E. Cassirer „Esej o człowieku“

Johannes von Uexkull - biolog:

- Życie jest rzeczywistością ostateczną i samowystarczalną. Nie można go opisać ani wyjaśnić w kategoriach fizyki czy chemii.

- Rzeczywistość nie jest jednorodna i jedyna: jest niebywale zróżnicowana i ma tyle różnych schematów i wzorów, ile istnieje w niej różnych organizmów.

- Jedynym kluczem do życia zwierzęcego są fakty, których dostarcza nam anatomia porównawcza. Jeżeli znamy budowę anatomiczną jakiegoś gatunku zwierzęcego, to mamy już wszystkie dane konieczne di zrekonstruowania jego szczególnego typu doświadczenia.

- Nie ma niższych i wyższych form życia. Życie jest wszędzie doskonałe.

- Każdy organizm wyposażony jest w system receptorów i system efektorów.

Organizm funkcjonuje dzięki współpracy i równowadze między tymi dwoma systemami.

System receptorów -otrzymywanie bodźców z zewnątrz

System efektórów - reaguje na bodźce

Te dwa systemy określa jako krąg funkcjonalny

…

U człowieka znajdujemy trzecie ogniwo: system symboliczny

Pomiędzy reakcjami organicznymi, a odpowiedziami ludzkimi istnieje różnica łatwa do uchwycenia. W pierwszym wypadku bodziec zewnętrzny wywołuje bezpośrednią i natychmiastową reakcję, w drugim wypadku odpowiedź następuje po pewnej zwłoce - przerywa ją i opóźnia powolny i skomplikowany proces myślowy.

Człowiek nie żyje jedynie w świecie fizycznym, żyje także w świecie symbolicznym. Częściami składowymi tego świata są: język, mit, sztuka i religia.

W miarę jak symboliczna rzeczywistość człowieka robi postępy, rzeczywistość fizyczna zdaje się cofać. Żyje raczej wśród wyimaginowach uczuć, wśród lęków i nadziei, złudzeń i rozczarowań, marzeń i fantazji.

Epiktet: „Człowieka niepokoją i przerażają nie rzeczy same, ale jego przekonania i wyobrażenia o rzeczach.”

Klasyczna definicja człowieka

CZŁOWIEK - ANIMAL RATIONALE (zwierze rozumne)

U Cassirera

CZŁOWIEK - ANIMAL SYMBOLICUM (człowiek jako twórca kultury)

Rozdz. III

Kultura przedstawia nam się jako fakt zastany, zjawisko jakiś sposób odosobnione, a więc niewytłumaczalne.

Język zwierząt - ich gama fonetyczna jest całkowicie <subiektywna> i potrafi jedynie wyrażać uczucia, nie zdoła zaś nigdy oznaczać ani opisywać przedmiotów.

Różnica między językiem twierdzeń, a językiem uczuć jest prawdziwym słupem granicznym między światem ludzi a światem zwierząt.

Człowiek - język obiektywny, twierdzeń

Zwierzęta - język subiektywny, afektów

Sygnał a symbol.

Sygnał - część fizykalnego świata bytu (operator)

Symbol - część ludzkiego świata treści (desygnator, wyznacznik)

Możemy powiedzieć, że zwierze posiada wyobraźnię i inteligencję praktyczną, podczas, gdy człowiek wytworzył nową formę: wyobraźnię i inteligencję symboliczną.

Wszystko ma swą nazwę - funkcja symboliczna nie ogranicza się do poszczególnych wypadków, ale jest zasadą o uniwersalnym zastosowaniu, obejmującą cały zakres myśli ludzkiej.

W konstruowaniu swego ludzkiego świata człowiek nie jest zależny od jakości swego materiału zmysłowego. (Forma kultury może być wyrażona w każdym materiale zmysłowym). Jeżeli dziecku udało się pochwycić znaczenie języka ludzkiego, nie jest ważne w jakim konkretnym materiale znaczenie to jest mu dostępne (język mówiony czy dotykowy).

Symbol jest nie tylko uniwersalny, jest także niebywale zmienny.

Zależność myślenia racjonalnego od myśenia symbolicznego. Myślenie racjonalne jest w ogóle nie możliwe, nie mówiąc już o jego pełnym rozwoju , bez złożonego systemu symboli.

Refleksja lub myśl refleksyjna do zdolność człowieka do wyodrębnienia z całej nie zróżnicowanej masy, jaką jest strumień przepływających zjawisk zmysłowych, pewnych elementów stałych, po to by po oddzieleniu ich skoncentrować na nich uwagę,

Rozdz. IV

Czas i przestrzeń są ramami, które zamykają w sobie całą rzeczywistość. Nie możemy pojąć żadnej rzeczy realnej inaczej jak tylko w warunkach czasu i przestrzeni.

Czas i przestrzeń nie są takie same dla wszystkich istot organicznych.

Nie możemy przyjąć, że zwierzętami reagującymi w tak skomplikowany sposób kierują jakieś procesy wyobrażeniowe. Przeciwnie ,kierują nimi, jak się zdaje, bodźce somatyczne specjalnego rodzaju; nie mają one obrazu myślowego ani pojęcia przestrzeni, nie mają uprzedniej informacji o stosunkach przestrzennych.

Zajmując się z kolei zwierzętami wyższego rzędu spotykamy nową formę przestrzeni, które możemy nazwać przestrzenią postrzeżeniową. Przestrzeń ta nie jest prostą daną zmysłową: jej natura jest bardzo skomplikowana i zawiera pierwiastki doświadczeń zmysłowych wszystkich możliwych rodzajów-optyczne, dotykowe, akustyczne i kinestetyczne czyli ruchowe

W Przestrzeni działania człowiek wydaje się pod wielu względami stworzeniem niższego rzędu w porównaniu ze zwierzętami. Dziecko musi nabywać wiele umiejętności, z którymi zwierzę już się urodziło. Te niedostatki człowieka kompensuje jednak inny dar, który ujawnia jedynie człowiek i dla którego nie znajdujemy analogi z niczym w naturze. Nie od razu, lecz w drodze bardzo złożonego i trudnego procesu myślenia człowiek chodzi do pojęcia przestrzeni abstrakcyjnej.

Demokryt oświadcza że przestrzeń jest niebytem( me on).ale że niemniej niebyt ten jest prawdziwą rzeczywistością.

W filozofii musimy abstrahować od danych przekazywanych nam przez zmysły.

Musimy przyznać że przestrzeń abstrakcyjna nie ma odpowiednika ani podstawy w żadnej rzeczywistości fizycznej czy psychologicznej,

W wypadku przestrzeni abstrakcyjnej interesuje nas nie prawda rzeczy, lecz prawda tez i sądów.

W warunkach społeczeństwa pierwotnego nie znajdujemy prawie żadnych śladów idei przestrzeni abstrakcyjnej. Przestrzeń ludzi pierwotnych jest przestrzenią działania, działanie zaś koncertuje się wokół bezpośrednich potrzeb i interesów natury praktycznej.

„Dopóki człowiek pierwotny wykonuje w przestrzeni czynności techniczne, póki odmierza odległości, steruje swym czółnem, ciska w jakiś cel włócznią itd., jego przestrzeń, pojmowana jako pole działania, jako przestrzeń pragmatyczna(trzeźwo racjonalna),nie różni się w swej strukturze od naszej własnej przestrzeni. Kiedy jednak człowiek pierwotny czyni tę przestrzeń przedmiotem odtworzenia i myśli refleksyjnej, powstaje pojęcia specyficznie pierwotne, różniące się radykalnie czyli całkowicie od jakiejkolwiek wersji zintelektualizowanej. Dla człowieka pierwotnego pojęcia przestrzeni, nawet jeżeli jest usystematyzowane, jest synkretycznie związane z przedmiotem. Jest to pojęcie o znacznie silniejszym zabarwieniu uczuciowym i o wiele konkretniejsze niż przestrzeń abstrakcyjna człowieka kulturalnie zaawansowanego.

W przestrzeni geometrycznej zacierają się wszystkie konkretne różnice naszego bezpośredniego doświadczenia zmysłowego . Nie ma już przestrzeni wizualnej, dotykalnej, słuchowej czy też węchowej. Przestrzeń geometryczna abstrahuje od całej różnorodności i bogactwa narzuconego nam przez odmienną naturą naszych zmysłów. Mamy tu do czynienia z przestrzenią jednorodną, uniwersalną.!!!

Bez pojęcia jednolitej przestrzeni nie można by nigdy osiągnąć pojęcia takiego porządku, jedności i praworządności wszechświata.

Etnologia wykazuje że plemiona pierwotne są zazwyczaj obdarzone niebywale bystrym postrzeganiem przestrzeni. Tubylec takiego plemienia z łatwością dostrzega najdrobniejsze szczegóły w otaczającej go przestrzeni. Potrafi zorientować się, gdzie jest, nawet w bardzo trudnych okolicznościach. Kiedy wiosłuje lub żegluje, z największą dokładnością rozpoznaje wszystkie zakręty rzeki, po której płynie w dół lub w górę.

Ale jeśli zażądamy aby narysował rzekę będzie sprawiać wrażenie jakby nie rozumiał pytania.

Znajomość - wyobrażenie

Wiedza - możliwość odtworzenia

Algebra babilońska [symboliczna] była zetknięciem dwóch różnych narodów i kultur- Sumerów i Akkadów

Kant „przestrzeń jest formą naszego doświadczenia zewnętrznego, a czas wewnętrznego”

Organizm nigdy nie jest umiejscowiony w pojedynczym momencie czasu. Trzy tryby: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość tworzą całość, której nie można rozdzielić.

Przyszłość - nieodzowny element naszej świadomości czasu

W dużo większym stopniu żyjemy naszymi wyobrażeniami, lękami, i wątpliwościami, niepokojami i nadziejami co do przyszłości niż wspomnieniami i doświadczeniami chwili obecnej. Wprowadza to do życia element obawy, niepewności nieznany innym gatunkom,

„unikaj pytania co może być jutro” Horacy

człowiek nie potrafi jednak iść za tą radą.

Teoretyczne wyobrażenie przyszłości jest warunkiem wstępnym wszystkich wyższych poczynań kulturalnych, staje się imperatywem (nakaz, reguła) życia ludzkiego.

Sens prawie zawsze można interpretować. Wolno więc powiedzieć ,że język proponuje mitowi sens niezupełny. Kiedy mit nie umie opanować sensu, który jest zbyt pełny - zniekształca go, urabia i porywa w całości,.

Teraźniejszość obciążona jest przeszłością i brzemienną przyszłością,

Pamięć - ogólna funkcja wszelkiej materii organicznej

Czyli organizm przechowuje pewne ślady poprzedniego doświadczenia. Ślady te mają wpływ na jego kolejne reakcje

Pamięć implikuje proces rozpoznania i utożsamiania

Biologia mnemiczna - mneme - pierwiastek zachowawczy w zmienności wszystkich organicznych wydarzeń.

Engram - określony ślad fizjologiczny

---