JAN CHRYZOSTOM PASEK
Pamiętniki
W XVII w. rozkwitła wielka moda na pamiętniki. Pisano diariusze, raptularze - kroniki rodzinne. Zapisywano wszystko: urodziny dzieci, śmierć, plony, odnotowywano ważniejsze wydarzenia i sprawy prywatne.
Pamiętniki Chryzostoma Paska to „autoportret sarmaty”. Poznajemy w nich mentalność i charakter sarmatów. Pasek zdrowo sobie pochlebia, ale dzięki temu pokazuje swoją chełpliwość, zarozumiałość, sobiepaństwo, pychę i chciwość. Dzieło dzieli się na 2 części: I (lata 1656-1666) to część wojennej tułaczki i życia żołnierskiego Paska. II (lata 1667-1688) to Zycie ziemianina, który osiadł we własnej siedzibie. Pasek wcale nie był poczciwy, za to podobno był awanturnikiem, skąpcem, wciąż się procesował w sądach, a ponoć skazany był też na banicję (wygnanie).
Sarmatyzm - siedemnastowieczna kultura szlachecka, obejmująca obyczaj, światopogląd i rodowód, który przypisywali sobie Sarmaci polscy. Uważali się oni za spadkobierców (potomków) starożytnego rodu sarmatów, który miał niegdyś przybyć nad Wisłę i tu się osiedlić. Polscy sarmaci chętnie przypisywali sobie ich dzielność, waleczność, dumę i patriotyzm, który posuwali aż do pogardy wobec innych narodów.
Sarmatyzm w średniowieczu i renesansie miał wydźwięk POZYTYWNY |
A w baroku i oświeceniu miał wydźwięk NEGATYWNY |
Cnoty rycerskie: - dzielność, - waleczność, - duma, - honor, - prawość, - patriotyzm, - obrona wiary chrześcijańskiej. |
cnoty przeobraziły się w wady szlacheckie: - zamiłowanie do picia i jedzenia, - wygodne życie, - przywiązanie do dóbr materialnych, - egoizm klasowy, - rozrzutność, - lekkomyślność, - brak posłuszeństwa wobec władzy, - lekceważenie prawa, - niesubordynacja, - brak tolerancji (ciasnota horyzontów, zacieśnianie myślowe), - ksenofobia (strach przed obcymi ludźmi), - pieniactwo, kłótliwość, procesowanie się - słabe wykształcenie. |
Z sarmatyzmem wiąże się też:
Konserwatyzm - postawa konserwatywna oznacza przywiązanie do tradycji i niechęć wobec wszelkich reform oraz innowacji.
Inne pojęcia związane z barokiem:
Kosmopolityzm - postawa hołdująca obcym wzorom, zapatrzenie w zagranicę, lekceważenie własnej kultury. Kosmopolita to „obywatel świata”.
*(MNC)*