Don Juan, Byron
- ,,Czemu mię Bóg stworzył nie(...)gliną, ile(...)czuciem, żądzą?''
Pieśń I
- P. liryczny nie opisuje osoby sławnej, mężnej, zasłużonej dla kraju, lecz...don Juana. Jego ojciec- don Jose ze szlachetnego rodu Hidalgów, dzielny rycerz. Matka- uczona, bezgrzeszna Dona Inez. Don Jose ją zdradzał. Rodzina usiłowała ich pogodzić, ale w końcu Don Hidalgo zmarł( na febris quartana), wszystko odziedziczył syn. Miał być wychowywany bardzo moralnie(np. nie mógł uczyć się przyrody, literatura i sztuka musiała być trafnie dobrana, brzydkie nauczycielki etc.- żeby żadnych pokus nie doświadczył) P. lir. Krytykuje takie wychowanie. ,,Rósł piękny, stateczny, roztropny, wytrwały”.
- Przyjaciółka matki Juana- piękna Julia(23) wyszła za don Alonsa(50), uczy Juana. Niegdyś cmokała go w czółko na powitanie, aż się zakochali, zaczęli bywać razem. Spotykali się, aż pewnej nocy Juan u niej został; prawie zostali nakryci przez Alonsa, ale swym sprytem pomogła służka Antonia, wlazła do łoża Julii, młodziana spychając pod kołdrę. Prawie się udało, ale mąż odkrył w pokoju męskie(!) buty. Doszło do bójki: Alfons- Juan. Drugi ranny uciekł, Alonso zażądał rozwodu, wybuchł skandal, Julię zamknięto w klasztorze( nie żałuje zdrady, kochała go).
Pieśń II
-Matka wysyła Juana w podróż(planowo- 4 lata) z 3-osobową świtą, w tym ochmistrz Pedrillo, tymczasem sama zakłada szkółkę dla ,,psotnych malców”. Juan płacze, żegna się z ukochaną Hiszpanią. Wyznaje, że nigdy o Julii nie zapomni, dręczy go choroba morska. Pewnej nocy w tej podróży sztorm uszkodził dno statku, udało się to doraźnie naprawić, ale nazajutrz na pokładzie było tyle wody, że trzeba było ściąć maszty. Podróżni wtedy zachowywali się skandalicznie- jedni klęli, inni chlali, jeszcze inni się modlili.. Juan grozi im pistoletem, że jeśli mają zginąć, niech chociaż nie tracą człowieczeństwa. Sytuacja się pogarsza, cieśla mówi, że nie ma ratunku dla okrętu. Kończy się też po 12 dniach jedzenie. W końcu okręt zatonął, uratowało się ok. 40 osób( m. In. Juan, Pedrillo i chart), 200 zginęło. Potem utonął kuter z 9 osobami. Ci, co ocaleli, wyżarli wszystko doszczętnie, a że nie było wiatru, stali w martwym punkcie. 5 dni później z głodu zjedli psa, potem skórzane ubrania. Postanowili zjeść jednego spośród nich. Losy zrobili z listu Julii do Juana. Padło na Pedrilla- ci, co go jedli, doznali obłędu. Po jakimś czasie ukazują się im dobre znaki- tęcza, ptak( coś jakby gołąb ze ST). Po tym, jak łódź rozbiła się o rafę, ocalał tylko Juan. Omdlałego na brzegu znajduje arcyśliczne, 16-letnie dziewczę( Hajdea) wraz ze swoją służką. Ukryły go w grocie, bo ojciec panny by go sprzedał. Greczynki się nim opiekowały- dały ubranie i jedzenie, uczyły greki. Ojciec Hajdei, pirat Lambro, wypłynął na morze i dziewczyna miała dużo swobody. Więc spacerowali, całowali się no i co...grzeszyli.
Pieśń III
Po ślubie piękna miłość zmienia się w rutynę- dlatego to, co łączyło Juana i Hajdeę, było tak piękne. Lambro wraca i widzi ucztę. Młodzi sobie ją urządzili, bo ktoś doniósł, że stary zginął na morzu.
Pieśń IV
Po okropnym śnie Hajdei( że umiera przykuta do skały), kochanków nachodzi Lambro. Hajdea prosi ojca o łaskę dla Juana, którego Lambro chce zatłuc. Ojciec chwyta stającą w obronie Juana córkę i wpada banda 20 zbójców, pojmując Juana i wywożąc go gdzieś łódką. Hajdeę rozdziera rozpacz, jest jak zwiędły kwiat, tylko na chwilę rusza ją śpiew harfiarza o miłości. W końcu zmarła-ona i ich nienarodzone dziecko ,,pączek i kwiat razem ścięty''.
Pieśń V
Juana przeznaczono na sprzedaż jako niewolnika( tu skumplował się z Anglikiem - Johnsonem, będącym w niewoli, bo wstąpił do rosyjskiego wojska). Mówi Juanowi, że teraz są w niewoli, ale dzięki temu będą umieli rządzić, gdy kiedyś będą panami. Tu dygresja o zabitym nie w walce, lecz w bójce ulicznej, komendancie. Nabywca kupuje Juana i Anglika- Johnsona, prowadzi ich przez jakieś chaszcze do pięknego pałacu. Przebierają ich- Juana za kobietę, Anglika w Turka i ,,Baba'' nakazuje iść Anglikowi na wieczerzę, ze sobą bierze Juana, wyglądającego, jak mniszka. Wchodzą do królewskiej sali, gdzie odpoczywa niewiasta, Gulbieza. ,,Baba'' składa jej pokłony. Ona pyta Juana, czy ten potrafi kochać( co doprowadza go do płaczu). Odpowiada jej, że miłości nie da się kupić, ani nikogo do niej zmusić. Nadchodzi sułtan Padyszach( Gulbieza to jego 4 żona), zwraca uwagę na urodę nowej ,,branki” Gulbiezy( Joanny;) )
Pieśń VI
Dziewczyny z haremu polubiły Joannę( Juana).W I noc śpi z Dudu. Dudu śniło się, że jadła złote jabłko ze złotej jabłoni, wyleciała z niego pszczoła, użarła ją w szyję. Swym krzykiem pobudziła wszystkie dziewczyny. Matrona chce zabrać z jej łoża ,,Joasię'', ma iść spać do Lolo, ale jednak nie idzie. Po przebudzeniu Gulbieza wypytuje ,,Babę'', gdzie spał Juan. I jest oburzona. Wzywa Juana i Dudu do siebie.
Pieśń VII
Izmaił- twierdza w delcie Dunaju- niby dobrze zabezpieczona, ale nie od strony morza, skąd zaatakowali Rosjanie. W ataku brali udział też Anglicy i Francuzi. Przybywa świetny marszałek Suwarow, aby przeszkolić tureckich przeciwników. Konny patrol Rosjan spotyka 3 mężczyzn i 2 kobiety w muzułmańskich strojach, ale widać, że to ściema. Są tam m. In. Juan i Johnson- ,,my uszli z turmy”. Okazało się, że Anglik walczył kiedyś u boku Suwarowa.
Pieśń VIII
Walczą długo( delikatny Juan- jak lew) i zdobywają Izmaił. Juan bierze sobie piękną turecką brankę- Leilę. Wg narratora, Ruskie walczyli ,,moralnie” ( zgwałcili <<tylko>> 400 panien i 6 60-latek). Wysyłają Juana z depeszą o zdobyciu Izmaiłu do Petersburga.
Pieśń IX
Don Juan, razem ze swoją branką, dociera do Petersburga, z listem do carycy Katarzyny. A ona lubi,, ten sport''. Juan wpadł jej w oko. Zakochali się w sobie. Dygresja- klasyfikacja miłości wg narratora- I- platoniczna. II- kanoniczna( duchowni), III- zwyczajna. Cały dwór szemra, że będzie nowy król.
Pieśń X
Dygresja- zwrot do Jeffrey'a, któremu słał swoje wiersze do krytyki. O narratorze- ,,wszak jestem sam Szkot''. A kontakty caryca- Juan coraz cieplejsze: ,,bale, pieniądze i schadzki miłosne lody zmieniły w raj, a zimę w wiosnę”. Don Juan pisze listy do Hiszpanii, jak mu w Rosji dobrze(matka myśli, ze caryca objęła go miłością matczyną). Juan zachorował na febrę, lekarze zalecają wyjazd do ciepłych krajów, Katarzyna wysyła go do Anglii( niby w celach handlowych). Jedzie pięknym pojazdem z masą ulubionych zwierząt i Leilą( turecką branką). Juan kocha ją taką miłością, jak patriota naród. Ubolewa, że nie chce się nawrócić na katolicyzm. Jadą przez Polskę( gdzie głośno o Kościuszce), Prusy, Niemcy, Holandię-> stąd dalej statkiem. Docierają do Albionu( Anglia).
Pieśń XI
Dygresja cd. Filozofii bpa Berkleya- materii nie ma. Juan w Anglii zostaje napadnięty przez 4 łotrów na tle rabunkowym. Jednego(Tomasza) Juan postrzelił, ale zrobiło mu się go żal i chciał mu pomóc(,,nierad był z tego'', że zabił). Juan bywa na londyńskich rautach, poznaje elity- ambasadorów, damy, twórców. Podoba się kobietom.
Pieśń XII
Dygresja-światem rządzi pieniądz. Angielskie baby się kłócą, która ma wziąć Leilę na wychowanie. Juan bywa na balach, u przyjaciół. Nie podobają mu się angielki. Narrator stwierdza, że te 12 pieśni to był dopiero wstęp.
Pieśń XIII
Adelina- ,,jest wdzięków zwierciadłem”- żona wybitnego polityka, dobrego, aczkolwiek nudnego męża- Milorda Henryka de Amundeville. Jesienią małżeństwo jedzie ,,do swych na wsi dóbr”- na łowy. Dom jest w stylu gotyckim. Do opactwa Abbey- zjechało wiele osobistości. Narrator porównuje towarzystwo do szachownicy, a świat do gry. Całe towarzystwo na tej wsi miło spędza czas.
Pieśń XIV
Jest tam też don Juan- zajmuje się myślistwem, zabawianiem dam- świetny tancerz, rozmówca, słuchacz, myśliwy. Podrywa go księżna Fitz- Fulke( lubiąca ,,ten sport” żona lorda Augusta Fitz- Plantageneta). Pani Adelina zaczyna jej za to nie lubić- tak naprawdę jest zazdrosna. Dygresja, jak ważna jest przyjaźń. Adela prosi męża, by ostrzegł Juana przed staruchą, ale on odmawia. Jej małżeństwo jest niby ekstra cacy, ale bardzo chłodne. Adelina chce pomóc Juanowi z sympatii.
Pieśń XV
Adelina radzi Juanowi małżeństwo, a on stwierdza, że te, co mu się podobają, są zamężne. Może więc Aurora?
Pieśń XVI (uff..ostatnia)
Jest wspaniała uczta. Juana sadzają między Adeliną a Aurorą. Juan czuje, że Aurora nie jest mu obojętna. Bohater w nocy spotyka ducha mnicha, o którym krążą legendy. Jest blady ze strachu. Rano wszyscy głowią się, co mogło mu się stać. Adelina wyśpiewuje historię ,,Czarnego mnicha” błądzącego po Amundevillu- został jeden, resztę wymordowano. Towarzyszy niby nocom poślubnym, zgonom oraz narodzinom lordów. Kolejna uczta- Aurora uśmiecha się do Juana. Adelina stara się, jak może, by dogodzić gościom( och! I ach!), bo niedługo kończy się 6- letnia kadencja jej męża i będą wybory. W nocy znów do Juana przychodzi mnich. Ten bez strachu go łapie i okazuje się, że to księżna Fitz- Fulke.
K O N I E C
Tego, co stało się chwilę później, możemy się jedynie domyślać.