Polska w latach 1944 1947 2


Polska w latach 1944 - 1947: kształtowanie się komunistycznego systemu władzy, przemiany społeczne i gospodarcze (narodziny Polski Ludowej). Oprac. RM.

1. Pojęcie „Polski Lubelskiej” - struktury państwa tworzone przez tzw. władzę ludową (PKWN i

KRN) od końca lipca 1944 r. (z tymczasową stolicą w Lublinie), w porozumieniu i z pomocą ZSRR,

na obszarze zajętym przez wojska Armii Czerwonej; dominującym ugrupowaniem politycznym na

obszarze „Polski Lubelskiej” była PPR, „Polska Lubelska” to zatem pierwsze miesiące istnienia

Polski Ludowej

2. Utworzenie PKWN (21 VII 1944) i jego działalność do schyłku 1944 roku.

do Polski Pomorza i Śląska Opolskiego, granica z ZSRR „linią przyjaznego sąsiedztwa” (ziemie litewskie,

białoruskie i ukraińskie mają zostać przyłączone do ZSRR), sojusz z ZSRR, Czechosłowacją, USA, Wielką

Brytanią, Francją, współpraca z wszystkimi „demokratycznymi” państwami świata

- znaczenie Manifestu PKWN: jak pisze W. Roszkowski, Manifest miał charakter „propagandowo -

dezinformacyjny”, miał uzasadniać przejęcie władzy w Polsce przez komunistów, przekonać

społeczeństwo do „władzy ludowej” oraz podporządkowania Polski ZSRR, ogłoszenie „Manifestu

Lipcowego” uważano za umowny początek istnienia Polski Ludowej

- działalność PKWN (od 1VIII z siedzibą w Lublinie)

• utworzenie Ludowego Wojska Polskiego (LWP) 21 VII 1944 (z połączenia AL z 1 Armią

Wojska Polskiego), ministrem obrony narodowej w PKWN został gen. Michał Rola - Żymierski

• tajne porozumienia moskiewskie PKWN z rządem ZSRR (26 VII i 27 VII 1944): podporządkowanie

polskiej administracji do zakończenia wojny naczelnemu dowództwu Armii Czerwonej - J. Stalinowi,

uznanie linii Curzona za wschodnią granicę Polski, ZSRR zobowiązał się poprzeć polskie starania dotyczące

granicy zachodniej

• utworzenie Milicji Obywatelskiej (MO), komendant - gen. Franciszek Jóźwiak, podlega MBP

• otrzymanie przez przewodniczącego KRN Bolesława Bieruta kompetencji głowy państwa (na

mocy ustawy KRN z 11 IX 1944)

• dekret PKWN o reformie rolnej 6 IX 1944:

przymusowe, bez odszkodowania wywłaszczenie oraz parcelacja majątków ziemskich powyżej 100 ha

powierzchni ogólnej lub 50 ha użytków rolnych oraz powyżej 100 ha powierzchni ogólnej w

województwach poznańskim, pomorskim i śląskim, a także konfiskata majątków Niemców, kolaborantów i

osób uchylających się od służby wojskowej, chłopi mieli spłacić otrzymaną ziemię w postaci jednorocznych

zbiorów

skutki gospodarcze i społeczne reformy rolnej:

zanik ziemiaństwa jako warstwy społecznej („władza ludowa” traktowała ziemiaństwo jako przeciwnika

ideologicznego)

wzrost liczebności małych, słabych ekonomicznie, nierentownych gospodarstw chłopskich (czyli wzrost

liczebności tzw. chłopów małorolnych)

reforma rolna była próbą pozyskania chłopów dla „władzy ludowej” (na ile udaną?)

3. Powstanie tzw. koncesjonowanych partii politycznych na obszarze „Polski Lubelskiej” w 1944 r.,

czyli partii akceptujących władzę ludową oraz prymat PPR

• utworzenie partii koncesjonowanych - PPS, SL („Wola Ludu”), SD - stwarzało pozory

demokracji i pluralizmu politycznego

• utworzenie Centralnej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych (24 XI 1944) -

koalicji PPR z koncesjonowanymi PPS, SL, SD

4. Przekształcenie PKWN w Rząd Tymczasowy 31 XII 1944 (rząd koalicyjny PPR z trzema partiami

koncesjonowanymi, premier - Edward Osóbka -Morawski, wicepremierzy: Władysław Gomułka z

PPR, Stanisław Janusz z SL, kluczowe resorty dla PPR, m.in. minister obrony narodowej - gen.

Michał Rola - Żymierski, minister bezpieczeństwa publicznego - Stanisław Radkiewicz)

5. Wyzwolenie ziem polskich spod okupacji hitlerowskiej (zob. temat: Druga wojna światowa - przebieg działań

militarnych)

- ofensywa styczniowa Armii Czerwonej (od 12 I 1945) oraz zajęcie ziem polskich na zachód od Wisły

(np. Warszawa 17 I, Kraków 18 I, Oświęcim 27 I, Górny Śląsk

- rola wojsk 1 Frontu Białoruskiego (marszałek G. Żukow) oraz wojsk 1 Frontu Ukraińskiego (marszałek

Iwan Koniew)

6. Sprawa polska na arenie międzynarodowej w 1945 r. oraz ustalenie powojennych granic Polski

(zob. wcześniejsze tematy, gdzie część zagadnień została rozwinięta)

7. Utworzenie TRJN (28 VII 1945), premier: Edward Osóbka - Morawski, wicepremierzy: Władysław

Gomułka (PPR), Stanisław Mikołajczyk (PSL), kluczowe resorty dla PPR (np. MON, MBP)

8. Polskie państwo podziemne od upadku Powstania Warszawskiego (2 X 1944) do samorozwiązania

RJN i Delegatury Rządu na Kraj oraz ogłoszenia Testamentu Polski Walczącej (1 VII 1945)

(zob. punkt 15 tematu: Polskie państwo podziemne)

9. Dekret KRN o amnestii (2 VIII 1945) - miała objąć członków antykomunistycznego podziemia

wojskowego i politycznego (w jej wyniku ujawniło się ok. 40 tys. osób)

10. Dekret PKWN o reformie rolnej (6 IX 1944), zob. punkt 2

11. Ustawa KRN o nacjonalizacji przemysłu (3 I 1946)

- upaństwowienie przedsiębiorstw zatrudniających więcej niż 50 pracowników na jedną zmianę, za

odszkodowaniem (w rzeczywistości odszkodowanie przeważnie nie zostało wypłacone)

- upaństwowienie przedsiębiorstw bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników, zaliczonych

do takich kategorii jak np. kopalnie, huty, rafinerie, elektrownie, gazownie, cukrownie, gorzelnie,

browary, koksownie, drukarnie, „wielki i średni przemysł włókienniczy” - za odszkodowaniem (w

rzeczywistości odszkodowanie przeważnie nie zostało wypłacone)

- upaństwowienie wszystkich przedsiębiorstw należących do Niemców (bez odszkodowania)

12. Najważniejsze ugrupowania polityczne w Polsce od powstania TRJN do wyborów

parlamentarnych 19 I 1947

- partie koalicji rządzącej (Centralnej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych):

PPR oraz trzy partie koncesjonowane: PPS, SL, SD

program PPR w latach 1944 - 1947

•„władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy” W. Gomułka

• „taktyka salami” komunistów w procesie przejmowania władzy (przejmowanie władzy będzie

następować stopniowo - „po kawałku”, nie od razu w pełnym zakresie)

• stopniowe przejmowanie kontroli nad środkami masowego przekazu (np. utworzenie w VII 1946

GUKPPiW, likwidacja opozycyjnego „Tygodnika Warszawskiego”)

• terror wobec przeciwników politycznych

• próba pozyskania społeczeństwa

- opozycja legalna:

• partie opozycji legalnej:

PSL (utworzone 22 VIII 1945 z przekształcenia działającego w polskim państwie podziemnym SL „Roch”,

prezesem PSL został Wincenty Witos, po jego śmierci w październiku 1945 Stanisław Mikołajczyk, w

połowie 1946 r. PSL liczyło ok. 500 tys. członów, skupiło w swoich szeregach nie tylko działaczy

ruchu ludowego, ale także wiele innych osób widzących w tej partii jedyną siłę zdolną przeciwstawić

się komunistom),

SP (prezes Karol Popiel)

program PSL i SP wyraźnie nawiązywał do programu RJN i Delegatury Rządu na Kraj (rozwiązanych 1 VII

1945), czyli do Testamentu Polski Walczącej (Polska powinna być państwem demokracji parlamentarnej,

niezależnym od ZSRR)

• prasa katolicka: „Tygodnik Powszechny” (wydawany w Krakowie od marca 1945),

„Tygodnik Warszawski”

- opozycja nielegalna: WiN, PPS - WRN, SN, NZW (zob. punkt 15 tematu: Polskie państwo podziemne i ruch oporu)

13. Referendum 30 VI 1946 r.

- przyczyny przeprowadzenia referendum: przeprowadzając referendum „władza ludowa” chciała

wzmocnić swoją pozycję przed wyborami parlamentarnymi, sprawdzić na jakie poparcie może

liczyć w społeczeństwie, zdiagnozować swoją skuteczność w posługiwaniu się propagandą oraz

terrorem wobec opozycji

- pytania w referendum nie dotyczyły kwestii najbardziej kontrowersyjnych (np. czy chcesz

obecności wojsk radzieckich w Polsce?, systemu rządów jednej partii ? itp.),

w celu uzyskania jak największej ilości odpowiedzi twierdzących („tak”), pytania dotyczyły

kwestii mniej spornych i kontrowersyjnych

  1. Czy jesteś za zniesieniem senatu?

  2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?

  3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic państwa polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?

Poszczególne ugrupowania polityczne wobec pytań referendum:

Kampania wyborcza przed referendum: poprawa zaopatrzenia w miastach, terror wobec działaczy opozycji (zwł. wobec PSL)

Wyniki referendum i zakres fałszerstw

wyniki oficjalne: I pytanie odp. tak 68 %

II pytanie odp. tak 77 %

III pytanie odp. tak 91 %

wyniki rzeczywiste: I pytanie odp. tak 26, 9 %

II pytanie odp. tak 42 %

III pytanie odp. tak 67 %

wg A. Paczkowskiego, „3 tak” - 27 % głosujących, „3 nie” - 33 % głosujących, w Krakowie na pierwsze pytanie 85 % „nie”

14. Pogrom kielecki 4 VII 1946 r. - zamordowanie przez tłum 39 Żydów

domniemane przyczyny pogromu kieleckiego:

• antysemityzm Polaków wynikający z rzekomego poparcia ludności żydowskiej dla władzy komunistycznej?

• prowokacja funkcjonariuszy UB - kilka dni po referendum - w celu przedstawienia Polski opinii publicznej

państw zachodnich jako kraju antysemickiego (próba wywołania wrażenia, że Polacy jako antysemici nie

powinni uzyskać wsparcia Zachodu w swoich dążeniach do niezależności od ZSRR) ?

15. Wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 I 1947 r. (jednoizbowy, 444 posłów)

terror wobec działaczy PSL, unieważnienie list wyborczych PSL w 10 okręgach (na 52),

wybory sfałszowane („cuda nad urną wyborczą”), łamanie zasady tajności w lokalach wyborczych

wyniki oficjalne: „Blok Stronnictw Demokratycznych” (PPR, PPS, SL, SD) - 80,1%

PSL - 10,3 %, SP - 4,7 %

zakres fałszerstw wyborczych: wg Stanisława Mikołajczyka na PSL głosowało 74 %

podział mandatów:

• 394 mandaty przyznano „Blokowi Stronnictw Demokratycznych” (podział wewnątrz Bloku: PPR i

PPS po 32%, SL - 25%, SD - 10%)

• PSL przyznano 28 mandatów, było jedynym ugrupowaniem opozycyjnym w Sejmie Ustawodawczym

16. Pierwsze uchwały Sejmu Ustawodawczego w lutym 1947 r.

17. Rozbicie (likwidacja) przez komunistów legalnej i nielegalnej opozycji politycznej

- przemówienia polityków opozycji (Zygmunta Żuławskiego i Stanisława Mikołajczyka) w Sejmie

Ustawodawczym w sprawie fałszerstw wyborczych dokonywanych przez komunistów

- znaczenie ustawy o amnestii wobec działaczy politycznych i żołnierzy podziemia

18. Akcja „Wisła” - działania operacyjne wojska polskiego na obszarze Polski południowo-

wschodniej (województw rzeszowskiego - zwł. rejonu Bieszczad i lubelskiego) w 1947 roku

(kwiecień - czerwiec/lipiec) w celu likwidacji zbrojnych oddziałów UPA oraz wysiedlenia ludności

ukraińskiej i Łemków, pretekstem do rozpoczęcia akcji „Wisła” było zastrzelenie pod Baligrodem

gen. Karola Świerczewskiego (władze oficjalnie przyjęły, że zamach został dokonany przez UPA)

19. Przemiany gospodarcze w Polsce w latach 1944 - 1949

na głowę 1 mieszkańca 1428 mld. dol.)

cele plan trzyletniego: likwidacja skutków wojny i odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych

integracja gospodarcza tzw. ziem odzyskanych z resztą kraju

podniesienie stopy życiowej ludności

rezultaty planu trzyletniego: upaństwowienie handlu (w ramach tzw. bitwy o handel), wzrost dochodu narodowego w 1949 r. o 24 % w porównaniu do 1938 r., i o 53 % w porównaniu do 1947 r., odbudowa przemysłu stoczniowego („Sołdek” - pierwszy zwodowany po wojnie statek), początek tzw. socjalistycznego współzawodnictwa pracy, najważniejsze inwestycje „planu trzyletniego” fabryka traktorów w Ursusie, samochodów ciężarowych w Starachowicach

plan trzyletni był najlepiej realizowanym planem gospodarczym w Polsce Ludowej (w większym stopniu był oparty na założeniach socjalizmu - reformizmu, reprezentowanych przed wojną przez PPS, niż na komunistycznych i stalinowskich wzorcach gospodarki ZSRR)

20. Przemiany społeczne w Polsce w latach 1944 - 1949

ludność II RP przed wybuchem II wojny światowej: 35 mln (obszar państwa: 389 tys. km kw.)

ludność Polski wg spisu w 1946 r.: 23, 9 mln (obszar państwa: 312 tys. km kw.)

zginęło ok. 6 mln. obywateli państwa polskiego, w tym ok. 3 mln. polskich Żydów

• zanik ziemiaństwa jako odrębnej warstwy społecznej

• zwiększenie liczby tzw. chłopów małorolnych na wsi (posiadających niewielkie gospodarstwa, czasem

uzyskane lub powiększone do 5 ha, w wyniku przydziału w ramach reformy rolnej)

• repatriacje Polaków ze wschodnich terenów przedwojennej Polski („zza Buga”), ok. 2 mln.

osób, przeważnie na tzw. ziemie odzyskane (np. zob. film „Sami swoi”, Wrocław jako „mały

Lwów”, przeniesienie Biblioteki Ossolineum ze Lwowa do Wrocławia, reaktywowanie po

wojnie działalności Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej przez polskie

środowisko naukowe przedwojennego Lwowa, uniwersytet w Toruniu stworzony w dużym

stopniu przez polskie środowisko naukowe przedwojennego Wilna)

• repatriacje Polaków z Europy Zachodniej (ok. 1,5 mln. osób: jeńcy wojenni, Polacy wywiezieni

przez okupanta hitlerowskiego na roboty do Niemiec, byli więźniowie niemieckich obozów

koncentracyjnych, żołnierze z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie)

repatriacja - powrót obywateli do swojego państwa (łac. patria - ojczyzna)

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rady narodowe, samorząd terytorialny w latach 1944-1947, PODZIAŁ ADMINISTARCYJNY
Polska polityka zagraniczna w latach 1944 1966
Polska polityka zagraniczna w latach 1944 1966
POLSKA LUDOWA 1944-1989, NAUKA, WIEDZA
POLSKA W LATACH 966 1945 9, Inne
V.ŚWIAT PO WOJNIE, 41.Polska w latach 1970-1983, Marek Biesiada
Polska w latach 1794, Politologia
Polska w latach 1956 1980
polska w latach26
Balcerzan Poezja polska w latach 1918 193
V.ŚWIAT PO WOJNIE, 40.Polska w latach 1956-1970, Marek Biesiada
poezja+polska+w+latach+1939 1965%2c+cz+i WLUOCFK6X7M5JVBIDJTKTCTPARVVVMBVB7UHPJI
Polska w latach 1918 - 1939, NAUKA
Test wiedzy Polska w latach 1939-1945, gimnazjum i liceum
Literatura polska w latach II wojny światowej
'Mam szczerą wolę pełnić służbę Bogu i Polsce' działalność tajnych organizacji harcerskich w latach
2009 04 09 W latach 1944 1956 uwięziono 300 tys, zamordowano 6 000
Polska Ludowa 1944 1989

więcej podobnych podstron