Cechy konfliktów społecznych według Alain Tourain
Alain Touraine- konfliktem jest tylko to, co wiąże się z istotnym brakiem czegoś i niemożliwe jest zdobycie tego.
Poziomy konfliktów społecznych – konflikt społeczny, konflikt polityczny, konflikt międzynarodowy
pojęcie konfliktu społecznego i politycznego
Teoria konfliktu (łac. conflictus - zderzenie) - jeden z podstawowych paradygmatów w socjologii, konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Właściwie nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny.
konflikt społeczny
proces społeczny zachodzący miedzy jednostkami, lub grupami, wynikający ze sprzeczności ich interesów, bądź celów, bądź poglądów, obowiązków – powodujący powstanie wrogości między nimi. Jest to interakcja w której to każda ze stron usiłuje narzucić przeciwnikowi pewien stan rzeczy jakiego on nieb chce lub nie może zaakceptować.
jedno z podstawowych pojęć socjologii, oznacza proces społeczny zachodzący pomiędzy jednostkami, grupami, klasami w wyniku sprzeczności interesów i powodujący wrogość między nimi. Następstwem konfliktu jest współzawodnictwo i walka lub rozwiązanie kompromisowe.
Konflikt polityczny - spór, stan rozbieżności zaistniały pomiędzy podmiotami polityki (np. ośrodkami władzy, partiami politycznymi). Jego podstawą są sprzeczne interesy i wykluczające się cele poszczególnych podmiotów politycznych. Konflikty polityczne powstają wówczas, gdy podmioty uświadamiają sobie istnienie sprzeczności, a także wtedy, kiedy zaspokojenie dążeń jednego z nich może się odbywać kosztem drugiego.
Konflikty występują w różnych formach (od zerwania rozmów między stronami konfliktu przez manifestacje, rozruchy, skończywszy na rewolucji lub wojnie), mogą mieć różny charakter: narodowościowy, rasowy, religijny, niepodległościowy.
Konflikt polityczny w formie otwartej walki prowadzi zawsze do destabilizacji życia politycznego w państwie. Konstytucyjne uprawnienia władz np. wprowadzenie stanu wyjątkowego, mają zapobiec sytuacji, w której eskalacja konfliktu politycznego zagraża suwerenności i stabilności państwa. Nie prowadzi to jednak do rozwiązania problemu, dlatego strony dążą zazwyczaj do ustalenia wspólnego stanowiska w drodze consensusu, co wymaga od nich wzajemnych ustępstw (kompromisu). Taki sposób rozwiązania konfliktu politycznego zależy jednak w znacznym stopniu od kultury politycznej, charakteru i podłoża konfliktu.
Poziomy konfliktów społecznych według Stefano Bartolini i Petera Mair (empiryczny, normatywny, organizacyjny)
3 wymiary konfliktu:
Empiryczny – dotykalne i widoczne skutki, wszystko co materialne.
Normatywny – osadzenie w potrzebach przekutych w interesy, ideologia
Organizacyjny – struktury społeczne towarzyszące konfliktowi.
Muszą wystąpić wszystkie 3 wymiary, aby był prawdziwy konflikt.
Konflikt społeczny jako zjawisko normalne i anormalne w życiu społeczeństw
Funkcje konfliktów społecznych według Janusza Sztumskiego
Sztumski- konflikt jest z natury dialektyczny, wewnętrznie sprzeczny.
Funkcje konfliktu:
-identyfikująca – to, co nasze
- różnicująca – my< –> oni
*konflikt dezintegruje i integruje
* funkcja demaskująca (co złe to oni) i maskująca (co złe to nie my)
* funkcja progresywna ( na zgliszczach rozbitej struktury społecznej zazwyczaj coś wyrasta) i regresywna ( rozbija struktury społeczne)
* funkcja pozytywna i negatywna
6. Podstawowe fazy konfliktów społecznych (inicjacja, realna walka, rozwiązanie
Przyczyny konfliktów społecznych według Seymoura M. Lipseta i Steina Rokkana – podziały socjopolityczne
Podstawowe konflikty są efektem 2 rewolucji:
1)
- agrarna – rodziny wielodzietne, domy wielopokoleniowe, ludność wiejska, centralizacja władzy królewskiej, epoka religijnie tradycyjna
- przemysłowa – rodziny atomowe – blok, ludność miejska, państwo narodowe, laicyzacja.
Konflikt interesów właścicieli ziemskich i fabrykantów. Wieś traci na znaczeniu, miasta się rozwijają i bogacą. Bogactwo przenosi się do miast. Przejawia się konflikt z arystokracją i kapitalistami.
2)
Konflikt między pracodawcami robotnikami.
Kapitaliści v. proletariacie – jest to konflikt o hierarchię społeczną
Przejawiają się partie robotnicze
Nauka społeczna Kościoła
Konflikt ten jest możliwy tylko wtedy gdy robotnicy mają jakąś samoświadomość.
Genezą jest powstanie państwa narodowego.
Narodowość legitymizowała władzę i łączyła napływowych w miastach.
Państwa narodowe mają być suwerenne – jest tylko jedna władza (świecka).
Rewolucja przemysłowa = edukacja mas, pozytywizm i praca u podstaw
XX wiek – rewolucja technologiczna
Epoka postprzemysłowa, przedmieścia, usługi i wiedza zastępują miasta i przemysł. Następuje rozproszenie rodziny atomowej. Koncentracja na wartościach postmaterialnych.
Typologie konfliktów społecznych (Lewis Coser, Ralph Dahrendorf)
Lewis Coser – konflikt pełni funkcje pozytywne w społeczeństwie.
2 podstawowe przyczyny:
- niezgoda na hierarchię społeczną ( kwestionowanie nierówności społ.) – niewielka ilość kanałów wyrównywania krzywd, niski współczynnik mobilności do grup uprzywilejowanych
- deprymacja i poczucie upodlenia – ambicja upośledzonych, porażka dyscypliny
Konflikty mogą być gwałtowne lub utajone? .
Konflikty realistyczne i nierealistyczne:
- realistyczne – sprzyjają kompromisowi, w interesie żadnej ze stron nie jest przedłużanie konfliktu tylko jego rozwiązanie.
- nierealistyczne – sprzyjają walce i utrzymaniu się stanu konfliktu. Wg. Cosera konflikty ideologiczne są konfliktami nierealistycznymi.
Silna integracja grupowa prowadzi do konfliktu wewnątrz grupy.
Konflikty niegwałtowne zwiększają integrację, innowacje.
Źródła konfliktów społecznych według Karola Marksa
Konflikt jest pożądany w społeczeństwie o ile prowadzi do zmian.
Konflikt wprowadza dysfunkcję w sprawnie działającym systemie społecznym.
Według Marksa kasa rządzi tym światem ( środki produkcji).
Teoria konfliktu Marksa okazała się bardzo płodna zarówno praktycznie jak i teoretycznie.
Praca i kapitał źródłami konfliktu.
10. Konflikt społeczny a zmiana społeczna według Karola Marksa
Ujęcie procesów konfliktowych przez Karola Marksa
Konflikt interesów między zbiorowościami jest silniejszy wówczas, gdy zwiększają się nierówności w dostępie do dóbr.
Wraz ze wzrostem świadomości nierównego rozdziału dóbr zbiorowości podporządkowane będą wyraźniej kwestionowały taki porządek społeczny.
Wraz ze wzrostem polaryzacji społecznej zwiększa się siła konfliktu, który wybucha w wyniku istnienia nierówności.
Wraz ze wzrostem siły konfliktu następuje większa zmiana struktury społecznej w efekcie czego rzadkie dobra stają się dostępniejsze dla ogółu.
11. Źródła konfliktów społecznych według Maxa
11.Ujęcie procesów konfliktowych przez Maxa Webera
Zbiorowości zdominowane prędzej będą wchodzić w konflikt ze zbiorowościami dominującymi, jeśli odmówią im legitymizacji władzy.
Prawdopodobieństwo konfliktu między zbiorowościami dominującymi i zdominowanymi jest większe wówczas, gdy na czele zbiorowości podporządkowanych staną przywódcy charyzmatyczni.
Nieuchronność a przypadkowość konfliktów społecznych w świetle teorii Karola Marksa i Maxa Webera
Charyzmatyczny przywódca determinuje i jest niezbędny dla powstania i realizacji konfliktu społecznego. Przywódca jest wyrazicielem myśli ogółu.
Karol Marks – konflikt nieuchronny, powodowany konfliktem interesów – środki produkcji.
Max Weber – konflikt dość przypadkowy, nierówność może się pojawić, ale nie musi z niego wyniknąć, konflikt – jeśli nie pojawi się charyzmatyczny przywódca.
Charyzmatyczni przywódcy determinują konflikt, jeśli się nie pojawią , konflikt nie powstanie. Historią konfliktów sterują jednostki, nie grupy społeczne. Konflikt zależny nie od materii, ale od świadomości.
13. Funkcje konfliktów społecznych według Georga Simmela
13. Ujęcie procesów konfliktowych przez Georga Simmla
Gwałtowność konfliktu wzrasta w sytuacji, gdy strony konfliktu są solidarne w działaniach konfliktowych wobec swoich przeciwników oraz ich członkowie postrzegają jako konflikt wartości, a więc konflikt dotyczący całej zbiorowości, a nie tylko własnych interesów.
Konflikt wywołuje następujące skutki dla stron w nim uczestniczących:
-Ujednoznaczniają się granice grup
-Następuje zwiększenie stopnia centralizacji władzy
-Zmniejsza się tolerancja wobec dewiacji wewnątrz zbiorowości.
Przyczyny wzrostu i osłabienia gwałtowności konfliktów społecznych według Georga Simmela
Socjologia formalna – twórca
Formy społeczne – trwałe i powtarzalne formy zachowań
Konflikt – podstawowy społeczny proces
Konflikt jest niezbędny i prowadzi do postępu społeczeństwa.
Konflikty:
- makrokonflikty
- mikrokonflikty ( wbrew pozorom scalają i integrują społeczeństwo )
Poziom gwałtowności konfliktu wzrasta gdy pojawia się zaangażowanie i zaczyna on mieć charakter społeczny. Gwałtowność obniża instrumentalny charakter konfliktu.
Nie ważne są środki produkcji, ważne jest to, co czuje jednostka i w co chce się zaangażować.
15. Dialektyczna teoria konfliktu Ralpha Dahrendorfa
dialektyczna teoria konfliktu R. Dahrendorf
Dialektyczna teoria konfliktu
Źródłem konfliktu jest nierówność dostępu do władzy politycznej. Część ludzi dąży do dominacji, część się podporządkowuje. Ten podział polaryzuje społeczeństwo; sprzeczność interesów stron rodzi konflikt.
Dialektyczna teoria konfliktu - Źródłem spójności społecznej w myśl tej teorii jest przymus oparty na zwierzchnictwie, czyli prawomocnym stosunku nadrzędności i podporządkowania. Dychotomiczny charakter stosunku zwierzchnictwa wymusza powstanie dwu odmiennych grup interesów. Interesy mają tu więc charakter obiektywny. Quasi-grupy to takie, które konstytuuje obiektywna wspólnota interesów, z kolei grupy interesów to takie, w których ta wspólnota zostaje uświadomiona i wyartykułowana. (inspiracja Marksa). Sprzeczność interesów prowadzi do konfliktów, aczkolwiek aby konflikt zaistniał musi zostać spełniony szereg empirycznych warunków: technicznych, organizacyjnych czy społecznych. Natężenie konfliktu dotyczy wielkości zaangażowanej w konflikt energii i zależy od kosztów zwycięstwa bądź porażki zaangażowanych stron. Gwałtowność wiąże się natomiast z przejawami konfliktu, a dotyczy środków zastosowanych przez grupy do jego rozstrzygnięcia. Regulacja konfliktu jest niemożliwa, gdy podmioty konfliktu są rozproszone lub niezorganizowane, musi istnieć także zgoda, co do pewnych formalnych reguł gry. Konflikt w trojaki sposób prowadzi do zmiany struktury; poprzez całkowitą wymianę osób na pozycjach władzy, częściową wymianę osób na pozycjach dominacji, oraz poprzez zmianę struktury w sposób zgodny z dążeniami grupy podległej.
Funkcjonalna Tomira konfliktu Lewisa Cosera
funkcjonalna teoria konfliktu L. Cosera
Coser zaprzecza twierdzeniu Dahrendorfa. Konflikt jest powszechny, ale jego źródłem są subiektywne przyczyny. Przyczyny konfliktu nie leżą w rzeczywistości społecznej, tylko w poglądach na nią. Należy starać się przezwyciężać konflikt w celu dalszej integracji systemu. Stosunki społeczne to zarzewie konfliktu. Każdy konflikt rodzi postęp.
Funkcjonalna teoria konfliktu - konflikt jest czynnikiem pozytywnym, przyczyniającym się do wzrostu integracji społecznej; nie jest wynikiem struktury społecznej, lecz wynika z aspiracji i ambicji jednostek.
konflikt pozwala utrzymać więzi grupowe
wrogość zapobiega zanikaniu granic między grupami - podtrzymuje spójność grup
napięcia w relacjach konfliktowych nie prowadzą do rozbicia społeczeństwa, po zwycięstwie jednej grupy, druga poszukuje przeciwnika by uchronić swoją tożsamość i umocnić granicę międzygrupową
instytucje są wentylami bezpieczeństwa
konflikt jest uwolnieniem wrogości, gdyby go nie było wrogość prowadziłaby do krwawej przemocy
Konflikty społeczne w świetle spirali frustracji-agresji Johna
spirala frustracji-agresji
Teoria popędu – agresja służy rozładowaniu popędu Ów popęd wynika z określonej sytuacji, a sposób rozładowania popędu wynika z procesów uczenia się. Wśród teorii agresji opartych na popędach wyróżnia się teorię frustracji – agresji: agresja jest wynikiem frustracji, a wszelka frustracja rodzi skłonność do agresji. Frustracja to zablokowanie skierowanej na cel aktywności organizmu, bądź stan wynikający z napotkanej przeszkody.
Frustracje sumują się, powodując zwiększoną agresję, przez co frustracja zawsze uaktywnia agresję, jednak nie zawsze agresja zostaje ujawniona (jest blokowana przez strach przed karą). Jeżeli strach przed karą jest wystarczająco duży następuje przemieszczenie agresji (skierowanie na inny obiekt, np. sfrustrowany mąż przez szefa wyładuje się na żonie) lub zmiana postaci agresji (zmiana postaci agresji na bardziej akceptowalną – np. mąż zamiast otwarcie atakować żonę opowiada złośliwe dowcipy o blondynkach). Agresja bezpośrednia przynosi większą ulgę niż przemieszczona lub zastąpiona inną reakcją.
Następstwem frustracji jest nie tylko agresja ale też regresja, fiksacja (uporczywe powtarzanie jakiejś reakcji nie mającej instrumentalnego znaczenia), apatia, wycofanie się, redukcja napięcia środkami zmieniającymi świadomość (alkohol, narkotyki), zaburzenia psychosomatyczne. Wg Leonarda Berkowitza aby pojawiła się agresja, oprócz frustracji muszą pojawić się sygnały wywoławcze agresji (bodźce wzbudzające gniew w teraźniejszości lub w przeszłości). W skrócie – aby pojawiło się zachowanie agresywne musi wystąpić frustracja i gniew.
Cechy konfliktów nierozwiązywalnych w świetle teorii konfliktów nierozwiązywalnych Daniela Bar-Tala
Składowe infrastruktury społeczno-psychologicznej w świetle konfliktów nierozwiązywalnych Daniela Bar-Tala
Funkcje infrastruktury społeczno-psychologicznej w świetle konfliktów nierozwiązywalnych Daniela Bar-Tala
21. Dynamika konfliktów grupowych w świetle teorii konfliktu międzygrupowego Muzafera Sherifa
21. dynamika konfliktów grupowych w świetle teorii konfliktu międzygrupowego Sherifa
Teoria konfliktu międzygrupowego Sherifa (1966) – „ Istnieje podstawowy konflikt między nami a nimi – to, co dobre dla nas, jest złe dla nich, a co dobre dla nich, jest złe dla nas”.
Teoria Sherifa zakłada, że międzygrupowe postawy i zachowania członków grupy najczęściej odzwierciedlają jej obiektywny interes w stosunku do innych grup. Gdy te interesy są w konflikcie, członkowie grupy będą popierać jej sprawę przez rywalizacyjne nastawienie wobec grupy przeciwnej, co często prowadzi do uprzedzeń i do otwarcie wrogiego zachowania. Szanse grupy na osiągnięcie celu mogą wzrosnąć dzięki solidarnym postawom. A gdy interesy grup są zbieżna, dla członków grupy bardziej funkcjonalne jest przyjęcie przyjaznej postawy.
-Źródłem konfliktów jest tu obiektywna sprzeczność interesów.
-Konflikt może zostać zażegnany dzięki pojawieniu się celu nadrzędnego – tj. takiego, który obie te grupy traktują jako bardzo ważny i którego realizacja wymaga połączenia sił (szczeg. W konfliktach międzygrupowych)
-Konflikt nasila się w sytuacjach, w których pogarsza się dostęp do zasobów ważnych dla egzystencji danej grupy
Dynamika konfliktów grupowych w świetle teorii tożsamości społecznej
dynamika konfliktów grupowych w świetle teorii tożsamości społecznej
Teoria Tożsamości Społecznej Henriego Tajfela
1. Ludzie motywowani są do utrzymania
pozytywnego obrazu własnej osoby
2. Poczucie własnej wartości w dużym stopniu opiera
się na przynależności do określonych grup -
identyfikacji z określoną grupą lub grupami
3. Osiąganie pozytywnej tożsamości społecznej
powstaje w rezultacie porównań międzygrupowych
faworyzujących grupę własną -osiąganie i
utrzymywanie pozytywnej samooceny
Mechanizmy działania tożsamości społecznej opierają się na
dwóch rodzajach czynników:
-MOTYWACYJNYCH - dążenie ludzi do utrzymania,
podwyższania samooceny
-POZNAWCZYCH - procesy kategoryzacji
Procesy faworyzacji grupy własnej i dyskryminacji grupy obcej i ich wpływ na dynamikę konfliktów grupowych
Konflikty społeczne a procesy depersonalizacji, infrahumanizacji i dehumanizacji
Stereotypy i uprzedzenia a konflikty społeczne
stereotypy i uprzedzenia narodowe jako źródło konfliktów społecznych
Stereotyp (z greckiego stereós – stanowiący bryłę, stężały + typos – odbicie, obraz), funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem.
Pojęcie to wprowadził do socjologii W. Lippmann. Wg niego stereotyp to cząstkowy, jednostkowy i przede wszystkim schematyczny obraz, który powstaje w umyśle człowieka, odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego. Stereotypy jako wytwory kulturowe zostają jednostce narzucone i z góry podsuwają mu sposób widzenia określonych faktów i zjawisk społ.
Uprzedzenie – rodzaj postawy polegający na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek.
Uprzedzenie do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuję ocenę, wyraża negatywny osąd bez wcześniejszego doświadczenia z daną osobą, czy zjawiskiem, najczęściej na podstawie plotek lub ocen znaczących innych. Uprzedzenia wynikają także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. W przypadku osób do czegoś uprzedzonych trudno je przekonać do pozbycia się uprzedzeń poprzez racjonalną argumentację.
Uprzedzenia stają się groźne dla funkcjonowania społeczeństwa lub pewnych kategorii społecznych, gdy przybierają charakter instytucjonalny i stają się częścią określonych ideologii, np.: rasizmu, szowinizmu czy seksizmu.
Rasizm, jako przyczyna konfliktów społecznych
Seksizm, jako przyczyna konfliktów społecznych
Ageism, jako przyczyna konfliktów społecznych
Osłabianie konfliktów społecznych w świetle hipotezy konatku
Warunki skuteczności kontaktu i strategie zmiany stereotypów w ramach hipotezy kontaktu