Żywienie dziecka w wieku 4 lat.

Joanna Książek

Technologia Żywności i Żywienie Człowieka

Studia II stopnia

Semestr II

Rok 2009/2010

W niektórych okresach życia skutki wadliwego żywienia są bardziej odczuwalne i mogą mieć nieodwracalny charakter. Ta zwiększona wrażliwość organizmu na sposób odżywiania wynika m.in. z nasilenia budowy nowych tkanek i komórek- jakie występuje u dzieci, młodzieży, czy kobiet ciężarnych. Przy planowaniu żywienia określonej grupy ludzi należy kierować się zalecanymi normami spożycia podstawowych artykułów żywnościowych, a ponadto specyficznymi wymaganiami, bez których spełnienia, żywienie nie będzie w pełni prawidłowe.

Okres przedszkolny dotyczy dzieci 4-, 5- i 6- letnich. W okresie tym mocne tempo przyrostu masy ciała i wzrostu wynosi odpowiednio 2,5kg i około 8-10 cm. Szybkość procesów rozwojowych maleje. Nie obserwuje się już nasilonego wzrostu organizmu, ani gwałtownych skoków w przyrastaniu masy i wysokości ciała. Nie mniej występuje nieraz duże zróżnicowane w rozwoju poszczególnych dzieci. Jedne rosną prędzej i zwiększają wyraźnie masę ciała inne wolniej i mało przyrastają. Później lub wcześniej niż przeciętnie gubią zęby mleczne. Należy wtedy poszukać podobnych ,,modeli” w rodzinie gdyż przebieg rozwoju fizycznego w tym przedziale wieku powtarza ,, modele” rodzinne, a więc uwarunkowania genetyczne w rodzinie i dziedziczące się. Mogą się one ujawniać lub nie. Głównym czynnikiem, który przyczynie się do ujawnienia często korzystnych cech rozwoju fizycznego, jest prawidłowe żywienie. Przede wszystkim spowodowało ono zjawisko przyśpieszenia tempa rozwoju w populacji, dziecięcej, obserwowane od kilku dziesiątków lat. Przeciętnie cztero, czy pięcioletnie dziecko przed 100 laty było o kilkanaście centymetrów niższe i kila kilogramów lżejsze niż dzisiejszy kilkulatek.

Ale również na przestrzeni kilkudziesięciu lat nastąpiła zmiana poglądów na temat tego czego należy oczekiwać od diety, w szczególności w żywieniu dzieci. Niegdyś oczekiwano jedynie tego, że zapewni dziecku optymalny wzrost, obecnie przyjmuje się za pewnik, że dieta ma długofalowo promować zdrowe odżywianie i ograniczać ryzyko przewlekłych chorób związanych z chorobami serca, nadciśnieniem czy otyłością. Właściwe odżywianie powinno być postrzegane jako ważny i konieczny element odpowiedniego stylu życia.

Między 4 a 6 rokiem życia tempo rozwoju somatycznego stabilizuje się, ale zwiększa się zapotrzebowanie energetyczne organizmu w następstwie nasilenia aktywności ruchowej dziecka. Przewód pokarmowy jest już w pełni sprawny w zakresie trawienia i przyswajania pożywienia, to też kilkuletnie dzieci mogą jeść w zasadzie to co dorośli z wyłączenie szczególnie trudno strawnych smażonych i tłustych potraw mięsnych oraz ograniczeniem nasion strączkowych.

Ogólne zasady żywienia dzieci w wieku przedszkolnym regulują standardy opracowane przed zespół ekspertów Krajowego Konsultanta Medycznego w dziedzinie pediatrii oraz Komisję żywienia dzieci i młodzieży, Komitetu Żywienia Człowieka PAN (1997r):

-stopniowe wprowadzenie szerokiego asortymentu produktów zapewniających urozmaicenie jadłospisu i pokrycie zapotrzebowania około 90kcal/kg m.c. na wszystkie składniki odżywcze,

-nie ograniczanie tłuszczu i cholesterolu do drugiego roku życia jako składników niezbędnych do prawidłowego rozwoju OUN; > 2 r.ż. tłuszcz powinien pokrywać do 30 % potrzeb energetycznych, głównie w postaci nienasyconych kwasów tłuszczowych,

-szczuplenie sylwetki ciała dziecka w wieku przedszkolnym jest zjawiskiem naturalnym, a nie objawem niedożywienia, gdyż zmienny zwykle apetyt dziecka i jego spontaniczna aktywność ruchowa zużywa około 50% wydatków energetycznych,

-tendencja do nadwagi powinna być regulowana dietą zgodnie z zapotrzebowaniem energetycznym dla wieku i aktywnością ruchową dziecka, problem otyłości powinien być konsultowany ze specjalistą,

-jadłospis powinien być urozmaicony, bogaty w węglowodany złożone i zawierać 3-5 posiłków dziennie o określonej dla wieku kaloryczności i regularności ich realizacji,

-należy unikać produktów wysoko przetworzonych, zwykle bogatych w tłuszcze nasycone, cholesterol, sól, cukier oraz nadmiernego rozdrabniania pokarmów ( miksowania) , co może wpływać niekorzystnie na rozwój narządu żucia, a nawet opóźniać psychomotoryczny rozwój dziecka,

-proporcje białka roślinnego do białka zwierzęcego u dzieci powinny wynosić 1:2 dieta wegeteriańska i inne niekonwencjonalne diety nie zapewniają pokrycia zapotrzebowania energetycznego i niektórych składników odżywczych np. białka, żelaza, witaminy B12 co prowadzić może do opóźnienia wzrastania i niedokrwistości,

-najlepszym źródłem cukrów prostych są owoce i warzywa; sacharoza ( cukier i słodycze) jako czynnik próchnicogenny powinna być ograniczona.

W wieku 4 lat zapotrzebowanie energetyczne waha się w granicach 1400-1700kcal. Zapewnia ono niezbędną ilość energii także na dużą w tym wieku aktywność ruchową która zapobiega również przekarmieniu. W tym wieku dziecko powinno mieć zapewnione 4- 5 posiłków pełnowartościowych spożywanych najlepiej w odstępach około 3- 4 godziny. Rozkład poszczególnych posiłków przedstawia się następująco:

	4 posiłki dziennie	5 posiłków dziennie
I śniadanie	25%, ok. 400 kcal	25%, ok. 400 kcal
II śniadanie	-	10%, ok. 180 kcal
Obiad	35%, ok. 630 kcal	30%, ok. 540 kcal
Podwieczorek	15%, ok. 270 kcal	10%, ok. 180 kcal
Kolacja	25%, ok. 400 kcal	25%, ok. 400 kcal
Razem	1700 kcal	1700 kcal

Dziecko w wieku przedszkolnym powinno otrzymywać różne produkty spożywcze o podstawowym znaczeniu żywieniowym. Szczególną uwagę należy zwrócić na dowóz pełnowartościowego białka a najlepszym jego źródłem będzie mleko i jego przetwory oraz chudy drób. Podaż tłuszczu ogranicza się do 30 % ogólnego zapotrzebowania energetycznego, w tym najwyżej 10% energii z tłuszczów zwierzęcych. Zwiększyć należy podaż olejów roślinnych ( ale nie kokosowy i z ziaren palmowych) zawierających niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Jaja jako źródło białka, witamin i żelaza mogą być podawane 3- 4 razy w tygodniu. Chude mięso i suszone owoce dostarczają żelaza. Surowe lub słabo odparowane jarzyny i owoce powinny być stosowane w posiłkach lub jako dodatkowe produkty spożywcze. Źródłem węglowodanów złożonych powinny być kasze, makarony, pieczywo gruboziarniste.

Spożycie wody u dzieci sięga 1- 1,5 litra/ dobę. Płyny , zwłaszcza w porze letniej należy uzupełniać między posiłkami ze szczególną ostrożnością należy podchodzić do tzw. napojów owocowych. Wielu producentów chwali się, że ich napoje zawierają prawdziwe owoce, witaminę C itp. , tymczasem w rzeczywistości większość napojów zawiera mniej niż 10% wsadu owocowego, za to niekiedy aż 14 łyżeczek cukru. Nawet te, które oznaczone są jako napoje bez dodatku cukru równie dobrze mogą zawierać sztuczne słodziki. Badania wykazują, że dzieci które piją dużo słodzonych napojów częściej cierpią na nadwagę niż te które tych napojów nie dostają.

Woda niegazowana to o wiele lepszy wybór, bo jak pisał amerykański poeta i filozof H.D.Thoreau (1817-1862) ,,Jedynym napojem dla mądrego człowieka jest woda”.

Zalecane dzienne spożycie produktów (w g) w wieku 4-6 lat.

Produkty spożywcze	4-6 r.ż.
Zbożowe produkty spożywcze, w tym: Pieczywo mieszane Mąka i makarony Kasze	150 25 35 25
Mleko i przetwory mleczne (ml)	750
Jaja (szt.)	¾ (tygodniowo)
Mięso Wędliny Ryby	40 20 10
Masło Śmietana	20 15
Olej słonecznikowy, oliwa z oliwek	10
Ziemniaki	200
Warzywa obfitujące w witaminę C Pomidory	50 150
Inne warzywa Inne owoce	130 180
Cukier Miód Owoce suszone	30 15 5

Nie należy akceptować dojadania między posiłkami, zwłaszcza słodyczy, ciastek, produktów typu” fast food”, chipsów, chrupek, prażonej kukurydzy.

Dzieci uczęszczające do przedszkola powinny w domu spożyć małe pierwsze śniadanie. Wskazane jest również, aby opiekunowie dziecka znali skład posiłków podawanych w przedszkolu, aby w kolacji uzupełnić realizację dziennej racji pokarmowej. Żywienie w przedszkolu powinno pokrywać około 70% dziennej normy zalecanej dla dziecka w wieku 4- 6 lat. Należna masa ciała i prawidłowy wzrost stosunku do wieku są najlepszymi wskaźnikami prawidłowego żywienia.

Aby kształtować właściwe zachowania żywieniowe należy:

-dbać o spożywanie przez dziecko przynajmniej 4 posiłków na dobę i nie zapominać o śniadaniu,

-kultywować tradycję wspólnego jedzenia dobrze skomponowanych posiłków,

-posiłki spożywać siedząc przy stole, zadbać o miłą i spokojna atmosferę, unikać jedzenia przed telewizorem, czytania w tym czasie gazet czy toczenia burzliwych dyskusji,

-zwiększyć zaangażowanie dziecka w racjonalne zakupy produktów spożywczych, układnie jadłospisu, przygotowanie posiłku, nakrywanie do stołu.

Rodzice prowadzący zdrowy styl życia i przestrzegający zasad racjonalnego żywienia są najlepszym wzorcem do naśladowania dla swoich rosnących dzieci.

Warto uświadomić sobie, że odpowiednie odżywianie zapewnia dziecku zdrowie, prawidłowy rozwój fizyczny, emocjonalny i intelektualny oraz sprawia, że jest ono uśmiechnięte, zadowolone i ciekawe świata.

Wskazania przy układaniu jadłospisu dla zdrowego 4 letniego dziecka żywionego w przedszkolu:

1. Pierwsze śniadanie powinno być wysoko kaloryczne i pełnowartościowe. Jest bardzo ważne, gdyż stabilizuje stężę nie cukru we krwi dzięki czemu maleje prawdopodobieństwo że w ciągu dnia dziecko będzie miało ochotę na coś słodkiego, aby dodać energii. Podajemy dzieciom zupę mleczną albo kawę zbożową z mlekiem, herbatę z mlekiem albo kakao, a do tego pieczywo pełnoziarniste z masłem oraz produktem bogatym w pełnowartościowe białko np. z twarogiem, jajkiem, chudą wędlina oraz warzywa lub owoce dobrane odpowiednio do występujących w sezonie. Im bardziej śniadanie będzie kolorowe, ciekawsze tym bardziej pobudzi łaknienie dziecka. Ponadto kwasy organiczne występujące w warzywach i owocach pobudzają soki trawienne.

2. Drugie śniadanie powinno być tak skomponowane, aby zaostrzyć apetyt przed obiadem. Nie powinno zawierać produktów dających uczucie sytości na długo. Może to być sok owocowo-warzywny, kanapka z chudą wędliną i ogórkiem, z twarogiem i rzodkiewką, do tego koktajl mleczno-owocowy, herbata z cytryna lub po prostu owoce. Na drugie śniadanie nie należy podawać słodyczy, a w okresie zimowym należy podawać ciepłe napoje.

3. Obiad jako posiłek najbardziej energetyczny powinien składać się z dwóch dań i deseru w postaci kisielu, czy kompotu- ma to uzasadnienie, gdyż podawane w obiedzie białko zwierzęce ( w większych ilościach niż w pozostałych posiłkach) może powodować nagły spadek cukru we krwi (przebieg bez objawowy). Kompot w zupełności zapobiega takim przypadkom. Pierwsze danie powinna stanowić zupa na wywarach warzywnych lub mięsnych. Nie należy przygotowywać wywarów z kości, ponieważ podczas obróbki cieplnej uwalniany jest w znacznych ilościach cholesterol oraz substancje szkodliwe dla zdrowia jak ołów czy kadm. Jeżeli w skład zupy wchodzą produkty zbożowe jak kasza, kluski czy ziemniaki nie powinny się one powtarzać w drugim daniu. Drugie danie powinno być bogate w białko pełnowartościowe- mięso , ryby, jaja w zestawieniu z kaszami różnego rodzaju, makaronami, kluskami czy ziemniakami.. Obiad musi obfitować w warzywa podawane w rożnej postaci np. groszek z marchewką, buraczki, surówki, sałaty. Można również stosować potrawy półmięsne np. gołąbki z ryżem i mięsem, pierogi, naleśniki z mięsem.

4. Podwieczorek jest posiłkiem podczas którego podajemy dzieciom np. owoce, potrawy słodkie. Może się on składać z ryżu na słodko z owocami , ciasta drożdżowego, kiślu mleczno-owocowego.

5. Kolacja powinna dostarczać dziecku pełnowartościowego białka, powinny się tu znaleźć takie produkty jak mleko, twaróg, niewielkie ilości chudego mięsa a do tego koniecznie warzywa oraz potrawy z kasz, mąki ale nie należy powtarzać tych potraw, które były podawane w ciągu dnia (poza pieczywem ,masłem, mlekiem, cukrem i owocami ). Nie należy podawać dziecku na kolację potraw ciężkostrawnych, smażonych czy roślin strączkowych .

Ocena jadłospisu składającego się z 5 posiłków dla dziecka 4-letniego.

Ocenie podlega 1 dzień z trzydniowego całodziennego żywienia dla dziewczynki w wieku 4lat o masie ciała 19kg i wzroście 108cm.

Poniedziałek:

I śniadanie

Kluski lane na mleku, pieczywo ,masło, miód

II śniadanie

Ser twarogowy półtłusty ze śmietaną i natką pietruszki, herbata z cytryną

Obiad

Zupa pomidorowa z makaronem, udko z kurczaka pieczone, ziemniaki, fasolka szparagowa, kompot truskawkowy

Podwieczorek

Kisiel owocowy, biszkopty

Kolacja

Kakao, pieczywo ciemne gruboziarniste, masło, polędwica drobiowa, ogórek małosolny

Wtorek

I śniadanie

Chleb pszenny jasny, masło, jajecznica ze szczypiorkiem, pasztet drobiowy, rzodkiewka, herbata z cytryną

II śniadanie

Bułka pszenna , masło, wędlina drobiowa, napój ,,multiwitamina”

Obiad

Krupnik(wywar jarzynowy, marchewka, ziemniaki, pietruszka, seler, kasza jęczmienna ), pierogi leniwe ze śmietaną, surówka z marchwi i jabłka, kompot z czarnej porzeczki.

Podwieczorek

Jogurt brzoskwiniowy, banan

Kolacja

Pieczywo graham, masło, twarożek wiejski, pomidor, kawa zbożowa z mlekiem

Środa

I śniadanie

Herbata z mlekiem, pieczywo jasne pszenne, masło, wędlina, pomidor

II śniadanie

Jabłko

Obiad

Zupa jarzynowa, kasza gryczana, sałatka z buraczków, kompot wiśniowy

Podwieczorek

Herbata owocowa, drożdżówka z marmoladą

Kolacja

Mleko, chleb pszenno-razowy, masło, ser żółty, pomarańcza

Ocena jednego dnia z jadłospisu

Potrawa	Porcja (g)	Produkt (g)	Białko (g)	Tłuszcz (g)	Węglowodany (kcal)	Wartość energetyczna (kcal)
Herbata z mlekiem	250	Mleko 2% 250g Herbata Cukier 10g	8.5 - -	5 - -	11.75 - 10	127 - 40
Chleb pszenny jasny	50	Chleb pszenny 50g	3	0.8	55	100
Masło	5	Masło 5g	0.03	4.12	0.03	37
wędlina	30	Polędwica drobiowa 30g	4.7	1.4	0.03	79
pomidor	100	Pomidor 100g	0.9	0.2	3.6	20
razem	-	-	17,13	11.52	80.41	403

Mleko- dodając mleko do herbaty dostarczamy organizmowi m in. białko, wapń, potas, witaminę D, wit. B₁₂

Pieczywo- lepsze jest pieczywo ciemne, gdyż stanowi bogate źródło składników odżywczych - m.in. wit. z grupy B, błonnika i składników mineralnych Fe, Mg, Cu

Masło zdecydowanie tak, jest źródłem cholesterolu witamin AiD, występuje w nim dużo nasyconych kwasów tłuszczowych krótkołańcuchowych które są które są bardzo łatwo przyswajalne przez organizm

Polędwica drobiowa- jest źródłem białka pełno wartościowego zawiera żelazo, fosfor, zawartość tłuszczu zależy od rodzaju wędliny najniższa jest dla polędwicy, chudych wędlin drobiowych

Pomidor- to dobre źródło potasu, karotenu, witaminy C, zawiera dużo likopenu działającego przeciw rakowo.

1	2	3	4	5	6	7
II śniadanie jabłko	100g	Jabłko 100g	-	-	12.6	93
razem	-	-	-	-	12.6	93

Jabłka są bogate w potas, wit.C zawierają błonnik (pektyny) stymulują produkcje śliny ,poprawiają perystaltykę jelit.

Do drugiego śniadania powinien być dodany jeszcze sok np. owocowo- warzywny .

1	2	3	4	5	6	7
Zupa jarzynowa	300g	Marchew 30g kalafior 20g Fasolka szparagowa 20g Pietruszka 20g Seler 10g Por 10g Cebula 5g Śmietana 10g Nać pietruszki 5g Ziemniaki 50g	6.0	6.2	18.6	162
Kotlet mielony z kaszą gryczana		Mięso wieprzowe Mięso wołowe Jaja Olej Cebula Bułka pszenna Sól Pieprz Bułka tarta	10.05	13.81	13.58	236
Sałatka z buraczków		Buraki Cebula Olej Cukier Sok z cytryny	1.5	3.3	10.3	69
Kompot wiśnowy		-	0.2	0.1	16.9	69
Razem			17.75	23,41	59.38	536

Zupa jarzynowa- warzywa użyte w zupie zawierają dużo witamin i soli mineralnych- wit. A,C, wit. Z grupy B, błonnik, potas, wapń, żelazo: ziemniaki są źródłem skrobi, wapnia, potasu, fosforu i wit. C- ale jej wartość spada podczas gotowania w wodzie.

Kotlet mielony- źródło pełnowartościowego białka (zawierającego wszystkie niezbędne aminokwasy) dobrze przyswajalnego żelaza: jeżeli mięso jest chude to zawiera mniej tłuszczu ( mniej nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu). Olej do smażenia powinien być świeży, najlepiej słonecznikowy lub oliwa z oliwek (z pierwszego tłoczenia).

Buraki czerwone- są źródłem kwasu foliowego, błonnika: zalecane są osobom chorym na anemię.

Przyprawy- dodatek przypraw powinien być umiarkowany, należy ograniczać ilość soli: dzieci nie powinny jadać potraw ostro przyprawionych.

1	2	3	4	5	6	7
Herbata owocowa	-	-	-	-	-	-
Drożdżówka	60g	-	6g	9g	54g	321g

Drożdżówka należy do wyrobów cukierniczych o niskiej gęstości odżywczej, charakteryzuje się dużym udziałem sacharozy. Wartość kaloryczna tych produktów jest wysoka. Lepszym rozwiązaniem, jeżeli dziecko lubi słodycze jest ciasto drożdżowe z owocami własnego wypieku lub ryż na słodko z owocami.

Ciasto drożdżowe było by źródłem tłuszczu, białek, składników mineralnych i witamin a na przykład ryż węglowodanów składników mineralnych i witamin w zależności od ilości i jakości użytych owoców .

Mleko	250g	-	8,5	5	11.75	127
Chleb pszenno razowy	50g	-	3	0.8	55	100
Masło	5g	-	0.03	4.12	0.03	37
Ser żółty tłusty	40g	-	11.2	9.2	-	126
Pomarańcza	100g	-	0.9	0.2	11.3	44
Razem	-	-	23.63	19.32	78.08	432

Ser żółty - jest produktem bogatym w m.in. białko (kazeinę), wapń, fosfor, witamina B12 ale cechuje go wysoka wartość energetyczna w zależności od zawartości tłuszczu.

Wymieniłabym ser żółty na 1 jajko na twardo z sałatą i rzodkiewką. Jaja dostarczają przede wszystkim białka o najwyższej wartości biologicznej tłuszczu (w żółtku) o wysokim stopniu strawności - w skład lipidów jaja wchodzą głównie NNKT, fosfolipidy ( w tym lecytyna) oraz cholesterol.

Jaja są dobrym źródłem witaminy A, D, E, K oraz ryboflowiny oraz Ca, Mg, Cu, Mn, Co, J.

Wartość energetyczna jaja wynosi ok. 80 kcal/100g, a sera żółtego np. - edamskiego tłustego 315kcal/100 g.

Pomarańcza - stanowi dobre źródło witaminy C oraz witaminy A oraz składników mineralnych.

Podsumowanie dziennej porcji pokarmowej

-

-

64.51

63.25

284.47

1787

Energia codziennej racji pokarmowej: 1787 kcal

Białko ogółem: 64,51 g

Udział energii z białka: 14,4 %

Tłuszcz ogółem: 63,25 g

Udział energii z tłuszczu: 31,8 %

Węglowodany ogółem: 284,47 g

Udział energii z węglowodanów: 63,7 %

Normy na energię, białko, tłuszcz i węglowodany dla dzieci w wieku 4-6 lat:

Energia	1400-1700 kcal
Białko	42-51 g
Tłuszcze ogółem	50-60
Węglowodany	196-238g
Białka %	12
Tłuszcze %	32
Węglowodany %	56

WNIOSKI:

Bibliografia

- ,,Bromatologia, zarys nauki o żywności i żywieniu” H. Gertig, J. Przysławski; Wyd. Lek. PZWL W-wa

2006 r.

-,,Jak żywić niemowlęta i małe dzieci” H. Szajewska, J. Albrecht; Wyd. Lek. PZWL W-wa 2009 r.

-,,Zdrowa kuchnia dla dzieci” M. Francis; Wyd. Rebis, Poznań 2009 r.

-,,Żywienie dzieci” H. Woś, A. Staszewska-Kwak; Wyd. Lek. PZWL W-wa 2008 r.

-,,Żywienie w zdrowiu i chorobie” pod redakcją M. Krawczyńskiego; Wyd. HelpMed Kraków 2008 r.

-,,Żywienie dziecka a stan zdrowia człowieka dorosłego” pod redakcją L. Szponara i H. Mojskiej; Wyd. Borgis W-wa 1996 r.

-,,Żywienie dzieci w przedszkolu” B. Jackiewicz; Wyd. ODDK sp. Z.o.o. Gdańsk 2007 r.

-,,Kompedium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu” pod redakcją J. Gawęckiego; Wyd. Naukowe PWN W-wa 2004 r.

-,,Dietetyka-żywienie zdrowego i chorego człowieka” H. Ciborowska, A. Rudnicka; Wyd. Lek. PZWL W-wa 2004 r.

-,,Żywienie człowieka zdrowego i chorego” pod redakcją J. Hasika i J. Gawęckiego; Wyd. Naukowe PWN W-wa 2000 r.

7

---