PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ W PRACY OPIEKUNA MEDYCZNEGO
PODSTAWOWE POJĘCIA
PROFILAKTYKA- (zapobieganie) odnosi się zarówno do technik przeciwdziałających wystąpieniu niedomagania, prowadzenia wczesnego wykrywania oraz diagnozowania chorób jak i do przerwania i zahamowania dalszego rozwoju choroby.
Zapobieganie odbywa się na różnych poziomach
POZIOMY PROFILAKTYKI
Zapobieganie I fazy- działania zmierzające do przeciwdziałania powstaniu choroby przez zwiększanie odporności osobniczej na zachorowania lub zmniejszenie ekspozycji osób wrażliwych na czynniki szkodliwe. W tej fazie może być skierowana na:
Jednostkę
Środowisko
Społeczeństwo w jego środowisku
Zapobieganie II fazy- (w przedklinicznym stadium choroby) polega na wczesnym wykrywaniu choroby i jej leczeniu (badania przesiewowe lub okresowe)
Zapobieganie III fazy (w stadium pełnego rozwoju choroby) ma na celu przywrócić choremu pełnię zdrowia lub sprawność czynnościową (np. zabiegi rehabilitacyjne przeciwdziałające nasilaniu się inwalidztwa)
CZYNNIK ETIOLOGICZNY
Biologiczny, chemiczny, fizyczny lub inny wywołujący określoną chorobę; także nadmiar lub niedobór składnika pożywienia albo elementów otaczającego środowiska
NOSICIELSTWO
Stan równowagi immunologicznej między zarazkiem i zakażonym organizmem; czynnik zakaźny namnaża się i jest wydalany na zewnątrz, ale nie działa patogennie na organizm nosiciela
infestacja
Obecność żywego czynnika infekcyjnego na zewnętrznych powłokach ciała np. inwazja parazytów (wszawica).
Obecność takiego czynnika nie zawsze wystarcza do wywołania choroby zakaźnej ale wskazuje na skażenie lub zanieczyszczenie biologiczne
zakażenie
lub infekcja jest skutkiem wniknięcia do ustroju gospodarza i rozwoju w nim, albo namnożenia się żywego czynnika infekcyjnego, którym mogą być: grzyby, pierwotniaki, bakterie, wirusy lub priony.
Efekt zakażenia może być utajony albo jawny
Zanieczyszczenie lub skażenie
(kontaminacja) to obecność czynnika infekcyjnego na powierzchni ciała, ubrania, pościeli, zabawkach, narzędziach lub płynach (woda, mleko) albo substancjach, np. pokarmowych
SZERZENIE SIĘ CHORÓB
Prawo zagęszczenia populacji- nasilenie działania czynnika szkodliwego dla ludzi lub zwierząt a także roślin rośnie wprost proporcjonalnie wraz z zagęszczeniem populacji.
Prawo długości drogi- nasilenie czynnika szkodliwego dla zdrowia ludzi, zwierząt i roślin rośnie wprost proporcjonalnie do długości drogi od miejsca największego stężenia czynnika do wrażliwego organizmu. Wydłużona droga osłabia możliwość wywołania choroby.
Prawo styczności ewolucyjnej- nasilenie działania czynnika szkodliwego dla zdrowia jest odwrotnie proporcjonalne do częstotliwości ewolucyjnej styczności z nim przodków aktualnej populacji.
Prawo skuteczności reakcji organizmu na działanie czynnika szkodliwego- stopień skutecznej odpowiedzi obronnej organizmu, zawarty w przedziale od 0 do 100%, zależny jest od szybkości i nasilenia działania szkodliwego czynnika/ ów. Wyróżnia się trzy grupy odpowiedzi:
Reakcje organizmu na działanie czynników szkodliwych
Natychmiastowe (szybkie, bezpośrednie) np. reakcja alergiczna z burzliwymi oznakami
Przewlekłe (wolne i pośrednie) np. skutki lekomanii, alkoholizmu
Odległe np. genetyczne ujawniające się w kolejnym pokoleniu; często czynniki działające na liczne organizmy u danej populacji u niektórych osobników nie wywołują zmian, co z kolei może zależeć od ich cech odporności i stanu zdrowia.
ZAKAŻENIE WEWNĄTRZSZPITALNE
To zakażenie, które nastąpiło w szpitalu i ujawniło się w okresie pobytu w szpitalu lub po jego opuszczeniu i zostało spowodowane przez udokumentowany epidemiologicznie czynnik chorobotwórczy, pochodzący od innego chorego lub pracowników szpitala albo przez endogenny czynnik mikrobiologiczny. Z pobytem w szpitalu wiążą się zakażenia egzo i endogenne.
ZAKAŻENIA ENDOGENNE
Tak zwane samoinfekcje albo autoinfekcje, gdy czynnik przyczynowy jest obecny u pacjenta w czasie przyjęcia do szpitala, ale nie powoduje jeszcze objawów zakażenia; do rozwoju infekcji dochodzi zaś w trakcie jego pobytu w szpitalu.
Jest to zakażenie własną florą bakteryjną kolonizującą skórę i błony śluzowe; przeniesione do jam surowiczych i innych tkanek w czasie zabiegów diagnostycznych i leczniczych; warunkiem wystąpienia zakażenia objawowego jest obniżenie odporności
ZAKAŻENIE EGZOGENNE
Wywołane przez zarazki pochodzenia szpitalnego (od innych chorych lub ze środowiska szpitalnego); wprowadzone do organizmu pacjenta podatnego na zakażenie podczas zabiegów diagnostycznych, terapeutycznych lub pielęgnacyjnych
Ma miejsce w sytuacji, gdy podczas pobytu w szpitalu chory ulega kontaminacji tymi czynnikami i rozwijają się u niego oznaki zakażenia.
REZERWUAR ZARAZKA
Środowisko ludzkie i zwierzęce wraz z warunkami naturalnymi na ograniczonym terenie, w którym bytuje drobnoustrój wywołujący daną chorobę; inaczej: skupisko pojedynczych źródeł zakażenia wraz z ich biocenozą
ŻRÓDŁA ZAKAŻENIA
Chorzy i nosiciele (ludzie, zwierzęta)
Zwłoki ludzi i zwierząt
Brudne wyposażenie (sanitariaty, sprzęt i aparatura medyczna, sprzęt do zabiegów pielęgnacyjno- higienicznych)
Żywność
Leki przygotowywane i przechowywane niezgodnie z zasadami aseptyki
WROTA ZAKAŻENIA
Wszystkie otwory naturalne ciała ludzkiego oraz uszkodzona skóra; miejsca przez które z otaczającego środowiska do organizmu wnikają zarazki
ŁAŃCUCH EPIDEMICZNY
Składa się z kolejnych ogniw przenoszenia się zarazków z jednego gospodarza na drugiego tego samego, albo innego gatunku. Występują w nim: źródło zakażenia, droga lub drogi transmisji, wrota zakażenia i wrażliwy organizm. Łańcuch może być wieloogniskowy, gdy pośredniczy w nim więcej niż jeden element środowiska (np. woda, krople śluzu, krew)
OGNISKO ZAKAŻENIA SZPITALNEGO
To powiązane czasowo zachorowanie co najmniej 2 osób przebywających na tym samym oddziale i spowodowane tymi samymi drobnoustrojami lub przebywających na różnych oddziałach jeśli zachorowania te są powiązane epidemiologicznie.
KONTROLA ZAKAŻEŃ
obejmuje system ich rejestracji oraz weryfikację epidemiologiczną i laboratoryjną