Voltaire Powiastki filozoficzne

Voltaire (Wolter), właśc. François-Marie Arouet (Voltaire jest artystycznym pseudonimem) (ur. 21 listopada 1694 w Paryżu, zm. 30 maja 1778 w Paryżu) - francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, dramaturg i historyk. Tworzył satyry, powieści, dramaty oraz (najbardziej cenione) "Listy".

Prowadził ożywioną korespondencję (zachowało się 23 000 jego listów). Bulwersował opinię publiczną krytycyzmem i śmiałością przekonań. Wiele podróżował.

Voltaire był nie tylko jedną z bardziej znanych osobistości XVIII wieku; był prawdziwą postacią mityczną i idolem ("apostołem Rozumu"), czytanym, podziwianym i uwielbianym od Sankt-Petersburga do Filadelfii. Wpływ jego poglądów na XVIII-wieczną Europę i Amerykę był ogromny.

Był osobowością złożoną, wyrażał nieraz sprzeczne poglądy, jego postępowanie nierzadko było kontrowersyjne, dlatego wiele różnych ideologii (posługując się wyrwanymi z kontekstu cytatami Voltaire'a) uznało go za swojego patrona (np. ateiści, deiści, rewolucjoniści). Voltaire'owi w rzeczywistości nie można przypisać w pełni żadnej ideologii. Był przede wszystkim zwolennikiem liberalizmu, traktującym z rezerwą każdą religię i ideologię.

Powiastka filozoficzna - narracyjny utwór prozaiczny, ilustrujący i propagujący wybraną ideę światopoglądową lub moralną. Powstała w okresie oświecenia, np. "Kandyd" Woltera, "Kubuś Fatalista i jego pan" D. Diderota. Posługiwała się satyrą obyczajową, atakując z pozycji racjonalistycznych ówczesne formy rządów i wyższe warstwy społeczeństwa.

Nawiązywała do romansu awanturniczego, wykorzystując egzotyczne wątki i postacie. W późniejszych czasach powiastka filozoficzna była kontynuowana w formie pastiszowej, np. "Julio Jurenito" I.G. Erenburga.

Przykłady powiastek filozoficznych:

Wolter - Kandyd (1759)

Denis Diderot - Kubuś Fatalista i jego pan (1796)

Antoine de Saint-Exupery - Mały Książę (1943)

Kandyd

Wolter pisząc Kandyda dokonuje wnikliwej charakterystyki i analizy życia obyczajowego , kulturalnego i społecznego współczesnego mu świata. Jego opowieść o nieślubnym synu jest pretekstem do podjęcia polemiki ze stereotypowymi poglądami i opiniami dotyczącymi podstawowych sfer życia człowieka (religii , poszanowania więzi rodzinnych , zawierania małżeństw , obrony kraju przed najeźdźcą , w stosunku do innych społeczeństw i kultur ) Wolter przedstawia w ten sposób współczesnych sobie ludzi jako zakłamanych egocentryków przeświadczonych o swojej wyższości i doskonałości. Pokazuje przy tym wartość ich ducha i charakteru oraz relatywizm. Poznajemy np. inkwizytora i rabina , którzy chociaż w prokatolickiej Hiszpanii są śmiertelnymi wrogami to w życiu prywatnym i poza oczyma osób trzecich potrafią zgodnie korzystać z usług jednej prostytutki. Innym bulwersującym przypadkiem jest brat Kunegundy , który mimo szeregu dowodów szlachetności Kandyda nie chce się zgodzić na to aby został on jego szwagrem. Jego postanowienie nie zmienia nawet faktu , że Kandyd uratował mu życie , a wcześniej ocalił także Kunegundę.

Krytycznie odnosi się Wolter do problemu działań wojennych i postępowania żołnierzy. Perypetie wojenne Kandyda dowodzą , że każdy prowadzący wojnę przywódca potrafi umiejętnie interpretować fakty na swoją korzyść i przekonywać żołnierzy do bezwzględności wobec wroga. Wolterowi nie podoba się , że armia nie pozwala samodzielnie myśleć i oceniać , że uprzedmiotowia żołnierza. Szokujące jest również to , jak okrutnymi bywają zwycięzcy wobec pokonanych. Kandyd widzi wieś splądrowaną i spaloną przez wojsko. Natrafia na liczne świadectwa mordów i gwałtów - a wszystko to w imię sprawiedliwości.

---