Kandyd Czyli Optymizm - Powiastka Filozoficzna Voltair'a, Polemika z Filozofią Oświecenia

powiastka filozoficzna - utwór narracyjny, którego świat jest przedstawiony ilustruje tezę światopoglądową lub moralną, środek satyry społeczno - obyczajowej. Operuje wieloznacznością, relatywizmem tez (forma krytyki filozofii) paradoksami tez i poglądów. Powiastka nawiązywała do dawniejszych romansów awanturniczych poprzez schematyzm epizodycznej fabuły oraz motyw podróży. Ironiczny dystans wskazywał na to, iż fabuła jest jedynie pretekstem, natomiast istotną rolę pełnią treści moralne i sugestie filozoficzne.

Zmiana dróg poznawania świata w oświeceniu spowodowała zmianę poglądów i filozofii (racjonalizm, empiryzm, sensualizm). Budowano spostrzeżenia o wiedzy i świecie na podstawie doświadczeń zmysłowych. Poznawanie świata poprzez rozum i obserwację wykształciło w ludziach inteligentnych filozofię sceptyczną - czemu trudno się dziwić. Człowiek zawsze będzie popełnia błędy. W tym czasie jednak, jakby w opozycji do tej sceptyki i pesymizmu powstała słynna filozofia optymistyczna Godfryda Wilhelma Leibniza. Według niego świat składa się z niepodzielnych cząstek - monad. Monady te pochodzą od pramonady, którą jest z kolei Bóg. Prowadzi to z kolei do hierarchizacji świata jak u filozofów katolickich (św Augustyn). Człowiek błądzi w świecie.

Monady są mniej idealne niż pramonada, lecz najdoskonalszy jest Bóg, a ze dziełem tej doskonałości jest świat, to i on musi być doskonały. Według Leibniza monady istnieją już niezależnie od pramonady. Aktualny stan świata pochodzi od Boga jest więc on “najlepszym z możliwych światów”. Filozofia optymistyczna Leibniza - świat stworzony przez najdoskonalsza pramonadę - jest punktem wyjścia dla Panglosa i Kandyda, bohaterów utworu Voltair'a. Kandyd pochodzi z francuskiego i oznacza dobroduszność, naiwność i poczciwość.

“Wszystkie wydarzenia łącza się ze sobą na tym najlepszym ze światów” mówi Paugloss i dodaje swe ulubione “nie ma skutku bez przyczyny” oraz że “niedole poszczególne składają się na powszechne dobro” - tym samym im więcej jest nieszczęść poszczególnych tym bardziej całość jest dobra. Ciekawy paradoks tez w wypowiedzi doktora mtafizyko-teologo-kosmolo-mitologii. Szkoda tylko, że Kandyd tak bardzo wierzył Pauglossowi, że dopiero gdy na własnej skórze odczuł skutki filozofii Pauglossa, raczył w nią nieco zwątpić. Lecz filozofa byle co (powieszenie, wybatożenie, krajanie) nie złamie i trwa on nadal w “pierwotnym mniemaniu” że “Leibniz nie może się mylić, praistniejąca harmonia jest najpiękniejszym wymysłem na świecie”.

Lecz wreszcie, po często bolesnej konfrontacji filozofii z rzeczywistością, Kandyd zmądrzał i woła odpowiadając kakambie na pytanie “Co to takiego optymizm?” - “To jest obłęd dowodzenia, ze wszystko jest dobrze, kiedy nam się dzieje źle”. Cytat ten dokładnie określa filozofię Leibniza.

---