1. Cechy konfliktów społecznych według Alain Tourain

2. Poziomy konfliktów społecznych – konflikt społeczny, konflikt polityczny, konflikt międzynarodowy

Teoria konfliktu (łac. conflictus - zderzenie) - jeden z podstawowych paradygmatów w socjologii, konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Właściwie nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny.

Konflikt społeczny

- proces społeczny zachodzący miedzy jednostkami, lub grupami, wynikający ze sprzeczności ich interesów, bądź celów, bądź poglądów, obowiązków – powodujący powstanie wrogości między nimi. Jest to interakcja w której to każda ze stron usiłuje narzucić przeciwnikowi pewien stan rzeczy jakiego on nieb chce lub nie może zaakceptować.

- jedno z podstawowych pojęć socjologii, oznacza proces społeczny zachodzący pomiędzy jednostkami, grupami, klasami w wyniku sprzeczności interesów i powodujący wrogość między nimi. Następstwem konfliktu jest współzawodnictwo i walka lub rozwiązanie kompromisowe.

Konflikt polityczny - spór, stan rozbieżności zaistniały pomiędzy podmiotami polityki (np. ośrodkami władzy, partiami politycznymi). Jego podstawą są sprzeczne interesy i wykluczające się cele poszczególnych podmiotów politycznych. Konflikty polityczne powstają wówczas, gdy podmioty uświadamiają sobie istnienie sprzeczności, a także wtedy, kiedy zaspokojenie dążeń jednego z nich może się odbywać kosztem drugiego.

Konflikty występują w różnych formach (od zerwania rozmów między stronami konfliktu przez manifestacje, rozruchy, skończywszy na rewolucji lub wojnie), mogą mieć różny charakter: narodowościowy, rasowy, religijny, niepodległościowy.

Konflikt polityczny w formie otwartej walki prowadzi zawsze do destabilizacji życia politycznego w państwie. Konstytucyjne uprawnienia władz np. wprowadzenie stanu wyjątkowego, mają zapobiec sytuacji, w której eskalacja konfliktu politycznego zagraża suwerenności i stabilności państwa. Nie prowadzi to jednak do rozwiązania problemu, dlatego strony dążą zazwyczaj do ustalenia wspólnego stanowiska w drodze consensusu, co wymaga od nich wzajemnych ustępstw (kompromisu). Taki sposób rozwiązania konfliktu politycznego zależy jednak w znacznym stopniu od kultury politycznej, charakteru i podłoża konfliktu.

Konflikt międzynarodowy, jak możemy się domyślać, występuje między dwoma lub kilkoma państwami. Znamy z historii przykłady długoletnich i brzemiennych w skutkach konfliktów międzynarodowych, gdzie jedno państwo zbrojnie występowało przeciwko drugiemu państwu. Współczesność niestety też dostarcza nam okrutnych przykładów konfliktów międzynarodowych. Ale konflikty między państwami nie muszą przybierać postaci otwartej walki zbrojnej, mogą to być również konflikty o charakterze gospodarczym, gdzie występuje ostra walka o rynki zbytu towarów i usług, dostępu do zasobów naturalnych. Znane są przykłady nakładania embarga jednego państwa na drugie co w efekcie ogranicza rozwój ekonomiczny i gospodarczy danego.

3. Poziomy konfliktów społecznych według Stefano Bartolini i Petera Mair (empiryczny, normatywny, organizacyjny)

Stefano Bartolini i Peter Mair wyróżnili trzy ich poziomy:

1. empiryczny – wskazujący, które grupy biorą udział w konflikcie;

2. normatywny – odnoszący się do systemu norm i wartości charakterystycznych dla danej grupy;

3. organizacyjny – opisujący tworzenie się struktury organizacyjnej służącej artykulacji interesów.

Muszą wystąpić wszystkie 3 wymiary, aby był prawdziwy konflikt.

4. Konflikt społeczny jako zjawisko normalne i anormalne w życiu społeczeństw

W rozważaniach filozoficznych często powiada się, że jedność i walka przeciwieństw są katalizatorem postępu. W relacjach międzyludzkich konflikty zdarzają się bardzo często i uznawane są za zjawisko normalne, stanowiące nieodłączny atrybut wszelkich zmian i postępu.

Konflikty społeczne są zjawiskami normalnymi – w tym znaczeniu, że nie są wyłącznie następstwem jakichś stanów patologicznych struktury społecznej, w której występują, lecz są rezultatem przeróżnych sprzeczności, jakie istnieją w przyrodzie i społeczeństwie.

5. Funkcje konfliktów społecznych według Janusza Sztumskiego

Funkcje konfliktów:

1. Różnicująca- dzieli ludzi, my-oni

2. Identyfikująca – to co nasze

3. Integracyjna,

4. Dezintegracyjna,

5. Demaskująca (co złe to oni)

6. Maskująca ( co złe to nie my)

7. Progresywna - postęp, zmiana

8. Regresywna- może być destrukcyjny

6. Podstawowe fazy konfliktów społecznych (inicjacja, realna walka, rozwiązanie)

Fazy konfliktu politycznego:

-inicjacja konfliktu

-realna walka między podmiotami

-próby rozwiązania konfliktu

7. Przyczyny konfliktów społecznych według Seymoura M. Lipseta i Steina Rokkana – podziały socjopolityczne

Wprawdzie Lipset i Rokkan nie zdefiniowali precyzyjnie pojęcia podziału społeczno-politycznego, ale wskazali pewien kierunek interpretacji. Uznali oni, że interesują ich „konflikty i kontrowersje powstające z wielości relacji zachodzących w strukturze społecznej, lecz jedynie niewiele z nich polaryzuje system (...) Istnieje hierarchia podstaw podziałów, a ich uszeregowanie według kryterium politycznej istotności różni się nie tylko w poszczególnych systemach, lecz także jest zmienne w czasie”.

Według Lipseta i Rokkana trzy ważne wydarzenia wpłynęły na kształt podziałów społeczno-politycznych, a co za tym idzie na kształt systemów partyjnych państw Europy Zachodniej. Owe wydarzenia to: (1) reformacja; (2) demokratyczno-narodowe rewolucje z przełomu XVII i XIX wieku oraz (3) rewolucja przemysłowa.

Reformacja i kontrreformacja określiły pozycję Kościoła wobec struktury władzy, przesądzając o tym, czy bliższa była rządzącym opcja państwa wyznaniowego, czy świeckiego. Ponadto określony został wyznaniowy skład danego kraju. Posługując się klasycznym socjologicznym rozróżnieniem na trzy wymiary życia społecznego – kulturowy, gospodarczy i polityczny – przemiany, które przyniosła reformacja i kontrreformacja leżą na pograniczu sfer politycznej i kulturowej. W wymiarze politycznym, w zależności od tego, czy zwyciężyła reformacja czy kontrreformacja, różne były sojusze i opozycje zawieranie między przedstawicielami Kościoła a różnymi grupami społecznymi. W sferze kulturowej natomiast wyznaczone zostały dwie tendencje: albo ścisłe podporządkowanie obyczajowości i kultury Kościołowi, albo przyzwolenie na wolność kulturową.

Kolejne wymienione przez Lipseta i Rokkana wydarzenie – rewolucje narodowo-demokratyczne – również umiejscawia się na pograniczu wymiaru politycznego i kulturowego. W sferze kulturowej mechanizm był z resztą podobny, jak w przypadku reformacji, z tym, że miejsce Kościoła zajęło państwo. Kształtujące się demokratyczne państwo narodowe potrzebowało kultury podporządkowanej jednemu celowi: kształtowaniu w świadomości społecznej tożsamości narodowej. Używając terminologii Talcotta Parsonsa można powiedzieć, że system społeczny, składający się do tej pory z tylko z podsystemów gospodarki i polityki odkrył rolę podsystemu integracji. Rewolucje narodowo-demokratyczne z przełomu XVII i XIX wieku przyniosły zmiany także w sferze politycznej, a mianowicie wyzwoliły podział wokół dwóch modeli państwowości. Pierwsza uznaje państwo, nawiązując do rozróżnienia wprowadzonego przez Tönniesa, za wspólnotę narodową; druga – za zrzeszenie obywatelskie.

Ostatnim istotnym wydarzeniem, według Lipseta i Rokkana, była rewolucja przemysłowa. Podział społeczno-polityczny przez nią wywołany lokuje się przede wszystkim w sferze gospodarczej. Rewolucja przemysłowa spolaryzowała społeczeństwa na – z grubsza rzecz ujmując – dwie grupy: właścicieli i pracodawców oraz pracowników najemnych. Oprócz konsekwencji ekonomicznych (rozwój kapitalizmu jako projektu społecznego), rewolucja przemysłowa miała także swoje konsekwencje w wymiarze politycznym. Przed wszystkim przyczyniła się do umasowienia polityki, zwłaszcza poprzez rozwój wszelkiego rodzaju stowarzyszeń, organizacji i partii politycznych, które miały na celu reprezentowanie interesów robotników.

8. Typologie konfliktów społecznych (Lewis Coser, Ralph Dahrendorf)

TYPOLOGIA Darhendorfa:

Podmioty konfliktowe czyli role, grupy pierwotne, organizacje, grupy wtórne, klasy i warstwy, państwa narodowe, bloki państw,

Stosunki pomiędzy tymi podmiotami – równości, całości, części, nadrzędności, podrzędności.

Coser wyróżniał dwa typy konfliktu: rzeczywisty i nierzeczywisty.

W konflikcie rzeczywistym chodzi o walkę o wartości i cele, opartą o frustracji, chęci otrzymania zysku.

W konflikcie nierzeczywistym chodzi o konflikt jako cel sam w sobie, służy taki konflikt rozładowaniu napięcia przynajmniej jednego uczestnika.

- realistyczne – sprzyjają kompromisowi, w interesie żadnej ze stron nie jest przedłużanie konfliktu tylko jego rozwiązanie.

- nierealistyczne – sprzyjają walce i utrzymaniu się stanu konfliktu. Wg. Cosera konflikty ideologiczne są konfliktami nierealistycznymi.

9. Źródła konfliktów społecznych według Karola Marksa

Konflikt jest pożądany w społeczeństwie o ile prowadzi do zmian.

Konflikt wprowadza dysfunkcję w sprawnie działającym systemie społecznym.

Według Marksa kasa rządzi tym światem ( środki produkcji).

Teoria konfliktu Marksa okazała się bardzo płodna zarówno praktycznie jak i teoretycznie.

Praca i kapitał źródłami konfliktu.

10. Konflikt społeczny a zmiana społeczna według Karola Marksa

Ujęcie procesów konfliktowych przez Karola Marksa

Konflikt interesów między zbiorowościami jest silniejszy wówczas, gdy zwiększają się nierówności w dostępie do dóbr.

Wraz ze wzrostem świadomości nierównego rozdziału dóbr zbiorowości podporządkowane będą wyraźniej kwestionowały taki porządek społeczny.

Wraz ze wzrostem polaryzacji społecznej zwiększa się siła konfliktu, który wybucha w wyniku istnienia nierówności.

Wraz ze wzrostem siły konfliktu następuje większa zmiana struktury społecznej w efekcie czego rzadkie dobra stają się dostępniejsze dla ogółu.

11. Źródła konfliktów społecznych według Maxa Webera

Ujęcie procesów konfliktowych przez Maxa Webera

Zbiorowości zdominowane prędzej będą wchodzić w konflikt ze zbiorowościami dominującymi, jeśli odmówią im legitymizacji władzy.

Prawdopodobieństwo konfliktu między zbiorowościami dominującymi i zdominowanymi jest większe wówczas, gdy na czele zbiorowości podporządkowanych staną przywódcy charyzmatyczni.

12. Nieuchronność a przypadkowość konfliktów społecznych w świetle teorii Karola Marksa i Maxa Webera

Charyzmatyczny przywódca determinuje i jest niezbędny dla powstania i realizacji konfliktu społecznego. Przywódca jest wyrazicielem myśli ogółu.

Karol Marks – konflikt nieuchronny, powodowany konfliktem interesów – środki produkcji.

Max Weber – konflikt dość przypadkowy, nierówność może się pojawić, ale nie musi z niego wyniknąć, konflikt – jeśli nie pojawi się charyzmatyczny przywódca.

Charyzmatyczni przywódcy determinują konflikt, jeśli się nie pojawią , konflikt nie powstanie. Historią konfliktów sterują jednostki, nie grupy społeczne. Konflikt zależny nie od materii, ale od świadomości.

13. Funkcje konfliktów społecznych według Georga Simmela

Twierdził, że konflikt sprzyja solidarności i integralności społeczeństwa oraz jego unifikacji.

Konflikt wywołuje następujące skutki dla stron w nim uczestniczących:

-Ujednoznaczniają się granice grup

-Następuje zwiększenie stopnia centralizacji władzy

-Zmniejsza się tolerancja wobec dewiacji wewnątrz zbiorowości.

Konflikt wywołuje integracyjne skutki dla całości systemu, kiedy:

- występuje często, ma niewielką intensywność i gwałtowność, co z kolei pozwala stronom konfliktu na wyzbycie się wrogości,

- przebiega w systemie, którego członkowie i części wykazują wysoki poziom wzajemnej zależności funkcjonalnej, co z kolei sprzyja inicjowaniu normatywnych uzgodnień służących regulacji konfliktu tak aby wymiana dóbr nie ulegała załamaniu,

- powoduje powstawanie koalicji między różnymi grupami, które w nim uczestniczą

14. Przyczyny wzrostu i osłabienia gwałtowności konfliktów społecznych według Georga Simmela

Poziom gwałtowności konfliktu wzrasta kiedy:

- członkowie zbiorowości pozostających w konflikcie wykazują znaczne zaangażowanie emocjonalne, co z kolei wiąże się z odpowiednio wysokim poziomem solidarności w każdej z tych zbiorowości,

- członkowie zbiorowości pozostających w konflikcie postrzegają konflikt jako wykraczający poza ich indywidualne interesy, co z kolei wiąże się ze stopniem, w jakim konflikt dotyczy zagadnień dotyczących wartości.

Poziom gwałtowności się obniża, kiedy konflikt ma charakter instrumentalny i strony traktują go jako środek osiągania jasno zdefiniowanych ograniczonych celów.

Poziom gwałtowności konfliktu wzrasta gdy pojawia się zaangażowanie i zaczyna on mieć charakter społeczny. Gwałtowność obniża instrumentalny charakter konfliktu. Nie ważne są środki produkcji, ważne jest to, co czuje jednostka i w co chce się zaangażować.

15. Dialektyczna teoria konfliktu Ralpha Dahrendorfa

Dialektyczna teoria konfliktu

Źródłem konfliktu jest nierówność dostępu do władzy politycznej. Część ludzi dąży do dominacji, część się podporządkowuje. Ten podział polaryzuje społeczeństwo; sprzeczność interesów stron rodzi konflikt.

Źródłem spójności społecznej w myśl tej teorii jest przymus oparty na zwierzchnictwie, czyli prawomocnym stosunku nadrzędności i podporządkowania. Dychotomiczny charakter stosunku zwierzchnictwa wymusza powstanie dwu odmiennych grup interesów. Interesy mają tu więc charakter obiektywny. Quasi-grupy to takie, które konstytuuje obiektywna wspólnota interesów, z kolei grupy interesów to takie, w których ta wspólnota zostaje uświadomiona i wyartykułowana. (inspiracja Marksa). Sprzeczność interesów prowadzi do konfliktów, aczkolwiek aby konflikt zaistniał musi zostać spełniony szereg empirycznych warunków: technicznych, organizacyjnych czy społecznych. Natężenie konfliktu dotyczy wielkości zaangażowanej w konflikt energii i zależy od kosztów zwycięstwa bądź porażki zaangażowanych stron. Gwałtowność wiąże się natomiast z przejawami konfliktu, a dotyczy środków zastosowanych przez grupy do jego rozstrzygnięcia. Regulacja konfliktu jest niemożliwa, gdy podmioty konfliktu są rozproszone lub niezorganizowane, musi istnieć także zgoda, co do pewnych formalnych reguł gry. Konflikt w trojaki sposób prowadzi do zmiany struktury; poprzez całkowitą wymianę osób na pozycjach władzy, częściową wymianę osób na pozycjach dominacji, oraz poprzez zmianę struktury w sposób zgodny z dążeniami grupy podległej.

16. Funkcjonalna Tomira konfliktu Lewisa Cosera

Coser zaprzecza twierdzeniu Dahrendorfa. Konflikt jest powszechny, ale jego źródłem są subiektywne przyczyny. Przyczyny konfliktu nie leżą w rzeczywistości społecznej, tylko w poglądach na nią. Należy starać się przezwyciężać konflikt w celu dalszej integracji systemu. Stosunki społeczne to zarzewie konfliktu. Każdy konflikt rodzi postęp.

Funkcjonalna teoria konfliktu - konflikt jest czynnikiem pozytywnym, przyczyniającym się do wzrostu integracji społecznej; nie jest wynikiem struktury społecznej, lecz wynika z aspiracji i ambicji jednostek.

konflikt pozwala utrzymać więzi grupowe

wrogość zapobiega zanikaniu granic między grupami - podtrzymuje spójność grup

napięcia w relacjach konfliktowych nie prowadzą do rozbicia społeczeństwa, po zwycięstwie jednej grupy, druga poszukuje przeciwnika by uchronić swoją tożsamość i umocnić granicę międzygrupową

instytucje są wentylami bezpieczeństwa

konflikt jest uwolnieniem wrogości, gdyby go nie było wrogość prowadziłaby do krwawej przemocy

17. Konflikty społeczne w świetle spirali frustracji-agresji Johna Dollarda

Teoria frustracji - agresji – teoria, według której zachowania agresywne są poprzedzone przez frustrację. W pierwotnej swojej wersji (sformułowanej przez Johna Dollarda w 1939 i rozwijanej przez Dollarda i Neal A. Millera) teorii każda frustracja prowadziła do agresji (lub podnosiła gotowość do zachowania agresywnego) i każda agresja poprzedzona była przez jakiś rodzaj frustracji.

Siła frustracji (a w związku z tym gotowość do i siła zachowań agresywnych) może być modyfikowana przez różne czynniki:

Frustracja jest silniejsza, gdy cel, do którego dążymy, jest blisko i nie udaje się nam go osiągnąć (np. ludzie są bardziej zagniewani, gdy ktoś wpycha się im w kolejkę, kiedy stoją tuż przy okienku, niż wtedy, gdy są na końcu ogonka),

Frustracja jest silniejsza, gdy cel, który nam umyka, ma dla nas dużą wartość, a oczekiwania co do niego są wysokie (np. bardzo nam zależy na czymś, wkładamy wiele wysiłku w osiągnięcie tego i nie udaje się nam),

Frustracja jest silniejsza, gdy jest nieoczekiwana, nagła, niewyjaśniona i niezrozumiała (między innymi dlatego dzieci bardzo się złoszczą, gdy zakazy, jakie się im daje, nie są uzasadnianie lub słyszą "Nie bo nie".

Frustrację należy odróżnić od deprywacji.

Najbardziej frustrujące sytuacje to: bieda i bezrobocie, ból, przegęszczenie (tak między innymi tłumaczy się fakt, że w dużych miastach i bardzo przegęszczonych dzielnicach jest więcej przestępczości niż w małych miasteczkach i na wsiach), temperatura powietrza (tak próbuje się wytłumaczyć to, że kultury południowe są bardziej agresywne niż północne, w gorących pomieszczeniach ludzie zachowują się bardziej agresywnie, w gorące dni jest więcej demonstracji) itd.

18. Cechy konfliktów nierozwiązywalnych w świetle teorii konfliktów nierozwiązywalnych Daniela Bar-Tala

Cecha przewlekłości (międzypokoleniowe)

Cecha brutalnosci

Warunek percepcji tego konfliktu, że jest nierozwiązywalny

Duża intensywność,

totalność- dotyczaca tylko takich celow które maja charakter egzystencjalny

gra o sumie zerowej, bezkomptomisowy, nie ma żadnych innych dróg wyjścia,

centralność- organizuje zycie spoleczne

19. Składowe infrastruktury społeczno-psychologicznej w świetle konfliktów nierozwiązywalnych Daniela Bar-Tala

20. Funkcje infrastruktury społeczno-psychologicznej w świetle konfliktów nierozwiązywalnych Daniela Bar-Tala

Infrastruktura (funkcje)

- zrozumieć konflikt

-legitymizowac konflikt

-wspomaga procesy grupowe,

-przygotowuje do działania,

-mobilizuje do działania,

-utrzymuje spojnosc grupy

Przekonania społeczne w czasie nierozwiązywalnego konfliktu (Bar-Tal, 1995)

Przekonania dotyczące słuszności własnych celów. Stronniczość i lekceważenie perspektywy drugiej strony, usprawiedliwienie własnego zachowania. Powątpiewanie w słuszność własnych celów może doprowadzić do osłabienia gotowości do walki i ofiar.

Przekonania dotyczące bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo staje się główną wartością społeczną i czynnikiem determinującym decyzje podejmowane przez społeczeństwo. Wartość bezpieczeństwa = przetrwanie narodowe + bezpieczeństwo osobiste. Ponieważ wojskowi ponoszą największe koszty konfliktu oddaje im się szczególny honor, podnosi prestiż i status. Same przekonania służą jako ważne uzasadnienie legalności decyzji i działań społeczeństwa. Motywują do aktywnego udziału w zwiększaniu bezpieczeństwa.

Przekonania społeczne dotyczące delegitymizacji przeciwnika. Delegitymizacja jest to rodzaj kategoryzacji, w efekcie której pewne grupy charakteryzowane są przez krańcowo negatywne cechy, z zamiarem wykluczenia ich z grona zbiorowości działających w ramach przyjętych norm i wartości. Delegitymizacja może mieć formę dehumanizacji (nieludzka grupa, rasy niższe, demony, potwory), wykluczania (mordercy), przypisywania negatywnych cech (idioci, pasożyci), przypisywania etykiet politycznych (naziści, faszyści, komuniści, imperialiści), negatywnych porównań grupowych (wandale, hunowie). Delegitymizacja ma rolę tłumaczącą zachowania przeciwnika oraz usprawiedliwiającą własne zachowanie.

Przekonania społeczne dotyczące własnego pozytywnego wizerunku. W sytuacji popełniania aktów przemocy, agresji, zachowań niemoralnych, okrucieństwa konieczne jest zdecydowane podtrzymanie własnego pozytywnego wizerunku. Szczególnie propagowane cechy własnego wizerunku to humanitarność, moralność, sprawiedliwość i wiarygodność.

Przekonania społeczne dotyczące własnej martyrologii. W efekcie wieloletniej przemocy, cierpień i strat powstaje przekonanie o byciu ofiarą przeciwnika. Przekonania o własnej martyrologii sugerują, że konflikt został narzucony przez przeciwnika.

Przekonania społeczne dotyczące patriotyzmu. Patriotyzm rozumiany jako przywiązanie do swojej grupy i kraju zwiększa poczucie przynależności i służy szczególnie mobilizacji „W imię patriotyzmu...”.

Przekonania społeczne dotyczące jedności. Rezygnacja z wszystkich konfliktów wewnętrznych, kontrowersji i nieporozumień za względu na potrzebę zjednoczenia sił w obliczu zewnętrznej groźby. Celem jest

poczucia, że wszyscy popierają cele konfliktu i są zwolennikami przywódcy grupy.

21. Dynamika konfliktów grupowych w świetle teorii konfliktu międzygrupowego Muzafera Sherifa

Teoria konfliktu międzygrupowego Sherifa (1966) – „ Istnieje podstawowy konflikt między nami a nimi – to, co dobre dla nas, jest złe dla nich, a co dobre dla nich, jest złe dla nas”.

Teoria Sherifa zakłada, że międzygrupowe postawy i zachowania członków grupy najczęściej odzwierciedlają jej obiektywny interes w stosunku do innych grup. Gdy te interesy są w konflikcie, członkowie grupy będą popierać jej sprawę przez rywalizacyjne nastawienie wobec grupy przeciwnej, co często prowadzi do uprzedzeń i do otwarcie wrogiego zachowania. Szanse grupy na osiągnięcie celu mogą wzrosnąć dzięki solidarnym postawom. A gdy interesy grup są zbieżna, dla członków grupy bardziej funkcjonalne jest przyjęcie przyjaznej postawy.

-Źródłem konfliktów jest tu obiektywna sprzeczność interesów.

-Konflikt może zostać zażegnany dzięki pojawieniu się celu nadrzędnego – tj. takiego, który obie te grupy traktują jako bardzo ważny i którego realizacja wymaga połączenia sił (szczeg. W konfliktach międzygrupowych)

-Konflikt nasila się w sytuacjach, w których pogarsza się dostęp do zasobów ważnych dla egzystencji danej grupy

22. Dynamika konfliktów grupowych w świetle teorii tożsamości społecznej

Teoria Tożsamości Społecznej Henriego Tajfela

1. Ludzie motywowani są do utrzymania pozytywnego obrazu własnej osoby

2. Poczucie własnej wartości w dużym stopniu opiera się na przynależności do określonych grup - identyfikacji z określoną grupą lub grupami

3. Osiąganie pozytywnej tożsamości społecznej powstaje w rezultacie porównań międzygrupowych faworyzujących grupę własną -osiąganie i utrzymywanie pozytywnej samooceny

Mechanizmy działania tożsamości społecznej opierają się na dwóch rodzajach czynników:

-MOTYWACYJNYCH - dążenie ludzi do utrzymania, podwyższania samooceny

-POZNAWCZYCH - procesy kategoryzacji

23. Procesy faworyzacji grupy własnej i dyskryminacji grupy obcej i ich wpływ na dynamikę konfliktów grupowych

24. Konflikty społeczne a procesy depersonalizacji, infrahumanizacji i dehumanizacji

Depersonalizacja – zaburzenie psychiczne towarzyszące często derealizacji objawiające się odczuwaniem zmian we własnym sposobie myślenia czy poczuciu zmian własnej tożsamości. Wyróżnia się depersonalizację w przebiegu schizofrenii (psychotyczną) objawiającą się odczuwaniem utraty kontroli nad własną psychiką, zmianą swojej osobowości i integralności. Większość z tych odczuć ma charakter urojeń i omamów psychicznych.

Infrahumanizacja - to skłonność do tego, by znacznie słabiej dostrzegać cechy swoiście ludzkie w członkach grup obcych w porównaniu z grupą własną. O ile dehumanizacja polega na jawnym wykluczaniu obcych, to infrahumanizacja opiera się na subtelnych i zapewne nieświadomych mechanizmach. Co jest cechą swoiście ludzką? Na przykład emocje wtórne, takie jak nostalgia, współczucie, zakłopotanie, które są pochodnymi emocji pierwotnych, a ich przeżywanie wynika z ram kulturowych i indywidualnych doświadczeń. Okazuje się, że „swoim” przypisujemy silniejsze niż „obcym” przeżywanie emocji wtórnych. Nie dotyczy to natomiast emocji pierwotnych – strachu czy gniewu – które przeżywają nie tylko ludzie, ale i zwierzęta. Zgodnie z tą tendencją, „swoich” widzimy jako ludzi w pełnym wymiarze, a „obcych” już tylko w niepełnym. Co ciekawe, infrahumanizacja pojawia się nie tylko w stosunku do grup, z którymi jesteśmy w konflikcie, ale dotyczy członków każdej grupy innej niż własna. Infrahumanizacja ujawnia się też w minimalnej sytuacji grupowej, tj. takiej, gdy obce sobie osoby zostaną podzielone na grupy w oparciu o przypadkowe kryterium.

Dehumanizacja (mechanizm obronny) - w psychologii to odmiana psychologicznego mechanizmu obronnego zwanego intelektualizacją. O ile klasyczna intelektualizacja przenosi w przestrzeń abstrakcyjną myśli i zdarzenia, o tyle dehumanizacja robi to samo z ludźmi. Inni ludzie przestają posiadać w świadomości danej jednostki cechy ludzkie, są uważani za przedmioty, zwierzęta, podludzi. Takie nastawienie może służyć jednostce do uzasadniania poniżania, wrogości bądź okrucieństwa wobec tych ludzi. Przykładem dehumanizacji było nazywanie Japończyków "żółtkami" przez żołnierzy amerykańskich: o wiele łatwiej bowiem strzelać do "żółtków" niż do ludzi. Dehumanizacja jest też charakterystyczna dla uprzedzeń: w oczach osób je przejawiających obniża wartość dyskryminowanej grupy.

25. Stereotypy i uprzedzenia a konflikty społeczne

Stereotyp (z greckiego stereós – stanowiący bryłę, stężały + typos – odbicie, obraz), funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem.

Pojęcie to wprowadził do socjologii W. Lippmann. Wg niego stereotyp to cząstkowy, jednostkowy i przede wszystkim schematyczny obraz, który powstaje w umyśle człowieka, odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego. Stereotypy jako wytwory kulturowe zostają jednostce narzucone i z góry podsuwają mu sposób widzenia określonych faktów i zjawisk społ.

Uprzedzenie – rodzaj postawy polegający na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek.

Uprzedzenie do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuję ocenę, wyraża negatywny osąd bez wcześniejszego doświadczenia z daną osobą, czy zjawiskiem, najczęściej na podstawie plotek lub ocen znaczących innych. Uprzedzenia wynikają także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. W przypadku osób do czegoś uprzedzonych trudno je przekonać do pozbycia się uprzedzeń poprzez racjonalną argumentację.

Uprzedzenia stają się groźne dla funkcjonowania społeczeństwa lub pewnych kategorii społecznych, gdy przybierają charakter instytucjonalny i stają się częścią określonych ideologii, np.: rasizmu, szowinizmu czy seksizmu.

26. Rasizm, jako przyczyna konfliktów społecznych

Rasizm, dyskryminacja rasowa – zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi". Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne.

27. Seksizm, jako przyczyna konfliktów społecznych

Seksizm to pogląd, że kobiety i mężczyźni nie są sobie równi lub że nie powinni posiadać równych praw. Zazwyczaj sprowadza się do "wiary w wyższość mężczyzn i wynikających z niej dyskryminujących zachowań wobec kobiet".

Chociaż, z uwagi na źródłosłów, w podstawowym znaczeniu »seksizm« oznacza nieuczciwą dyskryminację z powodu płci, w bardziej precyzyjnym i konkretnym znaczeniu »seksizm« odnosi się do historycznej i globalnie powszechnej formy dyskryminacji kobiet". Często oznacza przekonanie, że mężczyźni są lepsi od kobiet i zasługują na to, by sprawować nad kobietami kontrolę. Szczególną odmianą seksizmu jest seksizm językowy.

Termin pojawił się w latach 1960, mając na celu stworzenie analogii ze słowem rasizm – uważano, że negatywne stereotypy dotyczące kobiet grają podobną rolę społeczną, co negatywne stereotypy dotyczące koloru skóry: "Postawy seksistowskie prowokują takie zachowania jak molestowanie seksualne, zaczepianie na ulicach, niesprawiedliwa polityka zatrudniania".

W kontekście rozważań nad seksizmem pojawiło się pojęcie dyskryminacji ze względu na płeć (ang. sex discrimination), odnoszące się do założeń prawnych i postaw zwyczajowych mających na celu "rzeczywistą dyskryminację kobiet"

Początkowe rozumienie seksizmu jako postawy patriarchalnej, gdzie ofiarami dyskryminacji były wyłącznie kobiety, może przybierać obecnie znaczenie szersze, obejmujące wszelkie formy dyskryminacji ze względu na płeć, której ofiarami mogą być tak kobiety, jak i mężczyźni. W niektórych współczesnych definicjach pojęcia podkreśla się, że istotą seksizmu jest władza i kontrola, w zdecydowanej większości przypadków negatywnie doświadczająca kobiet.

28. Ageism, jako przyczyna konfliktów społecznych

Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek. Najczęściej, choć nie zawsze, dotyczy problemów na rynku pracy (tak z jej znalezieniem jak i utrzymaniem). Widoczny jest także w lekceważącym traktowaniu osób starszych oraz braku oferty rozrywkowej i rekreacyjnej. Dotyka ludzi starych, postrzeganych jako niepotrzebnych. Gdy dyskryminacja odnosi się do ludzi młodych nazywana jest adultyzmem. W Polsce ofiarami ageizmu najczęściej padają kobiety po 35 roku życia oraz mężczyźni po 45

29. Osłabianie konfliktów społecznych w świetle hipotezy konatku

Hipoteza kontaktu

O hipotezie kontaktu mówimy wówczas, gdy częstsze kontakty z przedstawicielami różnych grup mogą się przyczyniać do formułowania bardziej pozytywnych ocen grup obcych oraz do osłabiania uprzedzeń i stereotypizacji.

Hipoteza kontaktu wg Allporta

Allport zwrócił uwagę na to, że istnieje wiele różnych czynników, które oddziałują na kontekst kontaktów międzygrupowych i wywierają wpływ na to, czy u uczestników danej interakcji powstają bardziej przychylne, czy też bardziej negatywne postawy wobec obcej grupy, uznał on, że: „skutki kontaktu zależą od rodzaju zaktywizowanych asocjacji oraz od typu osób, które w nim uczestniczą”.

Zdaniem Allporta, aby kontakt międzygrupowy był pozytywny, musi spełniać przynajmniej cztery fundamentalne warunki: równy status uczestników interakcji, wspólne cele, współpraca międzygrupowa oraz wsparcie ze strony uznanych autorytetów (np. wsparcie rządowe czy instytucjonalne).

Stereotypy i uprzedzenia biorą się z braku wiedzy o sobie

Likwidacja wzajemnych uprzedzeń możliwa dzięki ułatwieniu kontaktów między grupami.

30. Warunki skuteczności kontaktu i strategie zmiany stereotypów w ramach hipotezy kontaktu