Ściany z płyt gipsowo-kartonowych
Spośród wielu zastosowań płyt gipsowo-kartonowych najważniejszą pozycją jest budowa ścian, gdzie płyta g-k stanowi pokrycie i usztywnienie ażurowego szkieletu. Szkielet ten może pełnić funkcję konstrukcyjną, przenosząc obciążenia z wyższych kondygnacji budynku i dachu, albo stanowić jedynie ruszt pod płyty kiedy jedyną funkcją ściany będzie przegrodzenie większego pomieszczenia. Materiałem do budowy szkieletu może być zarówno drewno, jak i specjalne stalowe profile zimno gięte.
Prawidłowe zamocowanie płyt g-k do elementów szkieletu znacznie go usztywnia (w płaszczyźnie ściany), ale uwzględnienie tego w obliczeniach statystycznych jest bardzo problematyczne. Budowa ścian działowych , nie przenoszących żadnych obciążeń zewnętrznych, jest pozbawiona tego aspektu obliczeniowego i dlatego płyta g-k jest wykorzystywana głównie do budowy ścian działowych.
Spośród wielu zalet ścian z płyt g-k można wymienić:
Lekkość przegrody (24-50 kg/m2), co pozwala na dowolne rozplanowanie przebiegu trasy ściany;
Zdolność gipsu do regulacji wilgotności powietrza w pomieszczeniach;
Łatwość zachowania wysokich standardów wymiarowych (pionowość, płaskość, gładkość powierzchni);
Bardzo krotki czas wznoszenia i niewielka pracochłonność;
Łatwość uzyskania wysokiego oporu akustycznego przegrody (35-58dB);
Łatwość ukrycia wewnątrz ściany instalacji sanitarnych i elektrycznych;
Łatwość wykonania ścian o przebiegu krzywoliniowym oraz realizowania rożnych skomplikowanych form przestrzennych;
Możliwość stosowania wszystkich sposobów wykończenia powierzchni.
Są jednak również wady gipsu ograniczające jego stosowanie. Podstawową uciążliwością jest zmniejszenie się wytrzymałości gipsu w miarę zwiększania się jago wilgotności. Cecha ta w połączeniu z wysoką nasiąkliwością gipsu powoduje, ze na ogół nie stosuje się go:
na zewnątrz budynku;
w miejscach narażonych na stale zawilgocenie;
do wykonywania elementów nośnych.
Rodzaje płyt gipsowo-kartonowych
Wszystkie rodzaje produkowanych w Polsce płyt maja jednakową szerokość 1200 mm. Grubość płyt może być rożna, np.: 9,5; 12,5; 15,0 mm. Niemniej najczęściej stosowaną grubością jest 12,5 mm. Długość płyt wynosi 2-3,4 m (handlowe długości: 2,0; 2,5; 2,6; 3,0 m). Ogromna większość produkowanych w Polsce płyt g-k jest wykonana ze skosami na krawędziach podłużnych od strony licowej, które umożliwiają łatwe zaszpachlowanie spoin pomiędzy płytami, tak aby miejsca te stały się całkowicie niewidoczne po malowaniu czy tapetowaniu. W celu umożliwienia stosowania płyt w rożnych warunkach i do rożnych celów produkowane są następujące ich rodzaje:
GKB - płyta zwykła do stosowania w pomieszczeniach o wilgotności względnej nie większej niż 70% (karton ma kolor jasnoszary, a napis na lewej stronie jest niebieski);
GKBI - płyta o podwyższonej odporności na działanie wilgoci do stosowania w pomieszczeniach, w których wilgotność względna powietrza okresowo przekracza 70% (okres podwyższonej wilgotności w ciągu doby nie powinien przekraczać 12h). Płyta ma nasiąkliwość do 10% dzięki dodatkowi silikonu do rdzenia gipsowego (karton od strony licowej ma kolor zielony, a napis na lewej stronie jest niebieski lub zielony);
GKF - płyta ogniochronna przeznaczona do budowania przegród ogniowych. Posiada dodatek odcinków włókna szklanego w rdzeniu gipsowym. Przewidziana do stosowania w pomieszczeniach o wilgotności względnej nie większej niż 70% (karton jasny, napis czerwony);
GKFI - płyta wodoodporna i ogniochronna, łącząca w sobie cechy płyt GKF i GKFI (karton zielony, napis czerwony).
Montaż rusztu ścian działowych
Szkielet ściany działowej składa się z elementów poziomych zamocowanych do podłogi (zwanych progami) i stropu (zwanego oczepami) oraz elementów pionowych (zwanych słupkami), rozpiętych pomiędzy elementami poziomymi. Niezależnie od rodzaju materiału, z którego będzie wykonany ruszt, płyta g-k montowana pionowo narzuca zachowanie rozstawu słupków równego połowie szerokości płyty g-k.
Przystępując do projektowania ściany należy dokonać wyboru materiału na ruszt, obiektywnie analizując wady i zalety rusztu drewnianego i z profili stalowych.
Niezależnie od rodzaju przyjętej do realizacji konstrukcji pierwszą czynnością przy wznoszeniu ściany będzie wyznaczenie trasy jej przebiegu.
W celu zapewnienia projektowanego oporu akustycznego ściany pod skrajne profile poziome i pionowe należy podłożyć taśmę izolacji akustycznej. Przy konstrukcji drewnianej elementami poziomymi będą deski grubości min. 32 mm i jednej z trzech typowych szerokości, tzn. 63; 75; 100 mm, stanowiące podwaliny i oczep, a przy ruszcie stalowym profile U (50, 75 lub 100 mm).
W wielu przypadkach można uatrakcyjnić aranżacje wnętrza stosując krzywoliniowy przebieg ścian. Najczęściej są to luki będące wycinkiem okręgu, ale mogą to być krzywe o bardziej skomplikowanym kształcie.
We wnętrzu ścianki można ukryć instalacje. W ścianach opartych na jednym profilu można przeprowadzić jedynie instalacje elektryczne, natomiast przebieg rur wodociągowych i kanalizacyjnych może być ukryty dopiero w specjalnych ściankach instalacyjnych.
Montaż płyt g-k na ruszcie ściany działowej
Do robot z wykorzystaniem płyt g-k można przystąpić dopiero wtedy, gdy są zakończone wszystkie roboty „mokre” oraz została zamontowana stolarka okienna. Jednocześnie temperatura w pomieszczeniach nie może być niższa niż 100C.
Montując płyty na ścianach najczęściej ustawia się je długością w kierunku pionowym, tak aby sięgały od podłogi do sufitu. W pomieszczeniach wysokich oraz wszędzie tam, gdzie układ komunikacyjny uniemożliwia wniesienie płyt o wymaganej długości, występuje konieczność łączenia ich na długości. Niedopuszczalne jest łączenie wszystkich płyt na jednakowej wysokości. Styki poziome dwu sąsiednich płyt powinny być przesunięte względem siebie przynajmniej o 50 cm. Jednocześnie należy przestrzegać, aby odcinek płyty montowany bezpośrednio przy podłodze był nie krótszy niż 1 m, a przy suficie 0,5 m. Nie jest błędem montaż płyt na ścianie długością w kierunku poziomym, ale uzasadniony jest wówczas, gdy wysokość pomieszczenia jest zbliżona do wielokrotności szerokości płyty. Poziomy układ montażu będzie niemal regułą w wypadku ścian wysokich na słupkach dwugałęziowych. Niemniej w Europie taki układ montażu jest mało popularny.
Spoinowanie i szpachlowanie powierzchni płyt g-k
Po zamocowaniu płyt na ścianie czy suficie widoczne są wszystkie krawędzie płyt oraz łby użytych do mocowania łączników. Chcąc uzyskać jednolitą płaszczyznę, należy zamaskować spoiny i łby wkrętów oraz uzupełnić ewentualne ubytki i inne uszkodzenia krawędzi płyt. Na rynku istnieje duży wybór środków do wypełniania spoin i szpachlowania. Największą grupę stanowią gipsy szpachlowe oraz masy na bazie żywic winylowych, akrylowych lub lateksu.
Zadaniem spoinowania jest nie tylko ukrycie styków, ale przede wszystkim połączenie wszystkich arkuszy w jedna całość. Zdecydowana większość stosowanych mas szpachlowych charakteryzuje się tym, ze ich wytrzymałość na ściskanie przewyższa wielokrotnie wytrzymałość na rozciąganie. Aby umożliwić spoinie przenoszenie nawet nieznacznych sil rozciągających, należy zazbroić ja taśma z materiału włóknistego. Najtańsza a zarazem bardzo skuteczna jest taśma papierowa perforowana. Stosuje się również często taśmy z włókna szklanego, i to zarówno w formie prasowanej fizeliny, jak i siateczki tkanej z nici szklanych, która jest samoprzylepna.