HISTORIA- STAROŻYTNY RZYM , POCZĄTKI ŚREDNIOWIECZA

753 p. n. e -założenie Rzymu

Galowie, Etruskowie- osady , które rzymianie mieli podbić by objąć Italię, następnym celem była

Kartagina

509 p. n. e- wprowadzenie ustroju republiki w Rzymie (rzecz wspólna)

390 p. n. e. - spalenie Rzymu przez Galów

Latynowie- I grupa etniczna, podstawy Rzymu

WOJNY PUNICKIE

Przyczyna: Spór o Sycylię

264- 241 p. n. e- I wojna punicka

Kartagina straciła : Korsykę, Sardynię , Sycylię. Przegrała bo nie miała pieniędzy i małą armię

218 - 201p. n. e- II wojna punicka

Hannibal[Kartagina] wyruszyła z płw. Iberyjskiego przez Alpy, by od północy zaatakować Rzym. Zaskoczył Rzymian i znalazł się „u wrót Rzymu”. Podporządkował sobie południe Italii.

216- bitwa pod Kanny, przegrana Rzymian

202- bitwa pod Zama , Rzym zaatakował Kartaginę, która przegrała i stała się zależna od Rzymu, straciła południową i wschodnią część płw. Iberyjskiego

149 -146 p. n. e- III wojna punicka

Rzymianie napadli na Kartaginę i zrównali ją z ziemią.

Po III w. punickiej Rzymianie podbili Macedonię

58/51 p. n. e- podbili Galów i Germanów z Gajuszem Juliuszem Cezarem

II w. n. e- Trajan zdobył tereny Rumunii

Państwo Rzymskie podzielone było na prowincje(tereny poza Italią) , na czele których stali namiestnicy [ dbał o podatki, kontrolował wojsko]. W samej Italii zdobyte tereny przyznawano obywatelom w zamian za służbę w wojski.

ARMIA RZYMSKA

Był to legion złożony z :

• 10 manipuł veritas- bogaci lekkozbrojni

• 10 manipuł hastati - młodzi wojownicy , bez stażu

• 10 manipuł principiis- doświadczeni wojownicy

• 10 turm- 300 jeźdźców

• 10 triatti- weterani
  manipuł= 2 centurie czyli

• 30 triatii

• 60 veritas

• 60 hastati

• 60 princepes

najpierw atakował veritatiss → hastatiti → principes → triati → kawaleria

Pieniądze na armię były z łupów oraz podbitą ziemia dawano jako wynagrodzeniem dla legionistów.

REPUBLIKA RZYMSKA

Senat- 300 osób, byli/ emerytowani urzędnicy

• zajmowali się : finansami, polityką zagraniczną

• gościli przedstawicieli innych państw

• doradzali urzędnikom

• ważniejszym senatorem był ten który wcześniej zajmował wyższe stanowisko

• „mos maiorem”- obyczaje przodków

Patrycjusze- osoby, które miały wybitnych przodków(bogaty tata), głównie oni obejmowali urzędy

Plebejusze- biedni „ ci których jest wielu”

Trybuni Ludowi- reprezentowali plebejuszy, 10 os, mieli prawo veta przeciwko urzędnikom i uchwałom senatu

Konsulowie- najwyżsi urzędnicy, 2 os,

• przewodniczyli obradom Sejmu

• dowodzili armiami

• zarządzali prowincjami w stanie wojny

• auspicje- sięganie po porady Bogów, obserwując ptaki

Pretorzy- 6 os

• zarządzali niektórymi prowincjami

• nadzorowali rzymski sąd

Edylowie- 4 os

• organizowali obchody świąt

• zaopatrzali Rzym w żywność

Kwestorzy- towarzyszyli konsulom, nadzorowali finanse

Dyktator- 1os, pół roku kadencji

• powoływany w sytuacji kryzysu

• miał dużo uprawnień np. kara śmierci

Cenzor- na 5 lat. Spisywał ludność, senatorów, mógł powołać lub skreślić senatora

limes- granica i fortyfikacje na niej , oddzielała Rzym od barbarzyńców, pobierano na niej cło od handlarzy , którzy mogli ją przekroczyć bez broni

284-Dioklecjana mianowano cesarze, był ostatnim prześladowcą Chrześcijan

Dioklecjan podzielił państwo na 4 prefektury:

• galijska- Trewir

• italska- Mediolan

• iliryjska- Tesalonika

• wschodnia- Nikomedia

Stolice prefektur znajdowały się blisko limes, by chronić granicę państwa przed barbarzyńcami,

Dioklecjan wprowadził tetrarchię:

• 2 augustów, zarządzali prefekturą italską i wschodnią

• 2 cezarów, zarządzali prefekturą galijską i iliryjską

Cesarzy mieli przyuczać się by po augustach objąć ich urzędy.

Dioklecjan utworzył pół milionowe wojsko, ale była zbyt kosztowna

„Dziel i rządź” - zasada Rzymian, podbite ludy były poddane Rzymowi, ale mogły zawierać sojusze między sobą

Od mieszkańców prowincji żądano danin w postaci produktów ich ziem.

Kampania wyborcza:

• kandydaci budowali świątynie, organizowali igrzyska i widowiska

• rozdawali pieniądze by zdobyć poparcie

• każdy kandydat powinien chodzić z jak największa liczbą pomocników i chodzić w biało śnieżnej todze

73- 71 p. n. e - powstanie Spartakusa, bunt niewolników

Konflikt między możnym Rzymianami doprowadził do upadku republiki.

60p. n. e- I triumwirat

Juliusz Cezar, Pompejusz, Krassus

- podzielili oni między siebie namiestnictwo i armię w najbogatszych prowincjach . Krassus zginął w wojnie z barbarzyńcami, a Pompejusz zmarł po walkach z Cezarem

Cezar :

• ogłosił się dożywotnim dyktatorem o nieograniczonej władzy

• wprowadził kalendarz juliański

15.03.44 p. n. e - idy marcowe- zabójstwo Cezara

Oktawian August- następca Cezara, I cesarz Rzymu „ ojciec ojczyzny”

imperator- naczelny wódz wojska rzymskiego

legiata - reprezentant cesarza

Rozkwit Rzymu:

• akwedukty

• kanalizacja miejska

• termy

• cyrki, teatry

• igrzyska w amfiteatrach

212- w Karakalla, cesarz Rzymski uczynił obywatelami rzymskimi wszystkich mieszkańców imperium, poddani przechodzili romanizację.

ROZWÓJ CHRZEŚCIJAŃSTWA

Jezus Chrystus z Nazaretu- założyciel Chrześcijaństwa

eklessia → wspólnota → kościół

IV w. - ok. 5 -10% społeczeństwa Rzymu to Chrześcijanie

312- edykt mediolański, Konstantyn Wielki zezwalał chrześcijanom na swobodę kultur

koniec IV w. - cesarz Teodozjusz Wielki zakazał kultu pogańskiego

392- ustanowienie chrześcijaństwa oficjalną religią Rzymu

IV w.- Ariusz kwestionuje boskość Chrystusa i odrzuca możliwość istnienia Boga w 3 osobach

325- Nicea I sobór

381- Konstantynopol II sobór, ustalono wspólne wyznanie wiary

395- podział cesarstwa na wschodnie i zachodnie

UPADEK CESARSTWA ZACHODNIEGO

Hunowie- wojownicy, posługiwali się włócznią i łukiem, jeździli konno i rzadko kiedy siadali z konia

375- najazd Hunów na Europę

406- Goci przekroczyli limes

Ludy barbarzyńskie uciekali przed Hunami:

• Wandalowie zajęli północną Afrykę i południowa Italię

• Wizygoci Płw. Iberyjski, część Galii

• Ostrogoci- prefektura Italska

• 476- Odoaker zdobył Rzym i obalił cesarza Romulusa Augustusa, był to koniec cesarstwa zachodniego ponieważ Odoaker odesłał insygnia do Konstantynopola i nie mianował się cesarzem

Romanizacja- wpływ kultury Rzymskiej na ludy podbite ( język , zwyczaje, religia, chrześcijaństwo)

POCZĄTEK ŚREDNIOWIECZA

476 - początek średniowiecza, upadek cesarstwa wschodniego

koniec IV w. Italię podbijają Longorbardzi , walki pozbawiły finansów Italię , a także unieruchomiły gospodarkę.

Władca Longobardów zerwał z dziedzictwem Rzymu, zakazał prawa rzymskiego

Longobardowie nie opanowali Rzymu i Lacjum, byli arianami

496- władca Franków, Chlodwig przyjął chrzest ortodoksyjny, przejął architekturę i kulturę Rzymską

8w.- Italia prosi i pomoc Franków, którzy niestety nie mogą ich wesprzeć

PAŃSTW FRANKÓW

• monarchia patrymonialna pater- ojciec, zarządza państwem, może wszystko

• dynastia Merowingów nie podołała sprawowaniu władzy, urząd przeją urzędnik - Major Doma

732- Karol Młot ( major doma), powstrzymał najazd Arabów na Europę po Poitiers

Pepin Krótki ( syn Młota) odsunął od władzy dynastię Merowingów

751- Pepin koronuje się na władcę, został namaszczony przez Papieża, co oznaczało (namaszczenie), że władza pochodzi od Boga

755- Pepin pokonał Longobardów i utworzył Państwo Kościelne

800- Karol Wielki będąc w Rzymie został koronowany na cesarza zachodu przez papieża

Reformy Karola Wielkiego:

• wprowadził administrację

• ustanowił Marchię na obrzeżach państwa, mieli bronić państwo, chrystianizowali tereny sąsiadujące

• ustanowił hrabstwa, hrabiowie zbierali podatki

• urzędy dworskie

• wprowadził majuskułę Maximu, maxiskuła MAXIMUS

843- podział cesarstwa w Verdun , pomiędzy wnuków K. Wielkiego

• wschód - Państwo Ludwika Niemieckiego

• środkowa- Państwo Lotara I

• zachód- Państwo Karola Łysego

Wikingowie zajmowali się handlem , poznawali świat, zdobyli Bizancjum

SZLAK OD WAREGÓW DO GREKÓW

911- Normanom oddano Normandię (północna Francja) by zaprzestali oni podbijać terenów , a osiedlili się w jednym miejscu

1066- Król Normandów objął Wlk. Brytanię

Otton I- władca cz. wschodniej cesarstwa Karola Wielkiego

936- Otton królem Niemiec

962- Otton udał się do Rzymu , gdzie ogłosił się cesarzem

odnowiło się cesarstwo wschodniego

Otton zajął Niemcy i Italię północną

996- 1002- Otton III cesarzem , chciał stworzyć państwo podobne do antyku

451- sobór w Halcedonie, spór o ikony

• ikonoklaści - przeciwko ikonom

• ikonoduli - ikonom należy się cześć

Ikona jest pośrednikiem do Boga, ale nie przedstawia się Go na nich.

KRAJE ARABSKIE

VI w- Justynian Wielki zdobył północną Afrykę, część Italii i Hiszpanii

VII w. - Bizancjum traci Bałkany, północną Afrykę i Bliski Wschód na rzecz Arabii, a Italię dla Longobardów

BIZANTYJSKIE CESARSTWO

• władca:

• cesarz z religijną czcią, władza absolutna

• jest ponad prawem

• namiestnik Boga

• podlega mu Kościół - mianuje Biskupów, zwołuje synody

cezaropapizm- kościół całkowicie podporządkowany władcy

1054- schizma wschodnia , katolicki zachód oddzielił się od prawosławnego wschodu, spierał się patriarcha Konstantynopola i Papież

Wschód oskarżył zachód o:

• odejście od podstaw chrześcijaństwa

• dołączenie bezprawne „filioque”

• odejście od komunii pod wieloma postaciami

• wymaganie celibatu od księży

ARABOWIE

• wyznawali Islam

Mahomet ogłosił się prorokiem powołanym do głoszenia wiary w Allacha

622- ucieczka Mahometa wraz z jego uczniami z Mekki do Medyny, początek nowej ery

632- śmierć Mahometa, przyjęcie jego nauk w całej Arabii, pogodził plemiona beduińskie

ISLAM

Koran- spis nauk Mahometa

sunna- opowieść o życiu i działalności Mahometa

szyici- uznawali tylko Koran

sunnici- uznawali Koran i sunnę

• 1 bóg = Allach

• prorok Mahomet ( + Abraham, Mojżesz, Jezus)

• każdy człowiek odpowie w dniu sądu

• zbawienie będzie możliwe gdy osoba całkowicie odda się Bogu i będzie wykonywać obowiązki religijne :, modlitwa 5 razy dziennie, post, min. 1 pielgrzymka do Mekki

• dawanie jałmużny

• walka z przeciwnikami Allaha

• wyznawcy mieli przestrzegać prawd moralnych i obyczajowych

• przepisy prawne - szariat

Prawo państwa muzułmańskiego = prawo Islamu

PODBOJE ISLAMU

kalifowie- następcy Mahometa, przywódcy muzułmanin

zdobyli:

• Palestynę, Syrię, Mezopotamię, Iran, Egipt, Libię , Afrykę Zach

VIII w. - muzułmanie dochodzą do Europy, zajmuję Hiszpanie, 732- Frankowie pokonują ich

Zwycięstwa były możliwe dzięki silnej i dobrze zorganizowanej armii, była wytrzymała, waleczna, miała poczucie godności.

• Byli tolerancyjni wobec podbitej ludności ,

• podbite ludy płaciły haracz

• mogły kontynuować swoje obyczaje i religię

PAŃSTWO ARABSKIE

• rozwinięty handel

• kalifowie przekazali część władzy emiratom

• IX w- kalifat Abbasydów rozpadł się na samodzielne emiraty, zanikła jedność polityczna , ale pozostała cywilizacyjna i religijna

NAUKA I KULTURA ISLAMU

• połączenie tradycji chrześcijańskiej i wschodniej

• IX w - Bagdad, powstał „DOM MĄDROŚCI” tłumaczono w nim dzieła na arabski

• z Indii zapożyczyli system dziesiętny i cyfry

• dokładne mapy

• wysoki poziom medycyny

• STALI SIĘ WZOREM

ŚREDNIOWIECZA EUROPA

Spadek ludności był spowodowany wędrówkami ludów, głównie w Francji, Italii i Niemcach.

RYCERSTWO

• rycerze mieszkali w wieżach murowanych

• kiedy dziecko stawał się młodzieńcem oddawano je na dwór by służył jako giermek, gdzie przygotowywał się do służby rycerskiej , dbał o konia i zbroję.

• Ok 18-21 r. ż młodzieniec stawał się rycerzem i mężczyzną

• kiedy miał być pasowany poprzedzał to częstą modlitwą, kąpielą i przyjęciem komunii

pasowanie- założenie pasa rycerskiego z bronią + mocne uderzenie dłonią lub mieczem w prawe ramię

Rycerz miał dbać o swojego panna i chronić biednych.

Pańszczyzna- chłopowi powierza się część ziemi pana, w zamian za pracę na „ziemi rezerwowej” pana i daninę

dwupolówka- sposób uprawy pola polegający na podziale pola na 2 części i uprawiania ich na przemian co roku .

Immunitet- podatek płacony dostojnikowi, a nie władcy

władztwo gruntowe- zależność chłopa od możnego pana, chłop zachowuje wolność osobistą i dziedziczne prawo do użytku ziemi chłop → pan gruntowy → władca

beneficjum- wojownik otrzymuje ziemię, staje się wasalem królewskim/rycerzem, służba konna,własna zbroja

Zadania wasala wobec seniora :

• nie szkodzić

• nie wiązać się z innymi

• służyć radą

Zadanie seniora wobec wasala → ochronić wasala

Nadanie stosunków lennych

1. 
   hołd - składany przez wasala panu na ewangelię

2. włożenie dłoni w dłonie pana

3. pocałunek pokoju

4. nadanie inwestytury- przekazanie ziemi + wręczenie symbolu

feudalizm- użytkowanie ziemi w zamian za służbę, a nie wynagrodzenie

ROZWÓJ CHRZEŚCIJAŃSTWA W EUROPIE

5 patriarchie:

• rzymska → kościół łaciński

• konstantynopolitańska → prawosławie

• antiocheńska

• jerozolimska

• Aleksandria przy Egipcie

IX w - chrystianizacja Słowian

Chrystianizacja terenów to tylko zbiór nowych

zakazów i nakazów dla podbitej ludności.

Dziesięcina- oddawanie części plonów Kościołowi

Patriarcha	Patriarchat
Metropolita/ arcybiskup	Metropolia
Biskup	biskupstwo
Dziekan	dekanat
Pleban	parafia

• Władca mianował metropolitę ten biskupa → dziekana → itd.

• osoby te miały nadawać się do władzy, a nie być religijnymi

• najpierw obejmowało się urząd, a później dostawało się święcenia

LITURGIA

• odbywała się w łacinie

• wierni :

• nie znali łaciny więc modlili się po swojemu

• nie chodzili do komunii

• nie znali ewangelii

• komunię przyjmowali rycerze i kapłani

• komunia pod 2 podstawami

III w- pierwsze klasztory

mnisie/ eremici - życie oddawali Bogu

kiedy do eremity dołączali się uczniowie powstawał klasztor

zachód - klasztory , I w Cluny Benedyktyński, wchód - monastery

Xw- zakon Cluny, cesarstwo zachodnie, ścisły celibat, wysokie wymagania w stosunku do mnicha

ora et labora - módl się i pracuj ← zasada benedyktynów

By zreformować kościół należało zmienić formę wyboru papieża.

Po reformie kardynałowie wybierali księży.

BENEDYKTYNI

• zasady klasztoru

• odcięcie się od św. zewnętrznego

• samowystarczalność zakonu

• mnisi musieli wyrzec się majątku, rodziny i kontaktów ze św. zewnętrznym

• tonsurę wycinano bo wierzono że Duch Święty wstępuje od góry

opat- zwierzchnik mnicha , składano mu śluby , wybierany był przez zakonników

Zadania mnicha:

• modlitwa

• praca fizyczna

• przepisywanie ksiąg

• dzięki zakonnikom zachowało się wiele dzieł literackich

• rozwinęła się architektura

• rozkwit teologii i hagiografii

• wprowadzili zapis nutowy oraz sześcio ( a później siedmio) stopniową skalę dźwięku

• uczyli świeckich ludzi języka

• kultura rolnicza ( bo samowystarczalność) i kulinarna ( bo sery i wina )

Beda Czcigodny - zreformował kalendarz chrześcijański, zformuował zasadę obliczania daty Wielkanocy

Karol Wielki nakazał otwierać szkoły przy biskupstwach i klasztorach

• I stopień trivium

• gramatyka, dialektyka, retoryka

• II stopień - quadrivium

• arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka

• III stopień - uniwersytet

paliusz- znak metropolity

---