Kontrreformacja jej źródła i przyczyny w Europie i w Polsce, konsekwencje kulturowe i społeczne

Kontrreformacją nazywa się prąd powstały w kościele katolickim wobec zagrożenia reformacją. Był to ruch potężny zapoczątkowany przez sobór trydencki (1545- 1563), którego zadaniem było wewnętrzne zreformowanie kościoła oraz opracowanie taktyk walki z różnowiercami. Na straży postanowień soboru miał stać powołany właściwie do ich realizacji zakon jezuitów. Dbano o nieskażoność dogmatów, o prawomyślność wiary, określono co należy uznać za katolickie w dziedzinie nauki, rygorów i zwyczajów kościelnych oraz zdefiniowano wyraźnie zasady rządzące sztuką sakralną. W Europie kontrreformacja przyjęła w niektórych momentach bardzo drastyczne formy - można tu przywołać wojny religijne czy też sławne palenie na stosach heretyków. W Polsce były to działania mniej drastyczne, lecz także bardzo stanowcze. Konsekwentnie strzeżono pozycji kościoła katolickiego w kraju będącym przecież przedmurzem chrześcijaństwa. Do bardziej spektakularnych działań można zaliczyć zmuszenie braci polskich (arian) do opuszczenia kraju a wcześniej zburzenie ich zboru, drukarni i szkoły, gorliwie prowadzono także indeks ksiąg zakazanych, na którym znalazły się np. dzieła Kopernika. Na terenie Polski działał oczywiście bardzo prężnie zakon jezuitów. Jezuici założyli szereg kolegiów, w których kształcili według swoich poglądów nie tylko katolików, lecz także innowierców. Celem ich działalności edukacyjnej była "pobożność wymowna i uczona". Należy przyznać, że w szkołach tych dało się znaleźć wiele elementów pozytywnych, takich jak np. nauka poszanowania własnej tradycji i patriotyzmu. Jednakże największy nacisk kładziono na wpojenie "prawidłowego" sposobu myślenia. To w połączeniu z działającą cenzurą doprowadziła to tego, że jedynymi książkami, które ukazywały się drukiem były pozycje "prawomyślne" o charakterze dewocyjnym. Powodowało to z jednej strony obniżanie ogólnego poziomu literatury i kultury a z drugiej umacniało coraz bardziej wiarę płytką i powierzchowną.