AUKSOLOGIA

Temat: Problemy okresu dojrzewania.

Problemy okresu dojrzewania

Okres dojrzewania, znany też pod nazwą pokwitanie - to okres, w którym osobnicy obu płci uzyskują na drodze intensywnych przemian morfologicznych i fizjologicznych dojrzałość płciową i zdolność reprodukcyjną. Pokwitaniowy rozwój osobniczy dotyczy nie tylko samego układu rozrodczego, ale prowadzi do głębokich przeobrażeń całego organizmu - w tym również cech psychicznych - których celem jest swoista transformacja dziewczynki - w kobietę, a chłopca - w mężczyznę.

Przebieg procesu dojrzewania podlega tym samym biologicznym, co inne okresy ontogenezy. Pozostaje zatem pod ścisłą kontrolą genetyczną (płeć, typ budowy ciała), jest również zależny od uwarunkowań neurohormonalnych oraz modyfikującego wpływu czynników środowiskowych (odżywiania, bodźców psychogennych, warunków higienicznych).

Z uwagi na złożony charakter przekształceń ciała dziecka w ciało osoby dorosłej okres dojrzewania dzieli się na trzy fazy:

1. przygotowawcza faza przedpokwitaniowa

2. faza dojrzewania właściwego

3. popokwitaniowa faza dorastania

Do najbardziej charakterystycznych przejawów okresu dojrzewania należą:

1. wzmożona aktywność hormonalna

2. rozwój cech płciowych pierwszorzędowych (jajniki i jądra), drugorzędowych (wewnętrzne drogi

płciowe i zewnętrzne narządy płciowe) oraz trzeciorzędowych (owłosienie łonowe, twarzy, ciała);

3. rozpoczęcie miesiączkowania u dziewcząt;

4. pierwsze wytryski nasienia u chłopców;

5. przyspieszone wzrastanie wszystkich części ciała;

6. okresowe zmiany proporcji ciała;

7. kształtowanie się żeńskiej i męskiej budowy ciała;

8. zmiana rysów twarzy u obu płci z dziecięcych na dorosłe;

9. obniżenie głosu u chłopców;

10. okresowe zmniejszenie odporności systemu nerwowego na bodźce zewnętrzne przejawiające się drażliwością psychiczną i pogorszeniem koncentracji.

Rozwój cech płciowych u chłopców

Okres dojrzewania to taki okres, w którym wyraźnie i coraz dobitniej pogłębiają się różnice między chłopcami i dziewczętami. Różni się sposób poruszania, głos, sylwetka ciała, zarost na twarzy. Są to cechy które, które wyraźnie różnią mężczyzn i kobiety. Wszystkie te cechy pojawiają się w okresie dojrzewania i nazywają się płciowymi. Są to cechy, które u każdego chłopca pojawiają się w różnym czasie i w różnym czasie nasilenia.

Wzrastanie i dojrzewanie gonad męskich dokonuje się w krótszym czasie, a wielkość przyrostu ich masy jest większa niż gonad żeńskich.

Pierwszym zewnętrznym symptomem dojrzewania płciowego u chłopców jest wzrost ich jąder oraz wzrost, zmiana struktury i koloru worków mosznowych; co u najwcześniej dojrzewających chłopców może być widoczne już w 10 roku życia, a u późno dojrzewających w wieku 13,5 lat. Wielkość jąder u chłopców wzrasta w wieku między 6 a 18 rokiem życia 14-krotnie. Mniej więcej w rok po wzroście jąder ma miejsce przyrost długości prącia, wraz z poszerzeniem ujścia cewki moczowej.

Wraz ze zmianami w obrębie wielkości jąder i prącia pojawiają się u chłopców spontanicznie, trudne do kontroli erekcje (tzw. Wzwody prącia). Natomiast pierwsze ejakulacje (wytryski), zwane też polucjami - pojawiają się mniej więcej w dwa lata po rozpoczęciu dojrzewania.

Pierwsze polucje pojawiają się u większości chłopców w czasie snu i stąd ich określenie: zmazy nocne. Stanowi one jednak dla chłopców normalną fazę rozwoju seksualnego.

Często są one skutkiem pobudzenia seksualnego, wywołanego przez sny lub warunki fizyczne,

takie jak np. ucisk piżamy lub przepełniony pęcherz moczowy. O ile ejakulacje w tym okresie wywołują u chłopców wyłącznie zakłopotanie i zażenowanie, to pierwsze polucje są odbierane przez nich samych jako poczucie dojrzałości płciowej i napawają ich dumą.

U chłopców, niezależnie od obserwowanych w okresie pokwitania zmian w obrębie genitaliów może się też pojawić stan określony terminem ginekomastia. Jej przejawy sprowadzają się do lekkiego - czasami trudno zauważalnego - wzrostu średnicy otoczki piersiowej,

powiększenia i stwardnienia gruczołów piersiowych wraz z przyrostem w ich obrębie tkanki tłuszczowej. W przeważającej części przypadków ginekomastia jest w większości przypadków jest zjawiskiem prawidłowym, wynikającym z nadmiernej miejscowej reaktywności tkanki na niewielkie ilości estrogenów. Mimo iż stan ten mija po kilku miesiącach, to prawie zawsze stanowi dla chłopców zjawisko krepujące i budzące zaniepokojenie i może być źródłem kompleksów bądź uczucia wstydu.

Owłosienie łonowe pojawia się zwykle później niż przyrost jąder, może też wystąpić w tym samym czasie, ale jego rozwój postępuje bardzo powoli. Pojawienie się owłosienia łonowego waha się między 10 a 15 rokiem życia. Wcześnie dojrzewający chłopcy mogą osiągnąć w pełni męskie owłosienie łonowe o rok wcześniej, niż pojawiają się pierwsze włosy u osobników późno dojrzewających. Później pojawia się owłosienie pachowe. Pełny jego rozwój trwa trzy lata. Owłosieniu pod pachami towarzyszy pojawienie się włosów na innych częściach ciała: na kończynach, na tułowiu i klatce piersiowej. Te ostatnie pojawiają się w okresie młodzieńczym i nadal rosną przez cały okres wczesnej dorosłości. Chłopcy często uważają owłosienie klatki piersiowej za ważny atrybut męskości, aczkolwiek sama obfitość owłosienia ciała jest uwarunkowana genetycznie i regulowana ilością wydzielanych hormonów.

Mniej więcej w tym samym czasie, gdy pojawia się owłosienie pachowe, u chłopców występuje zarost na twarzy. Włosy na twarzy rosną w określonej kolejności. Najwcześniej staje się widoczny meszek w kącikach górnych warg, a następnie rozciąga się na całą górną wargę. Stopniowo pojawia się „wąsik”, składający się z cienkich włosków, który z wiekiem staje się bardziej szorstki i zyskuje mocniejszą pigmentację. W tym sterczą pojedyncze, cienkie włosy… Następnie owłosienie wyrasta na górnej części policzków, w centrum podbródka, poniżej dolnej wargi. W końcu obejmuje boki i krawędzie brody, a także wyższą część twarzy, tuż przed uszami.

Cykl płciowy u dziewcząt

W układzie rozrodczym kobiet, zachodzą regularne, cykliczne zmiany o charakterze zarówno morfologicznym, jak i czynnościowym. Noszą one nazwę cyklu płciowego. Cykl miesięczny, jako cykl płciowy - podlega ścisłej kontroli hormonalnej. Pojawia się - wydalana przez pochwę - krew miesięczna zawierająca w swym składzie pochodzącą z pękniętych naczyń krwionośnych krew tętniczą i żylną. Faza krwawienia trwa przeciętnie od 3 do 7 dni.

Dość powszechnym zjawiskiem wśród kobiet - nawet tych zdrowych i regularnie miesiączkujących - są różnego rodzaju dolegliwości o charakterze psychosomatycznym, które następnie ustępują w momencie pojawienia się krwawienia. Wśród bardzo licznych - bo ponad 100 - różnych dolegliwości jako najczęściej występujące wymienia się: ze strony ustroju - bóle głowy i brzucha, wzdęcia brzucha, obrzęki, bolesność piersi, osłabienie, natomiast ze strony układu nerwowego - labilność emocjonalna, nadmierna drażliwość, stany lękowe i depresyjne, skłonność do zmiany nastroju, bezsenność, obniżenie zdolności koncentracji. Wpływa to na pogorszenie wyników w nauce.

Odrębnym zespołem dolegliwości pojawiającym się wraz z rozpoczęciem lub krótko przed miesiączką jest bolesne miesiączkowanie. Zespół ten charakteryzuje się bardzo silnymi bólami w dolnej części brzucha i okolic krzyża, utratą apetytu, bezsennością, osłabieniem. Bolesne miesiączkowanie dotyczy ponad połowy młodych kobiet. Przyczyną objawów jest najczęściej nieprawidłowe unaczynienie narządów płciowych; skurcz szyjki macicy może uniemożliwić wypływ krwi miesiączkowej, powodując ostry ból. Dolegliwość ta często poprawia się wraz z pierwszy stosunkiem bądź całkowicie znika po pierwszym porodzie na skutek rozszerzenia się szyjki macicy. Większość objawów związanych z bolesnością miesiączki jest gromadzenie się w macicy prostoglandyn.

Czynnikiem ryzyka przy obfitym krwawieniu miesiączkowym mogą być zakażenia bakteryjne, nadciśnienie tętnicze bądź zaburzenia równowagi hormonalnej pochodzenia tarczycowego. Nieregularność miesiączkowania może być konsekwencją zahamowania psychicznego na skutek silnych emocji: utraty bliskiej osoby, silnego i nagłego strachu czy też zmiany otoczenia.

Pierwszym zewnętrznym objawem dojrzewania u dziewczynek jest powiększenie się gruczołów piersiowych. We wczesnych stadiach rozwoju gruczoły piersiowe podnoszą się i powiększają; równocześnie pojawia się pigmentacja sutka i otaczającej je aureoli, (czyli ciemnej otoczki wokół brodawki). W dalszych fazach rozrasta się podściółka tłuszczowa otaczająca sutek i aureolę; na końcu dochodzi do powiększenia się tkanki gruczołu mlecznego, co sprawia,

że piersi powiększają się i zaokrąglają. Rozwój piersi poprzedza, nie zawsze dostrzegalne, wydzielanie bezbarwnego lub białego - przypominającego krochmal - śluzu z pochwy o odczynie kwaśnym.

Skok pokwitaniowy

W okresie dojrzewania u chłopców dochodzi nie tylko do wyostrzenia rysów twarzy na bardziej „męskie”, ale tworzy się także męski profil szyi. Jest to związane ze wzrostem krtani i wydłużeniem oraz pogrubieniem strun głosowych, co prowadzi do zmiany zabarwienia głosu z dziecinnego na męski, czyli mutacji. Prawdopodobnie powiększenie krtani - czyli silnie powiększonej nagłośni - u chłopców ma związek z pobudzeniem przez testosteron komórek chrząstki tarczowatej i pierścieniowej krtani. Proces ten z reguły jest powolny - i trwa cały rok - a głos zmienia się stopniowo, ulegając znacznym wahaniom: od głębokiego altu do wysokiego sopranu.

W związku z przemianami hormonalnymi w okresie pokwitania pojawia się predyspozycja do trądziku młodzieńczego: u dziewcząt w wieku 14-15 lat. Są to wypryski zlokalizowane bądź na twarzy bądź na innych częściach ciała będącej wynikiem nadmiernej - stymulowanej przez androgeny - produkcji i gęstnienia łoju. Powstają zaskórniaki (wągry), które zatykają pory. W tej formie wypryski nie są objawem patologicznym i ustępują samoistnie. Stan patologiczny pojawia się wówczas, gdy bakterie występujące w pęcherzykach gruczołów trawiąc łój, powodują napływ leukocytów. Zaktywowane krwinki białe uwalniają enzymy hydrolityczne, które wywołują lokalną reakcję zapalną. Krosty wypełniają się ropą i zagłębiają w skórze. Po osiągnięciu tego stadium, nawet wtedy, gdy krosty znikną, pozostawią na skórze blizny. Stopniowe nasilanie się tego procesu może wymagać nacięcia rozległych wykwitów skórnych. Trądzik jest objawem dojrzewania i jest to jakby wkalkulowane w przemiany tego okresu. Dlatego jest przykry, że jawi się w okresie, kiedy to człowiek ma chęć spoglądać do lustra i wyglądać ładnie…A te pryszcze pojawiają się z reguły w miejscach widocznych.

Gruczoły potowe nie sprawiają aż tylu kłopotów. Pot jest obficie produkowany, ręce są wilgotne, nogi stale przepocone i wszystko razem, niestety, po prostu nieprzyjemnie pachnie. Szczególnie stopy i skarpetki…pot w tym okresie jest wyjątkowo wonny.

Jest jeszcze sprawa dotycząca czynności układu współczulnego. W okresie dojrzewania następują przejściowe zaburzenia w jego działaniu. Do nich zaliczamy: skłonności do zaparć stolca, omdleń, szczególnie jeśli dłuższy czas chłopcy będą stać nieruchomo (np. jako „dekoracja” w czasie akademii pod sztandarem).

Fizjologiczne właściwości organizmu w okresie dojrzewania

W okresie pokwitania zmianom ulega także fizjologicznych właściwości organizmu. Niektóre z nich zmieniają kierunek rozwoju na stałe, inne - tylko okresowo.

Stosunkowo wolniejsze wzrastanie serca niż całego organizmu, przy równoczesnym rozwoju płuc może w okresie skoku pokwitaniowego doprowadzić do niemiarowości oddechowych, wahań ciśnienia i omdleń. Ma też miejsce okresowe przyspieszenie tętna i zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi, wzrost podstawowej przemiany materii. U dziewcząt może dochodzić do przejściowej dysharmonii wydzielania wewnętrznego, głównie ze strony gruczołów płciowych i tarczycy. Może pojawić się również skłonność do biegunek, lub przeciwnie - do zaparcia.

Ten sam układ jest odpowiedzialny za napięcie naczyń krwionośnych, z co z jednej strony przejawia się rumieniem emocjonalnym twarzy, z drugiej zaś - sinieniem rąk, kolan, kostek nóg.

Sama skóra wykazuje w tym okresie zwiększoną aktywność, m.in. wzmaga się wydzielanie gruczołów potowych: pot zmienia swój skład i staje się bardziej kwaśny, zawiera dużo większą ilość olejków eterycznych niż pot dziecka.

Cechy psychiczne a dojrzewanie

Równie silne jak zmiany somatyczne są w okresie dojrzewania przemiany, jakie obserwuje się w psychice młodego człowieka; dotyczą one zarówno sfery emocjonalno-motywacyjnej, poznawczej i osobowości, jak również funkcjonowania społecznego.

Niezrównoważenie psychiczne, chwiejność nastroju, nadmierna pobudliwość emocjonalna, impulsywność reakcji ( szczególnie agresji, przekory wobec dorosłych - rodziców, nauczycieli) - to efekt zmian neurohormonalnych. Szczególnie nasilona w okresie pokwitania labilność emocjonalna: bóle głowy, brzucha, pleców oraz inne objawy natury psychoemocjonalnej, takie jak: rozdrażnienie, zdenerwowanie, ranne zmęczenie, bezsenność. Wszystkie te dolegliwości występują znamiennie częściej u dziewcząt niż u chłopców, co - być może - związane jest z większą podatnością na stresy i sytuacje konfliktowe (szkoła, dom), a także odmienną biologią organizmu dziewcząt (cykl miesięczny, menstruacja).

Podwyższone napięcie nerwowe uwidacznia się też często w reakcjach o charakterze agresywnym. Nadmierna pobudliwość, a zwłaszcza zmienność nastroju, przy nierzadko przejawianej niepewności siebie, przygnębieniu, skrywaniu silnej potrzeby uczucia, często prowadzi do depresji, z czynami samobójczymi włącznie.

Okres dojrzewania - to wiek kształtowania się określonych potrzeb psychicznych, wśród których do najważniejszych należą: potrzeba poznawcza, kontaktu emocjonalnego, sensu życia, autonomii oraz seksualna. Okres dojrzewania nawet w warunkach fizjologicznych często przebiega dramatycznie. Jest to czas integracji impulsów seksualnych, zdobywania samodzielności i poszukiwania swojego miejsca w społeczeństwie. Rozwija się umiejętność samooceny. Sukcesy ją podwyższają, a niepowodzenia - obniżają. Następuje formowanie się osobowości, podejmowanie nowych ról i zadań społecznych. Kształtują się normy i systemy wartości.

Nie bez znaczenia dla okresu pokwitania jest wpływ zachodzących przemian fizycznych na sposób widzenia siebie samego. Młodzi ludzie są z reguły bardzo czuli na punkcie swego wyglądu i z trudem przyzwyczajają się do bardzo szybko postępujących zmian pokwitaniowych. Stąd niektóre aspekty przemian cielesnych mogą wywołać dyskomfort psychiczny, zwłaszcza u osób, które nie zostały na nie przygotowane.

Kolejne fazy rozwoju dojrzewania płciowego, jak chociażby pojawienie się u dziewcząt miesiączki czy samoistne wzwody członka u chłopców, mogą być nie tylko źródłem zaskoczenia, ale i trudnego do opanowania zażenowania. Podobnie rzecz się ma z „tyczkowatym” wyglądem w czasie skoku pokwitaniowego lub z nieproporcjonalnie szybkim wzrostem stóp i dłoni. Jeśli uwzględnić, iż zmianom tym towarzyszy często niezgrabność ruchów, trądzik młodzieńczy czy charakterystyczne u chłopców „pianie” (załamywanie się głosu w czasie mutacji), to nie budzi zdziwienia fakt, iż 90% młodzieży odczuwa z powodu tychże zmian zaniepokojenie i zakłopotanie. Najczęściej - jako pierwszy objaw - pojawia się chrypka. Potem można zaobserwować takie trochę komiczne zjawisko. Chłopak raz mówi nienaturalnie cienkim, wysokim głosem…nic dziwnego, że unikają w tym czasie publicznego mówienia, mają szczególne trudności w śpiewaniu.

Okres dojrzewania - to konieczność przystosowania się nie tylko do zmian w wyglądzie fizycznym, ale przede wszystkim znalezienie własnej tożsamości i utworzenie nowych relacji personalnych, w tym po raz pierwszy - odczuć seksualnych. W męskiej grupie zdecydowanie większe znaczenie przypisuje się uwarunkowaniom biologicznym. W tym - wrażliwości zmysłowej męskich narządów płciowych, a także - samoistnym erekcjom, polucjom i wytryskom nasienia wyzwalanym mechanicznie.

Szczególnego podkreślenia wymaga odmienność oczekiwań wobec potrzeb seksualnych u obu płci, co często może prowadzić do wzajemnych nieporozumień w relacjach między chłopcami i dziewczętami.

U dziewcząt potrzeba rozładowania seksualnego jest przede wszystkim utożsamiana z potrzebą więzi emocjonalnej. Stąd dla wielu z nich wiąże się to z dążeniem do posiadania osoby bliskiej, zapewniającej poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia.

Choć fizycznie a także psychicznie dziewczęta dojrzewają wcześniej od chłopców, to akurat seksualniej dojrzewają później. Ich dojrzewanie jest znacznie bardziej skomplikowane, tak jak zresztą w ogóle przez całe życie, seksualność kobiet jest znacznie bardziej złożona, skomplikowana. Najważniejsza różnica między chłopcami a dziewczętami, na tym etapie rozwoju, który nas teraz interesuje, jest brak, a przynajmniej znacznie mniejsze napięcie seksualne. Dziewczęta nie podlegają takim pobudzeniom seksualnym jak chłopcy, a bez aktywności seksualnej mogą się znacznie dłużej obyć niż chłopcy. Tak jak dla chłopców bardzo ważne jest rozładowywanie napięcia, tak dla dziewcząt życie uczuciowe. Dziewczęta zakochują się intensywnie, a obiekty tej miłości są bardzo różne. Czasem odległe i nieosiągalne np. aktorzy, sportowcy, ludzie, których nie znają osobiście, i nie mają w ogóle szansy poznać! I to im nie przeszkadza. Czasem darzą wielkim uczuciem koleżanki czy nauczycielki. Nie dążą przy tym do zbliżeń fizycznych, a już na pewno nie marzą o kontaktach seksualnych. Więcej, często kochają chłopaków, do czasu aż otrzymają propozycję (mniej lub bardziej subtelną) nawiązania kontaktów seksualnych. Wtedy czar pryska, a ich platoniczne uczucie zostaje zranione.

U chłopców w pierwszej kolejności dominują potrzeby czysto biologiczne, wynikające chociażby z wpływu neurohormonalnego, a zwłaszcza - dynamicznie wzrastającego w okresie pokwitania wydzielania testosteronu. W tej sytuacji dziewczyna postrzegana jest jako obiekt seksualny, dzięki któremu mogą oni rozładować swoje napięcie seksualne i - co jest dla chłopców bardzo istotne - potwierdzić w ten sposób swoją męskość.

Popęd seksualny jest szczególnie silny u chłopców. Chłopcy podlegają wyjątkowo silnemu napięciu, co przejawia się między innymi częstymi wzwodami. Wielu chłopców do czasu uregulowania swego życia seksualnego podlega wręcz fascynacji sprawami płci. W tym okresie sami przyznają, że jest to dla nich zjawisko najważniejsze, najbardziej absorbujące. A dzieje się tak przeważnie w wieku 14-16 lat.

W tym czasie przeważająca większość chłopców rozładowuje swe napięcie seksualne poprzez masturbację i takie wyjście z tej trudnej sytuacji jest najlepsze i - co ważne w zasadzie zawsze nieszkodliwe. Nie wolno jednak zapominać, że napięcie istnieje, że determinuje ono w znacznym stopniu zainteresowania, zachowania, upodobania. Pamiętajmy też, że popęd seksualny może pojawiać się w różnym wieku, czasami już u 12-latka, a w innym przypadku dopiero u 17-latka. Także jego nasilenie bywa bardzo różne. Chłopcy znacznie wcześniej dojrzewają seksualnie, i zazwyczaj są inicjatorami kontaktów seksualnych z dziewczętami.

Zaangażowanie uczuciowe chłopców pojawia się znacznie później. Dlatego też chłopcy dążą za wszelaką cenę do współżycia, podczas gdy dla dziewczyny seks jest wynikiem potrzeby uczuciowej. Dziewczętom często nie zależy na szybkiej utracie dziewictwa; ich uświadomione potrzeby seksualne budzą się znacznie później niżu chłopców, przejawiają przy tym większą bierność, dążenia są bardziej subtelne, bardziej zróżnicowane, nie dominuje w nich chęć wyżycia seksualnego.

Dojrzewanie płciowe u dziewcząt ma miejsce pomiędzy 8 a 17 rokiem życia, a u chłopców pomiędzy 10 a 19 rokiem. Wystąpienie pierwszych objawów dojrzewania u dziewcząt przed 8, a u chłopców przed 9 rokiem życia lub odpowiednio po 18 roku u dziewcząt i po 20 roku u chłopców jest uważane za zaburzenie procesu dojrzewania.

Tempo dojrzewania a rozwój psychiki

Innym aspektem pokwitania uzależnionym, obok typu budowy ciała, od tempa dojrzewania jest rozwój emocjonalny. Wynikające z wczesnego bądź późnego dojrzewania różnice dotyczą nie tylko odmiennego kształtowania się cech psychiki, ale także odmiennego odbioru społecznego tychże grup.

I tak przystosowanie społeczne osób wcześnie dojrzewających wydaje się być łatwiejsze, to jednak i oni napotykają trudności. Przykładem może być konieczność szybszego dostosowania się do pokwitaniowych przemian budowy ciała. Szczególnie w odniesieniu do wcześnie miesiączkujących dziewcząt. Miesiączka na ogół podnosi samoocenę dziewczynki i jej pozycję w grupie rówieśników. Inne natomiast dziewczęta - wcześnie rozpoczynające miesiączkowanie - nie mogą zaakceptować własnej płci, negatywnie reagują na to zjawisko, są też często zakłopotane i niepokoją się z tego powodu; a zaniepokojenie jest tym większe, im większa jest niewiedza na ten temat. Nawet w późniejszym okresie życia dziewczęta te mają bardzo negatywny stosunek do menstruacji, opisując bolesne jej symptomy i, co jest przy tym znamienne, są bardziej nieśmiałe niż inne dziewczęta.

Wcześnie dojrzewające dziewczynki mają większą tendencję do niezadowolenia ze swego ciała niż późno dojrzewające. Powodem jest społecznie lansowany obraz kobiety nadmiernie szczupłej, podczas gdy dziewczęta w okresie dojrzewania gromadzą w okolicach bioder, pośladków, brzucha podskórną tkankę tłuszczową, co nadaje ich sylwetce bardziej krągłe kształty. Dziewczęta te w drodze do stania się bardziej szczupłymi skłonne są niedojadać, wręcz głodzić się; co prowadzi do anoreksji lub bulimii.

Na ogół jednak osoby późno dojrzewające mają gorszy obraz samego siebie, mają tendencję do niedojrzałości oraz często swoim zachowaniem chcą zwrócić na siebie uwagę otoczenia. Są bardziej przewrażliwione na punkcie własnej osoby, czują się odrzucone przez innych, a swoje opóźnione wzrastanie odczuwają jako swego rodzaju „upośledzenie” czy wręcz kalectwo i starają się je za wszelką cenę ukryć. Istnieje prawdopodobieństwo, że w okresie późnego dorastania osoby te mogą mieć kłopoty z adaptacją społeczną, ukształtowania się poczucia niższości.

Również przyspieszenie tempa rozwoju i dojrzewania ma wiele negatywnych przejawów, jak chociażby szybsza inwolucja układu chłonnego, co zwiększa labilność układu odpornościowego na wpływy środowiska zewnętrznego, a to z kolei powoduje zwiększenie zachorowalności. Odnosi się to również do chorób układu nerwowego (nerwice, większa pobudliwość układu wegetatywnego). Wskazuje się też na związek przyspieszonego rozwoju z nasileniem wad postawy oraz przejściowymi dysharmoniami rozwoju niektórych układów i narządów, takich jak układ krwionośny, czy nieprawidłowości narządu żucia i choroby próchniczej zębów.

Przemian w okresie dojrzewania jest wiele i jest to dla ustroju człowieka okres trudny, związany z wielkim wysiłkiem. Można mu pomóc, ulżyć, ale można i szkodzić, utrudniać, dokładać roboty. Aby dojrzewanie przebiegało jak najlepiej, aby w pełni wykorzystać własne możliwości i ograniczyć „skrzywienia” należy często się myć, dużo ćwiczyć, walczyć z truciznami, z wszelkimi wątpliwościami do lekarz. Łatwiej będzie przejść ten piękny, ale przecież trudny okres myślę, że można sobie pomóc, aby dojrzewania przebiegało harmonijnie - zdrowo i pięknie.

Literatura:

1. „Auksologia. Rozwój biologiczny człowieka i metody jego oceny od narodzin do dorosłości”, pod red. I. Mięsowicz. APS, Warszawa 2001.

2. Tuner S.J., Helms D.B.: „Rozwój człowieka”. WSiP, Warszawa 1999.

3. Izdebski Z., Jaczewski A.: „Tajemnice inicjacji seksualnej”. DZG UNIPAP - Target, Warszawa 2003.

7

---