HISTORIA WYCHOWANIA

Pytania wstępne

1. Uzasadnij potrzebę nauczania przedmiotu „Historia wychowania” na studiach pedagogicznych

2. Uzasadnij tezę, że wychowanie jest zjawiskiem społecznym

3. Scharakteryzuj cechy wychowania pierwotnego

4. Określ istotę i wychowawcze cele inicjacji

• Starożytna Grecja

1. Scharakteryzuj etapy w systemie wychowawczym Sparty?

2. Jakie cechy charakteru starali się zaszczepić młodzieży Spartanie?

3. Scharakteryzuj etapy w systemie wychowawczym Aten?

4. Czym w starożytnej Grecji była efebia?

5. Na czym polegało dążenie Greków do osiągnięcia w wychowaniu młodzieży ideału kalokagatii?

6. Jakie ćwiczenia obejmował pentathlon?

7. Jakie treści składały się na program wychowania muzycznego?

8. Kim byli i czego uczyli sofiści?

9. Kim był i czego uczył Sokrates?

10. Jakie metody nauczania stosował Sokrates?

11. Na czym polegała stosowana przez Sokratesa maieutyczna metoda dialogu?

12. Co było treścią poglądów pedagogicznych Platona?

13. Co było treścią poglądów pedagogicznych Arystotelesa?

14. Na czym polegała oryginalność szkoły Isokratesa?

• Starożytny Rzym

1. Jakie wartości zawierał rzymski ideał wychowawczy w czasach republiki, a jakie w czasach cesarstwa?

2. Jak wyglądała nauka i czego uczono w rzymskiej szkole elementarnej?

3. Kto i czego uczył w rzymskiej szkole średniej?

4. Jakie nauki wchodziły w skład trivium i quadrivium?

5. Czego uczono w szkole retorycznej?

6. Kim był i jakie dzieło napisał Marek Fabiusz Kwintylian?

7. Jak argumentował Kwintylian wyższość szkoły publicznej nad edukacją domową?

8. Jaki był stosunek cesarzy rzymskich do szkół i do kształcenia młodzieży?

9. Jaki był stosunek pierwotnego chrześcijaństwa do edukacji w szkolnictwie rzymskim?

• Średniowiecze

1. Kim byli i czym się zajmowali irlandzcy druidzi?

2. Dlaczego Karol Wielki zainteresował się szkolnictwem?

3. Czym zajmował się Alquin na dworze Karola Wielkiego?

4. Kto na dworze Karola Wielkiego zorganizował szkołę pałacową i jaki był jej cel?

5. Kim byli i jaką rolę w średniowieczu odegrali benedyktyni?

6. Główne rodzaje i zakres nauki w średniowiecznych szkołach kościelnych.

7. Kiedy i jak powstały średniowieczne uniwersytety?

8. Na czym polegała autonomia średniowiecznych uniwersytetów?

9. Jaka była organizacja wewnętrzna i główne kierunki kształcenia w średniowiecznych uniwersytetach?

10. Jaka była różnica w celach i organizacji uniwersytetu krakowskiego za Kazimierza Wielkiego i za Władysława Jagiełły?

Renesans

1. Przedstaw głównych przedstawicieli myśli pedagogicznej Włoskiego Odrodzenia.

2. Na czym polegała oryginalność szkoły założonej przez Vittorino da Feltre w Mantui?

3. Dlaczego Erazma z Rotterdamu uważamy za czołowego reformatora wychowania doby Odrodzenia?

4. Na jakich zasadach oparł swój system pedagogiczny Jan Ludwik Vives?

5. Przedstaw czołowych polskich pisarzy doby Odrodzenia zajmujących się sprawami wychowania?

6. Jaki był stosunek Mikołaja Reja do renesansowej edukacji szkolnej?

7. Co w kształceniu i wychowaniu młodzieży chciał zmienić Andrzej Frycz Modrzewski?

8. Co szczególnie w swoich uwagach o wychowaniu akcentował Sebastian Petrycy z Pilzna?

9. Na czym polegała "Saska" reforma szkolna Filipa Melanchtona?

10. Struktura i program kształcenia klasycznego gimnazjum Jana Sturma?

11. Jaki cel miały egzaminy publiczne i inscenizacje teatralne w klasycznym gimnazjum J. Sturma?

12. Jakie różnowiercze szkoły działały w Polsce w dobie Odrodzenia?

13. Kto i w jakim celu założył zakon jezuitów? Czym było "Ratio atque institutio studiorum"?

14. Określ program kształcenia i ideał wychowania szkół jezuickich?

Racjonalizm i realizm w wychowaniu

1. Na czym polegała oryginalność pedagogiki Wolfganga Ratkego?

2. O czym pisał J. A. Komeński w „Wielkiej Dydaktyce"?

3. Na czym polegała oryginalność „Orbis sensualius pictus" J.A. Komeńskiego?

4. Jaki był związek J. A. Komeńskiego z Polską?

5. Co oznaczał sformułowany przez Komeńskiego cel kształcenia obejmujący: "rozum, mowę i rękę"?

6. Jaki był zakres programu wychowawczego „szkoły macierzyńskiej" w pedagogice J. A.Komeńskiego?

7. Jaki był program kształcenia w szkole elementarnej J. A. Komeńskiego?

8. Omów koncepcję wychowania gentlemana przedstawioną w „Myślach o wychowaniu" J. Locke`a

9. Co stanowić miało fundament wychowania fizycznego i moralnego według J. Locke`a?

10. Jaki zakres wiedzy i umiejętności miało obejmować wychowanie umysłowe "gentlemana" wg Locke`a?

11. Na czym polegała oryginalność poglądów pedagogicznych J. J. Rousseau?

12. Na czym polegała idea pedagogiki negatywnej i progresywnej w "Emilu" Rousseau?

• Wychowanie i szkolnictwo w Polsce w XVII i XVIII w.

1. Kto, kiedy i dlaczego założył Collegium Nobilium w Warszawie?

2. Jaki ideał wychowawczy wyznaczył Stanisław Konarski Collegium Nobilium i szkołom pijarskim?

3. Kto był twórcą, a kto komendantem Szkoły Rycerskiej w Warszawie i jakie wyznaczono jej cele?

4. Jaka była geneza powstania Komisji Edukacji Narodowej?

5. Kto był pierwszym prezesem, a kto sekretarzem KEN?

6. Jaką rolę w działalności KEN odegrał Grzegorz Piramowicz?

7. Kto i jak zreformował Akademię Krakowską w czasach KEN?

8. Czym zajmowało się Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych?

9. Na czym polegała istota reformy szkolnej KEN?

10. Jaki ideał wychowawczy głosiła KEN?

11. Kiedy zostały uchwalone i co zawierały "Ustawy KEN"?

12. Scharakteryzuj główne osiągnięcia reformatorskie KEN

• Myśl pedagogiczna XVIII-XIX stulecia

1. Jaki był główny cel kształcenia i wychowania szkoły elementarnej J. H. Pestalozziego?

2. Co w systemie dydaktycznym Pestalozziego oznaczał porządek logiczny: „liczba, kształt, słowo"?

3. Określ istotę stopni formalnych J. F. Herbarta

4. Scharakteryzuj główne idee moralne etyki J. F. Herbarta

5. Czym były „masy apercepcyjne" w pedagogice J. F. Herbarta?

6. Jakie były poglądy Adolfa Diesterwega na system i sposób kształcenia nauczycieli?

7. Jaka była geneza pozytywistycznej pedagogiki H. Spencera?

8. Na jakich założeniach ideowych oparł H. Spencer nowy program wykształcenia ogólnego?

9. Na czym polegała monachijska reforma szkoły ludowej Georga Kerschensteinera?

10. Jakie były idee przewodnie „szkoły pracy" Georga Kerschensteinera?

11. Z jakich przesłanek ideowych wyrastała idea wychowania państwowego i pedagogika kultury

stworzona przez G. Kerschensteinera?

12. Na czym polegał pragmatyzm i behavioryzm amerykański na przełomie XIX i XX stulecia?

13. Rola pracy, doświadczenia i działania w pedagogice J. Deweya?

14. Na czy polegała istota uczenia się i nauczania w pedagogice J. Deweya?

• Szkoła i wychowanie na ziemiach polskich pod zaborami

• A. Zabór austriacki

1 . Kiedy powstała i czym zajmowała się Rada Szkolna Krajowa?

2. Jakie były ważniejsze osiągnięcia Rady Szkolnej Krajowej?

3. Kim byli Józef Dietl i Michał Bobrzyński?

4. Jaki był stosunek ziemiaństwa polskiego do galicyjskiej szkoły ludowej?

5. Scharakteryzuj główne centra szkolnictwa wyższego w Galicji

6. W jaki sposób kształcono nauczycieli dla szkół ludowych w Galicji?

7. Jakie cele stawiała sobie Akademia Umiejętności w Galicji?

8. Kiedy wprowadzono obowiązek szkolny w Galicji?

B. Zabór pruski

1. Kiedy powstała i jakie były główne kierunki działań Izby Edukacyjnej?

2. Czym były i jakie miały zadania „dozory szkolne"?

3. Jakie cele i zadania miało szkolnictwo średnie w Księstwie Warszawskim?

4. Jaki był stosunek Prus do dziedzictwa oświatowego KEN?

5. Jak wyglądała organizacja Liceum Warszawskiego (czym był eforat)?

6. Jaką politykę oświatową realizowały Prusy w Wielkopolsce po 1840 r.?

7. Czym zasłużył się dla polskiej pedagogiki Bronisław Trentowski?

8. Jakie cele miały realizować ochronki wiejskie proponowane przez A. Cieszkowskiego?

9. Określ główne kierunki działalności pedagogicznej Ewarysta Estkowskiego

10. Kim był i jak chciał kształcić nauczycieli Adolf Diesterweg?

11. Na czym polegał tzw. „kulturkampf"?

12. Jakie były główne formy oporu Polaków i walki z germanizacją w zaborze pruskim?

13. Kiedy i dlaczego wybuchł strajk szkolny we Wrześni?

14. Kim był i czym zajmował się Karol Miarka?

B. Zabór rosyjski

1. Jaka była sytuacja polskiego szkolnictwa po III rozbiorze na Litwie i Wołyniu?

2. Jaką rolę odegrali na Wileńskim Uniwersytecie profesorowie Jan i Jędrzej Śniadeccy?

3. Scharakteryzuj podobieństwa i różnice między Liceum Warszawskim i Liceum Krzemienieckim

4. Na czym polegała współpraca Tadeusza Czackiego z Hugonem Kołłątajem?

5. Określ kierunki działalności oświatowej Stanisława Staszica?

6. Kiedy powstał Uniwersytet Warszawski i kto był jego rektorem?

7. Jak rozwijało się szkolnictwo zawodowe w Królestwie Polskim do 1830 r.?

8. Jakie formy i jaki kierunek miała edukacja dziewcząt w I połowie XIX w.?

9. Jakie represje zastosował car Mikołaj I wobec szkolnictwa w Królestwie Polskim po powstaniu listopadowym?

10. Kiedy powstał i kto kierował Warszawskim Okręgiem Naukowym?

11. Na czym polegała reforma szkolna Aleksandra Wielopolskiego?

12. Jak przebiegała rusyfikacja szkolnictwa w Królestwie Polskim po 1864 r.?

13. Scharakteryzuj ważniejsze formy oporu i walki społeczeństwa Królestwa Polskiego z rusyfikacją?

14. Na czym polegała działalność oświatowa K. Prószyńskiego?

14. Jakie były główne cele strajku szkolnego w Królestwie Polskim w 1905 r.?

15. Jakie cele realizowała Polska Macierz Szkolna?

Polska myśl pedagogiczna w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku

1. Scharakteryzuj głównych reprezentantów myśli pedagogicznej warszawskiego pozytywizmu

2. Jaki ideał wychowawczy starali się upowszechnić H. Wernic, P. Chmielowski i A. Świętochowski?

3. Określ poglądy i zainteresowania pedagogiczne J. Wł. Dawida i St. Karpowicza.

4. Jaką rolę w upowszechnianiu oświaty odegrał K. Prószyński?

5. Idee przewodnie pedagogiki L. Krzywickiego

6. Ukaż źródła i założenia ideowe pedagogiki narodowej Z. Balickiego i L. Zarzeckiego

• Szkolnictwo i wychowanie w Polsce niepodległej

1. Kiedy i w jakim celu zwołano Sejm Nauczycielski w Warszawie?

2. Jaki był system szkolny w Polsce w latach międzywojennych?

3. Organizacja szkolnictwa zawodowego przed i po reformie Jędrzejewicza

4. Kiedy została uchwalona i na czym polegała reforma szkolna Janusza Jędrzejewicza?

5. Przedstaw organizację szkoły powszechnej wg ustawy szkolnej z 1932 r.

6. Jakie były główne formy kształcenia nauczycieli szkół powszechnych w Polsce przed i po reformie szkolnej Jędrzejewicza?

7. Kim byli twórcy ideału wychowawczego endecji?

8. Na czym polegało wychowanie obywatelskie i państwowe propagowane przez Sanację?

9. Scharakteryzuj czołowych polskich pedagogów i działaczy oświatowych z I połowy XX w.

10. Określ kierunki i formy działalności nauczycielskich organizacji związkowych.

11. Przedstaw stanowisko pedagogiczne Janusza Korczaka.

“Nowe wychowanie” i jego wpływ na oświatę i szkolnictwo

1. Określ najbardziej charakterystyczne idee pedagogiki “nowego wychowania” i ich znaczenie
   dla współczesnej refleksji pedagogicznej.

2. Dokonaj krytyki ruchu “nowego wychowania” z punktu widzenia współczesnej wiedzy
   pedagogicznej.

3. W jakim stopniu pedagogika “nowego wychowania” wyparła szkołę tradycyjną ze współczesnej praktyki edukacyjnej

II wojna światowa i jej skutki dla edukacji

1. Omów główne założenia polityki światowej okupantów i organizacji szkolnictwa na ziemiach polskich

2. Omów organizację i zasięg szkolnictwa tajnego.

3. Przedstaw ośrodki dyspozycyjne podziemnych władz oświatowych

4. Scharakteryzuj konspirację oświatową w obozach koncentracyjnych.

5. Polscy nauczyciele i naukowcy prześladowani i eksterminowani w okresie okupacji 1939-1945.

6. Przedstaw okresy i tendencje w reformowaniu i organizacji szkolnictwa w Polsce po 1945 roku

Literatura:

1. BARTNICKA K., SZYBIAK I.: Zarys historii wychowania, Warszawa 2001

2. Historia wychowania, red. J. Hellwig, Poznań 1994

3. Historia wychowania - red. Ł. Kurdybacha, 1.1 1965, t. II 1967, Warszawa

4. Historia wychowania. Wiek XX - red. J. Miąso, t. I i II, Warszawa 1980

5. KOT S.: Historia wychowania, t. I-II, Lwów 1934, Warszawa 1994

6. KRASUSKI J.: Historia wychowania, Warszawa 1985

7. MARROU H.J.: Historia wychowania w starożytności. War­szawa 1969

8. WOŁOSZYN S.: Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w za­rysie, Warszawa 1964

9. WROCZYŃSKI R.: Dzieje oświaty polskiej, t. I-II, Warszawa 1980-1983.

10. Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej. Wybór i oprac. S. Wołoszyn, t.1, II i III, Warszawa 1965-1966

---