Instytucjonalizacja to proces przejścia od niesformalizowanych i nieuregulowanych sposobów zachowań do względnie stałych i społecznie usankcjonowanych form aktywności wewnątrz układu społecznego (społeczeństwa lub grupy społecznej)

Procesy społeczne to zbiór interakcji społecznych tworzących sieć lub łańcuch interakcyjny. To taki proces, którego rezultatem jest pojawienie się zmiany społecznej. Proces prowadzący do potwierdzania i narzucania się rzeczywistości społecznej danej jednostce lub grupie.

Dyferencjacja strukturalna jest to proces polegający na narastającym zróżnicowaniu oraz specjalizacji działalności instytucji społecznych oraz całego życia społecznego, np. kiedyś był lekarz rodzinny, teraz lekarze specjalistyczni

Stosunki społeczne to względnie stałe zorganizowane i społecznie utrwalone schematy zachowania się osadzone w szerszym społecznym systemie działań, obejmujące wzajemne dwu lub wielostronne i współzależne oddziaływania jednostek

Zmiana społecznego sensu pracy

Została ona podporządkowana regułą rynkowej wymiany i menadżerskiej racjonalności. Osią przeobrażeń kulturowych w przedsiębiorstwie stały się:

- nowa sytuacja pracy (niepewność zatrudnienia, rywalizacja na rynku pracy, nowe wymagania wobec pracy: większa intensywność pracy, nowy rodzaj wymaganych kwalifikacji)

- nowe systemy zarządzania pracy, przedsiębiorstwa

- potrzeba zbudowania nowych, skutecznych mechanizmów integracji pracowników z celami przedsiębiorstwa oraz pracodawcą

- kulturowe powszechniki nowoczesnego przedsiębiorstwa

- zmiana treści wielu ról organizacyjnych w tym ról powiązanych z innymi funkcjami przedsiębiorstwa

- zmiana hierarchii funkcji przedsiębiorstwa

- zmiana modelu zbiorowych stosunków pracy w przedsiębiorstwie i roli związków zawodowych

Rodzaje prywatyzacji:

1. prywatyzacja pośrednia(kapitałowa)

Dzieli się na dwa etapy:

1. Polega na przekształceniu przedsiębiorstwa na jednoosobową spółkę skarbu państwa. W jej wyniku powstaje podmiot prawa handlowego, który przejmuje majątek i wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, a jednocześnie nadana jest my forma nadzoru właścicielskiego zgodna z logiką prawną przedsiębiorstwa prywatnego

2. Emisja i sprzedaż akcji Skarbu Państwa ,,typowym” prywatnym inwestorom fizycznym lub prawnym

2. prywatyzacja bezpośrednia - dotyczy mniejszych przedsiębiorstw

Polega na sprzedaży, wniesieniu do spółki lub oddaniu do odpłatnego korzystania całego przedsiębiorstwa.

Leasing pracowniczy - polega na przejęciu akcji przedsiębiorstwa przez co najmniej połowę pracowników, zazwyczaj przy wykorzystaniu różnych ulg i form kredytowania ze strony państwa

3. prywatyzacja poprzez Narodowe Fundusze Inwestycyjne

Polegała na stworzeniu przez Skarb Państwa spółek akcyjnych(15), których majątek stanowiły przedsiębiorstwa państwowego, przekształcone w spółki (512)

Holding finansowy - zarządzanie majątkiem powierzono wyspecjalizowanym firmom

Kategorie przedsiębiorstw:

1. przedsiębiorstwa państwowe - część z nich to jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, działające na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych. Charakteryzują się niską rentownością oraz dużymi wpływami związków zawodowych i samorządu pracowniczego

2. przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego - ich celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności np. w zakresie komunikacji lokalnej, dostarczaniu wody i energii. Dyrekcje powołuje określony organ samorządu, a ich działalność zazwyczaj nie jest nastawiona na zysk.

3. Przedsiębiorstwa prywatne - są własnością osób fizycznych lub prawnych. Mogą przybierać różne formy prawne.

4. Formy własności mieszanej państwowo-prywatnej - powodem utrzymania prze Skarb Państwa spółek tego typu może być np. znaczenie prowadzonej przez nich działalności. Negatywną stroną tego typu przedsiębiorstw jest tendencja do upolitycznienia rad nadzorczych spółek i niejasny podział kompetencji w ramach nadzoru właścicielskiego.

5. Przedsiębiorstwa spółdzielcze - są własnością swoich członków. Są to dobrowolne i samorządne zrzeszenia o zmiennym składzie osobowym. Biorą pod uwagę potrzeby swoich członków.

Cechy przedsiębiorstwa:

1. Przedsiębiorstwo jest organizacyjną formą, prawnie i kulturowo utrwalonym wzorem zbiorowego działania, którego cel stanowi produkcja dóbr i usług w warunkach gospodarki rynkowej

2. Efektem działalności przedsiębiorstw i przedsiębiorców jest nowoczesne społeczeństwo dobrobytu

3. Funkcjonowanie przedsiębiorstwa oparte jest na coraz skuteczniejszych metodach zarządzania. Doktryna ,,naukowego zarządzania” Taylor, postulująca m.in. specjalizację pracy, hierarchiczne zasady kierowania.

4. W przedsiębiorstwie - gospodarującym w warunkach gospodarki rynkowej - można dostrzec:

1. procesy współpracy wyznaczone przez podział pracy i hierarchiczne struktury zarządzania

2. rozbieżność interesów pracowników i pracodawcy

Zmiany w obszarze konsumpcji i ich następstwa społeczne:

1. Oferta dóbr konsumpcyjnych obejmuje nie tylko dobra podstawowe, ale przede wszystkim dobra służące zaspokajaniu przyjemności - zaspokaja się raczej życzenia niż potrzeby

2. Dobra konsumpcyjne zostają wyposażone w znaczenie symboliczne. Przeważa ono nad funkcją użytkową

3. Dobra konsumpcyjne stają się środkiem, który pozwala na indywidualizację stylu życia i jego demonstrowanie poprzez konsumpcję określonych towarów i usług

4. Wyłania się kategoria ,,handlarzy potrzeb” - specjalistów do reklamy, marketingu, stylistów, trenerów

5. Sfera czasu wolnego i konsumpcji jako samodzielnych obszarów życia społecznego zaczyna dominować nad sferą produkcji i usług

6. Jednostka, poprzez pełnione role konsumenckie, integruje się z osobami pełniącymi podobne role konsumenckie

7. Wartości związane z przyjemnością przesuwają się do centrum społecznego systemu wartości

8. Zmiana wskaźników struktury społecznej - powszechna do dóbr konsumpcyjnych sprawia, że zanika właściwość konsumpcji jako wyznacznika przynależności do określonej klasy czy warstwy społecznej. Styl życia i konsumpcji zaczynają przebiegać w poprzek struktury społecznej

Przyczyny zmian stylu życia:

1. Zmiany w strukturze społecznej u niektórych grup wyzwalających przymus demonstrowania swojej pozycji przez wyróżniający się styl życia

2. Otwarcie się kultury narodowej na obce wpływy kulturowe, np. Japonia

3. Wpływy kultury masowej na zachowania konsumpcyjne polegającego na przenoszenie wzorów i oczekiwań kreowanych przez kulturę masową do sfery konsumpcji

4. Obfitości oferty konsumpcyjnej

Polaryzacja społeczna - to zjawisko silnego rozwarstwienia społecznego w sytuacji współwystępowania w jednym społeczeństwie dwóch przeciwstawnych lub antagonistycznych ekonomiczne, politycznie, kulturowo czy ideologicznie warstw społecznych lub klas społecznych.

Zmiana społeczna to transformacja zachodząca w organizacji społeczeństwa oraz we wzorach myślenia i działania.

Pojęcie zmiany społecznej zawiera trzy elementy:

- różnica

- w różnych momentach czasu

- między stanami tego samego systemu

Czynniki zmian społecznych:

1. przebieg rewolucji, jej tempo i kierunek związane są właściwościami człowieka, jego wewnętrznymi skłonnościami

2. poza naturą ludzką o przebiegu ewolucji decydują czynniki zewnętrzne np. środowisko

3. czynnikami ewolucji społecznej są: samo społeczeństwo, jego kultura, sytuacja demograficzna, sposoby produkcji

Determinizm demograficzny - to termin używany na oznaczenie poglądów absolutyzujących wpływ czynników demograficznych na życie społeczne i głoszących, że przyrost ludności, gęstość zaludnienia są głównymi przyczynami warunkującymi rozwój społeczeństw ludzkich określającymi sposób zachowania, ustrój polityczny i poziom kultury

Determinizm techniczny - pogląd przypisujący decydującą role w przemianach społecznych, technice i kulturze

Darwinizm społeczny - to pogląd głoszący, że ludzkość rozwija się stopniowo i nieuchronnie na drodze selekcji oraz przetrwania najsilniejszych, najlepiej przystosowanych jednostek oraz najlepiej funkcjonujących form życia społecznego

Siła kontynuacji w systemach kulturowych kierujących organizacją populacji:

1. socjalizacja, w której starsze wzory transmitowane są do każdego nowego pokolenia

2. ideologia - chroni systemy kulturowe i kieruje transmisją kultury z pokolenia na pokolenie

3. integralny charakter systemów społeczno-kulturowych - opierają się na zmianie pojedynczym elemencie, ponieważ wiele innych elementów zostałoby przez to zmuszone do zmiany

4. nabyte prawo - szczególnie jednostek mających władzę w społeczeństwach uwarstwionych, które dysponują siłą do niwelowania innowacji jeśli zmiany zagrażają stanu zastanego interesów

5. inercja (bierność) - kiedy stare praktyki wydają się sprzyjać adaptacji i dostarczać jednostkę wystarczającej satysfakcji, aby opierać się przyswajaniu nowych praktyk, których konsekwencje nie mogą być w pełni znane.

Czynniki wpływające na tempo innowacji:

1. ilość posiadanych przez społeczeństwo innowacji zwiększa zdolność do tworzenia i przyswajania większej ich liczby

2. wielkość populacji - większa liczba jednostek utrzymujących idee i potencjalnie mogących tworzyć nowe

3. stabilność i charakter środowiska każdego społeczeństwa

4. charakter innowacji

5. ideologia społeczeństwa

Warunki zaistnienia zmiany:

1. oddzielenie nowego wzoru struktury od starych co ma miejsce, gdy działania zorientowane na wywołanie zmian posługują się motywacją

2. instytucjonalne przyzwolenie na zmianę i negatywne sankcje za respektowanie wyłącznie starych wzorów

3. istnienie pozytywnego modelu

4. legitymizacja nowego modelu

Dyferencjacja - to wyodrębnianie się składników jakiejś całości, różnicowanie się

Dyferencjacja społeczna - to występowanie w jakiejś zbiorowości różnic w układach społecznie ważnych cech wyznaczających położenie społeczne klas, warstw, grup i jednostek w strukturze danej zbiorowości, np. wykształcenie

Dyferencjacja strukturalna - to proces polegający na narastającym zróżnicowaniu oraz specjalizacji działalności instytucji społecznych i całego życia społecznego

4 mechanizmy ewolucji:

a) mechanizm różnicowania polega na wyłanianiu się nowych pod względem struktury i funkcji podsystemów

b) mechanizm doskonalenia adaptacyjnego polega na wzroście efektywności każdego z nowych podsystemów, ich bardziej wyspecjalizowanym i efektywnym działaniu w porównaniu z wcześniejszymi bardziej do siebie podobnymi całościami

c) mechanizm inkluzji polega na włączaniu nowych podsystemów do społeczeństwa co daje gwarancje ich harmonijnego funkcjonowania w nowym kontekście

d) mechanizm uogólnienia wartości polega na formułowaniu standardów normatywnych na dostatecznie ogólnym poziomie tak aby objąć nowe zróżnicowane podsystemy i zapewnić im wsparcie i legitymizacje

Przyczyny zmian w ujęciu konfliktowym lokowane są:

1. w strukturach

2. w zasadach podporządkowania jednych grup innym

3. organizacji społeczeństw, które kontrolują i decydują o możliwościach, dochodach, wpływie, autorytecie poszczególnych jednostek i grup społecznych

Reguły - są uogólnionymi procedurami, które aktorzy rozumieją i wykorzystują w różnych okolicznościach

Właściwości reguł:

- są często stosowane w konwersacjach, w rytuałach interakcyjnych, w codziennych działaniach rutynowych

- zostały milcząco uchwycone i zrozumiałe, stanowią część zasobu wiedzy kompetentnych aktorów

- pozostają nieformalne, nie zapisane i nieartykułowane

- nie znajdują wyraźnego usankcjonowania w technikach interpersonalnych

Zasoby - stanowią rodzaj udowodnień, które służą aktorom w ich działaniu

Rutynizacja - zwyczajowy, traktowany nieproblematycznie charakter większości czynności codziennych, składających się na życie społeczne - przewaga zwyczajowych zachowań podtrzymywanych przez i podtrzymujących ontologiczne bezpieczeństwo.

Mechanizmy podtrzymywania rutyny:

1. Rytuały otwarcia i zamknięcie - wskazują kiedy w strumieniu czasu elementy interakcji rutynowej mają się zaczynać i kończyć, np. wykład - interakcja zrutynizowana, podtrzymująca bezpieczeństwo ontologiczne podmiotów działania oraz zachowująca w czasie wzory instytucjonalne

2. Przestrzeganie kolejności - w konwersacji - wszyscy kompetentni aktorzy w swej świadomości praktycznej lub niejawnych zasobach wiedzy mają wyobrażenie o tym, jak we właściwych sobie sekwencjach ma przebiegać interakcja, np. interakcja konwersacja, która nie przebiegała gładko

3. Takt - główny mechanizm, który podtrzymuje ,,zaufanie” czy ,,bezpieczeństwo ontologiczne” w długich odcinkach czasu i przestrzeni.

Takt - milcząca zgoda między uczestnikami interakcji co do tego, jak w danych okolicznościach każdy z nich ma się zachowywać

4. Umiejscowienie - ludzie wnoszą do sytuacji pozycję bądź tożsamość społeczną, której towarzyszy zbiór uprawnień i zobowiązań

5. Obramowanie - działania służące ustalaniu pozycji zawdzięczają swą spójność ramom, które dostarczają formuł interpretacji kontekstów.

Regionalizacja - jest usytuowana w czasie i w przestrzeni

- jest kluczowa dla trwałości szerszych wzorów strukturalnych i bezpieczeństwa ontologicznego aktorów

- porządkuje interakcje ludzi w czasie i przestrzeni

- porządkuje działanie w przestrzeni przez rozlokowanie aktorów w miejscach od siebie zależnych i przez określenie, jak mają się przedstawiać i jak działać

Rejonizacja - czasowe, przestrzenne lub czasoprzestrzenne różnicowanie rejonów w lokalach lub między nimi. Wprowadza pojęcie scenerii

Scenerie:

1. różnią się: granicami fizycznymi i symbolicznymi

2. trwałością w czasie

3. rozciągłością w przestrzeni fizycznej

4. charakterem

5. stopniem, w jakim zmuszają ludzi do odsłonięcia swego ,,ja”

Teoria strukturacji - zakłada dualność rzeczywistości (jej struktura ogranicza swobodę ludzkich działań, lecz z drugiej strony daje szansę na aktywność, kontroluje ludzi, ale jest też przez nich wykorzystywana)

Modernizacja - to ogół zjawisk i procesów społecznych, których analizy mają umożliwić wyjaśnienie całościowego, globalnego procesu przekształcania się społeczeństwa tradycyjnego w społeczeństwo nowoczesne, przemysłowe , postindustrialne.

Fazy procesu modernizacji:

1. Modernizacja ewolucyjna - rozumiana jako postęp nauki, techniki, oświaty powszechnej oraz specjalizacji naukowej i zawodowej

2. Modernizacja technokratyczna - oznaczająca zastępowanie pracy zrutynizowanej przez systemy komputerowe, przenoszenie nowego modelu wydajności na wszelkie obszary działalności człowieka, Rozwijanie masowej informacji i komunikacji

3. Modernizacja refleksyjna - polegająca na tworzeniu organizacji zdolnych do zbiorowego uczenia się i kształtujących nowego człowieka myślącego krytycznie i twórczo oraz zdolnego do współdziałania

Rodzaje modernizacji:

1. modernizacja ekonomiczna - głębokie i gwałtowne zmiany, przewartościowanie i społeczna restrukturyzacja sfery ekonomiczno- gospodarczej oraz rynku usług i wytwarzania, wprowadzenie nowej technologii, stylów oraz sposobów produkcji i pracy, a także nowoczesnego zarządzania

2. modernizacja kulturowa - polega głównie na pojawianiu się w kulturze społeczeństwa tradycyjnego sekularyzacji i pluralizmu

3. modernizacja polityczna - przemiana tradycyjnych instytucji politycznych w instytucje nowocześniejsze

4. modernizacja społeczna - przekształcenia prowadzące do industrializacji, urbanizacji, urbanizmu wiąże się z tym zmierzch autorytetu tradycyjnego rozpad dawnych struktur społecznych, a także upowszechnienie umiejętności pisania i czytania

Teoria konwergencji - kładzie nacisk na twierdzenie, że wszystkie wysoko rozwinięte społeczeństwa bez względu na typ ustroju społeczno-politycznego wykazują znaczne podobieństwa pod względem struktur społecznych oraz form organizacji społecznej i stylów czy też sposobów sprawowania rządów.

Rozwój zależny w ujęciu Miltona Santosa

Zależność oznacza sytuację, w której rozwój gospodarek pewnej grupy krajów jest warunkowany rozwojem i ekspansją innej gospodarki, które wobec tych pierwszych zajmuje pozycję dominującą. Relacje współzależności między nimi, a handlem światowym przybierają charakter zależności wtedy, gdy pewne kraje(dominujące) mogą rozwijać się samoczynnie, a inne(zależne) rozwijają się jako odzwierciedlenie zjawisk kulturowych tych pierwszych.

Istota zależności w ujęciu Manuela Caspelsa

Społeczeństwo wtedy jest zależne, gdy jego struktura społeczna na poziomie ekonomicznym, politycznym ideologicznym wyraża relację asymetryczne z inną strukturą społeczną, która w stosunku do pierwszej zajmuje pozycję panującą,.

Sytuacja zależności wg. Theontonio Dos Santos

Wymaga istnienia co najmniej 2 partnerów i są nimi 2 grupy państw: o różnych układach gospodarczych, o różnej hierarchii politycznej świata, o odmiennych systemach kulturowych, aksjologicznych i normatywnych. Sytuacja zależności ma miejsce, gdy jedno z państw zajmuje pozycję dominującą, drugie podporządkowaną.

Rozwój zależny - zdominowany - oznacza ciąg zmian ekonomicznych, politycznych, kulturowo społecznych i techniczno-technologicznych w państwach peryferyjnych; zmiany te warunkowane są przeobrażeniami w krajach centralnych - dominujących

Rozwój współzależny - jest zaprzeczeniem rozwoju zależnego; cechuje go: względnie ewibalentna wymiana ekonomiczna między państwami, taka organizacja ich polityki wewnętrznej i zagranicznej, która jest korzystna dla konkretnych krajów, ich partnerów czy nawet społeczeństwa globalnego, wszechstronne przenikanie wzorów i wartości kulturowych między narodami

Koncepcja subimperializmu - wg Maniniego subimperializm nie jest pewnym stadium rozwoju kapitalistycznego lecz raczej jego formą - formą jaką przybiera kapitalizm zależny z chwilą wejścia w etap monopoli i kapitału finansowego

Bezpieczeństwo ontologiczne - zaufanie, wiara, że świat materialny i społeczny, łącznie z podstawowymi parametrami jaźni i tożsamości społecznej, są takie, jakie się jawią

Dualizm strukturalny - struktura jako środek i wynik zachowania, które zwrotnie organizuje: właściwości strukturalne systemu społecznego nie istnieją niezależnie od działania, lecz są chronicznie uwikłane w jego produkcję i reprodukcję

Integracja społeczna - wzajemność praktyk między aktorami w okolicznościach współobecności rozumianych jako ciągłość odrębnych spotkań

Integracja systemowa - wzajemność długotrwałych i rozległych praktyk między aktorami lub zbiorowościami nie zakładających współobecności

Struktura - reguły i zasoby uczestniczące w reprodukcji systemów społecznych. Struktura istnieje jedynie jako ślady pamięci, organiczna podstawa ludzkiej refleksyjności; uprzedmiotawia ją działanie.

Strukturacja - strukturowanie stosunków społecznych w czasie i przestrzeni na mocy dualizmu struktury

Struktury - zbiory reguł i zasobów uwikłanych w instytucjonalną artykulację systemów społecznych. Badanie struktur, łącznie z właściwościami strukturalnymi, polega na analizie głównych aspektów stosunków transformacji/mediacji wpływających na integrację społeczną i systemową.

System - uwzorowanie stosunków społecznych w czasoprzestrzeni rozumianych jako reprodukcja praktyk. Systemy społeczne powinny być traktowane jako układy o zmiennej i systemowości; w odróżnieniu od układów biologicznych i fizycznych rzadko odznaczają się wewnętrzną jednością

Świadomość dyskursywna - to co, aktorzy potrafią wyrazić werbalnie o warunkach społecznych, między innymi o warunkach ich działania.

Świadomość praktyczna - to co, aktorzy wiedzą o warunkach społecznych, przede wszystkim o warunkach własnego działania, ale czego nie potrafią wyrazić dyskursywne. Inaczej niż w przypadku nieświadomości, świadomość praktyczna nie ulega stłumieniu.

Wiedza wspólna - wiedza, jak sobie radzić w formach życia wspólnym aktorom i socjologom obserwatorom. Niezbędny warunek uzyskania dostępu do adekwatnych opisów działalności społecznej

Zasady strukturalne - zasady organizacji całości społecznych; czynniki uwikłane w ogólne instytucjonalne uporządkowanie społeczeństwa lub typu społeczeństw

Zasoby alokacyjne - materialne zasoby uwikłane w generowanie władzy, w tym środowisko naturalne i fizyczne artefakty, są owocem ludzkiego panowania nad przyrodą

---