DOSKONALENIE ORIENTACJI W SCHEMACIE WŁASNEGO CIAŁA I WSPOMAGANIE ROZWOJU EMOCJONALNEGO Z WYKORZYSTANIEM METOD:

W. SHERBORNE, P. DENNISONA, R. LABANA

Program

zajęć stymulująco - terapeutycznych dla dzieci z umiarkowanym i znacznym upośledzeniem umysłowym

Do realizacji w ramach zająć pozalekcyjnych w Specjalnym Ośrodku Szkolno - Wychowawczym w Bogumiłku

Prowadzące zajęcia: mgr Bogumiła Lemańska

mgr Irena Popiół

Program zajęć stymulująco - terapeutycznych przeznaczony jest dla dzieci w młodszym wieku szkolnym, które przejawiają zaburzenia w orientacji schematu własnego ciała, orientacji przestrzennej oraz zaburzenia sfery emocjonalnej.

Punktem wyjścia przewidzianych zajęć jest aktualny poziom rozwoju uczniów w wyżej wymienionych sferach rozwoju.

Ćwiczenia są tak dobrane, aby mieściły się w sferze najbliższego rozwoju dziecka i były przez nie realnie osiągalne.

Program wykorzystuje elementy następujących metod terapeutycznych:

• ruchu rozwijającego W. Sherborn

• kinezjologii edukacyjnej P. Dennisona

• metody gimnastyki ekspresyjnej R. Labana.

Główne cele programu zajęć mają na uwadze kształcenie, usprawnianie i korygowanie zaburzeń w następujących obszarach:

• rozwijanie orientacji w schemacie własnego ciała,

• kształcenie znajomości schematu ciała,

• kształcenie orientacji przestrzennej,

• rozwijanie sfery emocjonalnej,

• korygowanie zaburzeń w prawidłowym rozróżnianiu poszczególnych części ciała,

• usprawnianie najmniej zaburzonych funkcji w obszarze znajomości schematu własnego ciała i orientacji przestrzennej,

• kompensowanie zaburzeń w sferze emocjonalnej.

Zajęcia z wykorzystaniem wyżej wymienionych metod prowadzone są od II semesrtu roku szkolnego 2004/2005 w internacie S.O.S.W. w Bogumiłku w formie grupowej. Zajęcia odbywają się systematycznie jeden raz w tygodniu od 40 do 60 minut.

Grupa terapeutyczna liczy 7-oro dzieci w wieku od 8 do 12 lat.

Grupa zróżnicowana jest nie tylko pod względem wiekowym, sprawności intelektualnej, ale również pod względem rozwoju psychofizycznego. Jednak wśród dzieci tej grupy można wskazać zaburzenia, które przejawia każde dziecko, a mianowicie:

• zaburzenia orientacji w schemacie własnego ciała,

• zaburzenia orientacji w przestrzeni,

• zaburzenia sfery emocjonalnej.

Zajęcia odbywają się w świetlicy internatu, wiele ćwiczeń wykonywanych jest na podłodze, na której leży dywan. Sala w której prowadzone są zajęcia jest przestronna, usunięto z niej stoliki, krzesła i inne przedmioty, które rozpraszały uwagę dzieci. Podczas wykonywania niektórych ćwiczeń potrzebne są materace, koce, kolorowe wstążki, magnetofon, kasety z muzyką relaksacyjną, tablice magnetyczne, duże papierowe kartony.

W zajęciach uczestniczą, jako osoby wspomagające terapeutów, starsi wychowankowie naszego Ośrodka. Pełnią oni rolę opiekunów dzieci biorących udział w terapii. Ważną rolę w czasie zajęć odgrywa sprzyjająca atmosfera zaufania na podstawie której budowane są związki z drugim człowiekiem. Starsi wychowankowie (opiekunowie) podczas kontaktu z młodszym, słabszym, mniej sprawnym kolegom (koleżanką) uczą się opiekować drugą osobą, współdziałać w grupie, poznają swoją siłą i uczą się jej używać po to aby współpracować i współdziałać z innymi.

W celu sprawdzenia skuteczności procesu terapii ruchowej z uwzględnieniem zmian w rozwoju poznawczym, emocjonalnym, społecznym i ruchowym po 5-ciu miesiącach prowadzenia zajęć przeprowadzono badanie kontrolne każdego dziecka biorącego udział w terapii.

W badaniach wykorzystano metodę Skal Obserwacji Zachowania (SOZ) oraz własne obserwacje terapeutów z zajęć notowane w dzienniczkach obserwacji każdego dziecka. . Skale Obserwacji Zachowania (SOZ) opracowane przez M. Bogdanowicz i E. Lubianiec zamieszczono w książce „Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka” .

Po analizie wyników przeprowadzonych badań wysunięto następujące wnioski:

• dzieci nabrały większej pewności siebie,

• dzieci chętnie uczestniczyły w zajęciach, były wesołe, radosne, pogodne, okazywały swoje pozytywne emocje,

• chętnie nawiązywały kontakt z drugą osobą,

• nawiązywały współpracę z opiekunem i grupą,

• często podejmowały próby komunikowania się ( werbalnie i poza werbalnie),

• dzieci podejmują próby wskazania poszczególnych części ciała u siebie i u drugiej osoby,

• nastąpiło znaczne udoskonalenie płynności ruchów i koordynacji wzrokowo-ruchowej,

• wzrósł poziom koncentracji uwagi,

• podczas ćwiczeń dzieci przejawiały własną inicjatywę i pomysłowość.

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenie 1.

TEMAT: Zimowe chmurki

Pomoce: nagranie magnetofonowe muzyki A. Viwaldiego „Zima”, szarfa, magnetofon.

Cel ogólny:

• usprawnianie koordynacji ruchowej,

• usprawnianie orientacji przestrzennej,

• rozwijanie umiejętności współdziałania z inną osobą.

Cel terapeutyczny:

• wyrabianie wytrwałości i cierpliwości,

• nabywanie umiejętności relaksacji.

Cel stymulacyjny:

• doskonalenie płynności ruchów,

• usprawnianie dużej i małej motoryki,

• usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej,

• wyczuwanie części ciała - pleców.

Przebieg:

1. Przywitanie się.

Dzieci młodsze i wspomagające siadają w kole(na przemian) dziecko - opiekun itd.

Śpiewamy piosenkę:

„Witaj Paweł

witaj Paweł

Jak się masz?

Jak się masz?

Wszyscy cię kochamy

Wszyscy cię kochamy

Bądż w śród nas”

Następuje prezentacja każdego dziecka.

2. Aby dzieci poczuły się bezpiecznie opiekunowie siadają za dziećmi i wykonują ćwiczenie kołysania(W. Sherborne), kołysanie - pozycja siedżąca, tworzenie „fotelika” dla ćwiczącego ”pasywnego” obejmowanie go, łagodnie kołysząc do przodu.

3. Ćwiczący leży w pozycji „Dennisona”, opiekun siada za głową dziecka i dotyka punktów pozytywnych.

4. To samo ćwiczenie wykonują opiekunowie rękami ćwiczących dzieci.

5. Nagranie z muzyką A. Viwaldiego „Zima”, opiekunowie stoją za ćwiczącymi proszą o podanie ręki, chwytając ćwiczące dziecko za rękę, wykonują ćwiczenie: „Wysoko po niebie płyną chmurki - rysowanie chmurek, zerwał się wiatr - przedstawienie wiatru za pomocą kolistych ruchów rąk. Rozpadał się śnieg - delikatne ruchy nadgarstków. Potem zza chmur wyszło słońce - kreślenie okręgu i promieni.

6. Na podłodze układamy z szarfy „leniwą ósemkę”. Dzieci biegają prowadzone za osoby wspomagające po szarfie ułożonej w „leniwą ósemkę” (od środka w lewo), powtarzamy to 3 razy.

7. Kołysanie (tak jak na początku).

8. Na koniec wszyscy biorą udział w zajęciach, żegnają się robiąc sobie ręką pa, pa.

Ćwiczenie 2.

TEMAT: Bałwanek

Pomoce: nagranie z muzyką A. Viwaldiego „Zima”, kartony z narysowanym bałwankiem, balony, magnetofon.

Cel ogólny:

• tworzenie więzi emocjonalnych w grupie,

• wyzwalanie naturalnego ruchu dziecka,

• usprawnianie percepcji wzrokowej i umiejętności grafomotorycznych.

Cel terapeutyczny:

• uświadomienie sobie emocji i próba ich nazywania,

• doznawanie przyjemności i radości z działania

• równoważenie napięcia mięśniowego,

Cel stymulacyjny:

• usprawnianie dużej i małej motoryki

• usprawnianie koordynacji wzrokowo ruchowej,

• wyczuwanie części ciała - plecy, brzuch,

• doskonalenie płynności ruchów,

• nabywanie umiejętności rozpoznawania i nazywania części twarzy.

Przebieg:

1. Przywitanie się

Dzieci i opiekunowie siadają na dywanie w kole naprzemiennie

Witam - klaśnięcie opiekuna i ćwiczącego w prawą dłoń

Witam - klaśnięcie opiekuna i ćwiczącego w lewą dłoń

Brawo - klaśnięcie oburącz.

2. Ćwiczenie kołyska (W. Sherborne)

3. Rysowanie w kręgu oburącz z opiekunami

„Tu śnieżynka, tam śnieżynka, pada, pada śnieg - rysowanie śnieżynek oburącz

zima, śnieg i mróz - uderzenie o uda, klaśnięcie i skrzyżowanie rąk na piersi.

I śnieg biały, biały wokół nas - ułożenie rąk na X, na wysokości oczu.

4. Do nagrania A. Viwaldiego „Zima” dzieci i opiekunowie biegają swobodnie po sali podrzucając baloniki „śnieżynki”. Ściskają balon w dłoniach jakby ugniatając śniegową kulę.

5. Ćwiczący z opiekunami podchodzą do planszy z narysowanym bałwankiem.

Opiekunowie z ćwiczącymi kreślą „leniwą ósemkę najpierw prawą ręką, potem

lewą, a następnie oburącz - powtarzamy ćwiczenie 3 razy.

Następnie dorysowujemy bałwankowi oczy, nos, uśmiech i guziki - wskazywanie u siebie - gdzie mamy oczy, nos, usta.

6. Wykonujemy punkty na myślenie, kapturek myśliciela.

7. Ciągnięcie za kostki ćwiczącego leżącego na brzuchu, a potem leżącego na plecach.

8. Marsz w parach i pożegnanie pary z parą np. machanie pa, pa, ukłony lub inne gesty pożegnalne.

Ćwiczenie nr. 3

TEMAT: Pożegnanie Pani zimy.

Pomoce: wstążki, kasety z nagraniami, magnetofon.

Cel ogólny:

• usprawnianie koordynacji ruchowo-przestrzennej

• integracja zespołu terapeutycznego

• rozwijanie twórczej ekspresji

Cel terapeutyczny:

• nabywanie umiejętności relaksacji

• doznawanie przyjemności i radości z działania

Cel stymulacyjny:

- doskonalenie płynności ruchów i wyczucia ciężaru ciała w przestrzeni i czasie

• usprawnianie dużej i małej motoryki

• wyczucie części ciała - nóg

Przebieg:

1. Przywitanie - wyczucie własnego ciała.

Teraz przywitajcie się z własnym ciałem: nos wita się z kolanem, łokieć wita się z piętą (R. Laban)

2. Teraz wybierzemy się na spacer do lasu żeby pożegnać się z Panią Zimą.

• dzieci maszerują w koło wraz z opiekunami.

3. „Pada śnieg” - doszliśmy do lasu, zaczął padać śnieg - teraz będziecie płatkami śniegu, które tańczą a następnie opadają na ziemię - każdy płatek tańczy inaczej ( w rytm walca)

• teraz robimy kulki ze śniegu i rzucamy w siebie nawzajem

• otrzepujemy się ze śniegu.

4. Zabawa ruchowa „Malowanie płatków śniegu” - rozdanie wstążek. Pani maluje płatki śniegu. Wy dostaniecie pędzel (wstążki), spróbujcie namalować płatki śniegu

• rysowanie oburącz

5. Wyczucie własnego ciała „Kładka”

Podczas spaceru doszliśmy do kładki. Trzeba po niej przejść (rozłożona wstążka). Należy utrzymać równowagę tak, żeby nie wpaść do wody.

6. Teraz wszyscy podziękujemy pani zimie za to, że bezpiecznie przeszliśmy po kładce

• luźny skłon (zwisają luźno ręce i tułów)

7. Po spacerze jesteśmy bardzo zmęczeni dlatego teraz odpoczniemy sobie.

• masaż twarzy - dotykanie opuszkami palców miejsc wokół twarzy, ust.

8. Kołysanie się: siadamy w parach przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami, trzymamy się za ręce - przeciąganie w parach (ze zmianą ról).

9. Pożegnanie się. Wszyscy siadamy w kole i na pożegnanie wszystkie nogi spotykają się w środku koła.

Ćwiczenie nr. 4

TEMAT: Budzące się ptaki.

Pomoce; piórka, karton z narysowaną leniwą ósemką, kasety z nagraniami.

Cel ogólny:

• usprawnianie percepcji wzrokowej i umiejętności grafomototycznych

• nabywanie umiejętności relaksacji i wizualizacji

• wyzwalanie naturalnego ruchu dziecka

Cel terapeutyczny:

• niwelowanie napięcia mięśniowego

• zdobywanie wiary we własne możliwości

Cel stymulacyjny;

- kształtowanie orientacji przestrzennej oraz doskonalenie zdolności określania kierunków w odniesieniu do ciała

• ćwiczenie prawidłowego wskazywania i nazywania poszczególnych części ciała.

Przebieg

1. Przywitanie się

Dzieci młodsze i opiekunowie siadają w kole (na przemian dziecko, opiekun itp.) śpiewamy wspólnie piosenkę.

Witaj Paweł, witaj Paweł

Jak się masz, jak się masz

Wszyscy cię kochamy, wszyscy cię kochamy

Bądź wśród nas, bądź wśród nas.

• następuje prezentacja każdego dziecka.

2. Ruchy naprzemienne w pozycji leżącej - kolana złączone, podgięte, ręce pod głową, powoli przechylamy kolana w prawo - do podłogi, potem w lewo.

3. Kołyska - opiekunowie siadają za dziećmi i wykonują ćwiczenie kołysania. Kołysanie - pozycja siedząca, tworzenie „fotelika” dla ćwiczącego „pasywnego”, obejmowanie go, łagodnie kołysząc do przodu.

4. Naśladowanie budzące się ptaki - energetyczne ziewanie - rozluźniamy się, pozycja siedząca, ręce kładziemy na kolana, wdychamy powietrze i powoli unosimy głowę, szyję i łopatki.

• wdychając powietrze opuszczamy głowę na pierś i powtarzamy cykl.

5. Leniwe ósemki

• na kartonie narysowany jest duży łabędź z rozpostartymi skrzydłami. Opiekunowie trzymając rękę dziecka obrysowują leniwą ósemkę, a potem obrysowują łabędzia (w tle muzyka „jezioro łabędzie'.

6. Dmuchanie na chmurki (piórka) - oddychanie przeponowe. W pozycji leżącej dzieci dmuchają na piórka, tak aby nie opadły na podłogę.

7. Leżąc zaplatamy się w „supełki” - pozycja Dennisona - słuchanie ulubionej muzyki.

8. Zabawa ruchowa - ruchy naprzemienne w pozycji Dennisona - dzieci kładą się na plecach i wykonują ruchy naprzemienne, naśladując jazdę na rowerze. Zabawa przebiega w rytmie recytowanego przez terapeutę wiersza:

Raz, dwa, trzy, cztery,

Zapraszamy na rowery,

Pięć, sześć, siedem, osiem,

Kto dogoni nas na szosie,

Dziewięć, no a potem dziesięć

Chcemy pierwsi być na mecie.

9. Pozycja siedząca - przyciąganie kolan, chowanie głowy, rozprostowywanie się do pozycji leżącej.

10. Pożegnanie - dzieci żegnają się w parach, najpierw lewą ręką, potem prawą, lewą nogą i prawą.

Ćwiczenie nr. 5

TEMAT: Mój przyjaciel - miś

Pomoce: misie, maskotki, wstążka, piórka, kaseta z nagraniem magnetofonowym.

Cel ogólny:

• tworzenie więzi emocjonalnych w grupie

• kształcenie znajomości schematu ciała

• pobudzanie ekspresji twórczej

Cel terapeutyczny:

• uświadomienie sobie emocji i próba ich nazywania

• nabywanie umiejętności relaksacji

• wyzwalanie radości twórczego działania

Cel stymulacyjny:

• usprawnianie koordynacji wzrokowo - ruchowej

• ćwiczenia prawidłowego wskazywania i nazywania poszczególnych części ciała u siebie i u misia

• doskonalenie płynności ruchów

• ćwiczenia koncentracji uwagi

Przebieg

1. przywitanie - dzieci maszerują w rytm muzyki dookoła sali, gdy muzyka umilknie - dzieci kłaniają się jak koniki na arenie cyrkowej.

2. Ruchy naprzemienne w pozycji stojącej - skłony - dotykanie prawą ręką lewego kolana i odwrotnie.

3. Przywitanie się z misiem, pogadanka na temat ulubionej zabawki, przytulanki. Opiekun bierze dużego misia i pokazuje go dziecku. Dziecko wita się z misiem dając mu prawą i lewą rękę. Pokazuje jego oczy, uszy, nos, nogi.

4. Dzieci pokazują u siebie oczy, uszy, usta, nos, rękę, nogę.

5. Dzieci kładą się na brzuchu - opiekun masuje tył głowy i plecy dziecka, następnie dziecko leży na plecach - opiekun masuje twarz dziecka i brzuch.

6. Leniwa ósemka - dzieci biegają wokół szarfy ułożonej w kształcie leniwej ósemki; od środka w lewo do góry, przez środek w prawo do góry, ponownie do środka. Ćwiczenie powtarzają przynajmniej trzy razy.

7. Dmuchanie na piórka tak aby nie spadły na podłogę - oddychanie przeponowe.

8. Pozycja siedząca - skłony w przód, dotykanie palców nóg a następnie wyprost. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy.

9. Kołyska - opiekunowie siadają za dziećmi i wykonują ćwiczenie kołysania. Kołysanie - pozycja siedząca, tworzenie „fotelika” dla ćwiczącego „pasywnego”, obejmowanie go, łagodnie kołysząc do przodu.

10. Pożegnanie - marsz w kole, podnoszenie wysoko kolan, dziękując sobie za udział w zabawie - robimy luźne skłony.

M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska „Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka” Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1998.

1

---