Polityka strukturalna i polityka przemysłowa unii europejskiej
Spis treści
Wstęp
Polityka strukturalna
2.1.Historia polityki strukturalnej, jej cele i zasady
2.2.Instrumenty polityki strukturalnej
Polityka przemysłowa
3.1.Historia polityki przemysłowej i jej cele
3.2.Instrumenty i metody realizacji polityki przemysłowej
Zakończenie
Bibliografia
1. WSTĘP
Unia Europejska jest terminem wyjątkowo trudnym do zdefiniowania, nie jest bowiem organizacją międzynarodową (jak NATO albo ONZ), nie jest także instytucją ani państwem. W dużym stopniu jest ona związana z trzema Wspólnotami Europejskimi, a definiuje się ją poprzez cele jakie przed nią postawiono. Zebrano je pod postacią tzw. Trzech Filarów. Pierwszy z nich obejmuje dotychczasową współpracę w dziedzinie gospodarki. Drugi i Trzeci Filar realizują odpowiednio zagadnienia Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.
A więc Unia Europejska to polityczne i gospodarcze ugrupowanie piętnastu państw europejskich, które postanowiły ściśle ze sobą współpracować budując dobrobyt i bezpieczeństwo, nie rezygnując przy tym z własnej niepodległości i tożsamości narodowej. Dla osiągnięcia wspólnych celów dobrowolnie przekazały Unii pewne kompetencje, tak aby realizacja tych zamierzeń była możliwa. Zadanie Unii Europejskiej realizowanie są poprzez następujące polityki: wspólna polityka rolna, polityka regionalna i strukturalna, polityka walutowa, ochrona środowiska, polityka w sferze badań naukowych i rozwoju, polityka w dziedzinie turystyki, polityka przemysłowa, handlowa, transportowa, energetyczna, społeczna, polityka w zakresie konkurencji oraz polityka sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Celem mojej pracy jest zaprezentowanie polityki strukturalnej i polityki przemysłowej Unii Europejskie.
W opisanych rozdziałach starałam się przedstawić, kolejno: historię, zasady funkcjonowania, cele oraz instrumenty polityki strukturalnej i polityki przemysłowej.
Niniejszą pracę napisałam w oparciu o źródła internetowe oraz literaturę dotyczącą Unii Europejskiej.
2. POLITYKA STRUKTURALNA
Polityka strukturalna nazywana jest również polityką regionalną lub regionalną polityką strukturalną. Ma na celu zbliżenie poziomu rozwoju gospodarczego i dobrobytu społeczeństw w poszczególnych krajach i regionach wchodzących w skład Wspólnoty. Realizowana jest przez Unię Europejską wspólnie z rządami „piętnastki”, które uczestniczą w jej finansowaniu.
2.1. Historia polityki strukturalnej, jej cele i zasady
Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 1957 roku zasygnalizował jedynie w preambule konieczność zmniejszenia różnic między regionami dobrze i słabiej rozwiniętymi oraz wspieranie tych gałęzi gospodarki, które znajduj się w złej kondycji. Polityka Strukturalna wykształciła się dopiero w latach osiemdziesiątych, choć pierwsze działania podejmowane były jeszcze w latach sześćdziesiątych. Wtedy to powstały Europejski Fundusz Socjalny i Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Kiedy w latach siedemdziesiątych pojawi się prawdziwy problem rozbieżności pomiędzy regionami (kryzys gospodarczy i przystąpienie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej Wielkiej Brytanii i Irlandii) postanowiono stworzy Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Jest to do dziś najważniejszy i największy z powołanych funduszy. Na początku lat osiemdziesiątych Wspólnoty Europejskie dysponowały już wspomnianymi funduszami strukturalnymi, kredytami inwestycyjnymi (Europejski Bank Inwestycyjny) i inicjatywami wspólnotowymi. Aby każdy region gospodarki rozwijały się równomiernie ze “redni europejsk ”, w 1986 roku postanowiono te instrumenty połączyć we wspólną Politykę Strukturalną . Od tego czasu jej rola wzrosła jeszcze bardziej. Polityka została zreformowana i wzmocniona poprzez Traktat o Utworzeniu Unii Europejskiej, który podpisano w Maastricht z 1992 roku. Wtedy wzrosła również rola regionów w programowaniu polityki strukturalnej. Na mocy tego traktatu utworzono Komitet Regionów.
Ewolucję polityki regionalnej we Wspólnotach na przestrzeni lat można podzielić na trzy główne etapy:
I - obejmujący lata 1958-75- charakteryzował się brakiem właściwej polityki regionalnej na szczeblu centralnym Wspólnot,
II - obejmujący lata 1975-88 - doszło wtedy do rozszerzenia Wspólnoty.
Zaczęto identyfikować problemy regionalne, które następnie podzielono na dwa typy dotyczące:
regionów zorientowanych na rolnictwo, często mało rentowne, a pozbawionych rozwiniętego przemysłu,
regionów niegdyś rozwiniętych przemysłowo i gospodarczo, a obecnie przeżywające regres w wyniku restrukturyzacji przemysłu,
III - obejmuje okres od 1988 roku do chwili obecnej - doszło wtedy do reformy Funduszy Strukturalnych oraz do sformułowania zasad wspólnej polityki regionalnej w pięciu, a w 1993 roku już sześć regulaminach Rady Wspólnoty.
„Zasadniczym celem wspólnej polityki regionalnej jest zmniejszenie bieżących problemów regionalnych w skali UE, występujących zarówno w tradycyjnie mniej rozwiniętych regionach, jak i w regionach wciągniętych w proces transformacji przemysłowej i agrarnej, i zapobieganie nowym zróżnicowaniom regionalnym, czyli innymi słowami, redukcja różnic gospodarczych i społecznych między najbiedniejszymi i najbogatszymi regionami Unii”
„Unia Europejska, chcąc przyjść z pomocą regionom mających problem, określiła priorytety gospodarcze i społeczne, które zostały zawarte w sześciu celach rozwojowych. Cele te realizowane są za pomocą środków Funduszy Strukturalnych. Cześć z nich ma charakter regionalny, tj. dotyczy problemowych regionów priorytetowych, pozostałe maja charakter horyzontalny, tj. nakierowane są na rozwiązywanie problemów niezależnie do obszarów ich występowania.
Cele, o których mowa, zostały sformułowane następująco:
Cel 1 - promowanie rozwoju i dostosowań strukturalnych w regionach słabej rozwiniętych (cel regionalny)
Cel 2 - restrukturyzacja regionu oraz regionów z nimi sąsiadujących, lub części regionów, w których występuje przemysł schyłkowy (...).
Cel 3 - zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz umożliwienie ludziom młodym i osobom zagrożonym bezrobociem wejście w życie zawodowe (cel horyzontalny).
Cel 4 - umożliwienie pracownikom adaptacji do zmian w przemyśle i systemie produkcji (cel horyzontalny).
Cel 5a - przyspieszenie dostosowań w ramach wspólnej polityki rolnej i przy uwzględnieniu zmian sytuacji terenów wiejskich (cel horyzontalny).
Cel 5b - pomoc rozwoju i zmianach strukturalnych obszarów wiejskich (cel regionalny)
Cel 6 - promocja rozwoju i dostosowań strukturalnych w regionach o małej gęstości zaludnienia (cel regionalny)”.
Główne zasady określające działanie wspólnej polityki strukturalnej to:
zasada subsydiarność oznacza autonomiczność danego kraju w odniesieniu do problemów regionalnych, a Wspólnotę stawia w roli organu pomocniczego,
zasada koncentracja środków wynika z niej, że środki płynące z Unii Europejskiej są przeznaczone dla regionów, które znajduj się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej,
zasada partnerska polega na współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi,
zasada programowania rozwoju czyli zaniechanie finansowania pojedynczych szczegółowych przedsięwzięć na rzecz programów globalnych i kompleksowych,
zasada koordynacji jest to z jednej strony możliwość skoordynowanego wykorzystania funduszy strukturalnych oraz innych instrumentów polityki regionalnej, z drugiej jest to odniesienie do koordynacji samych narodowych polityk regionalnych.
2.2. Instrumenty polityki strukturalnej
Podstawowym instrumentem polityki strukturalnej są Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności.
„Do Funduszy Strukturalnych należą:
1.Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji (FEOGA)
Powstał w 1964 roku na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). Jego głównym zadaniem jest wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganie rozwoju obszarów wiejskich. Środki finansowe w ramach funduszu pochodzą z budżetu UE (jest na niego przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej, np. w 1999 było to 42,2 proc. budżetu) oraz z opłat nakładanych na produkty rolne importowane spoza Unii Europejskiej. Orientacji, która wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej.
2.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - FEDER
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego powstał w 1975 roku. Był on reakcją na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii. Jego głównym zadaniem jest likwidowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. W ramach funduszu może być udzielona pomoc na :
-inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy;
-inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów gdzie dochód PKB na mieszkańca jest poniżej 75 proc., tereny słabo zaludnione (poniżej 8 mieszkańców na jeden km kwadratowy) oraz obszary ultraperyferyjne;
-inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w najsłabiej rozwiniętych regionach;
-rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw; działalność badawczo-rozwojową;
-inwestycje związane z ochroną środowiska.
3. Europejski Fundusz Socjalny - FSE
Europejski Fundusz Socjalny jest pierwszym z zastosowanych we Wspólnocie instrumentów polityki strukturalnej. Został powołany do życia na podstawie art. 123 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). Fundusz działa od 1960 roku, a jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Środki finansowe są przeznaczane na pomoc dla różnych regionów i grup społecznych w tym w szczególności dla pracowników zagrożonych bezrobociem długoterminowym oraz dla ludzi młodych (do 25 roku życia) wkraczających dopiero na rynek pracy. Pomoc z Europejskiego Funduszu Socjalnego jest realizowana między innymi poprzez:
organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe,
ulepszanie i dostosowywanie do potrzeb rynku pracy systemów powszechnego kształcenia, kształcenie kadr, ekspertów i personelu dydaktycznego, wspieranie programów mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach, pomoc techniczną, badania naukowe i promowanie nowych technologii. Budżet Europejskiego Funduszu Socjalnego wynosi na lata 2000-2006 około 60 mld euro, co stanowi około 30 proc. środków przeznaczonych dla Funduszy Strukturalnych przez Unię Europejską na lata 2000-2006.
4.Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa (IFOP)
Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa powstał w 1993 roku w ramach reformy funduszy strukturalnych. Jego głównym zadaniem jest wspieranie on restrukturyzacji rybołówstwa państw członkowskich. Za pośrednictwem IFOP finansowane są inicjatywy wspierające rozwój hodowli ryb, rozwój infrastruktury portów rybackich oraz ich wyposażenie w niezbędne zaplecze i urządzenia, restrukturyzację i unowocześnienie floty rybackiej oraz metod połowu i przetwarzania ryb, podnoszenie konkurencyjności produktów rybnych i ich promowanie na rynku.”
„Fundusz Spójności - zwany też Funduszem Kohezji został utworzony na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht (1993). Powstał na skutek dążenia do zapewnienia w Unii Europejskiej zrównoważonego wzrostu gospodarczego i postępu socjalnego. Zakres działania Funduszu Spójności obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, a nie regionalnym jak to ma miejsce w przypadku Funduszy Strukturalnych. Nie należy on do Funduszy Strukturalnych również ze względu na określony czas, w którym działa. Początkowo wsparcie dla wybranych członków UE zaplanowano na lata 1993-99, obecnie jego działanie przedłużono do 2006 roku. Natomiast ze względu na charakter i cel działania Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej UE.
W ramach jego funkcjonowania kładzie się nacisk na rozwój i współpracę regionów oraz na przekształcenia strukturalne regionów słabiej rozwiniętych. Jest to efekt dążenia Unii Europejskiej do równomiernego i stabilnego rozwoju oraz usunięcia dysproporcji w rozwoju pomiędzy krajami członkowskimi. Środki z Funduszu Kohezji są kierowane do państw, w których poziom Produktu Krajowego Brutto (PKB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 procent średniej UE.”
POLITYKA PRZEMYSŁOWA
Polityka Strukturalna należy do nowszych obszarów działalności Unii Europejskich. Jest to zamierzona działalność rządu mająca wpływ na strukturę produkcji przemysłowej danego kraju. Obejmuje ona wszystkie działania rządu sprzyjające aktywności gospodarczej przez przesuwanie zasobów do dziedzin o wyższej produktywności dla realizacji dostosowań strukturalnych lub dla utrzymania zasobów w dotychczas istniejących dziedzinach dla celów: bezpieczeństwa, politycznych, społecznych lub innych.
3.1. Historia polityki przemysłowej i jej cele
„W Traktacie Rzymskim nie ma bezpośredniego odniesienia do polityki przemysłowej. W art. 92/1 przewidziano zakaz stosowania wszelkiej pomocy państwowej wypaczającej lub grożącej wypaczeniem konkurencji poprzez faworyzowanie przedsiębiorstw lub gałęzi produkcji w handlu między członkami. Ma to jedynie pośredni związek z polityk przemysłową. Traktat o EWWiS reguluje politykę przemysłową w zakresie górnictwa i hutnictwa. Art. 3g dotyczy modernizacji produkcji i polepszania jakości.
Traktat o Euratomie reguluje pewien zakres przemysłu nuklearnego poprzez wskazanie konieczności przyczyniania się do rozwoju badań i szerzenia wiedzy technicznej, ułatwiania inwestycji, zaopatrywania Wspólnoty w rudy i paliwo jądrowe i zapewnienia rozległych rynków zbytu i dostęp do najlepszych środków technicznych (art. 2a, 2c, 2d, 2g).
Bezpośrednie odniesienie do tej polityki znajduje się w Jednolitym Akcie Europejskim (JAE): paragraf 1 mówi, ż e celem Wspólnoty jest wzmocnienie baz naukowych i technologicznych przemysłu europejskiego oraz popieranie rozwoju jego konkurencyjności międzynarodowej”.
Art. 1 30 Traktatu z Maastricht nawiązuje do paragrafu 1 JAE i przewiduje:
1. przyspieszenie dostosowań przemysł owych do zmian strukturalnych,
2. wspieranie środowiska sprzyjającego inicjatywom i
rozwojowi przedsiębiorczości, zwłaszcza małych i średnich firm (MSP),
3. wspieranie współpracy między przedsiębiorstwami
4. zachęcanie do lepszego wykorzystania potencja u przemysłowego polityk innowacyjnych, bada i rozwoju techniki.
Rozwinięciem jest tytuł XV - badania i rozwój techniczny, zawierający cele i zadania wiedzy, nauki i techniki w rozwijaniu przemysłu wspólnotowego i wspierania jego konkurencyjności międzynarodowej. Podkreśla się tam rolę ramowych programów wieloletnich. Polityka przemysłowa zyska a charakter horyzontalny kosztem sektorowego. Traktat Amsterdamski podkreśla znaczenie promocji innowacji i współpracy między przedsiębiorstwami.”
Do głównych celów polityki przemysłowej można zaliczyć:
„Wspieranie postępu naukowo-technicznego decydującego o konkurencyjności wyborów wspólnotowych
Wspieranie rozwoju tzn. przemysłów strategicznych tj.:
zapewniających utrzymanie lub rozszerzenie na światowych rynkach udziałów w produkcji nowych generacji wyrobów, opartych na nowoczesnych technologiach
ważnych dla obronności i prestiżowych z punktu widzenia pozycji miedzynarodowych (informatyka, biotechnologia, elektronika i telekomunikacja, badania i technologie kosmiczne. Przemysł lotniczy, materiały syntetyczne, energia atomowa)
Restrukturyzacja przemysłów tradycyjnych (wydobywczego, energetycznego, hutniczego, teksylnego)
Pobudzenie i restrukturyzacja przemysłu w regionach opóźnionych w rozwoju o zanikającej produkcji przemysłów „schyłkowch”, o wzrastających tendencjach do strukturalnego bezrobocia, wymagajacych szybkiej poprawy stanu środowiska naturalnego.”
3.2. Instrumenty i metody realizacji polityki przemysłowej
Polityka przemysłowa jest realizowana za pomocą następujących instrumentów:
1. Finansowanie - współfinansowanie:
- bada i rozwoju,
- kształcenia kadr i szkolenia zawodowego,
- rozwoju regionalnego,
- infrastruktury,
- ochrony środowiska,
- subwencje dla podupadających przedsiębiorstw ,
2. Procedury antydumpingowe i antysubwencyjne
3. Programy rozwoju przemysłu transferu technologii),
4. Doradztwo,
5. Standardy i normy techniczne,
6. Promowanie przekształceń organizacyjnych przedsiębiorstw (prywatyzacja),
7. Zamówienia publiczne,
8. Systemy podatkowe poszczególnych krajów.
„Politykę przemysłową można realizować następującymi metodami:
1. Liberalna polityka przemysłowa, która ogranicza interwencję państwa w gospodarkę i pozostawia firmom odpowiedzialność za ich rozwój, efektywność oraz dostosowania strukturalne;
2. Polityka przemysłowa oparta na interwencji w poszczególne sektory. Może polegać na promowaniu czempionów wśród przedsiębiorstw, czyli wspieraniu najlepszych jednostek a więc "typowanie zwycięzców" lub "kreowanie lokomotyw postępu". Interwencja może też służyć ochronie przemysłów schyłkowych lub ich przekształceniom i restrukturyzacji w celu doprowadzenia przedsiębiorstw do pełnej konkurencyjności.”
4. ZAKOŃCZENIE
W Traktacie Rzymskim z 25 marca 1957 r., który powołał do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), przewidziano prowadzenie wspólnej polityki mającej na celu wspieranie harmonijnego rozwoju wszystkich dziedzin gospodarki, trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, szybkiego wzrostu stopy życiowej i zacieśnianie związków pomiędzy państwami członkowskimi. Pierwszym etapem realizacji tych założeń było stworzenie wspólnego rynku i stopniowe zbliżanie polityki gospodarczej krajów członkowskich. Środkiem budowy wspólnego rynku stała się polityka handlowa, polityka konkurencji, Wspólna Polityka Rolna oraz - w ograniczonym stopniu - polityka transportowa i społeczna.
Wraz z rozwojem Wspólnot Europejskich wspólną polityką objęto dziedziny uznane za istotne dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego, mające zarazem szerszy wymiar społeczny (polityka regionalna i strukturalna, polityka walutowa, ochrona środowiska, polityka w sferze badań naukowych i rozwoju, polityka w dziedzinie turystyki, polityka przemysłowa itd). Wspólne działania podjęto także w ramach polityki edukacyjnej i kulturalnej, w dziedzinie ochrony zdrowia oraz polityki konsumenckiej. Stopniowe próby zacieśniania współpracy w sferze politycznej zaowocowały stworzeniem, na mocy ustaleń Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht z 7 lutego 1992 r., tzw. drugiego filaru Unii Europejskiej, który obejmuje Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa. W Traktacie z Maastricht, realizując postulat przybliżenia Unii Europejskiej do obywateli, ustanowiono obywatelstwo Unii Europejskiej (jako uzupełniające wobec obywatelstwa narodowego); stworzony też został tzw. trzeci filar Unii Europejskiej, obejmujący współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. W Traktacie Amsterdamskim zwrócono natomiast szczególną uwagę na wzmocnienie wspólnej polityki w sferze spraw socjalnych, a przede wszystkim zadecydowano o podjęciu wspólnych działań na rzecz zwiększania zatrudnienia i walki z bezrobociem.
Problematyka trzeciego filaru stała się przedmiotem specjalnego szczytu UE w Tampere, w październiku 1999 roku, na którym wyznaczono kierunki działań w celu stworzenia w ramach Unii Europejskiej obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Z kolei na posiedzeniu Rady Europejskiej w Helsinkach, w grudniu 1999 roku, podjęto ważne ustalenia dotyczące zarządzania sytuacjami kryzysowymi w Europie, w ramach wzmocnionej wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.
Wspólna polityka Unii Europejskiej jest stale rozwijana i obejmuje coraz to nowe dziedziny, w których państwa członkowskie chcą współpracować dla wspólnego dobra. Jest przy tym przestrzegana zasada subsydiarności, tzn. na szczeblu wspólnotowym są podejmowane sprawy, które można i należy rozwiązywać wspólnie, natomiast inne kwestie, które mogą być efektywniej rozstrzygane przez państwo członkowskie, pozostawia się w kompetencji władz narodowych, regionalnych lub lokalnych.
5. BIBLIOGRAFIA
http:// euro.pap.com.pl/
Cele polityki regionalnej Unii Europejskiej - Podstawowe informacje, opr. J Kryspin, F. Robert, Warszawa 1995r.
Z. Wysokińska, J. Witkowska, Integracja Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 1999r.
Cele polityki regionalnej Unii Europejskiej - Podstawowe informacje, opr. J Kryspin, F. Robert, Warszawa 1995R.
Z. Wysokińska, J. Witkowska, Integracja Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 1999, s.232-233
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
13