnoiński (burmistrz i prezydent Lwowa), Maurycy Kabat (rektor U Lwowskiego) i Albin Ruebenbauer

- apl. adw. Jacek Gudrajczyk - wyróżnił się w przygotowaniu rewolucji na terenie Krakowa.

- adw. Ludwik Klucki - w 1848 r. został komendantem Gwardii Narodowej w Cieszynie, założył „Tygodnik Cieszyński” a potem był burmistrzem Cieszyna.

- udział adwokatów w Zjeździe panslawistycznym w Pradze w 1848 r.: Karol Malisz i Józef Garnysz

- Smolka zajmował stanowisko prezydenta parlamentu ogólnoaustriackiego w Kromieryżu od 1848 r. przez kilkanaście lat.

- Ziemiałkowski - poseł w sejmie Rzeszy we frankfurcie

Królestwo Kongresowe

- po upadku powstania listopadowego wielu adwokatów udało się na emigrację lub zostało zesłanych na Sybir

nieudane zaatakowanie Siedlec - dwóch aplikantów sądowych powieszono (Kopiszewski, Zarski)

Henryk Krajewski - przeprowadził całkowitą reorganizację rozbitych grup konspiracyjnych w latach 1846 - 1847, mając 22 lata objął funkcję naczelnika Związku Głównego działającego pod auspicjami Towarzystwa Demokratycznego; był aplikantem sądowym trzykrotnie zesłanym na Sybir a następnie adwokatem w warszawie, był uznawany za „głowę” warszawskiej adwokatury; aresztowany w 1850 r. Na 77 zatrzymanych 21 - młodzi aplikanci, adwokaci, asesorzy

Henryk Krajewski: prowodyr patriotycznego ruchu młodzieżowego. Aresztowany (na czele carskiej policji Jołszyn), 3-letnie śledztwo, dwukrotnie próbował popełnić samobójstwo. Skazany na 8 lat syberyjskiej katorgi, drogę tam odbył pieszo, liczyła ona 270 etapów. Po powrocie ciągle działa w podziemnej strukturze niepodległościowej. Ponownie wysłany na Sybir. Wrócił do kraju w r. 1862. 1863- wybuch powstania styczniowego. W końcowej fazie wszedł w skład grupy kierującej. W rządach powstańczych Karola Majewskiego i R. Traugutta pełnił funkcję dyrektora wydziału spraw zagranicznych. Adwokat Krajewski nie był sądzony w tzw. procesie Traugutta. W osobnym procesie został skazany na trzyletnią zsyłkę na Sybir. Po powrocie intensywna działalność adwokacka: najwybitniejszy adwokat tamtych czasów. Opracował projekt ustroju adwokatury przewidujący powołanie do życia samorządu adwokackiego. Majątek na cele społeczne w testamencie. Swój portret pędzla Jana Matejki dla muzeum jako portret nieznanego mężczyzny. Powołał też do życia instytut charytatywną, której dał nawę „Charitas”. Zmarł w Warszawie 9 czerwca 1897r. Znakomity mówca, obrona w sprawie karnej Stanisława Hiszpańskiego.

1876- Komisja Obrończa przy Sądzie Okręgowym w Warszawie, rozwiązana po kilku latach działalności.

Kasa Pomocy Adwokatów Przysięgłych

1900- Koło Młodych Prawników

1903- Ogólna Kasa Pomocy dla Więźniów Politycznych

1905- (inicjatywa adw. A. Pepłowskiego i K. Kunina) Konsultacja Adwokatów Przysięgłych, później Towarzystwo Prawnicze (379 adwokatów).

Związek Adwokatów Polskich

Radomskie - Leon Mazurkiewicz - należał do pięcioosobowego składu kierownictwa zamierzanego powstania, związany ze spiskiem księdza Ściegiennego, zastępca Edwarda Dembowskiego; skazany zaocznie na karę śmierci przez Rosjan a następnie przez Austriaków, uwolniony przez rewolucję w 1848 r.

Lubelskie - Aleksander Karpiński - kierował konspiracją, nawiązał stałe kontakty z Wielkopolską i Warszawą oraz pośrednio z Centralizacją Towarzystwa Demokratycznego w Wersalu; odpornością w czasie aresztowań zyskał miano „żelaznego człowieka”; na zesłaniu przebywał 16 lat.

Powstanie styczniowe.

Delegacja Miejska w Warszawie:

- utworzona w 1861 r. za zgoda zaborcy rosyjskiego

- w celu reprezentowania społeczeństwa polskiego wobec władzy rosyjskiej

- w skład adwokaci: Henryk Krajewski, August Trzetrzewiński, Antoni Wrotnowiski (poseł do sejmu galicyjskiego) i Dominik Zieliński.

- adwokatura wzięła duży czynny udział w powstaniu w działaniach wojennych, politycznych i niesieniu pomocy

- w składach rządu narodowego (rządu powstańczego) zasiadali adwokaci: Krajewski, Piotr Kobylański, Oskar Awejde, Henryk Bąkowski (w pewnym momencie rząd powstańczy nazywany był „rządem prawników”); szczególne misje rządowe spełniali: mec. Wincenty Majewski, adw. Antoni Wronowski - delegowany jako emisariusz do Paryża i adw. Józef Kiciński.

- uczestnicy walk powstańczych: Dominik Anc, Aleksander Kraushar, Paweł Chodowiecki, Jan Maurycy Kamiński, Tomasz Burzyński, Zenon Łopuszki z Kalisza, Feliks Bahr, Józef Domański, Stanisław Gloger, Bronisław Kozanecki i Wacław Horodyński

- Adolf Pepłowski - wybitny w latach późniejszych przedstawiciel palestry warszawskiej, pełnił funkcję naczelnika miasta w Częstochowie a potem w Warszawie

- w skład Trybunału Rewolucyjnego: Witold Moszyński, Ferdynand Tyszka z Płocka i Aleksander Pawłowski

- Wojciech Zegrzda - naczelnik oddziałów powstańczych w Płocku

- Kazimierz Gregorowicz - naczelnik oddziałów powstańczych w Lublinie

- Adam Majewski - szef władzy cywilnej z ramienia powstania w Lublinie

- Edward Awejde - naczelnik powstańczy powiatu w Suwałkach

- skład delegatury rządu narodowego w Petersburgu: Józafat Ohryzko, Włodzimierz Passowicz i Michał Kossowski

- prawie wszyscy ww. znaleźli się potem na zesłaniu wraz z adwokatami takimi jak: Jan Kanty Wołowski, Józef Karpiński, Ksawery Chrząszczewski, Feliks Cheuszczatowski, Emil Marks z Warszawy, Adam Gross z Lublina i Herman Hein z Wołynia; Ludwik Zieleniewski zbiegł za granicę

- adwokaci z Galicji, którzy wzięli udział w powstaniu styczniowym: Stanisław Abramowicz, Karol Lewakowski (poseł do parlamentu austriackiego), Władysław Domaradzki,

- organizacją pomocy dla powstania na terenie Galicji zajęli się: Franciszek Smolka i Florian Ziemiałkowski - skazany potem przez władze austriackie na 2 lata więzienia a następnie uhonorowany przez nie tytułem barona i mianowaniem na stanowisko cesarsko - królewskiego ministra

- Władysław Niegolewski odpowiadał za udział w powstaniu w procesie moabickim w 1864 r.

Adolf Suligowski- przyjaciel B. Prusa (jeden z wykonawców jego testamentu). W 1875r. został patronem, 2 lata później adwokatem; znany cywilista. 1886- „Kwestionariusz do etyki obrończej” (plus S. Bełza, J. Benzef, A. Preis), opublikowany w „ Gazecie Sądowej Warszawskiej”. Tzw. piątki u Suligowskiego, surogat samorządu adwokackiego (tu zrodziły się pomysły zjazdów adwokatów i ekonomistów). Delegat na I zjazd adwokatury, Referat pt. „ O potrzebie wydawnictw poświęconych zawodowi obrończemu”. Opracował „ Bibliografię Prawniczą Polską” (20 lat). Wydalony z adwokatury za obronę języka polskiego. Dopiero po odzyskaniu niepodległości uzyskał ponowny wpis na listę. Działał w samorządzie, członek NRA. Poseł do pierwszego Sejmu Ustawodawczego. Przewodniczący komisji ds. miejskich, powołanej z jego inicjatywy. Interesował się samorządem miejskim. Ojciec samorządu miejskiego. Współtwórca „Zbioru zasad etyki adwokackiej”.

5 zjazdów adwokatów i ekonomistów trzech zaborów:

1887- Kraków,

1889- Lwów,

1893- Poznań,

1906- Kraków,

1912- Lwów.

1911- Związek Adwokatów Polskich we Lwowie (adwokaci z trzech zaborów). I zjazd w 1914r. we Lwowie. Przewodniczyli:

Franciszek Nowodworski (Kongresówka)

Władysław Mieczkowski (z. pruski)

Mikołaj Koj (Galicja)

1915- Delegacja Adwokatury Warszawskiej, która od pierwszej chwili zaczęła spełniać funkcje nieistniejącego samorządu adwokackiego. Posiadała Wydział Wykonawczy Delegatury, który wyłonił komisję mającą za zadanie opracowanie projektu ustawy o ustroju adwokatury. W skład komisji weszli:

adw. Dominik Anc (przewodniczący), sędzia Bolesław Pohorecki, adw. Cezary Ponikowski

adw. Stanisław Car, adw. Antoni Chmurski

W styczniu 1917 r. w „Gazecie Sądowej Warszawskiej” opublikowano projekt ustawy- Prawo o adwokaturze, który przyjął Departament Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego.

W skład Wydziału Wykonawczego weszli:

adw. Stanisław Bukowiecki, adw. Józef Higerserger, adw. Henryk Konic, adw. Jan Jakub Litauer, adw. Eugeniusz Śmiarowski

W momencie wkroczenia do Warszawy wojsk pruskich w czasie trwania I wojny światowej warszawscy adwokaci samorzutnie organizowali polskie sądy obywatelskie. Na stanowiska sędziów obywatelskich powołano przeważnie adwokatów. Rozporządzeniem z dnia 2 września 1915r. władze okupacyjne zawiesiły działalność sądów obywatelskich. W dniu 11 września 1915r. warszawscy adwokaci zorganizowali zebranie, w czasie którego podjęto uchwałę odmawiającą wzięcia udziału w organizowanym przez Niemców sądownictwie. Zaczęła się walka adwokatury warszawskiej o niezawisłe polskie sądownictwo. Powołana do życia Delegacja Adwokatury Warszawskiej upoważniona została do reprezentowania środowiska adwokackiego w rozmowach z niemieckimi władzami. Stronę polską reprezentowali adwokaci: Józef Higersberger, Henryk Konic, Eugeniusz Śmiarowski. Po rozmowach z władzami pruskimi Delegacja zwołała ogólne zebranie polskiej warszawskie adwokatury, w czasie którego adw. Stanisław Nowodworski zakomunikował zebranym uchwałę Delegacji Adwokatury Warszawskiej stwierdzającą, że polscy adwokaci mogą występować przed zaborczymi sądami tylko wtedy, gdy będą mieli prawo do posługiwania się polskim językiem. Używanie języka niemieckiego w sądzie narusza zasady etyki i godności polskiej adwokatury. Zebrani jednogłośnie zaakceptowali to stanowisko. Przyjęto tez zasadę, że polscy adwokaci nie będą przyjmować nominacji na stanowiska sędziów w sądach niemieckich. Identyczna uchwałę podjął Zjazd Adwokatów Polskich z zaboru austriackiego, który odbył się w dniu 17 października 1915r.

1916- Tymczasowa Rada Stanu, na 16 członków Departamentu Sprawiedliwości tejże Rady 14 było warszawskimi adwokatami.

Adw. Stanisław Bukowiecki był dyrektorem Departamentu Sprawiedliwości.

Adw. Wacław Makowski był wicedyrektorem Departamentu Sprawiedliwości.

W dniu pierwszego września 1917 r. w Warszawie miało miejsce uroczyste otwarcie sądów polskich. W tym dniu wręczono nominacje na sędziów wszystkich instancji. Na 47 nominacji aż 34 przypadło warszawskim adwokatom.

Październik 1917- utworzona w Warszawie Rada Regencyjna powołała do życia polski rząd.

Zabór rosyjski (1876 - 1914). 1864 reforma sądowa / 1876 wprowadzenie w Króles. Kongr.

Wysoki przejaw aktywności adwokatury w Królestwie Kongresowym w różnych dziedzinach życia (idee pozytywistyczne):

- dziedzina społeczno-zawodowa i narodowa: akcja protestacyjna przeciwko wystąpieniu w 1909 r. rosyjskiego ministra sprawiedliwości Szczegłowitowa

- działalność polityczna: posłowie do kolejnych Dum i Rad:

Duma: Franciszek Nowodworski, Stanisław Staniszewski, Aleksander Lednicki z Moskwy, Aleksander Babiański z Petersburga, Hipolit Korwin-Milewski

Rada Państwa: Stanisław Sunderland, Aleksander Chroptowski, Stanisław Rotwand,

- działalność dziennikarska: Nowodworski - „Kurier Warszawski”, Henryk Elzenberg - „Dziennik Łódzki”, Edward Leo - „Gazeta Polska”, Zygmunt Wasilewski - „Przegląd Wszechpolski”, Adam Chodyński - „Kaliszanin”, Wiktor Szumański - „Gazeta Łomżyńska”

- działalność publicystyczna: Henryk Nagiel, Gabriel Kempner, Andrzej Koźmian, Karol Łaganowski, Kazimierz Jasiński, Artur Bardzki, Henryk Cederbaun i Grzegorz Glass („Avanti”)

- aktywność literacka (poeci) - Aleksander Kraushar

- aktywność muzycy - Bolesław Olszanowski,

Henryk Drzewiecki z Warszawy - światowej sławy śpiewak operowy

- aktywność sztuki teatralnej (krytycy, założyciele szkół teatralnych) - Witold Piątkowski

- działalność w dziedzinie samorządu terytorialnego (w ziemskich i miejskich): opracowywanie studiów prawa administracyjno-samorządowego, organizowanie miejskich towarzystw kredytowych

Adolf Suligowski - prezes Rady Miejskiej w Warszawie a po I wś organizator i pierwszy prezes Związku Miast

- aktywność w dziedzinach technicznych i gospodarczych

Stanisław Rotwand - główny organizator Muzeum Techniki w warszawie, Lucjan Wronowski - dyrektor Muzeum, wiceprezes Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych

Stanisław Koszutski - badacz historii gospodarczej

Jan Kowerski - publicysta z zakresu spraw rolnych

Do roku 1913 nastąpiła całkowita rusyfikacji sądownictwa i tak na 200 zatrudnionych sędziów w SA i instancji odwoławczym w Warszawie nie było już żadnego Polaka a w pozostałych sądach było 9 sędziów Polaków w wieku przedemerytalnym (4,2%). W azjatyckiej cz. Rosji Polacy stanowili aż 10,2% ogółu sędziów. To spowodowało konflikty między sędziami a polską adwokaturą, która rusyfikacji tej nie uległa:

- samobójstwo adw. Ludwika Zegrzdy na schodach sądu

- spoliczkowanie wiceprezesa SO w warszawie Rosjanina Emdena przez adw. Dominika Anca i związany z tym artykuł adw. Tadeusza Strzembosza, co zakończyło się procesem karnym przeciwko obu tym adw. ale zostali w nim uniewinnieni

- odmowa składania zeznań w charakterze świadków w j. rosyjskim przez adwokatów, co doprowadziło do skreślenia z listy adw. Adolfa Suligowskiego i Stefana Sieczkowskiego

- w 1905 r. na terenie Warszawy pracowało 399 adwokatów: 301 katolików = Polaków, 45 Żydów, 43 ewangelików = Polaków i 10 prawosławnych; na 268 pomocników adwokatów przysięgłych (= dzisiejszy aplikant adw.) 146 katolików, 1087 Żydów, 6 ewangelików i 8 prawosławnych

- w latach 1876 - 1913 znaczny wzrost adwokatów przysięgłych w Królestwie -czterokrotny przyrost = 770 adwokatów (ograniczenia istniały tylko dla Żydów, którzy musieli uzyskać zgodę ministra sprawiedliwości na wpis na listę adw.): 75% katolików, 15,6% żydów, 6,6% ewangelików, 2,5% prawosławnych

- w 1912 r. zniesiony został zakaz wpisu na listę adw. dla kobiet!

Okres rewolucji (1905 - 1908).

- po rewolucji z 1905 r. odbyło się mnóstwo procesów politycznych co spowodowało konieczność zorganizowania szerokiej akcji pomocy prawnej i materialnej

Koło Obrońców Politycznych:

- stworzone przez adwokatów

- przewodniczył adw. warszawski Stanisław Patek - związany z Polską Partią Socjalistyczną, późniejszy polski minister spraw zagranicznych i ambasador w Tokio, Waszyngtonie i Moskwie; w 1912 r. został przez tą działalność dyscyplinarnie skreślony z listy adw.

- działacze: Leon Berenson, Wacław Szumański, Kazimierz Sterling, Kazimierz Rudnicki, Stanisław Bukowiecki, Leon Papieski i Wacław Barcikowski

- jako obrońcy w procesach politycznych obok adw. Polaków stawali niekiedy również adwokaci Rosjanie

- obrona związana była również z udzieleniem pomocy społecznej oskarżonym i ich rodzinom; działaczką taka była Stefania Sempołowska zw. z kancelarią adw. Patka

Proces „Proletariatu”:

- z 1885 r.

- przeciwko Ludwikowi Waryńskiemu i towarzyszom

- obrońcy: Franciszek Nowodworski, Stanisław Kijeński, Włodzimierz Spasowicz i Nikodem Likiert

Koło Obrońców Nieletnich:

- zorganizowane i prowadzone przez adw. Mikołaja Korenfelda w 1904 r.

- w chwili założenia miało 34 członków - adwokatów

- postulat zrozumienia bezmyślności karania nieletnich

Walka adwokatów o samorząd adwokacki w zaborze rosyjskim.

- ustawa rosyjska o ustroju sądów z 1864 r. przewidywała powołanie rad obrończych na terenie rdzennej Rosji i tak tez się stało ale tylko w Rosji. Po ogłoszeniu nowych ustaw sądowych adwokaci: Antoni Radgowski i Dominik Krysiński przygotowali w 1885 r. projekt organizacji izby obrończej; projekt jednak nie powiódł się. Adwokaci zaczęli organizować się na prywatnych spotkaniach.

Komisja Adwokatów Przysięgłych (1876 - 1882) - działała przy prezesie SO w Warszawie jako ciało doradcze prezesa tego sądu (Zakrzewski) i namiestnika samorządu.

„Piątki u Suligowskiego” (od 1877) - prywatne spotkania najpoważniejszych adwokatów, próby oddolnego stworzenia samorządu. Były tak poważne, ze były nawet nieformalnie uznawane przez władze zaborczą.

Kasa Pomocy Adwokatów Przysięgłych (1885) - władze rosyjskie szybko zakazały Kasie działalności wiedząc, iż jest to początek samorządu adw.

Koło Młodych Prawników (1900) - powołane przez adw. Chrzanowskiego i Supińskiego, w opozycji do piątków u Suligowskiego

Ogólna Kasa Pomocy dla Więźniów Politycznych (1903) - dała początek zorganizowaniu Koła Obrońców Politycznych.

Sąd Koleżeński dla adwokatów (1903) - podstawą działalności tego sądu były indywidualne zapisy na ten sąd, podpisane przez poszczególnych adwokatów; zapis taki podpisało 352 adwokatów stwarzając w ten sposób faktyczne sądownictwo dyscyplinarne mimo braku samorządu adw.

Konsultacja Adwokatów Przysięgłych (1905) - stworzona z inicjatywy Adolfa Pepłowskiego i Karola Dunina.

Związek Adwokatury Polskiej (1905 - 1908) - ale władze rosyjskie również jemu zabroniły działalności.

16.11.1900 r. posiedzenie Rady przy Generalnym Gubernatorze - poświęcone sprawie samorządu adwokatury w Warszawie, z jednej strony chwalące adwokatów warszawskich a z drugiej zakazujące stworzenie samorządu adw.

Towarzystwo Prawnicze (1907) - liczyło w Warszawie 379 członków i było ostatnią formą zastępczą samorządowej organizacji adwokatury.

ZABÓR AUSTRIACKI (DO 1918 R.).

- w okresie tzw. „oświeconego absolutyzmu”, podczas panowania cesarza Józefa II - zmiana systemu sądów na wzór austriacki

- eliminowano j. polski

- polityka ta utrzymała się do początku panowania cesarza Franciszka Józefa (po klęsce Austrii pod Sadową)

Po 1849 r.:

- wytworzył się stopniowo system adwokatury oparty na realnym samorządzie

- na podstawie prowizorycznej ustawy z sierpnia 1849 r. o ustroju adwokatury powołano izby adwokackie we Lwowie, Krakowie, Rzeszowie, Cieszynie a Później jeszcze w Przemyślu

- ten stan rzeczy został usankcjonowany przez ustawę z 6.07.1868r., która w ogólnym swym zarysie obowiązuje do dziś w Austrii a na terenie b. zaboru a. do 1932 r.

- na terenie Galicji, na 1732 sędziów zawodowych, było 1371 Polaków i podobne proporcje przedstawiały się w adwokaturze (dużo adwokatów)

- mimo to polscy adwokaci nie wzięli udziału w zjeździe adwokatury austriackiej w 1909 r. z powodu niechęci do słowian austriackich organizacji adwokackich

- z powodu dużej liczby adwokatów („przeludnienie adwokatury”) zaczęły zarysowywać się na tym tle konflikty

Działalność polityczna:

- lewica demokratyczna: Smolka, Ziemiałkowski, Machalski

- stronnictwa ludowe: Kiernik, Winkowski, Bardel, Danielak

- PPSD (Polska Partia Socjalistyczno-Demokratyczna): Marek, Diamand, Lieberman, Mantel

- posłowie do Sejmu Galicji i Rady Państwa oraz jej Izb Poselskich: Smolka (przez kilkanaście lat prezydent Izby poselskiej), Czajkowski, Wrotnowski, Czemeryński, Dworski, Lewakowski, Kamiński, Doboszyński, Grek, Madeyski, Byszewski, Łazarski, Weigl, Zyblikiewicz, Matlakiewicz, Lisiewicz

- w Izbie Poselskiej w Wiedniu Polacy stanowili ok. 20% ogółu

- duża liczba polskich posłów w tej Izbie doprowadziła do ustanowienia stanowiska ministra do spraw Galicji w rządzie austriackim, okresowo byli nim: Ziemiałkowski i Długosz

Galicja, z powodu swej liberalności, stawała się miejscem ucieczki dla licznych rewolucjonistów z Rosji, którym udzielano wszechstronnej pomocy przez Związek Pomocy dla Więźniów Politycznych:

- powołany w 1910 r.

- organizator Zygmunt Marek z Krakowa

- przewodniczący oddziału we Lwowie - Rafał Buder a później Michał Wyrostek

- swoimi staraniami uwolnili Lenina

- w związku z tym mało było procesów politycznych a bardziej procesy karne

- najbardziej cenieni adw. tamtych czasów: Szalay, Lewicki, Rosenblatt, Loewenstein, Grek

Samorząd terytorialny:

- udział w pracy zarządów miast: Diamand, Ruebenbauer, Gembarzewski, Byk, Buber, Smolka

- ustawa gminna z 1849 r. uprawniała rady miejskie do wyboru burmistrza (w praktyce stosowano ją od 1860 r.)

- często prezydentami i burmistrzami miast byli adwokaci: Lwów - Ziemiałkowski, Gnoiński, Małachowski, Stahl; Kraków - Filip Lichocki, Feliks Szlachtowski, M.M. Koy

ZABÓR PRUSKI (DO 1918 R.)

- gdy w 1878 r. ostatecznie sformułowała się wolna adwokatura pruska, na terenie całych Prus było tylko 15 adwokatów Polaków (1890 - 45)

- niektórzy adwokaci mieli swoją siedzibę na terenie Prus

- Śląsk -15, Pomorze - 21 - 10%

- główny ośrodek działalności - Wielkopolska (70) - Poznań (27) 24%

- adwokaci Polacy nie piastowali praktycznie żadnych mandatów w organach samorządu adwokackiego

Procesy (polityczne, cała seria po 1848 r.):

1) przeciwko Krotowskiemu:

- dwukrotnie stawał jako oskarżony lub obwiniony za zdradę stanu,

- postępowanie dyscyplinarne o skreślenie z listy i pozbawienie prawa wyk. zawodu notariusza

- obrońca (dwukrotny) - Niegolewski

- w obu uniewinniony

2) przeciwko Walentemu Stefańskiemu:

- oskarżony o obrazę w druku króla pruskiego;

- obrońca Krotowski

- uniewinniony

3) „drugi proces moabicki”:

- w 1848 r.

- w Berlinie

- na ławie oskarżonych: 149 Polaków, w tym adw.: Niegolewski, Szuman

- oskarżeni o zdradę główną: próbę oderwania od Prus ziem b. Królestwa Polskiego z 1771 r. i udzielenie pomocy powstaniu styczniowemu

- obrońcy: (obok niemieckich obrońców) Emil Janecki, Florenty Lisiecki

- sensacją w toku procesu był atak na policję pruską oskarżoną o prowokację

4) przeciwko ks. Hermanowskiemu i studenckiej tajnej organizacji „Czerwona Róża”

- obrońca: Bernard Chrzanowski

5) procesy wrzesiński:

- w 1901 r.

- o zakaz nauki religii w j. polskim

- obrońcy: Turek, Woliński, Dziembowski

- sprawa ta stała się osnową listu otwartego napisanego przez Henryka Sienkiewicza do panujących we wszystkich krajach

Działalność polityczna (walka polityczna):

- udział w polskiej kampanii przed wyborami parlamentarnymi w 1907 r. (mnóstwo adwokatów, pełnili funkcje przewodniczących komitetów wyborczych w prowincji poznańskiej, pomorskiej)

- adwokaci w sejmie pruskim i Reichstagu: Krotowski, Trąpczyński, Niegolewski (przewodniczył Kołu Polskiemu), Chrzanowski, obaj Seydowie

- Wojciech Trąmpczyński z pominięciem cenzury pruskiej wydał w 1907 r. w Monachium broszurę dot. uprawnienia Polaków do używania j. polskiego co jest zagwarantowane Konstytucją Pruską

- polskie organizacje społeczno-gospodarcze, spółdzielcze, rzemieślnicze: Czypicki, Dziorobek, Dziembowski (skrytykowany za współpracę z władzą przy nabyciu majatku Sułkowskich) i inni

Bernard Chrzanowski - Kaszuby („Chałubiński polskiego wybrzeża”)

Antoni Osuchowski - „wielki jałmużnik” zbierał datki

ZJAZDY ADWOKACKIE - DĄŻENIA DO UNIFIKACJI ADWOKATURY.

Utrzymanie rangi zawodu, nawiązanie więzi między adwokatami różnych zaborów, 378 osób.

1. Lwów - 1887, wspólny dla prawników i ekonomistów, przew. Cieszkowski, 569 osób

2. Lwów - 1890, wspólny dla prawników i ekonomistów, przew. Smolka

3. Moskwa -1905 zjazd adw. rosyjskich, Lednicki, zaproszono adwokatów polskich, którzy złożyli deklarację utworzenia własnego samorządu

4. Warszawa - 1905, 61 osób, zjazd adwokatów, powołali do życia Związek Adwokatury Polskiej

5. Warszawa - 1907, zjazd adwokatów,

6. Lwów - 1912 - zjazd prawników i ekonomistów, konferencja adwokatów - Suligowski, postanowili odbyć zjazd adwokatów ze wszystkich zaborów (odbył się w 1914r. we Lwowie)

EDUKACJA

- Feliks Łubieński 1808 - Szkoła prawa i Administracji - Szkoła Prawa (dekret królewski) uniwersytet Królewski (1917) Uniwersytet Aleksandryjski (1830) zlikwidowany po upadku powstania

- prawnicze kursy przygotowawcze (1840-1846, 1861) Szkoła Główna (1862, Wielopolski) zlikwidowana 1869 powstał rosyjski uniwersytet

- UPetersburg - wydział prawny polski, Wł. Passowicz

- UKijów, U Lwów (Allerhand, Suligowski, Caro), U Kraków (Wincenty Szpor, Feliks Szlachtowski, Józef Rosenblatt); U Wrocław

- Polska Akademia Umiejętności: Władysław i Tadeusz Mańkowscy

- Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk - Wł. Niegolewski

- Bibliografia Prawnicza Polska Xix w. - red. Suligowski + 40 adwokatów

PIŚMIENNICTWO:

Lubicz- Czerwiński, Dawid Torosiewicz, Adam Niemirowski, Aleksander Mogilnicki: trudna rola adwokatów, znaczenie demokratyczności postawy adwokata, dążenie do solidarności zawodowej, żal do sędziów, postulat samorządu, ustność i jawność procesu, zasady godności i etyki.

Pisma:

1. „Dekada Polska” - 1921;

2. Themis Polska - Warszawa 1828-1830 Huby, Hoffman, Kraków 1834-1836 Słotwiński, Warszawa 1913

3. Przegląd Sądowy - Warszawa 1869

4. Gazeta Sądowa Warszawska - 1873 - 1939 najdłużej wydawany, organ adwokatury warszawskiej, Flamm, Libicki, Dunin, Konic

5. Palestra - 1910 Lwów

LICZBY

I WOJNA ŚWIATOWA / OKRES MIĘDZYWOJENNY

Ostateczna unifikacja nastąpiła dopiero w 1932r.(liberalna ustawa, aplikacja bez praktyki sądowej, samodzielność izb adwokackich,

Zabór rosyjski - ustawa z 1864 (1876), brak samorządu, brak polski sędziów w sądach wyższych w sądach niższych - 4,2%, 1918 Statut Palestry Państwa Polskiego; 1905 - 399 adwokatów i 286 aplikantów - adwokatura zachowała polski charakter

Zabór Pruski - samorząd, zgermanizowana adwokatura, 1878 powołano samorząd

Zabór austriacki - samorząd, polska adwokatura, 1849 ustawa o adwokaturze, 1868 ustawa o ustroju adwokatury, 1872 statut dyscyplinarny

ZABÓR ROSYJSKI

Piotrków Trybunalski - 1914 Komitet Obywatelski - Kazimierz Rudnicki

Królestwo Kongresowe

oddolne tworzenie sądów - organizacja nowych sądów zatwierdzona przez władze rosyjskie 27 lipca 1915

- sierpień 1915 powołano Wydział Sądowy przy Komitecie Obywatelskim m. Warszawy (na czele Henryk Konic) - wrzesień sądy obywatelskie musiały zaprzestać działalności (wkraczają Niemcy)

- do 1916 adwokaci i sędziowie polscy odmawiają okupantowi udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, ponieważ nie mogą używać j. polskiego

- kierownictwo samorządowe adwokatury warszawskiej 1916r. - Delegacja Adwokatury Warszawskiej (na czele Stanisław Bukowiecki), delegacja powołała komisję do zorganizowania sądownictwa przekształconą później w Komitet Sądowy

- działalność samodzielnych sądów polskich rozpoczęła się 1 września 1917r.

- 24 grudnia 1918 dekret Naczelnika Państwa - Tymczasowy Statut Palestry Państwa Polskiego (opracowany przez komisję działającą od 1916r.: (Dominika Anc,, Cezary Ponikowski, Stanisław Car, Antoni Chmurski) Litauer, Car, Cederbaum, Mogilnicki, Bukowiecki), wszedł w życie 1 stycznia 1919

Statut obowiązywał tylko na ziemiach byłej Kongresówki

- Po wprowadzeniu przez Rosjan reformy sądowej z 1864r., tj. po roku 1876 nastąpiła całkowita rusyfikacja sądownictwa na terenie Kongresówki. W wyższych sądach warszawskich nie było ani jednego Polaka, w niższych pracowało zaledwie 9- ciu sędziów Polaków, czyli 4,2 % ogółu sędziów. Adwokatura natomiast zachowała polski charakter. W 1905r. w Warszawie zawód wykonywało 399 adwokatów i 268 aplikantów.

Dzięki intensywnej pracy wykonanej przez komisję powołaną do opracowania projektu ustawy o ustroju adwokatury już 30 grudnia 1918r. ukazał się Dekret Naczelnika Państwa zawierający Tymczasowy Statutu Palestry Państwa Polskiego. Został ogłoszony w nr 22 Dziennika Praw Państwa Polskiego. Wszedł w życie 1.1.1919. Autorami tekstu byli warszawscy adwokaci, członkowie komisji wyłonionej przez Delegację:

Po raz pierwszy powstał prawdziwie niezawisły samorząd adwokacki. Powołane do życia zostały izby adwokackie (adwokaci + aplikanci adwokaccy mający siedzibę w okręgu jednego sądu apelacyjnego).

Adwokaci wybierali spośród siebie radę adwokacką drogą tajnego głosowania. Każdy adwokat uczestniczący w zgromadzeniu mógł zgłosić kandydata do rady, sądu dyscyplinarnego, komisji rewizyjnej. Rada adwokacka decydowała o:

- wpisie na listę

- skreśleniu z listy

- zarządzaniu funduszami izby

- czuwaniu nad etyką

- kształceniu aplikantów

- zwoływaniu walnych zgromadzeń itp.

Zwierzchnim organem była Naczelna Rada Adwokacka. W jej skład wchodzili delegaci wybierani na walnych zgromadzeniach izb. Funkcje wykonawcze w NRA sprawował Wydział Wykonawczy.

Adwokatura otrzymała własne, niezależne, dwuinstancyjne sądownictwo dyscyplinarne. Drugą instancją był Senat urzędujący przy Sądzie Najwyższym (składający się po połowie z sędziów SN i adwokatów). Uprawnienia nadzorcze Ministra Sprawiedliwości: prawo zniesienia sprzecznej z prawem uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej. Rada Ministrów mogła w wyjątkowych wypadkach rozwiązać radę adwokacką lub Naczelną Radę Adwokacką. Przeciwko zarządzeniom MS i RM służyło zażalenie do Sądu Najwyższego, które rozpatrywano w składzie Izb Połączonych.

Późniejsze regulacje prawne: 1932 i 1938.

1.01.1919r.- powstanie Warszawskiej Izby Adwokackiej (386 adwokatów), 1937r. - 2047.

Dziekani:

1. Antoni Jurkowski

2. Hebdziński

3. Chomiczewsk

4. Jan Nowodworski

5. Sokołowski

6. Bielawski

7. Chełmoński

8. Janczewski

9. Leon Nowodworski

10. Urbanowicz

Premierzy adwokaci:

1. Jan Kucharzewski,

2. Jan Kanty Steczkowski

Ministrowie sprawiedliwości adwokaci: Stanisław Bukowiecki, Jerzy Higersberger, Leon Supiński (3x), Bronisław Sobolewski (4x), Wacław Makowski (7x), Stanisław Car (3x).

Marszałkowie Sejmu adwokaci:

1. Wojciech Trąmpczyński

2. Stanisław Car

3. Wacław Makowski

Marszałkowie Senatu adwokaci:

1. Wojciech Trąmpczyński

2. Władysław Raczkiewicz (późniejszy Prezydent RP w Londynie)

Pierwszym prezesem Sądu Najwyższego adwokaci:

1. Stanisław Srzednicki

2. Franciszek Nowodworski (bronił w procesie Proletariatu, red. naczelny Kuriera Warszawskiego, powołano fundację jego imienia)

3. Władysław Seyda

4. Leon Supiński

5. Prezes Izby Karnej: Aleksander Mogilnicki

Ministrowie rolnictwa: Kiernik, Bardel

Ministrowie Spraw Wewnętrznych: Ratajski, Raczkiewicz, Sołtan

Sprawy Zagraniczne: Patek

Minister Skarbu: Jan Piłsudski

Prokuratura Generalna: Stanisław Bukowiecki

Prezydenci Warszawy: Stanisław Nowodworski, Marian Borzęcki

Komisja Kodyfikacyjna od listopada 1919, ciało doradcze Prezydenta RP: Prezydent - Ksawery Fierich (kpc) (później zastąpił go Pohorecki - prezes NTA), Ludwik Cichowicz, Stanisław Buhowiecki, Ernest (Till, Aleksander Mogilnicki, Franciszek Nowodworski (karne), Maurycy Allerhand), Kodeks zobowiązań - referentem był Longchamps de Berier, koreferentem zaś adwokat Ludwik Domański.

Kodeks Karny - 1932

Kodeks zobowiązań - 1933

Kodeks postępowania Karnego - 1928

Kodeks postępowania cywilnego - 1930

Kodeks handlowy - 1934

Kodeks karny wojskowy 1932r. (rozporządzenie prezydenta z 1934r. o niektórych przestępstwach przeciwko bezpieczeństwu państwa)

UREGULOWANIE USTROJU ADWOKATURY

Prace rozpoczął Jan Litauer - jego projekt na skutek przewrotu majowego upadł, po przewrocie stosunek władzy do adwokatury zmienił się - rządy silnej ręki (rządowy projekt ustawy - ostro skrytykowany)

- rozporządzenie prezydenta RP 7 października 1932, ograniczające samorząd, na tle konfliktu między adwokatami a rządem w związku ze spraw brzeską, prezesem NRA powołanej przez prezydenta RP - Franciszek Paschalski, w skład NRA powołano jednak również Jana Nowodworskiego

- ustawa 4 maja 1938 , ze strony rządowej projektował Witold Grabowski

1. adwokatura - podmiot prawa publicznego, skupia ogół adwokatów i aplikantów;

2. izby adwokackie odpowiadające okręgom sądów apelacyjnych (8) kierowane przez ORA, organy: walne zgromadzenia, ora, sądy dyscyplinarne, komisje rewizyjne;

3. NRA - 12 członków powoływanych przez prezydenta RP, 3 przedstawicieli każdej izby, 6 członków mających siedzibę w Wawie

4. NRA: możliwość uchylenia sprzecznych z parwem uchwał ORA, ogólne kierowanie sprawami, orzekanie w ramach Wyższego Sądu Dyscyplinarnego

5. bierna prawo wyborcze do organów izb - 5 lat wykonywania zawodu, do NRA -10 lat

6. W SN powołano Izbę do spraw Adwokatury (12 sędziów, 8 adwokatów) - orzekała w składzie3 sędziów i 2 adwokatów jako instancja odwoławcza w sprawie wpisu na listę i orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu

7. nadzór rządowy - Ministra Sprawiedliwości: uchylanie sprzecznych sprawem uchwał samorządu, rozwiązywanie poszczególnych rad adwokackich lub NRA

8. aplikacja: 2lata sądowej egzamin + 2 lata adwokackiej egzamin, patron min. 5 lata praktyki

9. prawo wpisu na listę bez aplikacji: prof., doc., sędziowie NTA

10. MS mógł zamykać listy adwokatów i aplikantów (zostały zamknięte rozporządzeniem z 4 czerwca 1938r. do 31 grudnia 1945)

POLITYKA:

Centrum: Wacław Bitner, Józef Chaciński, Adam Chądzyński

Ugrupowania chłopskie: Władysław Kiernik, Józef Putek, Stanisław Korboński

ND: Napoleon Siemaszko, Bolesław Bielawski (prezes NRA), Leon Nowodworski, Jan Nowodworski

PPS: Herman Liberman, Adam Pragier, Zygmunt Marek

komuniści: Teodor Duracz, Edward Grabowski, Henryk Świątkowski, Stanisław Koszutski

BBWR: Car, Makowski, Patek

30 sejm, 15 senat

„Gazeta Sądowa Warszawska”:

- naczelni redaktorzy to z zasady adwokaci: Wincenty Prokopowicz, Filip Flamm, W. Miklaszewski, Dunin, Konic

- w nim Suligowski, Bełza i Preis opublikowali „Kwestionariusz do etyki adwokackiej

Inne gazety w innych miastach:

Kraków - Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne 1900, Głos Obrońców 1903, Przegląd Adwokacki 1913

- Lwów - Palestra 1910 (szybko zniknęło z rynku), Czasopismo Adwokatów Polskich (w 1933 przeniesione do Warszawy i było wydawane do 1939)

„Palestra” od 1924, Stanisław Car, Adam Chełmoński, Zygmunt Sokołowski, Leon Nowodworski, Stefan Urbanowicz

- dużym wydarzeniem było opublikowanie w 1932 r. w nr 2 artykułu E. Waśkowskiego (profesor U Stefana Batorego w Wilnie) pt. Zadanie i znaczenie adwokatury

- w następnym numerze Waśkowski opublikował „Zasady etyki adwokackiej”

- Jan Ruff: „Dyscyplina adwokatury” w 1938 i 1939

- ostatni przedwojenny nr wyszedł w sierpniu 1939 (nr 7-8), artykuł wstępny napisany był przez redaktora naczelnego i stanowił pewnego rodzaju sprawozdanie z działalności Międzynarodowego Zw. Adwokatów (członkami zarządu głównego tego Zw. byli Leon Nowodworski, Stanisław Janczewski, Marian Niedzielski i Stanisław Rowiński)

Wybitni mówcy i niektóre procesy:

- Józef Wybicki (przemówienie na Sejmie 1768)

- Henryk Krajewski (np. obrona Stanisława Hiszpańskiego oskarżonego o zastrzelenie kochanka żony, 3x zesłany, członek rządu w powstaniu stycznniowym)

- Franciszek Nowodworski (bronił jednego z osk. przed sądem carskim w sprawie wytoczonej członkom Narodowego Związku Robotniczego w 1913 r. w Piotrkowie Trybunalskim; w końcowej fazie procesu F. N. poważnie zachorował i mowę obrończą wygłaszał klęcząc bo nie miał siły stać; wygrał proces)

- Stanisław Szurlej - „adwokat złotousty” (bronił w procesie brzeskim głównego oskarżonego - W. Witosa, proces był w Warszawie)

* dzień po wkroczeniu Niemców do stolicy opuścił Warszawę i dzięki temu uniknął śmierci

* w Londynie pełnił funkcję prokuratora generalnego wojska polskiego i szefa sądownictwa wojskowego na obczyźnie

- Zbigniew Stypułkowski (obrona w procesie Adama Doboszyńskiego, sprawa w zw. z „akcją myślenicką, zorganizowaną i przeprowadzoną przez A. Doboszyńskiego)

* należał do Stronnictwa Narodowego

* był najmłodszym posłem w Sejmie

* w 1939 zaczął działać w podziemiu i był związany wpierw z Narodową Organizacją Wojskową a później z Narodowymi Siłami Wojskowymi

* został porwany przez sowietów w 1945 r. podstępem, był przesłuchiwany 70 razy w ciągu 71 nocy ale nie przyznał się do niczego, śledztwo zamykał prokurator R.A. Rudenko, potem zaczął się pokazowy proces w stylu sowieckim i na ławie zasiadło 16 działaczy polskiego podziemia, Stypułkowski nie przyznał się do winy i nie zgodził się na przydzielenie mu obrońcy z urzędu, wypowiedział obszerny wywód po rosyjsku, sąd skazał go na 4 miesiące więzienia po czym wrócił do Polski ale szybko wyemigrował na Zachód

Warunki autentycznego samorządu adwokackiego:

1. powoływany przez zgromadzenie ogółu adwokatów w tajnym głosowaniu

2. każdy ma prawo zgłoszenia kandydata na członka samorządu

3. członkiem samorządu adw. tylko adwokat

4. zaprzeczeniem samorządności jest przywożenie kandydatów w teczkach

5. samorząd decyduje o wpisie na listę adw. i apl.

6. samorząd zajmuje się szkoleniem apl. i organizuje egzamin adw.

7. sądy dysc. obu instancji powoływane są w tajnym głosowaniu i składają się wyłącznie z adwokatów

8. organizacja samorządu opiera się na zasadzie dwuinstancyjności (tzn., że oprócz ORA jest NRA)

9. uchwały organów samorządu i orzeczenia sądu dysc. podejmowane są przy zachowaniu pełnej samodzielności i niezależności

10. przyznanie każdemu adwokatowi prawa do korzystania z tajemnicy adwokackiej, tajemnica jest bezwzględna i nikt nawet sąd nie ma prawa zwolnić adwokata od obowiązku dochowania tajemnicy

11. immunitet adwokacki - adwokat na sali rozpraw za nadużycie wolności słowa może być pociągnięty jedynie do odp. dysc. a nie karnej.

Etyka

1. kwestionariusz do etyki obrończej A. Suligowskiego 1896

2. na Zjeździe Adwokatów Polskich we Lwowie w r. 1914 A. Mogilnicki wygłosił referat, w którym proponował powołanie komisji mającej zająć się zebraniem w pewną całość zasad etyki adwokackiej. Ogłosił 10 tez, które miały być punktem wyjścia dla prac przyszłej komisji

3. Delegacja Adwokatury Warszawskiej (namiastka samorządu) (1915r.) powołała komisję, która mała zająć się opracowaniem zasad etyki. Prace komisji ograniczyły się do dyskusji.

4. Po wejściu w życie Tymczasowego Statutu Palestry w 1919r. odbył się Ogólny Zjazd Adwokatury Polskiej z udziałem przeszło 350 uczestników. Uchwała zalecała, by ograniczyć dyskusję nad etyką do opracowania księgi orzeczeń dyscyplinarnych.

5. W 1929r te sam problem pojawia się w pracach Izby, jednak dopiero w 1935- uchwała o powołaniu komisji ds. etyki. Dalej dyskutowano. Miał to być raczej program „minimum”, ograniczający się jedynie do zebrania uchwał i zaleceń.

6. 1939- adw. J. Ruff publikuje artykuł poświęcony temu zagadnieniu.

7. W czasie wojny w warunkach konspiracyjnych zbierano i opracowywano niezbędne materiały.

8. 1959r- w oparciu o te zbiory adw. S. Janczewski opublikował w „Palestrze” cykl wkładów na temat etyki. W jakiś czas potem wydał broszurę pt. „Godność zawodu adwokackiego”.

9. Przy NRA w 1958r. powołano komisję, której zadaniem było przygotowanie projektu zbioru etyki. Przewodniczył jej S. Janczewski. Projekt rozesłano do rad, był on przedmiotem dyskusji. Pojawił się problem: kodeks, czy zbiór zasad?

10. Zjazd Adwokatury uchwałą z dn.25.X.59r. polecił Wydziałowi Wykonawczemu NRA opracowanie ostatecznego tekstu ze zmianą nazwy „kodeks” na „zbiór zasad”. W dniach 6-7 maja1961r. NRA na posiedzeniu plenarnym uchwaliła ostateczny tekst „Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu”. Ostatnia zmiana miała miejsce 19 listopada 2005r.

Ustrój adwokatury:

4 filary:

I. Samorząd - niezawisłość adwokatury

II. Prawo do tajemnicy adwokackiej

III. Immunitet - dla wolności słowa

IV. Etyka zawodowa

Adwokaci, którzy wrócili do Warszawy po wojnie:

- Tadeusz Michalski - „dziekan humoru”

- Bolesław Bielawski - późniejszy senator i prezes Tajnej NRA w czasach okupacji

Zabór Pruski / Śląsk Cieszyński

Naczelna Rada Ludowa - 1918 Poznań, Wojciech Trąpczyński (poseł sejmu pruskiego i Reichstagu, marszałek Sejmu Ustawodawczego, marszałek Senatu RP) Ministerstwo d. Dzielnicy pruskiej - W. Seyda

plebiscyty na Śląsku - Konstanty Wolny, Antoni Rostek

Śląsk Cieszyński - Karol Kisza

OKRES MIĘDZYWOJENNY

Odpływ adwokatów z zawodu na stanowiska w sądownictwie i administracji państwowej. W Królestwie w 1917 do sądownictwa przeszło 28% adwokatów przysięgłych.

Prezes NRA: Henryk Konic, Ludwik Domański

Związek Adwokatów Polskich - 1911 Lwów, prezes Antoni Dziędzielewicz, organ „Czasopismo Adwokatów Polskich” (1913-1935)

Zrzeszenie Prawników Socjalistów - 1930, Tadeusz Tomaszewski, Herman Liberman, adwokaci lewicowi

Narodowe Zrzeszenie Adwokatów - 1931, adwokaci narodowcy

Koło Adwokatów RP (KARP) - 1931, sanacyjne, prorządowe, powołane w celu ochrony rządowego projektu ustawy o ustroju adwokatury

„Klub Adwokatów” - 1927

„Stowarzyszenie Prawników Polskich” - 1931 - po rozwiązaniu KARP

GŁÓWNE PROBLEMY ADWOKATURY:

1. przeludnienie i pauperyzacja (w szczególności w zaborze austriackim) plus tarcia narodowościowe;

2. etyka zawodowa - projekt kodeksu etycznego - A. Mogilnicki, do wybuchu wojny nie uchwalono kodeksu etyki

SPRAWA BRZESKA

9/10 września 1930 aresztowania centrolewicy - adwokaci: Władysław Kiernik, Józef Putek, Herman Liberman, Adam Pragier

10 września 1930 - uchwała RA w Warszawie protestująca przeciwko aresztowaniom

Koło Prawników Polskich - uchwaliło protest i osądziło sądem koleżeńskim Stanisława Cara (ministra sprawiedliwości) - zostało rozwiązane.

powołano Komitet Obrońców - pod przewodnictwem Jana Nowodworowskiego, Eugeniusz Śmiarowski, Leon Berenson, Wacław Szumański, Zygmunt Graliński (byli członkowie Koła Obrońców Politycznych)

Związek Adwokatów Polskich - podejmuje prawie jednomyślną uchwałę protestującą

oskarżyciel - Witold Grabowski (minister sprawiedliwości)

OKUPACJA

Dziekan ORA Warszawa - Leon Nowodworski (naczelny Palestry)

Prezes NRA - Ludwik Domański

9 IX 1939 - SĄD POLOWY PRZY DOWÓDZTWIE OBRONY WARSZAWY (Siedziba w Ujazdowskich 49 , 14 sędziów - połowa to adwokaci ) 23 IX 1939 - SĄD POLOWY ARMII WARSZAWA (szef Jan Nowodworski, Witold Szulborski, 35 adwokatów); procedura kkw

Niemcy rozwiązali NRA i ORA (samorząd adwokacki) 14 grudnia 1939r.

Tajny Komitet Adwokacki I 1941 Tajna Naczelna Rada Adwokacka (Bolesław Bielawski, Feliks Zadrowski, Witold Bayer, Jan Gadomski, Jan (Leon zmarł) Nowodworski, ST. Peszyński, Bohdan Suligowski) + Tajne rady adwokackie (Tajna Rada Adwokacka w Warszawie (Suligowski, Żaryn, Bayer, Ernst, Czerwiński, Stypułkowski), Kraków, Lwów)

Komisarzem do reorganizacji warszawskiej adwokatury został Edward Wilhelm von Wendorff, jednocześnie warszawski adwokat i radca prawny niemieckiej ambasady.(nominacja z rąk F. Gollerta). Powołanie Beiratu - rady przybocznej, której uprawnienia sprowadzały się do wydawania opinii niewiążących komisarza.

1940 Wendorff chciał po zbawić prawa wykonywania zawodu adwokatów Żydów, zwrócił się o opinię do Beiratu (pierwszy i ostatni raz zwołany), 14/15 adwokatów powiedziało nie. Za karę skreślono ich z listy. Pominięto Suligowskiego i Skoczyńskiego, sami upomnieli się o skreślenie.

HERBACIARNIA - lokal klubowy ZWIĄZKU ADW. POLSKICH;

- jesień 1939r. akcja pomocy dla prawników z innych części kraju, którą kierowała PANI ZADROWSKA;

- III 1940r. obława-buda-wóz, osadzono złapanych na Pawiaku, następnie rozstrzelano w Palmirach (rozstrzelano m.in.: Tyrchowski, Edmund Grabowski, St. Jezierski). Jerzy Czerwiński ucieka. Aresztowali wszystkich i osadzono na Pawiaku, w tym Zadrowską i personel oraz Wacława Tyrchowskiego; 20/21 VI 1940r. W.Tyrchowski włączony do transportu do Palmir i tam rozstrzelany.

- 12 VII 1940 wielka branka 73 adw. aresztowano, 47 wywieziono do Oswięcimia

Weryfikacja adwokatów i skreślenia z listy (zostało 571), pod koniec okupacji izba warszawska liczyła 839 adw.

3 V 1940 r I transport z PAWIAKA do SACHSENHAUSEN (Błeszyński, Borzęcki (komendant główny policji, wiceprezydent warszawy, związany z ND), Bursche)

12.07.1940- WIELKA „BRANKA”, aresztowano 73 adwokatów, osadzono na Pawiaku, następnie 47 z nich wywieziono do Oświęcimia i tam zginęli m.in.: Wacław Bereziński, Jerzy Bielawski, Stanisław Gruszczyński

1941 uchawłą tNRA powstaje Tajna RA w Warszawie: : (B. Suligowski, W. Bajer, Leopold Żaryn, Eugeniusz Ernst, Stanisław Koziołkiewicz)

Tajna Śląsko-Krakowska Rada Adwokacka z siedzibą w Krakowie (1941r), Tajna Rada adwokacka we Lwowie (1942), 2 komitety w Lublinie - spełniały funkcje samorządu adwokackiego

TAJNE SZKOLENIE APLIKANTÓW: pierwsze szkolenie w 1941, powołano grono 12 adwokatów i 2 profesorów uniwersyteckich, którzy mieli się zająć szkoleniem. Grupy 3-7os.

Wykłady w mieszkaniach prywatnych. Na koniec sesja (zdążono zorganizować dwie). Przez tajne szkolenie przeszło kilkudziesięciu aplikantów. Po egzaminie uroczyste ślubowanie, na sugestie F. Zadrowskiego odbyło się w gmachu S.A.

Państwo Podziemne

3 XII 1940 Główny Delegat Rządu RP na Generalne Gubernatorstwo z siedzibą w Warszawie:

1. Adw. Cyryl Ratajski („Warski”, „Wrzos”, był prezydentem Poznania, ministrem MSW) - mianowany przez Prezesa RM Sikorskiego

W delegaturze działały departamenty, np. sprawiedliwości (na czele Leon Nowodworski a po jego śmierci Feliks Zadrowski, opracowywali instrukcje jak postępować z okupantem, w czasie powstania wydano 2 nr DZ.U. opublikowano rozporządzenie tymczasowe o uruchomieniu adwokatury), departament informacji i prasy Stanisław Kauzik, Przy Delegaturze powołano NIK (na czele adw. Stanisław Peszyński). Ostatnim Delegatem został Stefan Korboński - jako jedyny z przeżył ta wojnę, uciekł na Zachód. Komitet Koordynacji Ustawodawczej - Adam Bień

3 V 1944 Krajowa Rada Ministrów (Warszawa) : ministrowie adwokaci: Adam Bień, Antoni Pajdak

Rada Polityczna: zorganizowana w X 1939: zorganizowana w mieszkaniu Leona Nowodworskegoi II 1940 w Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP), który potem od III 1943 używał nazwy Krajowa Reprezentacja Polityczna. (SN: Aleksander Dębski, M.Niedziałkowski, PPS: K. Pużak, Z. Zaremba, M. Rataj, SL: S.Korboński, M. Michałowicz) 26 IV 1944 przekształcona w Radę Jedności Narodowej;

przewodniczący - Kazimierz Pużak.

1942 adw. Jan Jacek Niskich - kierownictwo „Ojczyzny”

Tymczasowa Narodowa Rada Polityczna: Polityczna władza Narodowych Sił Zbrojnych utworzonych w 1942. Sekretarz - adw. Stypułkowski. 31.03.1944 zaprzestała działalności w zw. z wcieleniem NSZ do AK

1942 Społeczna Organizacja Samoobrony : Witold Rościszowski, Bogumił Chwist

rząd RP w Londynie Władysław Raczkiewicz - Prezydent RP (był marszałkiem senatu, ministrem spraw wewnętrznych), Herman Liberman - minister sprawiedliwości, Adam Pragier - czł. rządu, Stanisław Szurlej - Szef Sądownictwa Wojskowego i Naczelny Prokurator Wojskowy, Zygmunt Garliński, Tadeusz Tomaszewski - NIK

Rada Narodowa - parlament w Londynie - St. Celichowski, Wł. Banaczyk

KIEROWNICTWO WALKI CYWILNEJ (KWC): adw. Stefan Korboński („Nowak”, „Zieliński”), z-ca Aleksander Gieysztor. Zadaniem-podtrzymywanie na duchu oraz prowadzenie propagandowej dywersji wśród Niemców. W ramach akcji została uruchomiona pod Londynem polska radiostacja „Świt”, nadawała program z Londynu udając że z kraju.

1943r (3 V, 31 VII) włączyli się w sieć niemieckiego megafonu i nadawano patriotyczne teksty oraz hymn Polski. W 1943 i 1944 wydali podrobiony dodatek do „Nowego Kuriera Warszawskiego”, który pod podrobioną szatą podawał wiadomości o akcjach Polski Podziemnej i aliantów. Pod koniec wojny zostali połączeni z Kierownictwem Walki Konspiracyjnej i powstało jedno Kierownictwo Walki Podziemnej (KWP). Wydano dwutygodnik „Kronika walki Cywilnej”

Biuro Informacji i Propagandy (BIP):Utworzone w Komendzie Głównej AK VI oddział,

Pracownicy adwokaci: Jerzy Szurig, Kazimierz Ostrowski, Wacław Szyszkowski, BIULETYN INFORMACYJNY - organ prasowy BIP

Pierwsze pismo podziemne ukazało się w Warszawie 3.10.1039 i był to „Monitor Informacyjny Związku Powstańców Niepodległościowych” w skład redakcji wchodził m.in. adw. Bogusław Chwist.

Działania Delegatury Rządu: Departament Informacji i Prasy (DIP). Na czele stał adw. Stanisław Kauzik („Jezierski”, „Dołęga”, „Modrzewski”). Organem Delegatury dwutygodnik „Rzeczpospolita Polska”, redagowany przez S Kauzika

NOW _ Narodowa Organizacja Wojskowa - jednym z komendantów głównych - adw. Aleksander Demidowicz- Demidecki

KONTRWYWIAD: Szef adw. Bernard Zakrzewski, a jednym z oficerów Stanisław Lipiński

PODZIEMNE SĄDOWNICTWO: uchwała Komitetu RM do spraw kraju z 16.04.1940 powołująca SĄDY KARNE SPECJALNE. Zadaniem było wydawanie wyroków na prześladowców, zdrajców, szpiegów i prowokatorów. Tajne rozprawy, składy 3-osobowe. Przewodniczącym SKS na Okręg Warszawski był Eugeniusz Ernst, a prokuratorem w SKS był adw. Stanisław Koziołkiewicz //// Obok sądów karnych powstały WOJSKOWE SĄDY SPECJALNE (WSS), które podlegały nadzorowi Komendy Głównej AK. Zastępcą Szefa Służby Sprawiedliwości przy K.G. AK był adw. W. Szulborski. IV 1940 WOJSKOWY SĄD SPECJALNY OKRĘGU WARSZAWSKIEGO - szefem W. Sieroszewski. Sędziami byli m.in. adwokaci m.in. Wiktor Danielewicz

Wybuch Powst Warsz.- Zaczęły oficjalnei działać wojskowe sądy specjalne powoływane samorzutnie przez dowódców jednostek. W Śródmieściu szefem sądu był sędzia-adw. Witold Majewski, a prokuratorem adw. Jerzy Litterer. Poza Śródmieściem były sądy na Żoliborzu, Starówce, Dolnym Czerniakowie i Powiślu. Szef Służby Sprawiedliwości - Powstania W. Sieroszewski, nominowany później na SSS AK.////// W czasie powstania działał też KARNY SĄD SPECJALNY uruchomiony w Śródmieściu działał w gmachu banku „Pod Orłami. Przewodniczący - adw. Józef Ignacy Bielski, a prokurator - adw. Józef Namysłowski, obrońcami z urzędu byli:Niedzielski, Radlicki, Nowicki

W składzie sądzącym większość to adwokaci m.in.: T.Kuligowski, M.Skolimowski, E.Grabowski i W.Pilecki.

W tajnej prokuraturze, w komórkach śledczych pracowali adwokaci: Stefan Jechanowski i Stefan Gątkiewicz .

W Powstaniu Warszawskim wzięło udział min. 204 adwokatów - adw. J. Rutkowska

Wyczyn W.Pileckiego zorganizowanie podziemnej siatki w Oświęcimiu. Pierwsza „piątka”: W. Pilecki, W. Dering, A.Stóssel, Jerzy de Virion (Jerzy Hlebowicz); organizacja przybrała nazwę - Związek Organizacji Wojskowych; koniec 1942 na bataliony. W.Pliecki uciekł z obozu żeby zdać raport w Komendzie Głównej AK a w obozie na jego miejsce wszedł Juliusz Gilewicz. W X 1943- wielka „wsypy” i Niemcy przeprowadzili masową masakrę.

Projekty Kodeku Etyki adwokackiej - St. Janczewski

POLSKIE WYDAWNICTWO PRAWNICZE: 1942r.-adw. Witolda Bayer, adw. Mieczysława Pączkowskiego, Tadeusza Bernadzikiewicza dołączył adw. Kazimierz Kalinowski. Podpisało umowę. z firmą wydawniczą Program wydawniczy przewidywał wydanie 6 cykli edytorskich o tematyce adwokackiej. Została opracowana monografia „Zasady postępowania adwokata”, (Bibliotek Adwokatury) która składała się z 8 części:

1.Stosunek do narodu i państwa - adw. Stanisław Zieliński, 2. Stosunek adwokata do sądów i urzędów - adw. Bolesław Bielawski, 3. Stosunek do władz korporacyjnych - adw. Jan Nowodworski, 4. Godność zawodu adwokata - Stanisław Janczewski, 5. Wykonywanie zawodu - adw. Aleksander Mogilnicki, 6. Stosunek do kolegów - adw. Jan Nowodworski, 7. Patron i aplikacja - adw. Bohdan Suligowski, 8. Wolność słowa obrończego - adw. Marian Niedzielski, 9. Tajemnica zawodu adwokata - adw. Feliks Nadrowski

Towarzystwo Opieki nad Więźniami,: 1909 PATRONAT 1923

W czasie okupacji prezesem był sędzia-adw. Kazimierz Rudnicki, sekretarzem - adw. Wanda Kamińska, skarbnikiem - adw. Stefan Tur. Powstały komisje, które składały się przede wszystkim z adwokatów. Przewodniczącym komisji prawnej był adw. Kazimierz Pędowski a w jej skład wchodziło ok. 30 adwokatów

Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej: działał w latach 1939-1941, po 1941 działalność jego przejęła Rada Główna Opiekuńcza (RGO) ale działacze zostali ci sami

-Działały bezpłatne porady prawne. Jedną z nich zorganizował adw. Bronisław Wertheim a po nim adw. Karol Pędowski. Porad udzielał m.in. adw. Władysław Żywicki, St. Rymar

Podczas II wś zginęło ok. 57% adwokatów i 95% aplikantów adwokackich; w samej Warszawie zginęło 720 adwokatów i aplikantów adwokackich w sumie 1/3 palestry, Palmiry -26, Kozielsk, Starobielsk, Ostaszkowo - 60, Wielkopolska - 37 (egzekucje, wiezienia) 11 (obozy) 8 (działania wojenne)

TAJNE NAUCZANIE: (Powołano 12 najbardziej znanych adwokatów plus 2 profesorów). Dyskutowano w dwóch ośrodkach: I-warszawski, powołany przez prof. Romana Rybarskiego, który zorganizował studia dla studentów 3 i 4 roku studiów prawniczych// II ośrodek na Uniwersytecie Poznański w 1940 dyskutował o tym w tzw. KOMITET CZTERECH: L. Jaxa-Bykowski, Maksymilian Rode, Władysław Kowalenko i Roman Pollak (oraz w-wski adw. Witold Sawicki, który dołączył trochę później). Decyzja o powołaniu Uniwersytetu Ziem Zachodnich wraz z Wydziałem Prawa. I-dziekan-tajnego wydziału prawa UW - Roman Rybarski, a po jego aresztowaniu i wywiezieniu do Oświęcimia - Józef Rafacz (do czasu zamordowania go przez Niemców w czasie Powstania warszawskiego). Gł. org. prac mgr prawa ANTONI SYMONOWICZ „Tolek”(kierownik sekretariatu). Pierwszy wykład w mieszkaniu p. Łazowskich przy ul Rycerskiej na Starym Mieście a wykładowcą był Witold Sawicki. Znaczną część spośród wykładowców stanowili adwokaci: J. Rafacz, W. Sawicki, Bohdan Sałaciński, Władysław Kosieradzki, Włodzimierz Kozubski, Jan Namitkiewicz Liczyło 35 kompletów, ok. 600 osób, przeszło ok. 1000 studentów. Odbyło się tajne ślubowanie w gmachu Sądu Apelacyjnego w gabinecie prezesa Sądu na sugestię Zadrowskiego

Adwokaci w otoczeniu prezydenta:

- Michał Skoczyński:

* zajmował się prasą i cenzurą

- Jan Czerwiakowski

- Zofia Szulcówna

KOMITET OBYWATELSKI:

- powołany 15.09.1939

- na czele Stefan Starzyński

- w jego składzie 3 adwokaci: Leon Nowodworski, Marian Borzęcki i Stanisław Kazik

- komisja ogólna - najważniejsza, na czele: Leon Nowodworski

prof. Brusche - zdrajca narodu Niemieckiego

akcja samopomocy koleżeńskiej - koordynował B. Suligowski

proces szesnastu - proces w Moskwie, po aresztowaniu na polecenie Stalina członków rządu polskiego państwa podziemnego, nie mieli rzeczywistych obrońców, niektórzy zrezygnowali z obrońców z urzędu i bronili się sami (Stypułkowski), proces był farsa, wyroki były nieludzkie

na czle IV Delegatury w czasie Powstania Warszawskiego stał adwokat Edward Quirini

W czasie powstania w dzienniku ustaw opublikowane zostało rozporządzenie tymczasowe o uruchomieniu adwokatury - rozwiązywało powołany przez Niemców samorząd. Wracano do ustawy z 1938r. Pierwsze władze samorządowe miały pochodzić z wyboru władz państwowych. Wybór miał nastąpić później. Adwokaci narodowości niemieckiej przestawali być ex lege adwokatami, skracano okres aplikacji i zaliczano do okresu praktyki, praktykę odbytą u adwokata skreślonego z listy.

Partie:

SN - K. Kowalski, Napoleon Siemaszko

SL - Władysław Kiernik, Zygmunt Garliński

PPS - Herman Liebermann, Adam Pargier

SP - Cyryl Ratajski

komunistyczna lewica - Teodor Duracz

Stowarzyszenie Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie: powstało w Londynie 24.08.1940. Notatka na temat jego powstania ukazała się w „Dzienniku Polskim” i „Times”. Inicjatorem Stanisław Szurlej. Skład: prezes - Szurlej, wiceprezes - sędzia-adw. Franciszek Wójcik, sekretarz - Jerzy Rotwand,

Na dzień 31.12.1941 należało 200 prawników. Powołano Studium Prawno-Administracyjne i dwa wydziały: I. dla słuchaczy wydziałów prawa uniwersytetów polskich i maturzystów II. dla prawników w celu ich dokształcenia. Nadzór nad studium powierzono K.Popielowi, który nadał mu statut. Kierownictwo należało do rady, która składała się ze znanych prawników m.in. Szurleja. Uroczyste uruchomienie 23.03.1942 w St. Andrews w Szkocji. opracowywano skrypty m.in. przez adwokatów .przeszło łącznie 500 studentów; wydawało „Głos Prawniczy”

8

27

---