Historia doktryn politycznych i prawnych-
opracowanie zagadnień na egzamin
1. Państwo, władza, stosunki społ-polit w Grecji okresu homeryckiego
Początki państwa Greckiego:
na początku II tysiąclecia p.n.e osiedli na wybrzeżach Morza Egejskiego
Grecy byli mysliwymi, pasterzami, i kupcami;
dali początek wielkiej filozofii stwarzajac jej najtrwalsze filary
Struktura polityczna:
podstawową formą życia było polis/ państwo-miasto tj. terytorium miejsckie z przylegającymi do niego wsiami
bardzo rozwinieta była aktywnośc obywatelska Greków, interesowali sie oni sprawami społecznymi i polit.
wyobrazenia polityczne i prawne Grekow rozwijaly sie w scislym zwiazku zogolnym rozwojem Hellady
najstarszy obraz greckiego społeczenstwa pochodzi od Homera--> ,,Iliada" to opis wspólnoty stanowiącej monarchię
na której szczycie soti otoczony aureolą boskości król
Stosunki społeczno-polityczne:
charakter p. przedstawionego przez Homera był arystokratyczny; szlachecki (proarystokratyczna jest również ,,Odyseja").
po upadku władzy królewskie rzady arystokracji umacniały się a symbolem władzy elity była Sparta w której na szczycie drabiny społ
usadowili się nieliczni obyatele wyposażeni w pełnię władz politycznych.
rządy arystokracji w wielu polis greckich wywołały entuzjazm pisarzy (gorącym zwolennikiem był ,,wielki poeta książąt" Pindar)
rzady arystojratyczne w państewkach greckich nie okazywały się na ogół trwałe i od schyłku VI w. ewolucja zmierzała widocznie
ku d e m o k r a c j i.
Podstawy demokratyzacji:
- kolonizacja,
- handel,
- rozwój obrotu towarowo pieniężnego (osłabiał pozycję wielkich właścicieli ziemskich).
- wzrost aktywnosci ludnosci wolnej + wzrost ich kultury politycznej
2.Proces przemian ustrojowych- tendencja odchodzenia od ustroju monarchicznego
1) obraz Homera--> wspólnoty stanowiącej monarchię na której szczycie soti otoczony aureolą boskości król
2)charakter panstwa jest początkowo arystokratyczny, rządzą dobrze urodzeni i cnotliwi, jedni i drudzy są tez bogaci.
Po upadku władzy królewskiej rządy arystokracji umacniały się. Symbolem tego rodzaju władzy była Sparta gdzie na
szczycie drabiny społecznej znajdowali się nieliczni wyposażeni w pełnię praw politycznych.
3) rządy arystokratyczne w państewkach greckich nie trwały z reguły długo. Od schyłku VI wieku zaczynały
ustępować miejsca DEMOKRACJI
4) U podstaw demokracji tkwiły mocno tendencje gospodarcze:
- kolonizacja,
- handel,
- rozwój obrotu towarowo pieniężnego (osłabiał pozycję wielkich właścicieli ziemskich).
oraz społeczne:
- wzrost aktywnosci ludnosci wolnej + wzrost ich kultury politycznej
- ukształtowała sie jawnośc życia publicznego- znajomośc ustaw i procedur;
- zgromadzenia ludowe podnosiły zdolnosci oratorskie
- wojny wzmagały poczucie siły i solidarności ludu
Życie społeczne kierowało się przeciwko możnym i przyśpieszało zmiany ustrojowe.
5) Do demokracji dochodziło się różnymi drogami: często przezoligarchię (władza bogatych), czasem wracano do tyranów głoszących się
protektorami ludu. Na ogól jednak twory te były mało stabilne i szybko ustepowały.
3. Greckie początki teorii prawa naturalnego (Antyfon, Hippiasz)
Hippiasz
Sofista musiał być znaczną personą w starożytnej Grecji, na co wskazuje fakt, iż sam Platon nazwał jego imieniem dwa dialogi.
Prawa państwowe są zatem tworem ludzi, jako wynik umowy społecznej, choć w ich stanowieniu nie wyklucza Hippiasz elementu samowoli.
prawa państwowe zawsze obracają się przeciwko człowiekowi, zadając gwałt jego naturze i naturze w ogóle; są naruszeniem porządku rzeczywistości"
dlaczego był przeciwnikiem prawa pozytywnego? gdyż takie prawa to wytór człowieka, a jaki jest człowiek każdy widzi,
Jedynym wiarygodnym wówczas źródłem praw było prawo natury, o wiele bardziej sprawiedliwe i doskonałe od ludzkiego naśladownictwa.
W jego mniemaniu odgórne prawo tyranizuje ludzi, gdyż jest często sprzeczne z naturą.
Hippiasz przeciwstawiał prawo ustanowione przez człowieka (nomos) naturze ludzkiej (physis). Uznawał physis za element łączący wszystkich ludzi, nomos zaś miało ludzi dzielić
Antyfon
Antyfont zajmował się, podobnie jak Hippiasz, tematyką przeciwstawienia nomos i physis czyli prawa stanowionego i prawa naturalnego,
Physis----> prawda, a nomos--->mniemanie
O ile Hippiasz upatrywał możliwość pewnego połączenia tych dwóch dziedzin prawa, Antyfont stawia je niemalże na dwóch skrajnych biegunach;
stwierdza, że prawo stanowione to zaledwie „mniemanie", któremu przeciwstawia się prawo natury, jako jedyna droga do „prawdy".
"[...] Najkorzystniejszy dla siebie stosunek do sprawiedliwości ma taki człowiek, który wobec świadków przestrzega praw stanowionych, bez świadków zaś — praw natury
. prawo pozytywne zadaje gwałt naturze,dlatego można je łamac bez poczucia winy gdy nikt nie jest w stanie wykryć naszego czynu;
phisis (prawo natury)--> przeciewstawienie się p. natury jest złe i godne potępienia, wina jest bowiem konsekwencją prawdy a nie mniemania.
Za najkorzystniejszy stosunek do sprawiedliwości uznawał przestrzeganie praw stanowionych gdy jest taka konieczność, lecz trzymanie się prawa naturalnego gdy mamy ku temu możliwość.
4. Grecka ,,polis"
1/ terytorialnie zajmowała tereny miast i przylegających do nich wsi;
2/ była to specyficzna forma państwa charakterstyczna dla Grecji, Fenicji i Mezopotamii.
3/ tzw. ,,państwa miasta"
4/ Polis była wspólnotą wolnych obywateli, w której decyzje o ich życiu były podejmowane przez zgromadzenie ludowe (mężczyzn).
5/ Poza wspólnotą znajdowali się niewolnicy, a mieszkający w niej na stałe cudzoziemcy nie mieli prawa głosu, podobnie jak kobiety.
6/ najczęstszymi ustrojami były: demokracja i oligarchia; Zdarzało się również, że władzę w państwie przejmował tyran (zazwyczaj przy poparciu części obywateli).
7/ Dla Greka polis była pewnym ośrodkiem identyfikacji obywatelskiej i głównym środowiskiem politycznym, w życiu którego brał udział czyli określić ją można w pewnym sensie mianem ojczyzny.
5. Specyfika demokracji ateńskiej:
ojczyzną demokracji są Ateny, starozytne greckie państwo-miasto;
demokracja atenska przez wiele setek lat przez wiele panst feudalnych i kapitalistycznych , była symbolem wolnosci i niedościgłym wzorem
Podstawowym pojęciem demokracji ateńskiej była wolność, za jej istote uważano wolnośc słowa
synonimem demokratycznej wolności była też
innym składnikiem ateńskiej doktryny deokracji była zasada praworządności,
Podstawą demokracji ateńskiej była zasada rządów większości. Zgromadzenie wszystkich obywateli płci męskiej brało udział w głosowaniu (demokracja bezpośrednia);
Demokracja znaczyła równośc podejmowania decyzji,
Głosowanie:
-Głosowanie odbywało się w miejscach publicznych, czasem przez fizyczny podział (\"Wszyscy którzy są za, idą na lewo\"), a czasem na piśmie.
-Głosować mogli tylko dorośli mężczyźni. Kobiety, dzieci oraz obcokrajowcy nie mieli prawa głosu.
-Na zgromadzeniu każdemu przysługiwało prawo głosu.
Jak kształtował się ustrój demokratyczny w Grecji:
a) niezadowolenia z rządów arystokracji, która nie chciała dzielić władzy z nikim innym); (złe położenie rolników uzależnionych od demokracji; zadłuzonych, popadających
w niewolę)
b) Konflikty na tym tle i samowolę arystokratycznych urzędników próbował rozładować prawodawca DRAKON. Zastąpił on prawo zwyczajowe spisanym prawem karnym w 621 r. p.n.e. Te „drakońskie prawa” były niezwykle surowe i bezwzględne,---> PRAWO DRAKOŃSKIE
c) Reformy Klejstenesa---> przyczyniły się do udziału w głosowaniach większej i szerszej grupy ludności:
- wprowadził podział ludności na 10 okręgów o charakterze terytorialnym.
- Skład Rady Czterystu rozszerzony został do 500 członków, Rada Pięciuset była organem wykonawczym Zgromadzenia.
- Na straży ustroju demokratycznego w Atenach został ostracyzm, czyli sąd skorupkowy-----> każdy z członków Zgromadzenia corocznie wypisywał na glinianej skorupie imię obywatela, którego działalność uważał za niebezpieczną dla równości demokratycznej. Obywatel taki, nie tracąc swych praw i majątku, musi opuścić Ateny na 10 lat.
pełny rozkwit demokracji nastąpił w piątym wieku p.n.e. po wojnach perskich. Reformy przeprowadził Perykles:
- Odtąd członków Rady Pięciuset miano losować. Strategów dowodzących wojskiem wybierano,
- archontowie pełnili funkcje religijne.
- do Zgromadzenia Ludowego pełniącego funkcje ustawodawcze dopuszczony był każdy pełnoletni obywatel polis.
- Perykles wprowadził też płatność urzędów.
7. Prawo naturalne, prawo pozytywne- pojęcia, treść
PRAWO NATURALNE:
o Obiektywne reguły rzadzace porzadkiem wszechswiata
o ,,lex naturalis”
o W odniesieniu do czlowieka i spolecznosci ludzkiej- wyznacza indywidualne oraz zbiorowe wartosci oceny i zasady postepowan powszechnie uwazanych za sprawiedliwe i porzadane
Dla wierzących(chrzescijan):
- wyraz zamysłu boskiego;
- zapisane w przeslaniu biblijnym
- ,,lex aeterna” à odwieczna mądrosc boża (prawo wieczne)
Dla ateistów:
- reguly postepowania humanitarnego opartego o tradycyjna nature ludzka i naturalne prawa przyrody takie jak: wolnosc, rownosc, wlasnosc itp.
Prawo naturalne stanowi wzór dla prawa pozytywnego tj ,,spisanego” przez człowieka
2. ,,Ubi societas, ibi ius” (gdzie społeczeństwo tam prawo). Ludzie od momentu tworzenia pierwszych zorganizowanych zbiorowości organizowali też prawo. Było ono niezbędne we współistnieniu i relacjach społecznych. Początkowo było to prawo zwyczajowe, niepisane.
Oparte jest na ludzkiej naturze nie można go zabrac czy zniszczyc
Prawo naturalne jest nadrzędne przy tworzeniu prawa państwowego, nawiązuje do godności człowieka, powszechnego dobra i sprawiedliwości społecznej, a nie dążenia władzy do zaspokojenia własnych doraźnych interesów.
Prawo naturalne jest bardziej stabilne i trwałe od prawa stanowionego, gdyż odnosi się do woli Bożej, która podyktowała człowiekowi uniwersalne i niezmienne zasady postępowania w zbiorowości.
PRAWO POZYTYWNE:
Prawo pozytywne-à prawo ludzkie; pisane; normy prawa sankcjonowane przez panstwo
Prawo pozytywne
Prawo jest ściśle określone leksykalnie.
Większość nie widzi potrzeby oceny prawa z punktu moralnego.
Norma moralna nie traci na ważności nawet gdy jest uznana za niesprawiedliwą i niemoralną. Norma traci swoją wagę i znaczenie dopiero gdy uchyli ją organ legislacyjny zgodnie z procedurami.
W państwie istnieją zasady spisane w przepisach prawnych.
Pozytywiści uznawali, że zespół norm moralnych jest systemem normatywnym, który odrębny jest od prawa pozytywnego. Przejawem tego stanowiska jest twierdzenie, że obowiązywanie norm prawnych jest niezależne od tego, czy realizują one jakieś wartości moralne, bądź czy są zgodne z jakimiś normami moralnymi lub, czy też nie są z nimi zgodne.
8. Hellenizm- ,,spoiwo" kultury greckiej
Hellenizm------> okres dziejów Grecji trwający od podbojów Aleksandra Wielkiego do podboju Egiptu przez Rzym (ok. 330-30 r. p.n.e.), którego cechą charakterystyczną było istnienie dużych monarchii (państw hellenistycznych) o silnej władzy królewskiej. Kultura tego okresu powstała w wyniku zmieszania się elementów greckich i wschodnich.
Państwa hellenistyczne powstały w wyniku walk diadochów (323-280 p.n.e.). Polityka władców tych państw (zasiedlanie terenów przez osadników greckich i macedońskich, zakładanie miast wzorujących swój ustrój na greckich polis, rozwój handlu z najdalszymi obszarami znanymi ówcześnie) przyczyniła się do ukształtowania na owych terenach kultury hellenistycznej, łączącej w sobie elementy kultury greckiej z kulturami miejscowymi (orientalnymi).
Cechy wyróżniające państw hellenskich:
1) uniwersalizm (podstawa jedności ekonomicznej hellenistycznego świata),
2) kosmopolityzm (przejście od obywatela małego miasta do obywatela świata),
3) indywidualizm (narodziny kierunków filozoficznych poszukujących recepty na jednostkowe szczęście i samorealizację jednostki),
4) synkretyzm religijny (związany z konfrontacją z religiami ludów orientalnych, często religiami o charakterze objawionym).
Centrum życia gospodarczego i kulturalnego przesunęło się z Grecji właściwej na wschód, do Egiptu i Azji Zachodniej.
Wytworzył się wspólny język (koine), oparty na dialekcie attyckim.
Władcy hellenistyczni popierali sztukę, naukę i literaturę.---> Tworzyli instytucje propagujące rozwój kultury
Wysoki poziom techniki i nauk ścisłych zaowocował powstaniem szeregu prac naukowych i wynalazków: w dziedzine matematyki i techniki, geofrafii, astronomii, medycyny itp.
Od połowy III w. p.n.e. gwałtowny rozwój kultury powoli zostaje zahamowany przez wojny między władcami hellenistycznymi, napór obcych elementów ze Wschodu i ekspansywną politykę Rzymu
Rozpowszechnienie kultury hellenistycznej (dotarła aż do Indii) przyczyniło się do zjednoczenia ówczesnego świata, a pewne jej elementy stały się podstawą kultury okresu bizantyńskiego.
9. Przedmiot nauki- historia doktryn politycznych i prawnych.
historia poglądów na strukturę polityczna społ. w tym zas przede wszystkim na państwo jako najważniejsze zjawisko tej struktury;
oraz poglądy na obowiązujące w społeczenstwie prawo
istoryka doktryn interesują:
o wszelkie klasyczne dzieła wielkich myslicieli
o dzieła pisarzy religijnych
o publicystyka
o literatura piękna itp.
historia doktryn bada , czyli rekonstruuje ,systematyzuje i ocenia te poglady w historycznym rozwoju tj ujmuje je w zwiazku z rozwojem poli-prawn. rzeczywistosci
historia doktryn ocenia badane przez siebie doktryn , ocena ta zawiera odpowiedz na to: jakie poznawcze wartosci wnosily doktryny do zastanych wyobrazen , jak ich tworcy i reprezentanci widzieli urzeczywistnienie swych idei i jaka wyznaczali im funkcję , wreszcie jaką rolę ich doktryny obiektywnie odegrały.
10. Historia doktryn politycznych i prawnych a inne nauki.
hist.doktryn dopiero po wojnie stała się odrębnym przedmiotem
nauka humanistyczna i społeczna
jest jedna z najmłodszych dyscyplin prawoznastwa
dziś ma mocna pozycje w programie studiów pawniczych,administracyjnych, historycznych,politologicznych i dziennikarskich;
w przedmiocie tym twki wielkie bogactwo wartości poznawczych;
wymaga znajomosci historii ogólnej, prawa a takze szeroko pojetej kultury politycznej.
11. Arystoteles- ogólna metoda badawcza
Arystoteles przyjął nową metode badawcza, i orginalna taktyke intelektualna;
metoda arystotelesa byla daleka od apioryzmu. Twierdzenie generalne-twierdził- musi miec pokrycie w zgromadzonych faktach, uporządkowanych i przeanalizowanych.
Analiza musi poprzedzac wnioskowanie.
przeciwstawiajac ta metode swoim poprzednikom arystoteles pisał: ,,Przyczyna dla ktorej widzieli oni mniej dobrze istniejacefakty byl brak doswiadczenia.Dlatego tez ci, ktorzy spedzili zycie na obserwowaniu natury latwiej moga oprzec swoje hipotezy na zasadach jednoczacych wielka liczbe faktow"
12. Arystoteles- geneza i cel państwa
PANSTWO:
1. odrzucał Platonska wizje idealnej polis,dobrej na kazda okolicznosc , tkwiaca w zerowym punkcie przemian, niezmiennej;
2. panstwo nalezy do tworów natury, cżłowiek z natury jest stworzony do zycia w panstwie
3. panstwo powstaje dla dobra ogolu a jednostka dla dobra p.
4. panstwo jest instytucja nadrzędna nad rodzina i jednostka
5 celem p. jest dobro calego spol., stworzenie ludziom warunkow do szczesliwego i pieknego zycia
6. gdyby wszyscy byli bogaci to przestaliby myslec o p. dlatego arystotelesproponowal wprowadzenie pojecia klasy sredniej (zarowno zbyt duze bogactwo jak i zbyt duza bieda są złe)
7. poza p. zyje jednostka wybitna- bóg, lub barbarzyncy (ich zadaniem było służenie jako niewolnicy).
13. Arystoteles- typologia ustrojów
3 ustroje właściwe:
I) monarchia (w. kierujcz sie prawem, dobrzy)
II) arystokracja (wąska grupa, ludzie mądrzy dbający o interesy p.)
III) politea (wł zwierzchnia wybierana jest na pewnien czas )
3 ustroje zdeformowane:
I) tyrania (władca nie przestrzega prawa; dba tylko o siebie i wlasny interes)
II) oligarchia ( rzady bogaczy; wazniejsze było własne dobro niz dobro p.)
III) demokracja (rządza władzy; pogon za wladzą; kazdy chce rzadzic, rzady biednych )
14. Arystoteles - politea
-Politea jest ustrojem najbardziej porządanym bo dobrze służąć interesowi grup średnich, najskuteczniej może chronić p.-miasta przed wstrząsami
-Forma pośrednia, gdyby stan średni był grupą najsilniejszą, a co najmniej przeważającą liczebnie najlepszym ustrojem byłaby politea;
- Arystoteles bardzo chwali ten ustrój widząc w nim harmonijne połączenie ideałów wolności i hierarchii
- Politea to system trwały i wykluczający walki wewnętrzne. Jest ona mieszaniną oligarchii i demokracji.
- W istocie politea to oligarchia o szerokiej podstawie społecznej.
- Wg Arystotelesa politea to złoty środek, to szansa dla kompromisów społecznych i stabilizacji polis.
15. Prawo natury wg Arystotelesa
- prawo natury wg arystotelesa stoanowi postep w porównaniu do sofistów( nie jest ono juz jak tam tylko prawidłowością przyrodniczą, ale znajduje swoje
zastosowanie w społecznych instytucjach,
- natura jako stróż powszechnego ładu, twórca harmonii świata;
- poznaje się ja nie jak u Platona przez rozważania nad mistycznym światem idei lecz przez badanie przyrodniczej i społ. rzeczywistości;
- prawo natury było u Arystotelesa zsynchronizowane z zasadą nierówności dominująca na swiecie, a takze z taka idea rownosci ktora zawierala
idee proporcji nakazujac oddawac kazdemu to co mu sie nalezy wg miejsca w hierarchi
- Arystoteles podkreśla, że rzeczywistość ustrojowa podlega prawu
-Prawo natury - przyrodnicze, prawa naturalne - podlega im człowiek.
16. Główne założenia cynizmu
Cynizm:
--->Był najstarszą szkołą hellenistyczną. Zrodził się w IV w. p.n.e. w koncowym okresie dogorywania polis. Załozycielem szkoły był Antystens, uczeń Gorgiasza i Sokratesa
przeciwnik Arystotelesa. Cynicy byli swiadkami wszystkich kataklizmow epoki przejsciowej. Ich odp na ytanie jak zyc byla surowa, skrajnie anarchistyczna, nie pozbawiona elementow katastrofizmu. ,,Zyc własnym zyciem, ksztaltowac swa osobowosc bez ogladania sie na formy proponowane przez nowe p."
Główne załozenia:
1) najwyższą wartością w zyciu człowieka jest jego szczescie, ktore polega na cnocie ta zas na zyciu zgodnie z naturą
2) natura identyfikuje sie z przyroda, naturalne potrzeby czlowieka stanowi to co mu absolutnie niezbedne--> minimalizm życiowy (kult prostoty zycia; asceza)
3) rozkosze cywilizacji przeszkadzaja w praktykowaniu cnoty
4) ideałem cynikow byl Diogenes o ktorym legenda mowila ze zyl w beczce i odziewal sie jednym tylko plaszczem
5) panstwo to zlo bo stanowi twor nienaturalny, jest stworzone przez czlowieka
6) człowiek ma tylko jedna ojczyzne a ta ojczyzna jest caly swiat--> kosmopolityzm
7) cynizm obiecywal ludziom wolnosc od hellenistycznych kataklizmow politycznych poprzez odwrocenie sieod polityki w skrajnym indywidualizmiei anarchizmie
17. Pojęcie ustrojowe rzymskiej magistratury
Magistratura była podstawą ustroju arystokratycznej republiki Rzymu.Rzymska magistra tura jurysdykcyjna miała za zadanie utrzymanie ładu wewnętrznego przy pomocy prawa (nie zawsze określonego), co doprowadziło do sytuacji, w której magistra tury obracały się pomiędzy stosowaniem a tworzeniem prawa. Chociaż magistratury nie miały władzy ustawodawczej to faktycznie tworzyli nowe prawo na mocy „imperium i ius, edicendi” ( imperium - zakres władzy magistratury nie ściśle określony, ius edicendi - prawo ogłaszania zakresu praw, jaki będzie stosowany przez magistraturę.Początkowo ustny a następnie w formie pisemnego edyktu mającego moc wiążącą w czasie trwania kadencji magistratury. Edykty magistratur rzymskich doprowadziły do uformowania osobnego prawa obowiązującego pod nazwą ius honorarium
>Idea magistratury - podstawa ustroju; wysocy urzędnicy wyposażeni we władzę, obowiązki urzędników; państwo - wspólne dobro ludu
18. Rzymska treść i znaczenie ustrojowe pojecia ,, res publica"
Słowo "republika" wywodzi się z łacińskiego res publica, czyli "rzecz wspólna", "rzeczpospolita".
Władza w republice rzymskiej podzielona była między lud, senat i urzędników. Najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą sprawował lud i wykonywał ją poprzez skomplikowany system zgromadzeń ludowych - zebrań całego ludu.
Najwyższą władzę polityczną i administracyjną sprawował złożony z patrycjuszy senat. Władzę wykonawczą, w tym realizację uchwał senatu i ludu, sprawowali urzędnicy o ograniczonych kompetencjach, którzy wybierani byli kadencyjnie
Urzędnicy dzielili się na zwyczajnych, regularnie wybieranych na kadencyjne urzędy, takich jak: konsulowie, pretorzy, cenzorzy, edylowie plebejscy i kurulni, kwestorzy i trybuni ludowi.
W republice istnieli również urzędnicy nadzwyczajni, powoływani w specjalnych okolicznościach, tacy jak: interreks, dyktator, dowódca jazdy, prefekt miasta.
ustrój Rzymu wychwalany był przez filozofa Polibiusza, który uwazał ze jest on wspaniały bo łaczy w sobie elementy monarchi (władza konsulów),
arystokracji (senat), oraz demokracji (zgr. ludowe)===> ustrój mieszany. Ustrój ten był zrodlem sukcesow Rzymian.
19. Cycero- geneza i rola państwa
- państwo to twór naturalny;
- bez państwa człowiek nie może żyć;
- panstwo opiera sie na idei sprawiedliwosci;
- Celem państwa jest zapewnienie ludziom szczęścia, sprawiedliwości oraz ochronę własności;
- wywodził kwestie wspólnoty p. , p. zawsze będzie wspolnota- idea dobra wspolnego
- spoiwem łączącym jednostki w panstwie bylo prawo i wspolnota interesow;
- Wyróżniał 3 formy państwa:
1.demokrację, (wobec demokracji oznaczającej władzę ludzi pochodzących z najniższych warstw społecznych, którymi gardził: nic nie jest mniej pewne od tłumu, nic bardziej zwodnicze niż rozumowanie wszelkich zgromadzeń ludowych)
2. arystokrację
3. republikę
- popierał rządy ludzi mądrych i bogatych, opowiadał się za ustrojem mieszanym- Ustrój mieszany miał w harmonijną całość zespalać monarchię, arystokrację i demokrację
- w państwie powinna panować zgoda stanów (concordia ordinum)
20. Cycero idea concordii
- uwazał ze w panstwie powinna panować zgoda stanów ---> CONCORDIA ORDINUM
- najwazniejszy w filozofii cycerona postulat społeczno-ustrojowy;
- Rozumiał przez to współdziałanie klas wyższych przeciwko biedocie
- tylko ta koncepcja gwarantowała spokój i zgode
- uważał ze taki sojusz arystokracji bedzie skuteczni powstrzymywał zamieszki wewnetrzna, ambicje wodzów, swawolę wojska
- dobro współne wymaga aby istniala zgoda stanow
- takie panstwo bedzie zapewnialo obywatelom dobre zycie,
21. Cycero- idea prawa naturalnego
- sprawiedliwosc w panstwie opiera sie na przestrzeganiu prawa natury jako prawa rozumu;
- jeśli rzadzacy stanowi złe prawa - tj niezgodne z prawem natury- to nie sa one prawem wlasciwym, a panstwo nie jest wlasciwym panstwem
-Wymagał zgodności prawa stanowionego z prawem naturalnym jako prawem rozumu;
24. Okoliczności i znaczenie doktrynalne chrystianizacji cesarstwa rzymskiego.
1) Na początku IV chrzescijanstwo silnie juz wrastało w strukture spoleczna i polityczna Rzymu do czego przyczynial się widoczny rozpad imperium
2) Stonowanie radykalizmu doktryny chrzescijanskiej przyczynilo się do chrystianizacji cesarstwa.
3) Decydujące znaczenie Edytktu Mediolańskiego (313r.) -nazwa proklamacji zapewniającej swobodę religijną m.in. chrześcijanom, zainicjowana przez cesarza Konstantyna Wielkiego
4) ideologia chrzescijanska stała sie oficjalna ideologia imperium co oznaczalo olbrzymi dla niej sukces. Rzym słabł i chylił sie ku upadkowi
dlatego chrzescijanstwo mialo szanse zdobyc tak w przyszlosci jeszcze wyzsza pozycje.
5) Suksec ideologi chrzescijanskiej stwarzal tez nowe problemy i stwarzal zarzewie nowych kofliktow.
6) Dzięki edyktowi Konstantyn Wielki zdobyl mocna pozycje w Kosciele( stal sie arbitrem w sporach kosicelnych, inicjowal ustalanie obowiazujacego
symbolu wiary, roscil sobie prawa do kierowania akcja misyjna itp.
7)Teoria imperialna--> jej tworca byl euzebiusz, ktory udzielil blogoslawienstwa ideom rzymskiego uniwersalizmu i pax romana, prezentowal zwyciestwo konstantyna
jako sukces chrystianizmu nad poganstwem. Cesarstwo rzymskie-tłumaczył- uwolnilo ludzi od wielosci politycznej władzy, jednoczac ludzkosc po to wlasnie by ulatwic
szerzenie ewangelii.Widział w uniwersalizmie cesarstwa gwarancje zwyciestwa światowej wiary, przedstawial cesarza jako imperatora slowa bozego, jako wizerunek
boskiego wladcy, rzadzce nad cala ludzkoscią.
25. Średniowieczny spór uniwersalistyczny : papalizm a imperializm
PAPALIZM
> W XIw. papież Grzegorz VII powołuje doktrynę papalizmu.
> Według niego jedynym namiestnikiem na ziemi jest papież. Papież miał prawo kontroli czy władca rządzi dobrze czy źle, miał też prawo
odbierania władzy władcom złym i nieużytecznym.
> Tylko papież jest prawdziwym suwerenem na ziemi
> doktryna glosząca ogolnoswiatowa (i duchowa i swiecka) suwerennosc papieza.
> przeciwstawna do teorii imperialnej
SPÓR GREGORIAŃSKI:
> spór o mianowanie biskupów miedzy papiezem Grzegorzem VII a cesarzem Henrykiem IV
> w toku sporu cesarz byl dwukrotnie oglaszany przez papieza za pozbawionego władzy (stawka byla wysoka bo
mianowani przez cesarza biskupi stanowili ostoję monarchii)
> papiez w walce z cesarzem odwoluje sie do nowych grup spolecznych ( wykorzystuje opozycje ksiazat i moznych , wspieral radykalny
antyniemiecki ruch spoleczny itp).
> Grzegorz VII zapoczatkowal proces dekartelizacji wladzy swieckiej; głosil ze:
panstwo to twor z istoty swej zly
wladza panstwowa zrodzila sie z podszeptu szatana, pychy i zadzy wladzy.Panstwo jest w swej istocie tworem grzeszny,niedoskonalym, ma ono racje bytu tylkob wtedy gdy realizuje postulaty sprawiedliwosci bozej
tylko p. poblogoslawione przez kosciol moze byc org. mila bogu.
Na czele panstwa stoi papiez- namiestnik bozy, jedyny uniwersalny wladca, glowa wszystkich panujacych.
On jest jedynym cesarzem i tylko on ma prawo do noszenia insygniow władzy najwyzszej.
papiez jest najwyszym- odpowiedzialnym przed bogiem- sedzia i moze usuwac władców z tronu a ludnnosc im poddana zwalniac z obowiazku posluszenstwa
głosił teorie o nieomylnosci papieża
27. „Prerenesans” - Teologia polityczna św. Tomasza - geneza ideowa, cel koncepcji.
Z czasem oparta na augustynizmie filozofia chrzescijanska sredniowiecza nie byla juz skuteczna rzeciwwagą nowych prądów. Kościól został więc zmuszony do zmiany pewnych elementow tradycyjnej doktryny.Potrzebna była nowa koncepcja dzięki której doktryna chrzescijanska skutecznie dzialalaby wsrod ludzi.
Tomizm umiejętnie przystosowywal tradycyjne tezy do potrzeb XIII w. i w trudnym okresie uzbrajał Kościół do walki o utrzymanie zdobytych pozycji
Syntezę taką stworzył Tomasz z Akwinu, dominikanin; uczen Alberta Wielkiego.
Św Tomasz wiedział ze konieczne jest złagodzenie katolickiej tezy o nadrzednosci papiestwa nad wladza swiecką. Rozumiał tez ze podstawa papieskiego dominatu musza być tezy elastyczne, nie lekceważące realnej rzeczywistości.
Doktryna sw Tomasza charakteryzowała się duzym realizmem w wyciąganiu wnioskow z analizy rzeczywistości. Realizm sw. Tomasza tkwił już u punktu wyjścia jego rozważań. Podkreślał, że jakiekolwiek ostateczne cele człowieka są celami niebieskimi wykraczającymi poza świat doczesny. Tomasz nie podzielał te pesymistycznych ocen Augustyna na temat upadłej i dogłębnie zepsutej natury człowieka. Odrzucał papalną tezę, jakoby instytucje i konwencje społeczne były z gruntu złe i ex definitione zasługiwał na potępienie.
28.„Prerenesans” - Teologia polityczna św. Tomasza - wątki doktrynalne arystotelizmu.
Św. Tomasz zapożyczył od Arystotelesa zdanie „Dobro czynić, zła unikać” jako kwintesencje prawa natury. Człowiek poznaje prawa natury poprzez rozum i obserwację przyrody (racjonalnie i empirycznie).
Sw Tomasz uwazał ze rozwoj nauk przyrodniczych a zwlaszcza wnioski wysnuwane z materialistycznej interpretacji Arystotelesa to dla kościoła Poważne niebezpieczeństwo. Dlatego stwierdził , że między prawdami nauki a wiary nie powinno być sprzeczności.
Przejął naukę Arystotelesa i człowieku jako zjawisku społecznym i politycznym. Zracjonalizował tradycyjną w Kościele teorię o boskim pochodzeniu władzy państwowej.
Według Tomasza umysłowi ludzkiemu dane są tylko jednostkowe rzeczy, które są substancjami czyli samoistnymi bytami. Z tego stanowiska wynikł pogląd na sprawę uniwersaliów. Był to pogląd umiarkowanie realistyczny, w duchu Arystotelesa
Św Tomasz zakładał że uzytkowanie rzeczy nie oznacza absolutnej nad nia władzy. Właściciel powinien mieć na uwadze dobro ogolne i pamiętać o słowach Apostoła który powiedział: Powiedz bogatemu by dzielil swe dobra z ubogimi. Było to połączenie argumentacji Arystotelesa z ,,komunistycznymi” ideami zaczerpniętym z Pisma Świetego.
Zasadnicza różnica między światem duchowym a cielesnym jest taka, że co cielesne, składa się z formy i materii, co zaś jest czysto duchowe, to posiada tylko formę. Powyższe rozróżnienie Tomasz formułował również przy pomocy Arystetolowskiego przeciwstawienia potencji i aktu, czyli bytu możliwego i rzeczywistego.
W myśl Arystotelowskiego hilemorfizmu Tomasz pojął duszę jako formę istoty ograniczonej. Dusza ludzka jest formą człowieka; jest to dusza rozumna, gdyż rozumne poznawanie jest czynnością właściwą i wyróżniającą człowieka.
29. Tomistyczna teoria prawa.
Prawo wg św. Tomasza:
Hierarchia , która jest istotną cechą każdej całości doskonałej panuje zdaniem Tomasza także w sferze prawa.
Najwyższym prawem jest prawo wieczne (lex aeterna) - najwyższa mądrośc boża. Która wyrażają reguły wedle których Bóg rządzi światem.
Prawo wieczne jest wszechobecne. Jego odbiciem w mózgu ludzkim jest prawo natury (lex naturalis)- wyraz współdziałania rozumnego człowieka w bożej mądrości. Rozumny człowiek jest bowiem w stanie pojąć Co jest dobre a co złe.
Podstawowe zasady prawa natury miały postać nakazów etycznych (należy dążyć do dobrego a unikac złego, miłuj blizniego jak siebie samego, każdemu oddawaj to co mu się należy itp.)
W tomistycznej koncepcji prawa natury tkwiło założenie że człowiekowi własciwie naturalne jest dążenie do dobra. Jednak daje ono człowiekowi tylko ogolne reguly postepowania a pyzatym naturalne skłonności do dobrego nie wystarczaja by doprowadzi go do doskonałości.
Potrzebna jest dyscyplina powstrzymujaca ludzi od zlego sila i strachem.
Uprawnieni ustawodawcy szczegółowo ustalaja jak należy nakazy i zakazy prawa natury egzekwowac w praktyce. Tak powstaje prawo ludzkie (lex humana). Prawo stanowione przez kompetentna wladze panstwowa jest wiec konkretyzacja prawa natury i nie może go naruszać.
Człowiek jest istotą ułomną, stoi przed celami których osiagniecie nieraz przekracza jego możliwości. Dlatego zachowanie jego reguluje tez prawo boskie pozytywne (lex divina) . którego tresci SA zawarte w Pismie św.
Tomistyczna teoria prawa t mistrzowska konstrukcja, która sprawiedliwość wtłaczala w karby moralności chrześcijańskiej i doskonale uzupełniała idee podporządkowania człowieka władzy duchowej.
30. Św. Tomasz - ogólna metoda badawcza (poznawcza).
Tomizm był syntezą średniowiecznej doktryny Kościoła i jej największym osiągnięciem. Umiejętnie przystosowywal tradycyjne tezy do potrzeb XIII w. i w trudnym okresie uzbrajał Kościół do walki o utrzymanie zdobytych pozycji.
Wychodząc na ogół realistycznej oceny rzeczywistości, nadając rys racjonalizmu koncepcji prawa natury i prawa ludzkiego, snując rozważania o doskonałości panstwa i funkcjonowania spol. Wszystkie te dowody są typu kosmologicznego. Wszystkie opierają się na założeniu, że szereg przyczyn nie może iść w nieskończoność, lecz musi istnieć przyczyna pierwsza. Budowę świata Tomasz tłumaczył racjonalnie. Tłumaczył świat jako dzieło Boże, a więc dzieło rozumne i celowe.
Nauka Tomasza o poznaniu ludzkim była przeciwna do wcześniejszej tradycji scholastycznej.Stał on na stanowisku receptywności poznania - jest ono procesem recyptywnym, który polega na tym, że przedmiot wraża w duszę swój "obraz". Przy powstawaniu poznania niezastąpiona jest rola zmysłów, ponieważ wrażanie obrazu w duszę odbywa się przy zetknięciu z przedmiotem, zetknięcie zaś odbywa sięprzez pośrednistwo zmysłów; łączności poznania wyższego z niższym, umysłowego ze zmysłowym
33. Główne nurty ideowo doktrynalne okresu Odrodzenia.
o Apogeum Odrodzenia przypada na wiek XVI;
o Odrodzenie wyrażało nowe nurty związane z postępem techniki nowy obraz struktur społecznych jako następstwo przemian ekonomicznych.
o Odrodzenie symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie, ,,rewolucję intelektualna”. Było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansem w kulturze duchowej- HUMANIZM
o Odrodzenie to też odzwierciedlenie nowej geografii politycznej świata i nowej wizji państwa i władzy. Wszystkie te wątki nawzajem się przenikały i uzupełniały sprawiając ze okres ten utrwalil się jako ,,największy przewrót postępowy jaki ludzkość w owych czasach przezyła.”
o Postęp gospodarczy- narodziny kapitalizmu, rozwój gospodarki, rozkwit miast
o Odrodzenie filozofii i kultury antyku
o Odrodzenie nie odrzuciło religii ale zgłaszało kategoryczny sprzeciw przeciwko tradycji kościelnej. Odejście od chrześcijańskiej wizji świata wyrażał m.in. przewrot w pojeciach religijnych.
Epikureizm - etyka hedonistyczna - szczęście polega na doznawaniu przyjemności. Epikur wyróżnia dwa rodzaje przyjemności - pozytywną, która zależy od okoliczności oraz negatywną, której istotą jest ataraksja - absolutny spokój i brak trosk. Szczęście można osiągnąć przez rozum i cnotę. Hasło epikurejczyków - korzystaj z chwili, "carpe diem". Celem filozofii jest uwolnienie człowieka od lęku przed bogami i śmiercią.
Stoicyzm - Zenon z Kition opierał się na materializmie i racjonalizmie, uznawał jeden byt, materię oraz poznanie rozumowe. Stoicy przejęli od Sokratesa przekonanie o powiązaniu szczęścia, cnoty i rozumu. Dobro najwyższe - szczęście - stanowi cnota, która jest celem sama w sobie. Żyć cnotliwie znaczy uniezależnić się od okoliczności zewnętrznych, wyrzec się dóbr przemijających, zapanować nad słabościami, żyć zgodnie z naturą. Natura jest rozumna, harmonijna. Absolutnej wolności mógł dostąpić tylko mędrzec. Postawę stoicką cechuje powaga, rygoryzm. Społeczeństwo, stoicy traktują jako organizm, w którym każdy ma określone obowiązki. Celem filozofii jest rozwinięcie cnoty i osiągnięcie szczęścia.
Antropocentryzm - łączy się z humanizmem, sztuka i nauka skupiała się na sprawach społecznych gospodarczych, cywilizacyjnych. Istniała potrzeba poznania siebie, wewnętrznych przeżyć, zamanifestowania własnych możliwości. Zaciekawienie światem doprowadziło do odkryć geograficznych (M. Kopernik "De revolutionibus orbium caelestium"), rozwoju anatomii, tworzenia wynalazków. Epokę cechował kult rozumu.
34. J. Bodin - deficja (treść) rzeczypospolitej (praworządnego państwa).
Państwo wg Bodin:
Sprawiedliwy rząd pod wieloma rodzinami i nad tym co jest dla nich wspólne z władzą suwerenna na czele.
Na miano panstwa zasługuje zatem tylko rzad który jest sprawiedliwy tzn. respektuje prawo boże i naturalne.
Prawo państwowe powinno być odzwierciedleniem prawa boskiego i naturalnego (które jeśli chodzi o treść, są właściwie identyczne).
Panstwo jest org publiczną, która wznosi się ponad rodzinami, stanowiącymi podstawowe i naturalne komórki zycia w panstwie, będącymi jego fundamentem i wzorcem (bo rodzina istniała wczesniej niż panstwo)
Najlepszym ustrojem jest monarchia -->Monarchia czysta i absolutna - jest najpewniejszą Rzecząpospolitą i bez porównania najlepszą ze wszystkich
Prawo to „sprawiedliwy” rozkaz suwerena.
Prawe rządzenie to stanowienie takiego prawa, które jest zgodne z prawem bożym i naturalnym
35. J. Bodin - istota suwerennej władzy państwowej.
SUWERENNOŚĆ:
Suwerennośc to głowne znamie państwa, to nieustajaca i absolutna władza w panstwie. Suwerennośc jest istotną cecha władzy państwowej
Zapewnia ona absolutną niezależność od kogokolwiek z zewnątrz oraz pełną niezawisłość od poddanych
Suwerenność jest niepodzielna
Głównym przejawem suwerenności jest wyłączność prawodawcza. Jeśli władza państwowa jest faktycznie suwerenna, to do niej i tylko do niej należy moc tworzenia i znoszenia prawa.
Wyłączność prawodawcza suwerennej władzy prowadziła B. do prepozytywistycznej teorii, że prawo jest rozkazem suwerena, że podstawą wiążącej mocy normy jest jej pochodzenie od suwerennej władzy
36. Teologia polityczna Renesansu- główne założenia luteranizmu
Główne założenia luteranizmu:
1) Luther nawiazywał do agustianizmu- przejął teze o całkowitym upadku natury ludzkiej. Na skutek grzechupierworodnego człowiek stał sie niewolnikiem diabła i ani chrzest, ani spowiedz, ani dobre uczynki nie zdolaja uczynic go dobrym.
2) Aby zbliżyc sie do Boga człowiek nie potrzebuje kosciola a jedynie Pismo Swiete.
3) Kosciol to niewidzialny zwiazek wszystkich ludzi. Naleza do niego wszyscy wierzacy a jego glowa jest Chrystus.
4) Zblizenie kosciola luteranskiego do państwa. Uznanie pełnej suwerenności panstwowej panstwa.
5) Mówił o potrzebie panstwa surowego i absolutnego (Miecz ksiecia ma byc czerwony od ociekajacej krwi). Lud jest opetany przez szatana wiec wladca powinien go uciskac.
6) Panstwo wystepuje jako zwierzchnik niewidzialnego Kosciola.Czuwa by w sporawach wiary nie bylorozbierznosci i zamieszania, publicznie karze glosicieli zgubnych doktryn, jest oficjalnym interpretatorem Pisma Swietego. itp itd.
37. Państwo- Kościół-społeczenstwo (relacje wg teologii politycznej Lutra)
Panstwo-kosciol-społeczenstwo:
----> Wyrazne zblizenie kosciola do panstwa. Uznanie pelnej suwerennosci panstwa. Panstwo kontroluje postepki ludzi, i choc nie ma wplywu
na wiare swych poddanych, na ich sumienia, włada ich ciałami. Dla ludzi w okresie zepsucia potrzebny jest wladca absolutny i brutalny.Teza o pełnej suwerennosci
władcy rozstrzygała wszelkie problemy na linni panstwo-kosciol. Kosciol byl zwiazkiem tylko sumien wiernych wiec konieczne bylo uzycie przymusu i panstwa
tj. panstwo wystepuje jako zwierzchnik kosciola.
----> Luteranska reformacja:
- wzmocnila sile ksiazat niemieckich.
- utwierdziła religie w roli podstawy siły panstwa
-przyczynila sie do wzmocnienia niemieckiego lojalizmu wobec wladzy panstwowej
Mimo pewnych akcentów przyjaznych mieszczanstwu słuzyła przede wszystkim absolutyzmowi niemieckich władców. Wyrosła z słusznych, narodowych i
patriotycznych presłanek ale faktycznie wpsierała tendencje konserwatywne.
39. Renesansowa idea humanizmu
Renesansowy humanizm był wielkim wyznaniem wiary w jednostkę ludzką.W
Perspektywy i zdolności poznawcze człowieka.
Samo pojęcie humanizmu używane jest dopiero od nowożytności, wywodzi się jednak z rzymskiego pojęcia cultus atque humanitas analizowanego przez Cycerona, który stał się patronem duchowym humanistów.
Panowało przekonanie, że poprawę świata można osiągnąć poprzez uszlachetnienie natury człowieka i ze to samo rozwiaze problemu ustrojowe;
Przedstawianie odmiennej od średniowiecznej perspektywy człowieka,
Człowiek wierzy w Boga, nie jest jednak już tylko biernym narzędziem w ,,bozym planie zbawienia swiata”staje się jednostka względnie swobodną, uczestniczaca w kształtowaniu struktury w której żyje.
Człowiek jako głowny bohater na świecie (apoteoza człowieka);
Ideałem epoki jest jednostka wielkoduszna i życzliwa dla innych , tolerancyjna i aktywna, odważna i utalentowana.
Humanizm koncentruje uwagę na sprawach ludzkich, godności człowieka, jego wolności, propaguje rozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny oraz harmonijne współżycie w społeczeństwie, podkreśla możliwości ludzkiego rozumu, oraz wartość wiedzy o świecie i możliwość jej zdobycia oraz rozwoju.
40. Treść i praktyka doktryny ,,złotej wolności” w Polsce XVI-XVII
Złota wolność szlachecka:
1)W XVII dominował pogląd że RP jest państwem doskonałym- tak co do swej struktury społ jak i ustroju.
2) Przeciwnicy twierdzili że ,,doskonałość” RP zasadza się na nierównosciach społecznych z których jedne maja wieksze znaczenie a inne mniej.
3) Prawdziwi rozkwit ideologii złotej wolności przypadł na druga polowe XVII wieku i czasy saskie.
4)Wolność- identyfikowana była z ogółem przywilejów szlacheckich; stała się naczelnym pojęciem politycznym i podstawą ustroju polskiego oraz ideowym wsparciem checi otrzymania status quo.
5) Złota wolność szlachecka szła w parze z sarmatyzmem (przewaga Polski nad innymi panstwami oraz wyższość polskiej szlachty nad innymi grupami spol.)
6) Jednym z fundamentów była zasada ,,wolnej elekcji”. W prawie każdego szlachcica do obioru sobie krola widziano przejaw demokracji szlacheckiej.
7) Kolejnym ważnym składnikiem złotej wolności był głos wolny- liberum veto (nie zgadzam się,; nie pozwalam). Niemożliwe było przyjęcie zadnej uchwały gdy wystapił choc jeden sprzeciw.
8) Szlachta przekonywała że jakakolwiek reforma polskiego ustroju spowoduje jego klęskę.
9) Doktryna złotej wolności pogłębiała antydemokratyczna strukture spoleczna i polityczną , stwarzając w konsekwencji nieograniczone możliwości utrwalania przewagi oligarchii i rzadów magnackich.
41. Moskiewska ideologia ,,III Rzymu”
--Idea Moskwy jako Trzeciego Rzymu wiązana jest zazwyczaj z imieniem mnicha Filoteusza, ihumena monasteru pskowskiego, który w XVI w. pisał do wielkiego księcia moskiewskiego Wasyla III: "Dwa Rzymy upadły, Trzeci stoi, Czwartego nie będzie, gdyż twoje królestwo chrześcijańskie przez żadne inne nie zostanie zastąpione".
-- Pierwszy Rzym upadł przez swoją herezję (czyli katolicyzm), Drugi Rzym - Konstantynopol upadł na skutek przyłączenia się do herezji (w 1439 r. cesarz oraz patriarcha bizantyjski podpisali na Soborze we Florencji unię z Kościołem katolickim, a już czternaście lat później Konstantynopol upadł pod naporem Turków Osmańskich), Trzecim Rzymem stała się Moskwa - jedyne na świecie państwo pielęgnujące prawdziwą, nieskażoną herezjami wiarę
-- Pogląd ten stał się z czasem reprezentatywny dla rosyjskiego prawosławia. Sukcesję Rosji potwierdzać miało przejęcie od upadłego Konstantynopola herbu z dwugłowym orłem oraz ślub Iwana III Srogiego z bratanicą ostatniego cesarza bizantyjskiego Zofią Paleolog.
-Idea Trzeciego Rzymu nie jest jednak wynalazkiem Filoteusza. Pojawia się ona na ziemiach ruskich właściwie z chwilą przyjęcia chrześcijaństwa i ma związek z innymi miastami: Kijowem, Nowogrodem czy Włodzimierzem.
--Równolegle rodzi się idea Rusi jako "Ziemi Obiecanej" i "Nowego Jeruzalem".
- Miano Trzeciego Rzymu stało się udziałem w Moskwy, ponieważ to ona dokonała podboju pozostałych ziem ruskich.
-Jak zauważa historyk religii Lew Liebiediew, idea Moskwy jako Trzeciego Rzymu zawierała w sobie ideę Konstantynopola jako centrum prawosławia oraz ideę Rzymu jako politycznej i kulturalnej stolicy świata. Moskwa stała się obrazem zarówno Miasta Boga, jak i miasta "księcia tego świata". Pojawiło się napięcie między religijnym a politycznym rozumieniem dziejowej roli Rosji, między "Świętą Rusią" a "Trzecim Rzymem".
42.Treść pojęcia XVII-to wiecznego absolutyzmu monarszego, geneza społeczno-ekonomiczna absolutyzmu.
Monarchia absolutna była w XVII w. najczęstszą formą ustroju w europejskich państwach. Nawet tam gdzie absolutyzmu nie było (Holandia, Szwajcaria czy Polska) spotykane były próby jego stworzenia. W większości państw był to złoty wiek rządów absolutnych.
Na rozwój i umocnienie absolutyzmu wpłynęły różnorodne zespoły zjawisk:
o Był on ostatnia formą państwa feudalnego i wiązał się z rozwojem form kapitalistycznych;
o Coraz silniejsze mieszczaństwo było zainteresowane silnym i scentralizowanym państwem;
o Absolutyzm gwarancje poskromienia niepewności, zamętu, gwarantował ład i porządek oraz umacniał rynkowa gospodarkę. Umożliwiał wreszcie szczytom mieszczańskim polityczny awans przez przenikanie do urzędów państwowych.
o Absolutyzm był syntezą ostrych konfliktów społecznych między szlachta a arystokracją oraz miedzy szlachta a duchowieństwem.
o Absolutny władca był rozjemcą, arbitrem między klasami, dążył do zachowania równowagi społecznej i politycznej. Wykorzystywał postep kapitalizmu dla powściagania ambicji magnaterii wiązał się z możnymi dla utrzymywania w ryzach emancypującej się burżuazji.
o Sukces absolutyzmu wiązał się także z postepem świadomości narodowej. Monarcha stawal się uosobieniem jedności narodu jego wladza odzwierciedlała potęgę zorganizowanego społeczeństwa.
o Nie bez znaczenie były napiete stosunki polityczne w Europie. (wiek XVII był okresem licznych, niszczących wojen). - wojny wymagały silnych armii i w konsekwencji pozwalały umocnic systemy biurokratyczne. Zmuszały tez panstwa do zaktywizowania polityki gosp. Która coraz bardziej cechowala się tendencjami do interwencjonizmu. Zniszczenia wojenne , konlikty wewn. Sprzyjaly absolutyzmowi monarchy (Word zamętu i anarchii symbolizowal pokoj i bezpieczeństwo).
43.H. Grocjusza- katalog praw naturalnych.
Grocjusz był uważany za twórcę nowożytnej szkoły prawa natury.Był on holenderskim prawnikiem, dyplomata i filozofem. Jego poglądy kształtowały się w ścisłym związku z walka jaka holenderskie mieszcanstwo prowadzilo o prawa gospodarcze i polityczne.
Zasługi Grocjusza polegały przede wszystkim na nowym spojrzeniu na prawo natury oraz na sformułowanie teori praw podmiotowych.
Główne idee:
1/ Prawo natury jest dla Grocjusza nakazem prawego rozmu, wskazującym ze pewnien czyn wskutek samej zgodności z natura rozumna ma cechy konieczności.--> Prawo jest w pełni zracjonalizowane i związane z niezmienną natura człowieka.
2/ Prawo natury ściśle wypływa z natury człowieka dlatego też istniałoby nawet gdyby nie było Boga.
3/ Nakazy i zakazy prawa natury wynikają z tego ze niektóre dzialania sa dobre albo zle same przez się a nie dlatego ze takie ogłosił je Bog.
4/ Do poznania zasad prawa natury można dojść tylko przez badanie społecznej natury człowieka.
5/ Prawa natury to wartości samoistne autonomiczne, podobnie jak prawa matematyki uniwersalne i ponadczasowe.
6/ Grocjusz wyróżniał 4 cechy prawa natury:
Obowiązek nienaruszania cudzej własności
Obowiązek wynagradzania szkód
Obowiązek dotrzymywania umów
Obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa.
7/ Wojne uważał za ostateczny środek egzekucji swoich praw. Autor opowiadal się za humanizacja wojny ( tj. głowil koniecznosci oszczędzania kobiet i dzieci, ludzkiego traktowania przeciwników). Za wojne sprawiedliwa uważał tylko taka która miala na celu obrone zagroznoych praw naturalnych.
8/ Prawo można podzielic na:
prawo natury, które wywodzi się z nakazow rozumu i jest niezmienne
prawo zalezne od woli
prawo boskie
prawo ludzkie
prawo narodow
prawo cywilne
44. Treść pojęcia ,stan natury(naturalny)…
Stan natury - pojęcie z zakresu filozofii politycznej, używane w teoriach umowy społecznej, oznaczające stosunki międzyludzkie w okresie przed zapoczątkowaniem procesu socjalizacji i powstaniem państw. W szerszym znaczeniu oznacza stosunki między jednostkami, jakie istniały przed powstaniem prawa pozytywnego. Może być niekiedy określany jako anarchia.
Stan natury w doktrynach filozoficznych
Pojęciem tym posługiwali się filozofowie (m.in. John Locke, Thomas Hobbes, Morelly) tłumacząc przyczyny zawiązania społeczeństwa i państw. W zależności od poglądów, stan natury posiadał zabarwienie pozytywne lub negatywne.
John Locke
Locke uważał, że stan natury cechowała ogólna szczęśliwość ludzi. Jednak ze względu na to, że każdy posiadał prawo sądzenia i wymierzania sprawiedliwości, wśród ludzi panowała niepewność, która w rezultacie skłoniła ich do zawiązania społeczeństwa, te zaś ustanowiło rząd.
Thomas Hobbes
Hobbes w przeciwieństwie do Locka uważał, że w ze względu na egoizm każdej jednostki, która prowadzi do chęci zdobywania władzy i zaszczytów, ludzie w stanie natury nieustannie walczyli. Jednocześnie obawa przed śmiercią w nieustannych walkach i brak możliwości rozwoju, doprowadził ludzi do wniosku, że muszą się oni poddać pewnej, wspólnej dla wszystkich, władzy. W ten sposób ze stanu natury powstał twór łączący cechy społeczeństwa i państwa opisany w Lewiatanie.
46. Nurty ideowe - podstawa koncepcji doktrynalnych epoki Oświecenia.
- Oświecenie przyniosło duzy awans ideologii w zyciu społecznym. Wiek XVIII stworzył wiele nowych form polemiki ideowej. Rozszerzono wychowanie szkolne, zmieniono
program nauczania. Otworzono sie na swiat. Wielkie zdobycze nauki i techniki nie budziły już sceptyzmu i przerażenia.
- Odrodzenie było nazywane- "wiekiem rozumu" (w Anglii), "wiekiem filozofów" (we Francji), wiekiem "oświeconym" lub "epoką świateł".
- Powstawały nowe instytucje i stowarzyszenia w których rozwijała sie dyskusja polityczna.Towarzystwa naukowe i literackie służyły wymianie ideowej i
podnosiły poziom kultury społecznej.
- W kabaretach rozwijała się satyra polityczna- ważne narzedzie ideologiczne tego okresu
-Główne nurty artystyczne okresu Oświecenia:
klasycyzm - kierunek artystyczno-literacki, mający swoje źródła w kulturze antycznej (czyli klasycznej: grecko-rzymskiej).
sentymentalizm - prąd umysłowy i literacki konkurencyjny wobec oświeceniowego klasycyzmu, który został stworzony przez filozofa francuskiego J.J. Rousseau. Doświadczenie jednostki Rousseau uważa za główne źródło wiedzy o świecie.
utalitaryzm- dobre jest to co użyteczne , prawdziwa cnota powinna przynosić pożytek społeczny
- Wiek XVIII był już w pewnym stopniu laicki. Rozwinął potężną dyskusję nad społecznymi reperkusjami religii.
- Zasady nowej oświeceniowej ideologii wyrażały interesy, ambicje, horyzonty myslowe przede wszystkim mieszcaństwa.
47. Oświecenie- szczególna rola filozofow -intelektualistów.
> Okres ten nazywany jest również wiekiem filozofów, ze względu na ogromną rolę, jaką odegrali myśliciele i pisarze polityczni w kreowaniu nowoczesnego społeczeństwa i państwa.
> Ludzi oświecenia pragnęli dokonać naprawy tradycyjnych sposobów ludzkiego myślenia i działania; uprzątnąć z umysłów przesądy, wyzwolić z ciemnoty.
> Głosili hasła reformy społecznej i podjęli problem ładu społecznego.
>Najwybitniejszymi przedstawicielami byli Wolter, Locke, Roussseau oraz Monteskiusz.
> Krąg oświeceniowych myślicieli odegrał ogromną rolę w kształtowaniu nowoczesnego społeczeństwa i państwa w XVIII wieku, czego najlepszym dowodem są reformy przeprowadzone przez ówczesnych władców.
> Katarzyna II, Fryderyk II Wielki i Józef II, uważani za monarchów oświeconych, wprowadzili wiele mniej lub bardziej znaczących zmian za swoich rządów, inspirując się hasłami głoszonymi przez filozofów. Przymus edukacyjny, rozwój szkolnictwa czy dążenie do poprawy bytu ludności to tylko niektóre z nich. Treść Deklaracji niepodległości, Karty Praw, Deklaracji praw człowieka i obywatela czy wreszcie Konstytucji USA i trzech kolejnych Konstytucji francuskich w zasadniczym stopniu zgodna była z ideami najwybitniejszych filozofów oświecenia.
47. Liberalizm mieszczański- głowne koncepcje doktrynalne Woltera
Oświecony władca , był przyjacielem filozofii i filozofów, miał być również promotorem likwidacji absolutyzmu.Sam miał też zrezygnować z władzy absolutnej na rzecz umiarkowanej.
o Wolterowska monarchia umiarkowana miała być państwem burżuazyjnym., którego zasadą fukcjonowania miał być mieszczański utylitaryzm---> Władza należy
o do posiadających.
o Ludzie podzieleni sa na dwie klasy- bogatych ktorzy rzadza i biednych ktorzy im slużą. Przeciwny władzy biedoty.
o Równośc w sferze politycznej byłaby możliwa tylko kiedy wszyscy byliby jednakowo zamożni a to niemożliwe.
o Liberał mieszczański, autor: „Listy o Anglikach”, „Rozprawa o tolerancji”
o Pozostawał pod wpływem Monteskiusza - podobna koncepcja wolności, krytyk despocji, pochwała angielskiej monarchii parlamentarnej i pluralizmu wyznaniowego
o Duch ludzki warunkowany jest przez klimat, rząd i religię - trzeba więc umocnić uprawnienia osób rozumnych i mających predyspozycje do intelektualnej aktywności (władca oświecony, filozofowie)
o Opowiadał się za władzą oświeconego władcy, który sam będzie dążył do likwidacji złego ustroju i ograniczy władzę nieograniczoną do umiarkowanej
o Prawa polityczne tylko dla posiadaczy (bo zawsze są bogaci, którzy rządzą i biedni, którzy służą) - wolność nie jest związana z równością, lecz z własnością, równość tylko w odniesieniu do praw naturalnych, a nigdy politycznych czy społecznych, bo niemożliwe jest, by wszyscy byli jednakowo zamożni
o Walczył o wolność religijną - choć potrzeby duchowe i materialne są wspólne dla wszystkich, to każdy ma wewnętrzne, indywidualne życie, na które nie można wywierać presji, prawo chroni wolność jednostki połączoną z religijną tolerancją
o Przywiązywał wagę do procedury karnej (obrona podejrzanych i oskarżonych przed samowolą władzy), walczył z fanatyzmem (zachował wiarę w Boga, a religia zapewnia tylko posłuszeństwo mas i porządek) - kościół podporządkowany państwu, ograniczony do nauczania moralności, pozostałe aspekty życia poddane sekularyzacji
-
48. Angielski ustrój stanu wyjątkowego- system rządów Lorda Protektora w republikańskim epizodzie ustroju brytyjskiego
Geneza rewolucji angielskiej:
1) konflikt pomiędzy monarchią a parlamentem. (Monarchię reprezentowała dynastia szkockich Stuartów w osobie Jakuba I Stuarta oraz Karola I Stuarta.)
2) Władcy ci byli zwolennikami absolutyzmu i przeciwnikami wpływów parlamentu na rządy. Sami decydowali o zwoływaniu i rozwiązywaniu parlamentu. Nie starali się również o zgodę parlamentu na nałożenie nowych podatków.)
3) Wkorzystywanie Kościoła jako narzędzia swej władzy ; kościół podporządkowany monarchom.
4) Bunt wobec królewskiej tyranii rozpoczął się w Szkocji, a następnie objął też Anglię
5). Przy królu stanęła szlachta feudalna oraz hierarchia kościoła anglikańskiego. Po stronie parlamentu opowiedzieli się purytanie zasiadający w parlamencie (tzw. "okrągłe głowy"), gentry oraz yeomeni. Najważniejszą rolę w obozie walczącym z monarchią odgrywał Oliver Cromwell, który został przywódcą rewolucjonistów.
Rządy Lorda Protektora:
- 1653r.--> Cormwell zostaje LORDEM PROTEKTOREM Anglii- staje się formalnym dyktatorem angielskiej republiki
- Sprawował samodzielne rządy.Należało oczyścić Parlament tj pozbyć się niewygodnych ludzi (zwolenników króla)
- Cromwell dążył do połączenia Szkocji i Irlandii z Anglią.(kraje te łączyć miała unia).Przystąpił więc do ataku na Irlandię, a potem na Szkocję.
- Zdecydował się na rozwiązanie parlamentu kadłubowego. Oparł administrację lokalną na wojsku.
-Ogromne znaczenie dla sytuacji gospodarki angielskiej miało uchwalenie aktu nawigacyjnego w 1651 r. Akt ten zabraniał importu do Anglii towarów z kolonii na statkach obcych, dopuszczając tylko okręty brytyjskie. W ten sposób Anglia, chroniąc własny handel, rozpoczęła budowę swego imperium kolonialnego i handlowego.
-Republika w Anglii skończyła się wraz ze śmiercią Cromwella. Nowy parlament zadecydował o restauracji (przywróceniu) Stuartów na tron angielski.
49. J.J.Rousseau- społeczno-psychologiczne podłoże koncepcji ustrojowych autora.
J.J.Rousseau był synem zegarmistrza z Genewy. Jego tułacze życie było trudne , był biedny, upokarzany, ciagle poszukujacy zarobku, niegdy nie zaznał stabilizacji.Oskarżał cywilizację , która jego zdaniem, zgubiła ludzkość i jej cnoty. W 1753r. ogłosił ,,Rozprawę o pochodzeniu nierówności między ludźmi", która zgorszyła społeczeństwo.Wygłosił tu tezę , że społeczenstwo jest niesprawiedliwe, że oszukuje ono i demoralizuje ludzi, że kiedyś w stanie natury człowiek był dobry. Nie ufał hisotriografii, badaczom i filozofom faktów- poczucie osobistej krzywdy życiowej kazało mu odrzucić historyzm.
50. J.J.Rousseau- koncepcja stanu natury, przyczyny narodzin spol.
Stan natury wg Rousseau:
Swoje poglądy na powstanie i rozwój społeczeństwa Rousseau zawarł w słynnym dziele Umowa społeczna (1762, wydanie polskie w tomie pt. Umowa społeczna. Uwagi o rządzie polskim. List o widowiskach i inne pisma, 1966).
Rousseau badał człowieka natury nie spaczonego cywilizacją (odrzucał wszlekie fakty i pojęcia ustalone w jezyku nauki).
Pierwotny człowiek nie czuł potrzeby życia społecznego, żył w izolacji i bez trudu zaspokajał swoje skromne wymagania. Obce mu były bardziej rozwiniete namiętności.
W stanie natury nie było pychy, która popychałaby człowieka do konfilktów.
Stan natury był stanem spokoju i harmonii.
Dlaczego człowiek zaczął się skupiać w gromady?:
wielkie znaczenie miały klęski żywiołowe (pożary lasów, wylewy rzek, trzesienia ziemi itp.).Zmuszały one jednostkę do łączenia się z innymi dla naprawienia szkód i zapobiegania im.
Powstała rodzina - rozszerzyła ona krąg ludzkich namietnosci, skomplikowała je. Rodzina zrodziła uczucia, miłości, próżności, zawiści --> wszystko to na zgube niewinności i szczęścia.
Potem rozwój cywilizacji postępował szybciej- rózwoj techniki przez człowieka, odkrycie ognia i coraz lepsze zapewnianie sobie przez czlowieka srodkow do egzystencji.-->człowiek stawał się jednak przez to coraz bardziej wygodny, wyzbywał się hartu ducha i ciała, chciał dla siebie coraz więcej.
Pojawiła się własnośc prywatna--> dała początek społecznym nierównością; podziałowi na bogatych i biednych.Dawała początek konfilktom i wojnom. (nawiązanie do Hobbsa z tym że dla Rousseau stan wojny nie był pierwotnym obrazeem zycia spol. ale stanem wtornym, następstwem rozwoju cywilizacji.)
Powstanie prywatnej własności doprowadziło do powstania PANSTWA.
Rousseau twierdził że rozwój cywilizacji jest procesem nieodwracalnym a powrot do stanu naturalnego niemożliwy i niewskazany.
51. J.J.Rousseau- konstrukcja i destrukcja społ. przed zawarciem umowy społecznej
Po powstaniu własności prywatnej powstały też jej nastepstwa- najstraszliwszy zamę który doprowadził do powstania społeczności politycznej i, w której siły zespoliły się w jedną władze polityczną.Powstało państwo. Było ono rezultatem paktu zrzeszenia, miało zabezpieczać bienych przed uciskiem bogatych. Jednak bogacze szybko oszukali lud.Brakowało przywódcy który wykonywałby wole ogółu a nie jedynie elity.Umowa zrzeszenia usankcjonowała rządy despotyczne oraz wyraznie poglębiła nierownosci spoleczne. Człowiek stał się zepsuty przez cywilizację.Ludzie zaczęli być zazdrośni o własnośc i kłocili się między sobą.
51. J.J.Rousseau- cel i treść umowy społecznej
Autor nadał jej charakter konstrukcji idealnej, wzorca, który mógłby byc podstawą prawidlowo skonstruowanego spoleczenstwa i panstwa.
Poszukiwał formu która broniłaby i chroniła każdego czlonka społeczenstwa.formy zgodniej z ludzkim poczuciem sprawiedliwości.
Ważne jest by treśc umowy mogła się w praktyce stać sie podstawą prawdziwej wolności.
Ostro krytykował szkole prawa natury Hobbesa I Grocjusza- ktorzy uwazali ze umowa prowadzila do oddania sieludu w niewole i okradała ich z wolnosc. Uwazal takie twierdzenia za niedorzeczne. Jest niemądre sadzic ze lud zrzekl sie wolnosci na rzecz jednostki albo jakiegos ciala zbiorowego.
Umowa nie może dawać korzyści tylko jednej stronie.
Umowa przynosząca szkodę jednostce czy ludowi bylaby sprzeczna z natura.
Treścią umowy społecznej która jednostki zawierają ze wszystkimi jest:
----->,,zupełne oddanie sie czlowieka zewszystkimi jego uprawnieniami całej spolecznosci , kiedy bowiem kazdy oddaje sie calkowicie to wszyscy maja rowna sytuacje a kiedy sytuacja jest rowna nikt nie ma interesu aby uczynic ja uciazliwa dla innych".
Istotą umowy jest wolnosc wszystkich ludzi jako podstawa wszelkiej wolnosci.
Umowa dotyczy wszystkich i wiaze wszystkich jednakowo. Przetwarza naturalna wolnosc w wolnosc cyilizowana.
Człowiek oddaje wszystkim swoje przywileje i dobra ale otrzymuje je z powrotem w postaci chronionej przez prawo.
Panstwo nie jest tworem złym. Pozwala czlowiekowi zachowac swa wolnosc a nawet ja rozwinac.
Trescia umowy jest podkreslenie zasady suwerennosci ludu.
51. J.J.Rousseau- pojęcie i znaczenie polityczne: woli powszechnej i suwerenności ludu.
Koncepcja woli powszechnej:
Zwierzchnictwo ludu to wykonywanie woli powszechnej i nieodzowny warunek jej realizacji. Wola powszechna zależy od zachowalnia wolności (a ta jest niezbywalna).Wola powszechna symbolizuje w doktrynie Rosseau interes powszechny, ogólny kierunek działania suwerennego ludu. Bez niej nie może istnieć zadne spoleczenstwo. Lud jednak moze sie mylic w pojmowaniu swego interesu dlatego autor zgadzal sie ze wole powszechna niekoniecznie musi wyrazac jednomyslnosc , wystarcza zdanie wiekszosci. Wola powszechna jest wyrazem wolności ludzi zyjacych w spoleczenstwie. R. był przeciwnikiem partii politycznych ktore wg niego fałszuja wole powszechna bo zawsze reprezentuja moznych niechetnych zwierzchnictwu całego ludu. Wola powszechna to kompromis między interesem indywidualnym a powszechnym)
Suwerennośc ludu
Suwerennośc ludu jest niezbywalna.Nie mozna jej oddac krolowi czy rzadowi. Jest tez niepodzielna. R. byl przeciwnikiem podzialu wladzy w panstwie. Istotna cecha jest tez wylaczna prawodawczosc . Ustawy wyrazaja wole powszechna stad tez traca wanzosc jesli nie ustanowil iech lud we wlasnej osobie.Lud zawchowuje wolnosc tylko wtedy gdy słucha jedynie siebie.Suwerenność ludu to także kontrola rządu, który może funkcjonować w różnych formach ustrojowych - tylko w demokracji bezpośredniej suweren sam może wykonywać zasadę zwierzchnictwa ludu
52. J.J.Rousseau- projekt sposobu realizacji suwerenności ludu.
Sposoby realizacji suwerenności ludu:
1/ Lud sam podejmuje decyzje które go dotyczą.
2/ Lud jest tworca ustaw i tylko takie ustawy sa wazne i zgodne z prawem.(wylaczosc prawodawcza)
3/ Lud kontroluje rzad, powolanego do wykonywania tych praw ktore ustanowil suwerenny lud.
4/ Władza wykonawcza pozostaje w zaleznosci od suwerennego ludu, ktory tworzy ustawy przez wyrazenie woli powszechnej.
53.Doktryna i praktyka polityczna rządów ,,okresu przejściowego" totalnej dyktatury jakobinów.
Ideologia jakobinów ukształtowała się w latach 1792-1793.Jakobini nie tworzyli jednolitej grupy dlatego ich poglądy miały szeroki zakres.
a/Lewica--> hebertyści ., ktorzy byli zwolennikami skrajnego terroru wobec kontrrewolucjonistów,uzbrojenia ludu i wojny z obcą interwencja az do zwyciestwa.Zadali stosowania radykalnych srodkow przeciw spekulantom i paskarzom.
b/ Prawica- Dantoniści. Żądali złagodzenia terroru w stosunku do przeciwników politycznch i glosowali za jak najszybszym wszczeciem rozmow pokojowych.
Oba obozy walczyły ze sobą. W koncu Robespierre przywodca leiwcy stal sie zarazem najwieksza sila jakobinow jak i głownym reprezentantem ich ideologii.
Jakobini chcieli zmiany konstytucji z roku 1791. Wytykali jej że nie jest przyjazna dla ludu i trzeba wprowadzic taka by jej tworcami byli przedstawiciele ludu.Jako jej cechy podawano: równosc(Jakobini zwykli siebie nazywac: ,,partia równosci), bezpieczenstwo, włąsnosc, gwarancje spol,oraz prawo do oporu przeciwko uciskowi.
Jakobini odrzucili etze o swietosci i nienaruszalnosci wasnosci. Twierdzili ze panstwo na drodze wydawania ustaw moze wyznaczac rozmiary wlasnosci.
Za niezbędny atrybut suwerenności ludu uznawali zgromadzenie narodowe.
Wystapili z idea ,,dyktatury ludu" . Widzieli w niej despotyzm- wolnosc przeciwko tyranii. terror stal sie tez faktyczna metodoa sterowania spoleczenstwem . Miał on tez bronic Francji przed wrogami- kontrrewolucjonistami i anarchią.Miał tez w perspektywie zbudowac droge dla demokracji mieszczanskiej. Terror chetnie uzasadniano niebezpieczenstwem w jakim znajdowala sie ojczyzna.
Jakobinizm był ideologia drobnomieszczanstwa, jego idealem byla zbiorowosc drobnych producentow, ludzi zyjacych niezalezni, Nie rokowało mu toi trwałej kariery.Zaczela narastac opozycja wobec jakobinow (tzw. ruch wscieklych)
W połowie 1794r. dyktatura jakobinow zostala obalona a jej przywodcy- Robesspiere i Saint-Just ścięci.
54. Zasady , głowne kierunki i tezy rewolucji amerykanskiej. (deklaracja praw-wolnosc prawno naturalna,
przyrodzone prawa cżłowieka)
1. Amerykanie przyjeli poglad ze prawa natury sa nie tylko zbiorem nakazow moralnych ale tworza tez system abstrakcyjnej sprawiedliwosci, ktoremu czlowiek musi sie podporzadkowac bo wyrazaja one naturalny stan czlowieka.
2. Prawa naturalne to prawa nizebywalne, i niepodzielne(prawo do życia, wolnosci słowa, pracy, zgromadzen. petycji
3. Wyobrazali sobie ze rzad jest w pierwszym rzedzie dobrowolnym stowarzyszeniem wolnych i rownych ludzi., ze jego naczelne zadanie to ochrona praw naturalncyh człowieka. Wartosc rzadu moze byc mierzona tylko jego uzytecznoscią.
1776 Wirginia----> Pierwsza deklaracja praw:
1/ wszyscy ludzie sa z natury wolni, rowni i niezalezni.Maja pewne wrodzone prawa tak ze wstepujac do spolecznosci nie moga zadna umowa pozbawiac tych praw swego potomstwa, a mianowicie prawo korzystania z zycia i wolnosci + prawo do wlasnosci i dazenie do szczescia i bzpieczenstwa.
4. Panstwo nie jest org. arbitralna, nie moze regulowac praw jednostek, ani tym bardzie pozbawiac jej wrodzonych, naturalnych praw.Ma byc ono strozem tych praw w tym przede wszystkim strozem wlasnosci
5. Odrzucono powszechne prawo wyborcze. (lud ktory posiada wlasnosc powinien rzadzic krajem).
56. Doktryna kontrrewolucji- teokratyzm Jozefa de Maistre- suwerennosc monarchy.
-Jej zasady dyktowal skrajny katolicyzm. Argumenty przenikaly w niej wszelkie wywody zarowno gdy nawiazywala do historii jak i spraw biezacych.
- Funkcjonował w niej poglad ze spol. tworzac jednosc grup o zroznicowanym statusie , ma swe zrodlo w woli Boga. Cały porzadek prawnonaturalny ma swoj poczatek u Boga.Bog nie tylko dal poczatek swietu ale i jest czynnym suwerenem czuwajacym nad porzadkiem naturalnym i intreweniujacych w syt, kryzysowych.
- Społeczenstwo to twor opatrznosci wraz z istniejacymi w nim podziałami.
- Rewolucja francuska-- jako kara za grzechy
- Suwerennośc monarchu de maistre ujmowal jako odbicie nieomylnosci papieza
- chcial powrotu absolutyzmu burbonow ale podkreslal ze wl .panst. powinna byc podporzadkowana duchowemu zwierzchnictwu papieża. Absolutyzm monarchy- na wzor absolutmej wladzy boga i snula analogie mieszy panstwem a dogmatem trojcy swietej.(panstwo to jednosc 3 osob: władcy, ministrow, poddanych).
- Władza bez reszty przysluguje krolowi reprezentujacymi boga i spol zorganizowane politycznie.
57. Liberalizm sceptyczny- Alexis de Tocqueville - przyczyny rewolucji francuskiej.
Przedstawiciel liberalizmu krytycznego
W dziele Dawny ustrój i rewolucja, na przykładzie rewolucji francuskiej postawił tezę, że rewolucja stanowi zawsze kontynuację obalanego ustroju oraz, że wybucha nie w momencie najgłębszego kryzysu, ale kiedy sytuacja poprawia się wolniej niż oczekuje tego społeczeństwo.
Rewolucja jest zjawiskiem obiektywnym - nie obala ona wszystkich elementów poprzedniego ustroju, bierze się ze słabości władzy, która boi się rewolucji i ugina się, dążąc do realizacji reform
-