DOKUMENTACJA EDUKACJI ZDROWOTNEJ

Informacje o warunkach rozpoznania problemu, wykorzystanie: Narzędzi badawczych, wskazanie źródeł i metod zbierania danych do potrzeb edukacji

- wywiad z pacjentem,

• analiza dokumentacji chorego,

• historia choroby,

• wyniki badań.

Postawienie diagnozy - wyłonienie problemu pacjenta/ rodziny w zakresie samoobserwacji, samokontroli, samopielęgnacji.

Dusznica bolesna, cukrzyca typu 2 i nadciśnienie tętnicze krwi - dieta w cukrzycy typu 2.

Ocena zdolności pacjenta do samoopieki i samokontroli. Ocena dotyczy:

• poziomu wiedzy i umiejętności: chora wie, o istnieniu diety cukrzycowej,

• pacjentka wie, że powinna kontrolować swoją wagę ciała,

• chora wie, że powinna spożywać produkty bogate w błonnik,

• chora wie, że alkohol jest szkodliwy dla zdrowia,

• pacjentka wie, ze powinna spożywać posiłki wchodzące w skład diety cukrzycowej.

• pacjentka nie zna wszystkich produktów wchodzących w skład diety cukrzycowej,

• chora nie zna skutecznego sposobu na zredukowanie masy ciała,

• pacjentka nie zna znaczenia węglowodanów w diecie,

• pacjentka nie wie w jakich potrawach jest najwięcej błonnika pokarmowego,

• chora nie zna szkodliwego wpływu alkoholu w diecie cukrzycowej,

• motywacji do edukacji: chory chce jak najlepiej poznać zasady stosowania diety cukrzycowej, chce nabyć nowe informacje dotyczące zalecanych produktów i pokarmów. Dzięki tej wiedzy chora będzie wiedziała jak postępować w życiu codziennym, co jest wskazane a czego należy unikać, jak przygotowywać posiłki, czego się wystrzegać.

• warunków i możliwości: pacjentka jest w pełni świadomy i zdolna do odbioru treści edukacyjnych oraz do nabycia nowych umiejętności,

• środowiska wspierające: chora może liczyć przy realizacji zaleceń na swoją rodzinę, znajomych, zespół terapeutyczny.

Określenie tematu edukacji:

Wykład, pogawędka z pacjentką na temat stosowania się do zasad diety cukrzycowej.

Określenie celu:

1. cel ogólny: Pacjentka dowie się na czym polega dieta cukrzycowa i co wchodzi w skład tej diety.

2. Cele szczegółowe:

• pacjentka pozna sposób na obliczenie swojej masy ciała oraz po co stosuje się dietę cukrzycową,

• pacjentka pozna definicje węglowodanów i ich znaczenie w diecie,

• chora dowie się jakie jest znaczenie białek w diecie,

• chora dowie się co to jest błonnik pokarmowy i w jakich potrawach jest go najwięcej,

• pacjentka pozna szkodliwy wpływ alkoholu w diecie cukrzycowej.

Pytania sprawdzające efekty edukacji:

• Proszę powiedzieć co to są węglowodany, białka, błonnik pokarmowy i w jakich potrawach jest go najwięcej,

- Proszę podać przykładowy jadłospis z diety cukrzycowej,

- Proszę powiedzieć, czego będzie Pani unikała przygotowując posiłki?

• Proszę wymienić produkty, jakie wyeliminuje Pani/Pan z diety,

• Proszę podać korzyści wynikające ze stosowania diety cukrzycowej,

• Proszę podać kilka wskazówek dla osób chorych na cukrzycę.

Literatura:

Wykorzystana przez studenta:

• „Pielęgniarstwo- ćwiczenia”, red. Wiesława Ciechaniewicz,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2006

• „Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa”, red. Jadwiga Daniluk,

Grażyna Jurkowska,

Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005

• „Dieta w cukrzycy typu II” W. Gunther

Wydawnictwo: Filar, 2007

Proponowana pacjentowi/ rodzinie:

• „Dieta w cukrzycy typu II” W. Gunther

Wydawnictwo: Filar, 2007

• „Diety w różnych chorobach”, Teresa Bętkowska, Krystyna Rożnowska,

Wydawnictwo Emilia, Kraków 2004,

• „Jak żyć długo i zdrowo” Michał Tombak,

Wydawnictwo; Firma księgarska Serwis, Łódź 2006.

Dokumentacja edukacji zdrowotnej

Prowadzący:

Uczestnik: chory, pacjent

Termin: 13.03.2008

Czas: 30 minut

Warunki: czysta, przestronna, wywietrzona sala.

Termin edukacji	Metody i środki dydaktyczne	Plan edukacji	Treść- realizacja planu	Ocena efektów edukacji
13.03.2008	- Rozmowa z pacjentką,	Przywitanie się z pacjentką, wstępne ustalenie deficytów w zakresie edukacji.	-Dzień dobry, czy może Pani powiedzieć, co wie Pani o diecie cukrzycowej? -Czy umie Pani obliczyć należną masę ciała, wyznaczyć i zinterpretować wskaźnik BMI? -Czy są produkty, które wyklucza Pani przygotowując posiłki?
	- Pogawędka z chorym,	Ocena motywacji pacjenta do edukacji	Co sprawia Pani problemy w życiu codziennym? Czy przygotowuje Pani samodzielnie posiłki? Jakie informacje byłyby dla Pani przydatne w codziennym życiu?
	- Wywiad z pacjentem,	Poznanie warunków i możliwości chorego do edukacji	Na kogo może liczyć Pani przy stosowaniu się do zaleceń dietetycznych i ogólnych wskazówek dotyczących życia codziennego?
	- Wykład	Usystematyzowanie wiedzy chorego:
	- Wykład	Pacjentka będzie wiedziała, na czym polega cukrzyca typu II	Cukrzyca typu 2 występuje przeważnie po 45. roku życia u osób otyłych lub z nadwagą i od samego początku jej leczenie wymaga przestrzegania odpowiedniej diety w celu zmniejszenia stężenia cukru we krwi. Jeśli to nie wystarcza, stosuje się doustne leki przeciwcukrzycowe, a następnie wprowadza insulinę. Właściwa dieta towarzyszy leczeniu cukrzycy na każdym jej etapie i przyczynia się do ochrony przed powikłaniami choroby. Późne powikłania cukrzycy typu 2 dotyczą przede wszystkim układu krążenia i wiążą się z przyspieszonym rozwojem miażdżycy i większym ryzykiem zawału serca, udaru mózgu i przedwczesnej śmierci. Ważnym przewlekłym powikłaniem jest również zgorzel stopy, która doprowadza do amputacji kończyny i jest przyczyną znacznego kalectwa. Właściwe leczenie cukrzycy pomaga zapobiegać tym powikłaniom, jednak konieczna współpraca chorego: Przestrzeganie odpowiedniej diety, regularne przyjmowanie zaleconych leków i systematyczna kontrola stężenia cukru we krwi.
	-Wykład,	Pacjentka dowie się, co jest głównym celem stosowania diety cukrzycowej oraz pozna skuteczny sposób na obliczenie swojej masy ciała.	Dieta stosowana w cukrzycy typu 2 ma na celu: - uzyskanie stężenia glukozy we krwi możliwie najbardziej zbliżonego do wartości występujących u ludzi zdrowych (na czczo 80-120 mg%, godzinę po posiłku 160 mg%, a po dwóch godzinach do 140 mg%) - osiągnięcie prawidłowych wartości lipidów (cholesterolu i triglicerydów) w surowicy krwi - obniżenie ciśnienia tętniczego krwi - osiągnięcie i utrzymanie należnejmasy ciała. Dieta cukrzycowa nie oznacza głodowania ani dużych wyrzeczeń, pewne produkty można łatwo zastąpić innymi, urozmaicając dotychczasowy jadłospis. Jeśli ma Pan nadwagę, mniej spożywanych kalorii sprawi, że nadmiar energii nie będzie się już odkładać w postaci tłuszczu, a organizm zacznie powoli zużywać wcześniejsze zapasy. Pozwoli to na zmniejszenie masy ciała, co jest niezmiernie ważne, gdyż ułatwia działanie własnej insuliny i może znacznie opóźnić konieczność stosowania leków przeciwcukrzycowych, w tym również insuliny. Wstępne planowanie diety wymaga obliczenia, ile kalorii należy spożywać. Liczba kalorii w diecie powinna być uzależniona od masy ciała oraz od trybu życia danej osoby. Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie wynosi 25 kcal na kilogram masy ciała, jednak może być ono mniejsze u osób nieaktywnych fizycznie. Jeśli więc masa ciała wynosi 80 kg, to dzienne spożycie kalorii w diecie wynoszące ponad 2000 kcal będzie prowadziło do tycia. Można również spotkać się z określeniem wartości energetycznej pożywienia w jednostkach kilodżuli (kJ) zamiast kilokalorii (kcal), łatwo je jednak przeliczyć: l kJ = 0,2389 kcal, a l kcal=4,1868kJ Aby obliczyć swoją masę ciała może Pani skorzystać z tzw. wskaźnika masy ciała: BMI = masa ciała (kg)/ wzrost^2 (m) Np. przy masie 70 kg i przy wzroście 160 cm (=1,6 m) BMI wynosi: 70/1,62 =27,34 kg/m^2(nadwaga!) Optymalne BMI u zdrowego człowieka mieści się w granicach odl9-24,9kg/m^2
	-Wykład,	Chora pozna dokładną definicje węglowodanów i ich znaczenie w diecie.	Węglowodany zwane inaczej cukrami, powinny dostarczać 50-60% energii potrzebnej do funkcjonowania organizmu. Węglowodany bezpośrednio wpływają na stężenie glukozy we krwi. Ze względu na budowę, a tym samym szybkość wchłaniania się z przewodu pokarmowego, wyróżnia się: - węglowodany proste szybkowchłanialne (np. glukoza, fruktoza, laktoza, sacharoza); źródłem szybko wchłanialnych węglowodanów jest: • mleko i jego pochodne, czyli jogurt, kefir, twaróg; należy wybierać produkty o małej zawartości tłuszczu; • owoce, soki naturalne, konfitury; uwzględniając w codziennym jadłospisie owoce, należy pamiętać, że ich zawartość w diecie powinna wynosić nie więcej niż 300 g na dobę; trzeba też wiedzieć, że ich wartość kaloryczna jest bardzo różna - od zawierających niewiele kalorii arbuzów (12 kcal) i grejpfrutów (24 kcal), poprzez truskawki, pomarańcze, mandarynki, jabłka (ok. 40 kcal) do bardziej kalorycznych śliwek, winogron i bananów (ok. 80 kcal) Coca-cola, słodzone napoje gazowane, miód, cukier rafinowany oraz słodycze dostarczają dużej ilości cukrów prostych, odpowiedzialnych za szybkie zwiększenie stężenia glukozy we krwi, w związku z czym należy je wykluczyć z diety. - węglowodany złożone wolno wchłanialne (skrobia, celuloza, błonnik, pektyny). Spożywanie produktów zawierających skrobię i błonnik zapobiega wahaniom stężenia glukozy we krwi i ułatwia kontrolę cukrzycy. W diecie należy uwzględnić: • pełnoziarniste pieczywo razowe (bez dodatku miodu) oraz pieczywo graham, kasze gruboziarniste, ryż nieoczyszczony, płatki zbożowe, makarony (produktów tych nie należy rozgotowywać) • warzywa należy spożywać na surowo (błonnik), uwzględniając zróżnicowaną zawartość węglowodanów w 100 g produktu jadalnego. Do warzyw zawierających najmniej węglowodanów zalicza się: -pomidory, ogórki, sałatę zieloną, kapustę pekińską, kalafior, rzodkiewkę, paprykę i szparagi. Nieco bardziej kaloryczne (25-50 kcal) są: brukselka, buraki, marchew, seler. Największą zawartość węglowodanów mają: ziemniaki, kukurydza, konserwowe ziarna groszku zielonego, fasola i inne rośliny strączkowe(ok. 70 kcal).
	-Wykład	Pacjentka pozna dokładną definicje białek i ich znaczenie w diecie.	Białko - podstawowy budulec naszego organizmu, dostarczający około l O-15% wartości energetycznej, nie wpływa bezpośrednio na stężenie glukozy we krwi. Jego dodatek do produktów pochodzenia roślinnego spowalnia wchłanianie węglowodanów. Nie można jednak produktów będących źródłem białka spożywać bez ograniczeń, gdyż jego nadmiar w diecie zamienia się w tłuszcz i magazynuje w postaci tkanki tłuszczowej. Nadmierne spożycie białka wpływa również niekorzystnie na czynność nerek, gdyż zwiększając przesączanie kłębuszkowe, może sprzyjać rozwojowi typowego dla cukrzycy uszkodzenia nerek, zwanego nefropatią cukrzycową. Bogatym źródłem pełnowartościowego białka są: - chude gatunki mięsa: Wołowina, cielęcina i mięso z królika, a także spożywane bez skóry (zawiera dużo tłuszczu) mięso z kurczaka i indyka oraz chude wędliny drobiowe - chude gatunki ryb, głównie morskich, ze względu na zawartość łatwo przyswajalnych białek, jodu oraz wielonienasyconych (korzystnie działających) kwasów tłuszczowych, których organizm człowieka nie wytwarza, a które odgrywają ważną rolę w przemianie cholesterolu i działają przeciwmiażdżycowo; spożycie ryb wędzonych należy jednak ograniczyć ze względu na dużą zawartość soli - odtłuszczone mleko i jego przetwory; trzeba jednak pamiętać, że płynne produkty mleczne zawierają laktozę i bezpośrednio zwiększają stężenie glukozy we krwi; prawidłowe stężenie cukru we krwi można utrzymać, łącząc produkty mleczne (zawierające węglowodany proste) na przykład z gruboziarnistym pieczywem, zawierającym węglowodany złożone -jaja, których spożycie należy ograniczyć do 2-3 tygodniowo, unikając żółtek (l żółtko zawiera 300 mg cholesterolu). Bogatym źródłem białka roślinnego są: - groch, fasola, soja, soczewica; produkty te zawierają sporo włókna pokarmowego i są niemalże beztłuszczowe. Tłuszcze jako najbardziej kaloryczny składnik naszego pożywienia, nie powinny stanowić więcej niż 30-35% dobowego zapotrzebowania energetycznego. Należy pamiętać, że wiele produktów spożywczych (np. śmietana i sery) lub potraw (sosy czy zupy) zawiera tłuszcz, choć nie jest on widoczny. Spożycie cholesterolu nie powinno przekraczać 300 mg na dzień, a u osób z jego większym stężeniem w surowicy (co u chorych na cukrzycę często ma miejsce) należy je zmniejszyć do 200 mg. W diecie cukrzycowej zaleca się spożywanie tłuszczów pochodzenia roślinnego, gdyż nie zawieraj ą one cholesterolu, trzeba jednak pamiętać, że: - olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany i arachidowy należy spożywać na surowo jako dodatek do surówek i sałatek - obróbce termicznej (podgrzewaniu i smażeniu) można poddawać jedynie olej rzepakowy i oliwę z oliwek - do smarowania pieczywa najlepiej stosować margaryny miękkie (w kubeczkach) bądź tzw.miksy (masło+olej).
	-Wykład	Pacjentka dowie się, co to jest błonnik pokarmowy i w jakich potrawach jest go najwięcej.	Błonnik pokarmowy to bardzo ważny, choć wciąż niedoceniany składnik pożywienia - poprawia motorykę jelit, zapobiegając zaparciem, a także wiąże tzw. zły cholesterol (LDL) i umożliwia usunięcie go z organizmu. W diecie cukrzycowej wskazane jest zwiększone spożycie błonnika, gdyż zmniejsza on szybkość wchłaniania węglowodanów z przewodu pokarmowego, zapobiegając nadmiernemu zwiększeniu stężenia glukozy we krwi po posiłku. Produkty bogate w błonnik to: - pełnoziamisty chleb razowy, pieczywo graham, niełuskany ryż, kasze z tzw. grubego przemiału, płatki zbożowe, otręby - groch, fasola - warzywa i owoce spożywane na surowo.
	-Wykład	Chora pozna szkodliwy wpływ alkoholu w diecie.	W przypadku przyjmowania leków przeciwcukrzycowych (szczególnie metforminy) spożycie alkoholu może by niebezpieczne. Należy, więc zwrócić się do lekarza z pytaniem, czy w danym przypadku nie ma przeciwwskazań do spożywania alkoholu wynikających z ogólnego stanu zdrowia oraz stosowanych leków. Gdy ich nie ma, dopuszczalna dawka dzienna dla mężczyzn nie powinna przekraczać 2 standardowych "drinków" (po 12 g czystego alkoholu), a dla kobiet połowy tej dawki. Trzeba pamiętać, że alkohol również dostarcza organizmowi kalorii, i spożywając go należy zmniejszyć odpowiednio spożycie tłuszczu (o l O g w razie wypicia l "drinka" alkoholu).
	-Wykład	Pani dowie się jak przygotowywać posiłki, aby były smaczne i zdrowe.	Przygotowując posiłki, należy stosować takie techniki, które nie zwiększają ich kaloryczności; najodpowiedniejsze jest więc: - gotowanie w wodzie i na parze - duszenie - pieczenie w folii - grillowanie
		Ocena efektów edukacji,	-Proszę powiedzieć co to są węglowodany, białka, błonnik pokarmowy i w jakich potrawach jest go najwięcej, -Proszę podać przykładowy jadłospis z diety cukrzycowej, -Proszę powiedzieć, czego będzie Pani unikała przygotowując posiłki? -Proszę wymienić produkty, jakie wyeliminuje Pani/Pan z diety, -Proszę podać korzyści wynikające ze stosowania diety cukrzycowej, -Proszę podać kilka wskazówek dla osób chorych na cukrzycę.	Pacjentka czynnie uczestniczyła w edukacji, chętnie zadawała pytania, była zainteresowana tematem edukacji. Chorej najbardziej spodobały się przykładowe jadłospisy, dzięki którym pacjentka będzie wiedziała po wyjściu ze szpitala jakich posiłków unikać, a jakie spożywać by nie podnosić poziomu cukru we krwi.

---