Zakażenia szpitalne

Zakażenie związane z pobytem chorego w szpitalu, powstające lub roz­wijające się w trakcie pobytu chorego w szpitalu lub po opuszczeniu szpitala, rozpoznane klinicznie i potwierdzone laboratoryjnie jest zaka­żeniem szpitalnym niezależnie od tego, czy czynnik etiologiczny, który je wywołał, jest pochodzenia endogennego czy egzogennego. Zakażenie szpitalne dotyczą pacjentów i personelu szpi­talnego

Zakażenie szpitalne personelu jest to każde zakażenie, które wystąpiło u pracownika zakładu opieki zdrowotnej w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych.

Podział zakażeń szpitalnych.

• Zakażenie egzogenne - jest to każde zakażenie, które nie było stwierdzane lub nie było w okresie wylęgania przy przyjęciu do szpitala, a wystąpiło w czasie pobytu w szpitalu lub - w okresie wylęgania -po wypisaniu do domu. W większości przypadków przyjmuje się za szpitalne te zakażenia, które wy­stąpiły po 48 godzinach od przyjęcia lub wypisu ze szpitala. Dla zakażeń o długim okresie wylęgania przyjmuje się dłuższe terminy (na przykład HBV, HCV, HIV, gruźlica). Zakażenia egzogenne są wywołane przez florę szpitalną nabytą od innego pacjenta, najczęściej za pośrednictwem personelu medycznego (za­każenie krzyżowe) lub z innych źródeł (sprzęt medyczny, płyny, żywność itp.).

• Zakażenie endogenne - jest to każde zakażenie, które nie było stwierdza­ne lub nie było w okresie wylęgania przy przyjęciu do szpitala, a wystąpiło okresie pobytu w szpitalu i zostało spowodowane przez florę własną pacjen­ta. Najczęściej przyczyną zakażeń endogennych są zabiegi medyczne, które powodują przeniesienie flory własnej pacjenta w inne miejsce w organizmie.

• Zakażenie niesklasyfikowane - na przykład wewnątrzmaciczne, około porodowe.

Łańcuch epidemiczny zakażenia:

• źródło zakażenia,

• drogi szerzenia się zakażenia,

• osoby podatne na zakażenie (czynniki ryzyka).

Źródła zakażenia:

• środowisko szpitalne (materace, pościel, ręczniki, sprzęt i aparatura me­
  dyczna, leki, pokarm, przedmioty do utrzymywania higieny szpitalnej,
  urządzenia wodno-kanalizacyjne, klimatyzacyjne),

• sam pacjent (zakażenie endogenne - czynnikiem etiologicznym jest
  własna flora),

• inny pacjent (zakażony lub skolonizowany),

• personel medyczny (nosiciel, nie myte ręce).

Drogi szerzenia się zakażenia:

• przez ręce personelu,

• przez kontakt bezpośredni (narzędzia chirurgiczne, igły, strzykawki,
  pościel, baseny, wzierniki, cewniki, klamki drzwi),

• przez źle wyjałowiony sprzęt medyczny,

• przez używanie brudnych ubrań ochronnych,

• przez transfuzję,

• przez przeszczep narządów,

• przez zanieczyszczoną wodę, pożywienie, roztwory i płyny medyczne.

• powietrzno-pyłkowa (cząstki kurzu z wytrzymałymi na wysychanie
  bakteriami lub przetrwalnikami grzybów).

Czynniki ryzyka zakażeń zależne od pacjenta:

• skrajności wieku (osoby najmłods/e i najstarsze).

• zaburzenia odporności.

• długotrwała antybiotykoterapia.

• diagnostyka inwazyjna,

• choroby towarzyszące (na przykład cukrzyca, choroby nowotworowe),

• uszkodzenie skóry (w tym odleżyny), uszkodzenia błon śluzowych,

• długotrwałe bądź częste pobyty w szpitalu,

• niedożywienie,

• stres szpitalny.

Czynniki ryzyka zakażeń zależne od szpitala:

• zły stan techniczny szpitala,

• stosowanie terapii wielolekowej,

• stosowanie empirycznej antybiotykoterapii,

• złe warunki sanitarno-higieniczne,

• zbyt zagęszczone sale chorych,

• niedostateczna opieka i pielęgnacja chorych,

• stosowanie nieodpowiednich środków dezynfekcyjnych.

• niewiedza personelu dotycząca istoty zakażeń szpitalnych.

Najczęstsze postacie kliniczne zakażeń szpitalnych

• Zakażenie układu moczowego

• Zakażenie układu oddechowego (w tym zapalenie płuc) -

• Zakażenie krwi (bakteriemia, posocznica) -

• Zakażenia miejsca chirurgicznego

• Zakażenia związane z drenażem naczyń i wprowadzaniem wszczepów z biomateriałów -

BAKTERYJNE ZAKAŻENIA SZPITALNE

Czynniki etiologiczne odpowiedzialne za bakteryjne zakażenia szpitalne po­zostają w ścisłym związku z chorobą podstawową, stanem odporności orga­nizmu, profilem wykonywanych zabiegów diagnostycznych bądź leczniczych oraz ze stosowaniem leków immunosupresyjnych, antybiotyków i chemiote-rapeutyków.

Najczęściej wywołujące bak­teryjne zakażenia szpitalne.

• Ziarniaki Gram-dodatnie

• Gronkowce koagulazoujemne

• Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus)

• Enterokoki (Enterococcus faecalis, E. faecium):

• Pałeczki Gram-ujemne

• Pałeczki niefermentujące [Pscudomonas. Acinelohacłer):Legionella pneumophila:

• Beztlenowe laseczki Gram-dodatnie

• Szczepy wielooporne

• Gronkowce metycylinooporne -

• Szczepy bakteryjne naturalnie oporne na antybiotyki.Pseudomonas aeruginosa, ziarenkowce z rodzaju Enterococcus oraz gronkowce koagulazo-ujemne

• Szczepy z opornością nabytą.

Wirusowe zakażenia szpitalne

W zależności od drogi szerzenia się zakażenia wirusowego wyodrębniono 4 grupy:

• zakażenia żołądkowo-jelitowe,

• zakażenia układu oddechowego,

• choroby wysypkowe,

• zakażenia za pośrednictwem krwi i jej produktów.

Zakażenia żołądkowo-jelitowe (wymioty, biegunka). Czynniki etiolo­giczne: enterowirusy {polio, Coxsackie A i B, wirusy Echo), adenowirusy, ro-tawirusy, astrowirusy, caliciwirusy (Norwalk), wirus heptuitis E, SRV, SRSV, koronawirusy, wirus hepotitis A. Do zakażeń dochodzi na drodze fekalno--oralnej za pośrednictwem brudnych rąk. Większość zakażeń ma przebieg ła­godny, samoograniczający i nie wymaga swoistego leczenia.

Zakażenia układu oddechowego (zakażenia drogą kropelkową).

Choroby wysypkowe (uszkodzenia skóry, pęcherzyki). Czynniki etiolo­giczne: najczęściej są to enterowirusy, HSV, HHV-6, VZV, wirusy odry i ró­życzki oraz parwowirus B-19.

pośrednictwem krwi i wydzielin.

Zakażenia za pośrednictwem krwi i jej produktów. Do wirusów najczę­ściej przenoszonych przez krew należą: HBV, HCV, HTLV (human T-cell leukemia virus), HIV, wirusy gorączki krwotocznej, a także CMV, EBV i HHV-6.

Pasożytnicze zakażenia szpitalne

W naszych warunkach klimatycznych pasożytnicze zakażenia szpitalne wy­woływane są najczęściej przez pierwotniaki, takie jak:

• Toxoplazma gondii - głównie zakażenia endogenne, zakażenia egzo­genne rzadko (krew. przeszczepy).

• Pneumocystis carinii - głównie zakażenia endogenne, zakażenia eg/o. genne rzadziej (noworodki, niemowlęta),

• Cryptosporidium sp. - głównie zakażenia egzogenne, biegunki,

• Giardia lamblia - głównie zakażenia egzogenne, biegunki i inne scho­rzenia przewodu pokarmowego,

• Tńchomonas vaginalis - zakażenia egzogenne, noworodki w czasie po­rodu.

Mieszane zakażenia szpitalne

W mieszanych zakażeniach szpitalnych uczestniczą zespoły drobnoustro­jów, na przykład: wirusy-bakterie, bakterie tlenowe-bakterie beztlenowe, bakterie-grzyby. Udział każdego z czynników w zakażeniu może być równo-rzędny bądź dominujący.

Grzybicze zakażenia szpitalne

Spośród wielu tysięcy opisanych gatunków grzybów tylko mniej niż 200 odpowiedzialnych jest za wywołanie infekcji u ludzi. Sprawcami zakażeń grzybiczych u ludzi mogą być dermatofity, grzyby drożdżopodobne i pleśnie, które są jednymi z najlepiej przystosowanych do życia organizmów

Dermatofitozy są zakażeniami wywołanymi przez około 40 gatunków grzybów należących do jednego z trzech rodzajów: Trichophyton, Microspo-rum, Epidermophyton. Drobnoustroje te mają wybitne zdolności do rozkłada-- nia keratyny w warstwie rogowej naskórka, paznokciach i włosach.

Grzyby pleśniowe odpowiedzialne za zmiany skórne są to gatunki zali­czane głównie do rodzajów: Scopulariopsis, Aspergillus, Fusarium, Alterna-' ria, Chrysosporum, Cladosporium, Penicillium.

Grzybice skóry i jej przydatków dzieli się w zależności od:

1. źródła zakażenia - na zoofilne, antropofilne i geofilne lub endogenne
   czy egzogenne;

2. umiejscowienia infekcji - na grzybice skóry gładkiej, skóry owłosionej
   głowy, paznokci, błon śluzowych;

3. ze względu na rodzaj patogenu - na dermatofitozy, drożdżyce (kandy-
   dozy), pleśnice, infekcje mieszane.

Czynniki sprzyjających rozwojowi zakażeń grzybiczych to :mechaniczne przerwanie ciągłości powłok ciała, urazy bło­ny śluzowej, oparzenia, miejscowe opatrunki zamknięte lub maceracja tkanek.

ZAPOBIEGANIU ZAKAŻENIOM GRZYBICZYM W WARUNKACH PRACY W ZOZ:

• edukacja pacjenta i personelu (odpowiednie działania z dziedziny oświaty zdrowotnej, na przykład prasa, książki, broszury, radio, TV, ulotki, filmy, pogadanki),

• ograniczenie stosowania antybiotyków przeciwbakteryjnych,

• dbanie o prawidłową florę bakteryjną skóry i odpowiednie pH skóry,

• kontrolę warunków pracy,

• samoobserwację i obserwację swoich podopiecznych w celu jak najwcześniejszego wyszukania niepokojących zmian na skórze, płytkach
  paznokciowych oraz błonach śluzowych i zastosowania właściwej dia­gnostyki.

• prowadzenie właściwej dezynfekcji obuwia, skarpet i bielizny w przy­padku rozpoznania grzybicy,

• przestrzeganie reżimu sanitarnego zgodnego z przepisami o zapobiega­niu zakażeniom szpitalnym,

• wdrażanie zachowań higienicznych (właściwa higiena osobista):

1. krótkie obcinanie paznokci

2. codzienne mycie stóp i dokładne ich osuszanie po umyciu, zwłasz­
   cza w fałdach międzypalcowych, ponieważ w wilgotną skórę grzyby

3. łatwiej wnikają

4. noszenie wygodnego, przewiewnego obuwia

5. zmiana obuwia w ciągu dnia

6. codzienna zmiana skarpetek, pończoch

7. niepożyczanie od nikogo ani nikomu swoich rzeczy osobistych, na
   przykład butów, skarpet, ręczników, gąbek, przyborów do manikiur

8. stosowanie obuwia ochronnego (na przykład klapek) podczas korzy­
   stania ze wspólnych łazienek, pryszniców, basenów

9. unikanie chodzenia boso w miejscach, gdzie stężenie zarodników
   grzybów chorobotwórczych jest szczególnie duże (szpitale, publicz­
   ne kąpieliska, hotele, sanatoria, domy studenckie, koszary i inne)

10. profilaktyczne stosowanie pudrów i kremów przeciwgrzybiczych,

• dezynfekcja pomieszczeń, urządzeń socjalnych i rekreacyjnych. Podkreślić należy, że często stosowana dezynfekcja termiczna jest mało skuteczna, ponieważ temperatura do 60°C, a w przypadkach materiałów z włókien sztucznych do 30°C, jest zdecydowanie za niska. Zwykłe pranie i czyszczenie chemiczne jest niewystarczające. Dezynfekcja gazowa niszczy drobnoustroje, ale może mieć działanie toksyczne.

1

---