Współczesne źródła i

przyczyny

terroryzmu oraz

sposoby ich

neutralizacji

Proces oddziaływania ideologii

(światopoglądu) poprzez akty

przemocy (lub groźbę ich użycia)

zastosowane pośrednio lub

bezpośrednio na rozmaite struktury

decyzyjne, w celu poddania ich

określonemu zachowaniu.

Zjawisko to występuje często wraz z

innymi czynnikami mającymi na niego

bezpośredni lub pośredni wpływ.

Adam Krawczyk, Terrorism and his efficiency, for example terrorism in the Jewish-Palestinian conflict 1945-

2005, [w:] From total war to war against terrorism, pod red. K. Kubiaka, P. Mickiewicza, Wrocław 2007

Uniwersalne cechy

terroryzmu

• Ideologia (filozofia) działania
• Motywacje sprawców
• Cele działania
• Oczekiwane rezultaty
• Użyte środki
• Skala działania – terroryzm

pośredni i bezpośredni

Ideologia (światopogląd)

jest to siła sprawcza aktów

terrorystycznych, będąca

podstawą działalności organizacji

terrorystycznej. Wyraża się w

nawoływaniu za pomocą przemocy

do określonego zachowania

podmiotu, który jest jej

ideologicznym wrogiem.

Narodna Wola

„działalność terrorystyczna (...) ma na

celu podważenie fascynacji potęgą

władzy, nieustające demonstrowanie

możliwości walki przeciw rządowi,

podnoszenie w ten sposób

rewolucyjnego ducha w narodzie i

jego wiary w powodzenie sprawy, a

wreszcie zorganizowanie sił zdolnych

do prowadzenia walki”

Karta Islamskiego Oporu

(Hamas)

[…] Nie ma rozwiązania

problemu palestyńskiego

poza dżihadem.

Rodzaje występujących

ideologii wyraża typologia

terroryzmu:

np.

terroryzm ekologiczny

jest

wynikiem proekologicznego
światopoglądu członków organizacji
stosujących akty terrorystyczne
wymierzone w instytucje (koncerny)
zanieczyszczające środowisko
naturalne, aby wymusić zmianę ich
zachowania względem tegoż
środowiska.

Akt przemocy

– zamach (lub groźba

jego użycia) wymierzony w zdrowie
i życie ludzi, oraz spowodowanie
zniszczeń materialnych.

Struktury decyzyjne

– państwa,

organy władzy państwowej,
społeczeństwa, rozmaite grupy
społeczne czy gospodarcze
(przedsiębiorstwa, koncerny).

Podstawowe pojęcia

Określone zachowania

– wymuszenie

pożądanych ustępstw politycznych,
religijnych, gospodarczych, a także
zastraszenie społeczeństwa lub
określonych jego części.

Inne czynniki

– do takich czynników

można zaliczyć np. sponsorowanie i
wspieranie terroryzmu przez państwa,
również medialność i nagłośnienie
sprawy lub organizacji dokonującej
zamachu.

Podstawowe pojęcia

Źródła współczesnego

terroryzmu

• Polityka wewnętrzna państwa

• Zagrożenia zewnętrzne

• Religia (ruchy fundamentalistyczne)

• Ekologia (skrajne ugrupowania

zielonych)

• Ideologia (terroryzm lewacki,

skrajnie prawicowy)

• Nacjonalizm

Przyczyny terroryzmu

Walka o prawo do samostanowienia

–

dotyczy zarówno grup
terrorystycznych o charakterze
narodowym, jak i ponadnarodowym,
wyznających dowolne ideologie.

Walka o strefy wpływów

– dotyczy

głównie działań na skale regionalną,
rzadziej ponadregionalną.

Przyczyny terroryzmu

• Chęć wprowadzenia zmian, na które

nie ma przyzwolenia społecznego.

• Niezadowolenie z dotychczasowego

sposobu życia.

• Chęć zaistnienia w mediach.
• Działalność „kaznodziejska”.
• Niezidentyfikowane zjawiska o

charakterze psychospołecznym.

Terroryzm

„nowoczesny”

Potrzeba zdobycia za wszelką

cenę poparcia społeczeństwa

– „trzeciej strony” konfliktu.

Wymuszało to ograniczenie skali

strat, aby nie zrażać do siebie

grup, w imieniu których

dokonywało się aktów terroru.

Terroryzm

„ponowoczesny”

Ponowoczesny terroryzm zerwał z tą

zasadą traktując „stronę trzecią”

jako potencjalny cel uderzenia.

Zanikają granice w działaniu, rezygnuje

się z podstawowych zasad etycznych

na rzecz jak największych strat

mających spotęgować siłę przekazu

ideologii

.

Terroryzm „ponowoczesny”

Samoograniczenie terrorystycznej

przemocy zostało porzucone w wyniku

umiędzynarodowienia się terroryzmu

oraz pojawienia się elementów

fundamentalizmu religijnego w

strukturach motywacji i

usprawiedliwienia grup

terrorystycznych.

Terroryzm

„ponowoczesny”

Umiędzynarodowienie organizacji

terrorystycznych podniosło

zamachy terrorystyczne z rangi

przygotowania do wojny

partyzanckiej

, do rangi

samodzielnej strategii polityczno-

militarnej

.

Terroryzm

„ponowoczesny”

Indywidualizacja terroryzmu:

ideologia motywująca

jednostkę, lub niewielkie

ugrupowanie może być

zdecydowanie groźniejsza od

tej, która cechuje duże

organizacje terrorystyczne.

Terroryzm

„ponowoczesny”

Sakralizacja terroryzmu:

przemoc religijna staje się

sposobem na wyrażenie

poczucia niepewności i lęku

cechującym społeczeństwa

państw pozostających w tyle

w dążeniu do dobrobytu.

Terroryzm

„ponowoczesny”

Terroryzm wyrosły na gruncie

religijnym

rozszerza definicję

wroga

. Nie ogranicza się jedynie do

przedstawicieli władzy politycznej.

Dąży do osiągnięcia jak najwyższej

liczby ofiar, tolerując straty po

stronie swoich współwyznawców i

usprawiedliwiając je koniecznością

walki ze złem.

Działania neutralizujące

skutki terroryzmu

Sławomir Petelicki

twierdzi, że

jedyną

skuteczną bronią w walce z terroryzmem, są

działania jednostek antyterrorystycznych

(przemoc zwalcza się przemocą).

Całkowicie przeciwstawny pogląd

reprezentował

Icchak Rabin

. W trakcie

kampanii Izraela przeciwko OWP w Libanie w

1982 stwierdził:

Terroru nie można przerwać

poprzez wojnę. To kompletna bzdura

Czy użycie siły wobec

terrorystów jest jedynym

wyjściem?

Nie, gdyż przemoc jest jedynie składową

całego ciągu wydarzeń składających się na
akt terroru

i to na dodatek nie najważniejszą.

Przemoc w akcie terroru:

• jest sposobem zaznaczenia swojej obecności;
• wzmacnia przekaz, przesłanie;
• daje pewność, że przekaz ten zostanie

właściwie nagłośniony w mediach.

USA a terroryzm

Cztery najważniejsze zasady

polityki Stanów Zjednoczonych

względem terroryzmu

ustanowione w okresie

prezydentury

J. Cartera, to:

Żadnych ustępstw względem

terrorystów, żadnych

negocjacji ani układów z nimi

USA nie prowadzą żadnych rozmów

(przynajmniej oficjalnie) z

ugrupowaniami, stosującymi metody

terrorystyczne. W swej polityce

zakładają także, iż nie można w

żadnym wypadku spełniać żądań

grup terrorystycznych.

Doprowadzić terrorystów

przed oblicze

sprawiedliwości

Amerykanie za wszelką cenę będą

poszukiwać i tropić terrorystów,

bez względu na to, jak dużo czasu

to zajmie.

Izolować i naciskać na kraje

wspierające terroryzm, aby
zmusić je do zmiany swojej

polityki

Punkt ten jest głównym elementem

prowadzonej przez Stany Zjednoczone

wojny z terroryzmem.

Usprawiedliwił on ataki na Afganistan i Irak.

Administracja G. W. Busha stwierdziła, iż

sama izolacja nie wystarcza, niezbędne

jest wywarcie presji, w tym także przy

użyciu siły.

Wzmacniać możliwości

przeciwdziałania terroryzmowi

innych krajów, które

współpracują ze Stanami

Zjednoczonymi i wymagają

wsparcia

Amerykanie nie są w stanie ingerować w

wewnętrzną politykę swych sojuszników

(przykład Arabii Saudyjskiej), wobec

czego mogą przeciwdziałać

terroryzmowi poprzez szkolenia, czy też

pomoc sprzętową w tym zakresie.

Wzmacnianie możliwości polega także

na współpracy wywiadów.

Narodowa Strategia Walki z

Terroryzmem

(National Strategy for Combating

Terrorism).

• Ogłoszona została 14 lutego 2003

przez prezydenta USA George’a W.
Busha

• Określono w niej cele, które należy

osiągnąć w „Wojnie z Terroryzmem”

• Było to tzw. „4D”

Defeat, Deny,

Deminish, Defend – zwalczać,
odmawiać, osłabiać, bronić

Pierwszy element

„zwalczać”

Odnosi się do

zwalczania terroryzmu

wszelkimi dostępnymi środkami

–

dyplomatycznymi, legalnymi,

ekonomicznymi, wywiadowczymi,

policyjnymi i w końcu zbrojnymi (zarówno

bezpośrednimi, jak i pośrednimi),

przy

pomocy identyfikacji zagrożenia

(ustalenie

kto jest terrorystą, jakie organizacje

stosują metody terrorystyczne),

ustalenia

lokalizacji terrorystów i ich ugrupowań

oraz

w końcu

zlikwidowania zagrożenia przy

użyciu odpowiednich środków i metod

.

Drugi element

„odmawiać”

Odnosi się do odmawiania poparcia

(finansowego i

politycznego)

oraz legitymacji ugrupowaniom,

stosującym metody terrorystyczne.

Sposoby działania:

1.

wywieranie wpływu politycznego na kraje

sponsorujące terroryzm;

2.

ustanowienie i przestrzeganie

międzynarodowych standardów w kwestii

zwalczania terroryzmu;

3.

wzmocnienie i podtrzymanie

międzynarodowych wysiłków, zmierzających do

walki z terroryzmem.

Element „odmawiania”

dotyczy zarówno braku poparcia przez Stany

Zjednoczone, jak i zwalczania terroryzmu

sponsorowanego przez państwo.

Trzeci element

„osłabiać”

Odnosi się do niszczenia podłoża

terroryzmu,

a także do sprawienia,

iż metoda terrorystyczna nie przynosi

korzyści i przez to jest bezużyteczna.

Metody służące osiągnięciu celu to:

poszukiwanie partnerów we wspólnej

walce z terroryzmem, z którymi można

będzie wygrać wojnę ideologiczną.

Czwarty element

„bronić”

Obrona terytorium Stanów Zjednoczonych oraz

obywateli przed atakami terrorystycznymi;

działania zapobiegające aktom terroryzmu

wymierzonym w obywateli amerykańskich

poza granicami ich kraju.

Metodą jest wcielenie w życie strategii

bezpieczeństwa wewnętrznego oraz

zintegrowanie środków zmierzających do

ochrony obywateli amerykańskich poza

granicami kraju.

Inne elementy

przeciwdziałania

terroryzmowi

Program „Nagrody za

sprawiedliwość”

(Rewards for Justice)

Polega na wypłacaniu wysokich (do 25

mln $) nagród finansowych za wszelkie

informacje prowadzące do schwytania,

bądź też zlikwidowania najgroźniejszych

terrorystów.

Inne

elementy

przeciwdziałania

terroryzmowi

Wprowadzona na mocy tzw. Patriot Act z

26 października 2001 roku Lista

Organizacji Terrorystycznych (Terrorist

Exclusion List, TEL).

Członkowie organizacji, wpisanych na listę mogą

być pociągnięci do odpowiedzialności – przede

wszystkim w kwestiach emigracyjnych.

Na mocy Aktu amerykańskie władze mogą

deportować bądź też zakazać wjazdu osobom

udzielającym poparcia tym organizacjom.

Konwencje i akty

antyterrorystyczne

Konwencja tokijska z 14 września 1963 r.

w sprawie

przestępstw i niektórych innych czynów

popełnionych na pokładzie statków powietrznych;

Konwencja ONZ z 14 grudnia 1973 r.

o zapobieganiu

przestępstwom i karaniu sprawców przestępstw

przeciwko osobom korzystającym z ochrony

międzynarodowej;

Konwencja ONZ z 14 grudnia 1979 r.

przeciwko

braniu zakładników;

Konwencja ONZ z 1977 r.

w sprawie zwalczania

terrorystycznych zamachów bombowych;

Konwencja ONZ z 7 grudnia 1999 r.

w sprawie

zwalczania finansowania terroryzmu.

Konwencje i akty

antyterrorystyczne

1977 - Pod auspicjami Rady Europy przyjęto

regionalną, europejską konwencję o zwalczaniu

terroryzmu.

1999 - podczas Szczytu Waszyngtońskiego szefowie

państw i rządów NATO w

Deklaracji Waszyngtońskiej

i Komunikacie ze Szczytu Waszyngtońskiego

potępili

terroryzm i potwierdzili kontynuowanie działań

mających na celu zwalczanie terroryzmu w oparciu o

zobowiązania międzynarodowe i prawo własne

państwa.

2005 -

państwa Grupy Szanghajskiej

(Rosja, Chiny,

Tadżykistan, Kirgistan i Kazachstan

) tworzą centrum

antyterrorystyczne do walki z handlem bronią i

narkotykami

NATO a terroryzm

Problematyka zwalczania terroryzmu

znalazła swoje odzwierciedlenie w

dokumentach końcowych Szczytów

NATO w Rydze (2006) i w Bukareszcie

(2008).

Ważnym aspektem jest też realizowany

wewnątrz NATO

Program Obrony Przeciwko Terroryzmowi

W Rydze zobowiązano się do trwałego

i solidarnego zaangażowania na rzecz

pomyślnego zakończenia operacji i

zwiększenia pomocy dla afgańskich sił

bezpieczeństwa.

Potwierdzono trwałość zaangażowania NATO

w Kosowie na rzecz bezpieczeństwa i

stabilności w regionie.

Podjęto decyzję o kontynuacji

zaangażowania w misję szkoleniową w

Iraku oraz o poszerzeniu oferty

sojuszniczej w tym zakresie.

NATO a terroryzm

W Bukareszcie zdecydowano o

zwiększenia obecności militarnej

członków NATO w Afganistanie.

Podjęto również decyzję, że Polska

będzie miała w Afganistanie

samodzielną strefę

odpowiedzialności.

NATO a terroryzm

Strategia Bezpieczeństwa

Narodowego

W przyjętej przez Radę Ministrów w listopadzie

2007 r.

Strategii Bezpieczeństwa Narodowego

Rzeczypospolitej Polskiej

za „konieczne i

bardzo ważne” uznano działania państwa w

zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego,

z uwzględnieniem zagrożenia terroryzmem.

Wymieniono tu m.in. potrzebę budowy

i wdrożenia nowoczesnego zintegrowanego

systemu zarządzania kryzysowego oraz

budowę „Systemu Ochrony Ludności” w skład

którego wejdą „System Ostrzegania

i Alarmowania Ludności” oraz „Zintegrowany

System Ratowniczego”.