I. Zagadnienia wstępne

1. Socjologia jako dyscyplina wieloparadygmatyczna

1. problem relacji pomiędzy paradygmatami

2. społeczne konsekwencje wieloparadygmatyczności teorii społecznej

2. Pojęcie teorii w socjologii

1. Poziomy teorii

3 poziomy teorii wg Sztompki:

• poziom założeń - a priori -

• poziom pojęć - dwa bieguny pojęć konstruowane w socjologii (ekwiwalent empiryczny) maja odpowiednik rzeczywistości - nie mają jednoznacznego ekwiwalentu empirycznego - pojęcia trudne do wyjaśnienia

• poziom praw - poziom twierdzeń

• Podstawowe dylematy/dychotomie teorii socjologicznej

5 dylematów :

1. spór o naturę działania ludzkiego - racjonalne czy nieracjonalne,

2. spór holizmu z indywidualizmem metodologicznym,

3. spór o racjonalność jednostki,

4. spór metodologiczny - naturalizm czy antynaturalizm - (1) metody przyrodnicze czy „współczynnik humanistyczny”; (2) jako głęboko zjawiska społeczne zakorzenione są w świecie przyrodniczym (genetyka) czy zjawiskach psychologicznych,

5. spór epistemologiczny o naturę rzeczywistości społecznej: wartościowanie czy neutralność wobec wartości (obiektywizm naukowy vs relatywizm poznawczy, społeczny i kulturowy)

3. Założenia teorii

3. Główne tendencje we współczesnej teorii społecznej wg. Szackiego

4 tendencje wpływające na socjologię wg Szackiego:

1. rozmycie granic - otwarcie socjologii na filozofię, historię, antropologię i inne dyscypliny naukowe,

2. zwrot językowy - odwrócenie się od analizy??? Badań na rzecz przyjęcia nauk humanistycznych, rzeczywistość jako tekst do analizowania,

3. przekształcenie granicy między podmiotem a przedmiotem - ???

4. rzeczywistość jest chaosem, nieuporządkowana, na założeniu regularności oparte jest poznanie naukowe,???

4. Główne źródła krytyki teorii socjologicznej

1. wewnątrz teoretyczne źródła problemów teorii socjologicznej

2. społeczne źródła problemów teorii socjologicznej

5. Teoria socjologiczna a teoria społeczna

1. stanowisko Giddensa

II. Funkcjonalizm

6. Problem tautologiczności i teleologiczności analizy funkcjonalistycznej

7. Podstawowe założenia funkcjonalizmu:

Ogólne reguły funkcjonalizmu: (przyjęte przez Parsonsa i Mertona)

1.         Społeczeństwo jest rozumiane jako system - odrębna całość, składająca się z powiązanych wzajemnie elementów (holizm realizowany przez kategorie systemu).

2.        Społeczeństwo jako całościowy system cechuje się swoistymi właściwościami, których nie da się zredukować do właściwości poszczególnych elementów systemu.

3.        Trwałość i integrację społeczną określają tzw. imperatywy funkcjonalne.

4.        System społeczny ma charakter samoregulujący.

5.        Każdy element systemu jest uwikłany w sieć zależności, wiążących go z innymi elementami i systemem jako całością.

8. Funkcjonalizm Mertona

1. Koncepcja teorii średniego zasięgu Mertona - to pojęcie wprowadzone przez funkcjonalizm Mertona. Postuluje on tworzenie licznych teorii zamiast wielkich systemów teoretycznych; te liczne teorie mają wynikać z badań. Uzasadnia to tym, że jego zdaniem jakiekolwiek wielkie systemy teoretyczne są przedwczesne - nie powstały jeszcze wartości teoretyczne i empiryczne niezbędne do ich zbudowania (socjologia to nauka młoda; Merton wierzy, że będzie możliwe zbudowanie tych wielkich systemów za kilkaset lat). Teorie średniego zasięgu mają większe znaczenie i mogą być przydatne dla badań empirycznych.

Teorie średniego zasięgu są abstrakcyjne, ale jednocześnie utrzymujące związek ze światem empirii (Merton nie zgadza się z paradygmatycznym ograniczaniem pola badawczego).

Merton uważa, że teoria ogólna zostanie kiedyś zbudowana z wielu teorii średniego zasięgu (przez ich syntezę). Tym samym zakłada, że syntezy będzie można dokonać, jeśli teorie średniego zasięgu będą zbudowane tak, żeby można było budować syntezę (czyli będą budowane w odniesieniu do innych teorii). Z teorii średniego zasięgu za kilkaset lat powstanie teoria ogólna.

2. Wymogi funkcjonalne

3. Problem integracji jako wymogu przetrwania społecznego

4. Funkcje jawne i funkcje ukryte

5. Funkcja i dysfunkcja

6. Substytuty funkcjonalne

7. Koncepcja kontekstu strukturalnego

8. Algorytm przeprowadzania analizy funkcjonalnej wg. Mertona - Jest to sposób postępowania badacza (Merton: socjologa-empiryka) zgodnie z założeniami analizy funkcjonalnej. Merton postuluje, by analiza funkcjonalna zawsze zaczynała się od etapu przygotowawczego - „zwykłego opisu” czynności badawczych jednostek i grup. Zdaniem Mertona ten opis ma na celu wskazanie przedmiotu analizy funkcjonalnej (są to zawsze trwale wzory interakcji i działań). Opis dostarcza też fundamentalnej wskazówki co do funkcji spełnianych przez analizowany przedmiot (zwykły opis dąży do wskazania funkcji jawnych).

4 etapy każdej analizy funkcjonalnej:

1. Wskazanie głównych alternatyw - analiza tego, co zostało wcześniej wyeliminowane przez dominujący wzór. Merton nazywa to opisem „kontekstu strukturalnego”, z którego wyłonił się analizowany przez nas wzór.

1. Ocena „znaczenia” lub tez „duchowej lub emocjonalnej doniosłości”, jaką dane działanie posiada dla członków badanej grupy. Jest to odtworzenie mapy motywów działania; motywy są jednostkowe i opierają się na artykulacji funkcji jawnych.

2. Wyróżnienie „szeregu motywów konfliktu lub dewiacji”, które ujawnione zostały przez członków danej grupy.

3. Opis tego, jakie prawidłowości niewidoczne dla uczestników posiadają badane wzory zachowań oraz jakie są konsekwencje tych wzorów dla jednostek i dla systemów. Merton nazywa ten etap analizą funkcji ukrytych.

Socjolog jest wtedy socjologiem, kiedy jest w stanie analizować funkcje ukryte (lub preparować je, jeśli ich nie ma :>).

9. Teoria funkcjonalistyczna Parsonsa

1. Woluntarystyczna teoria działania Parsonsa (unit act)

2. Wczesna koncepcja integracji systemów działania

3. Późna koncepcja integracji systemów działania (AGIL)

4. Cybernetyczna hierarchia kontroli

10. Krytyka funkcjonalizmu: funkcjonalizm jako zła teoria, teoria jednostronna, teoria konserwatywna

III. Teoria wymiany

11. Podstawowe twierdzenia teorii Homansa

Teoria behawioralna Homansa - zredukować teorię tzn. wyjaśnić w terminach teorii redukujących. Wyjaśnienie wszystkich teorii socjologii za pomocą teorii behawioralnych.

Podstawowe twierdzenia teorii Homansa to:

1. twierdzenie o sukcesie - jeśli jakieś działanie spośród innych podejmowanych przez jednostkę działań jest częściej nagradzane, tym bardziej jest prawdopodobne, że jednostka podejmie to właśnie działanie,

2. twierdzenie o bodźcu - psy Pawłowa, zasada skojarzeń, nagrodzone jest działanie, bodziec jest skojarzony z działaniem,

3. twierdzenie o wartości - to co jest dla jednostki najcenniejsze,

4. twierdzenie o deprywacji - nasyceniu - im więcej mamy tego samego tym mniej cenne się to staje,

5. twierdzenie o agresji - uznaniu - daje ograniczenia na 4 poprzednie twierdzenia, jest pewnym hamulcem,

6. twierdzenie o racjonalności - selektywnie oczekiwana użyteczność.

12. Podstawowe zasady wymiany teorii Petera Blaua:

1. zasada racjonalności - nie jest stricte behawioralna, częstotliwość i wielkość nagród przekłada się na częstotliwość podjęcia wysiłku zdobycia nagrody,

2. zasada wzajemności - jesteśmy zobowiązani do przyszłego rewanżowania się za przysługi, prezenty, zaproszenia i tym podobne dobra, jakie sami otrzymaliśmy,

3. zasada sprawiedliwości - normy wymiany sprawiedliwej", które wskazują jaki powinien być stosunek nagród do kosztów w danej relacji wymiany. Jeśli normy te zostają zachwiane, strona pokrzywdzona może ujawniać zachowania agresywne,

4. zasada użyteczności krańcowej - im więcej oczekiwanych nagród jednostka uzyskuje w wyniku określonej czynności, tym mniej wartościowa jest ta czynność i tym mniej prawdopodobne będzie jej podjęcie,

5. Zasada nierównowagi - można ustabilizować jedną wymianę na raz - wszystkie pozostałe ulegają destabilizacji, system wymian jest niestatyczny.

13. Dialektyka Blaua

Różnice w posiadaniu władzy tworzą w grupach sprzeczne siły:

1. naciski w kierunku integracji - legitymizacja władzy - dostarcza uległości za cenę usługi, tworzy się doktryna sprawowania??? wymiany; jednostki podlegające muszą dostarczać tej ilości nagród, która jest uznana za sprawiedliwą; ci którzy podlegają władzy są dyscyplinowani, ktoś kto chce wyjść spod uległości zostanie zganiony; gdy władza się ulegitymizuje jednostki przestają bronić swojej władzy, potwierdzają status ?nie wiem czego?, mogą skoncentrować się na innych wymianach,

Możliwość konfliktu jest neutralizowana przez zasady wzajemności i normy sprawiedliwej wymiany. Legitymacja władzy wynika z przestrzegania powyższych zasad oraz:
- internalizację norm akceptujących żądania przywódców i sankcjonujących działania opozycyjne
- przyjęciem w procesach socjalizacji wspólnych wartości określających "wymianę sprawiedliwą" oraz sposób w jaki ta wymian podlega instytucjonalizacji w postaci uznanych norm dla przywódców i podwładnych (wspólne wartości ułatwiają legitymizację władzy, legitymizacja władzy oparta na wspólnych normach i wartościach

2. naciski w kierunku opozycji - Przyczyny powstania opozycji:
   1. Niezrównoważone relacje społeczne doświadczane zbiorowo prowadzą do poczucia deprywacji i potencjalnej opozycji
   2. brak możliwości dotarcia do wyższego poziomu życia
   3. kształtuje się solidarność grupowa
   4. przekształcanie się konfliktu w sposób życia wśród przywódców

14. Systemy wymiany - wyjaśnienia na poziomie makro (Blau)

1. wartości pośredniczące -

2. instytucjonalizacja -

3. poziomy organizacji społecznej (organizacja polityczna i jej funkcje) - podstawową strukturą w analizie makrostruktur są organizacje formalne, organizacje czerpią nagrody między sobą, ta bardziej atrakcyjna może być dominująca; organizacja polityczna spełnia funkcję integracyjną bo reguluje zasady wymian pomiędzy organizacjami i relacje konfliktowe bo się kanalizuje??? Konflikt, 1 dominująca i inne podporządkowane, mamy komu/do kogo wyrażać swoje niezadowolenie.

IV. Teoria konfliktowa

15. Dahrendorfa koncepcja konfliktu w społeczeństwach nowoczesnych

1. ZIS-y - Zrzeszenia Imperatywnie Skoordynowane, jest to pojęcie określające organizacje ról, w których jedne dysponują w stosunku do innych wymuszającą konformizm władzą.

2. Przyczyny, przebieg i skutki konfliktu w ZIS-ach

Rządzący dążą do zachowania status quo, a rządzeni upatrują swój interes w redystrybucji władzy. Porządek społeczny w równym stopniu jak konflikt zależy od stosunku władzy. Władza generuje konflikt, który bywa uśpiony - wtedy istnieje porządek społeczny (wtedy, gdy ludzie wiedzą, że z różnych przyczyn „oni” mają władzę i nie podejmują działań, żeby to zmienić). W ramach ZISów toczy się „gra o sumie zerowej”, co znaczy, że każdy człowiek może mieć tyle władzy, ile wymusi od innych, którzy jej nie mają). Ci, którzy mają władzę, nie chcą jej stracić. Ci, którzy jej nie mają, nawet jeśli nie ubiegają się o nią bezpośrednio, chcą jej redystrybucji.

Gdy pojawi się i rośnie świadomość istnienia sprzecznych interesów, ZIS ulegnie polaryzacji na 2 grupy konfliktowe, z których każda będzie posiadała świadomość swoich obiektywnie różnych interesów. Ta świadomość jest zasadniczym impulsem zmiany społecznej, doprowadzając do redystrybucji władzy w ramach ZIS. Poziom uśpienia konfliktu zależy od świadomości poszczególnych grup.

Stosunki społeczne w tej teorii kształtowane są przez stosunki zależności, a wszelka organizacja społeczna opiera się na rozróżnieniu pozycji wyższych i niższych. Interesy tych, którzy mają władzę i tych, którzy są jej pozbawieni są z natury sprzeczne. Konflikt nie wybucha od razu, ponieważ interesy owe są utajone. Nosiciele interesów tworzą „quasi-grupy interesu”, ale staną się one grupami konfliktowymi wówczas, kiedy interesy owe są uświadomione. <grupa interesu = grupa konfliktowa>

3. Interesy jawne, interesy utajone, interesy obiektywne

Dwa rodzaje grup interesu związane z ZIS-em:

1. Jednostki zajmujące dane pozycje w ZIS-e nie zdają sobie z ich sprawy, są nieuświadomione. Są to interesy UTAJONE.

2. Interesy JAWNE, pojawia się wówczas gdy jednostka uświadamia sobie na czym ich interes polega i czyni sobie z niego cel

4. Quasi grupy a grupy interesu:

Dwa rodzaje grup związanych z interesem.

1. Quasi grupy - jednostki, które łączy jedynie to, że wypełniają podobne role społeczne

i zajmują podobną pozycję w ZIS -ie.

2. Grupy interesu - członków tej grupy łączy jawny uświadomiony interes.

Nigdy nie przekształca się w grupę interesu cała quasi grupa, gdyż część nie uświadamia sobie interesu. Grupy interesu rekrutują się z quasi grupy. Nie zawsze są to te same grupy interesu. Tym co je różnicuje, może to być środek służący do przejścia z jednej do drugie grupy.

e) Pojęcie warunków interweniujących - Interweniujące warunki empiryczne:

1. Warunki organizacji - wywołują przekształcenie quasi-grup interesu w grupy konfliktowe.

2. Warunki konfliktu - wyznaczają formę i intensywność konfliktu.

3. Warunki zmiany strukturalnej - wpływają na rodzaj, tempo i głębokość zmian.

1. Skutki konfliktu dla struktury ZISu - Konflikt wywołuje dla jego uczestników skutki w postaci:

         uczynienia granic grup jednoznacznymi,

         zcentralizowania panowania i władzy,

         zmniejszenia tolerancji dla dewiacji i rozbieżności poglądów,

         wzrostu solidarności wewnętrznej wśród członków obu stron, lecz zwłaszcza wśród członków grup mniejszościowych i grup zaangażowanych w samoobronę.

g) Natężenie a gwałtowność konfliktu - NATĘŻENIE I GWAŁTOWNOŚĆ KONFLIKTU.

Osiągnięcie pewnego stadium organizacji przez grupę powoduje jej zaangażowanie się w konflikt, co prowadzi do zmian strukturalnych.

Co oznacza stwierdzenie, że konflikt bywa różny.

Oznacza to, że różne bywają dwa elementy które mogą zmieniać się niezależnie;

Natężenie -odnosi się do wydatkowania energii i stopnia uwikłania stron. Wysokie natężenie występuje gdy koszt zwycięstwa lub przegranej jest dla zaangażowanych stron wysoki. Im wyższa waga jest przywiązywana do kwestii związanych z konfliktem tym natężenie jest większe.

gwałtowność - wiąże się raczej z przejawami niż z przyczynami, środkami wykorzystywanymi do wyrażenia swojej wrogości.

16. Koncepcja konfliktu w teorii Cosera:

1. konflikt zewnętrzny a konflikt wewnętrzny -

1. Wewnętrzne -grupy o ścisłych więziach wykazują tendencję do tłumienia konfliktów lecz gdy pojawi się to wybucha z wielką siłą. Im grupa bardziej zintegrowana tym bardziej gwałtowny konflikt.

2. Zewnętrzne w sztywnej struktrze ujawniane są tylko niektóre konflikty ale za to z wielką siłą, natomiast w elastycznej konflikty krzyżują się co zapobiega podziałom społecznym. Ponadto istnieją mechanizmy instytucjonalizacji konfliktu dzięki którym konflikt przebiega łagodnie bez uszkodzenia rdzenia systemu. Występują też czynniki stabilizujące i integrujące takie jak: natychmiastowe ujawnienie konfliktu, różnorodność konfliktu i tolerancja konfliktu.

2. dwa rodzaje grup a konflikt

3. system sztywny a system elastyczny:

• system sztywny - tłumi się napięcia, to system zamknięty z wyznaczonymi granicami, jednostka kontrolowana, społeczeństwo odreagowuje ale w sposób kontrolowany przez władze (wentyl bezpieczeństwa oraz kozioł ofiarny),

• system elastyczny - system otwarty (niema wentyla bezpieczeństwa oraz kozła ofiarnego), konflikty przecinają się przez co są osłabiane,

1. konflikt rzeczywisty a konflikt nierzeczywisty:

Konflikty społeczne, które rodzi niespełnione określonych potrzeb w danym układzie stosunków, ocena korzyści, jakie mogą one przynieść uczestnikom  o zwrócone przeciw obiektom będącym rzeczywiście źródłem frustracji; można nazwać konfliktami realistycznymi. W takiej mierze, w jakiej służą osiągnięciu określonych wyników, mogą być zastąpione przez alternatywne wzory interakcji ze stroną przeciwną, jeśli wydają się one bardziej odpowiednie dla osiągnięcia zamierzonych celów.

Konflikty nierealistyczne natomiast pojawiają nie są spowodowane sprzecznymi celami antagonistów, lecz  potrzebą rozładowania napięcia jednego lub obu z nich.  W tym przypadku konflikt nie jest obliczony na osiągniecie określonych rezultatów. Jeśli konflikt nierealistyczny jest celem samym w sobie i przynosi tylko rozładowanie napięcia wybrany przeciwnik może być zastąpiony jakikolwiek innym odpowiednim obiektem.

W przypadku konfliktu realistycznego istnieją funkcjonalne alternatywne środki poprowadzenia konfliktu, a także możliwości osiągnięcia pożądanych rezultatów. W przypadku konfliktu nierealistycznego takim funkcjonalnym środkiem jest tylko wybór przeciwników. W warunkach sztywnej struktury społecznej można się spodziewać, że konflikty społeczne będą rozwiązywane w sposób nierealistyczny.

2. funkcje konfliktu:

Konflikt ma pozytywny wpływ na wewnętrzną solidarność grupy, „dochodzi do identyfikacji członków, konflikt sprzyja budowaniu i umacnianiu granic między grupami, wzrasta spójność grupy, gdy konflikt dotyczy podstawowych norm i wartości, gdy grupa nie wyznaje tych samych norm i wartości wówczas konflikt może doprowadzić do dezintegracji. Jeśli konflikt zagraża całej grupy to integracja jest większa niż w przypadku zagrożenia dla części grupy.

f) instytucja wentyla bezpieczeństwa - wentyle bezpieczeństwa - kanalizowanie niezadowolenia w kierunku konfliktu nierealistycznego - rozładowanie napięcia. Zapotrzebowanie na wentyle bezpieczeństwa wzrasta ze sztywnością struktury społecznej. Działanie instytucji ma na celu kanalizowanie wrogości, zapobieganie wyładowania emocji, agresji na obiekcie wrogości. Wentyle bezpieczeństwa mogą być dysfunkcjonalne dla systemu społecznego, bo tylko przesuwają agresję w innym kierunku, ale nie rozwiązują problemu

V. Socjobiologia i psychologia ewolucyjna

17. Koncepcja Socjobiologii E.O. Wilsona

1. tezy socjobiologii

2. koncepcja doboru krewniaczego

3. koncepcja altruizmu odwzajemnionego (pojęcie łącznej wartości przystosowawczej)

4. sprzeciw wobec socjobiologii - główne obszary zarzutów

5. genetyczno - kulturowa koewolucja (jak geny trzymają kulturę na smyczy)

18. Teoria socjobiologiczna P. van den Berghe'a

1. Nepotyzm

2. Zasada wzajemności

3. Przymus

4. Wyjaśnienie zjawisk poligamii i hipergamii w kategoriach socjobiologicznych

19. Podstawowe pojęcia psychologii ewolucyjnej

1. psychologia ewolucyjna a socjobiologia podobieństwa i różnice

2. multimodularność umysłu (adaptacyjna skrzynka narzędziowa)

3. teoria umysłu jako koncept wyjaśniający

VI. Interakcjonizm symboliczny, teoria dramaturgiczna i elementy etnometodologii

20. Koncepcja interakcjonistyczna Blumer/szkoła chicagowska

1. pojęcie jaźni - Jesteśmy zaopatrzoni w jaźń, inaczej umiejętność udzielania sobie wskazówek oraz dyskusji z samą sobą. Jest czynnym podmiotem ("ja") oraz obiektem dla samej siebie ( czyli "mnie"), w dyskusji "ja - mnie" umiejącym konstruować własną linię postępowania.

2. budowanie definicji sytuacji - Priorytetowa dla interakcjonizmu symbolicznego jest myśl definicji sytuacji. Jej najistotniejszym aspektem jest rozpoznanie ról dzięki przyjmowaniu roli, tj. wskazywanie oraz odkrywanie spójnych wzorów postępowania, które mogą być łączone z określonymi typami osób funkcjonujących. Interakcja symboliczna obejmuje interpretację, inaczej stwierdzenie znaczenia postępowania czy wypowiedzi drugiej osoby oraz definicję, czyli danie wskazówek innemu człowiekowi, jak ma postępować. Analiza poprawności takiej bezpośredniej interakcji kierować ma do ustalenia cech oraz zasad kierujących interakcjami o narastającej bezimienności, pomiędzy wieloma partnerami i grupami.

3. metodologia badania interakcji - Interakcjonizm symboliczny występuje przeciw metodologii pozytywistycznej, przeciwko absolutnemu metodologicznemu obiektywizmowi, według którego życie społeczne może być badane niezależnie od potocznej wiedzy, jaką posługują się ludzie w codziennym życiu. Symboliczny interakcjonizm wprowadził koncepcję metodologii „naturalistycznej”, która zasady postępowania badawczego określa zgodnie z naturą empirycznego świata społecznego. Chodzi tu o podstawową cechę grupowego życia ludzi, jaką jest wzajemne oddziaływanie kształtowane przez interpretowanie sytuacji działania. Interakcjonizm symboliczny odrzuca zawężone pod wpływem scjentyzmu rozumienie metodologii. Występuje przeciw redukowaniu jej do procedur ilościowych.

Blumer wskazał dwie podstawowe fazy postępowania w badaniu zjawisk społecznych, które nazwał eksploracją i inspekcją. Eksploracja polega na dążeniu różnymi sposobami do zrozumienia, jak należy postawić problem, jakie dane są potrzebne do jego rozwiązania i jakie należy w tym celu wypracować narzędzia. W wyniku eksploracji tworzy się pojęcia „uwrażliwiające”, które umożliwiają inspekcję, tj. etap właściwej analizy. O ile celem eksploracji jest jak najpełniejszy opis badanego pola zjawisk, który wyklucza stawianie sztucznych problemów, o tyle celem inspekcji jest ukazywanie zależności na podstawie analizy poszczególnych przypadków, a nie na zasadzie ustalonych „a priori” formalnych relacji między pojęciami wchodzącymi w skład teoretycznego schematu.

21. Koncepcja interakcjonistyczna Khuna/szkoła Iowa

1. rdzeń jaźni - Kuhn wskazuje na "rdzeń jaźni" kształtowany poprzez wpływ grup społecznych na kształt jaźni,

2. definicja sytuacji -

3. metodologia badania interakcji (np. test 20 stwierdzeń)

22. Teoria dramaturgiczna

1. pojęcie porządku interakcyjnego

2. metafora dramaturgiczna

3. podstawowe pojęcia teorii dramaturgicznej (np. fasada, kontrolowanie ekspresji)

4. scena a kulisy

5. interakcja zogniskowana a niezogniskowana

6. membrana spotkania

7. pojęcie rytuału

8. pojęcie roli

9. pochłonięcie przez rolę a dystansowanie się wobec roli

10. goffmanowska koncepcja jaźni - Jak definiuje jaźń E. Goffman? Jaźń według tego autora posiada swoistą dialektykę, nie jest ona wyłącznie tym, co w „przedstawieniach” ukazujemy, ale tym, co w trakcie prezentacji powstaje. Jednostka w interakcjach z innymi ukazuje się nam w dwóch podstawowych wymiarach:

1. wykonawcy, a więc producenta wrażeń i inscenizatora przedstawienia,

2. postaci, która ma zbliżać się do jakiegoś i d e a ł u mającego być zaprezentowanym w misternie wyreżyserowanym przedstawieniu

1. osobista terytorialność

l) pierwotne ramy interpretacji - Pierwotne ramy społeczne umożliwiają podstawowe zrozumienie zdarzeń związanych zwłaszcza z żywą istotą ludzką, których elementami są wola, dążenie, kontrolujący wysiłek umysłu. Działania przez nią podejmowane to „działania kierowane”. Poddają one sprawcę pewnym standardom, społecznej ocenie opartej na uczciwości, skuteczności, ekonomii, bezpieczeństwie, elegancji, taktowności, dobrym smaku itp. Zaangażowane są tu motywy i intencje, które pomagają obserwatorowi w wyborze właściwych dla danej sytuacji ram interpretacji.

Pierwotne ramy interpretacji danej grupy społecznej konstytuują centralny element jej kultury, dając zrozumienie schematów interpretacji głównych grup i stosunków między nimi.

W ramach pierwotnych ram interpretacji mieści się pięć kwestii istotnych dla całościowego zrozumienia funkcjonowania świata.

1. Zdumienie

Powodują je zdarzenia prowadzące obserwatorów lub uczestników do zwątpienia w swoją umiejętność całościowego podejścia do zdarzeń. Ludzie oczekują, że każde zadziwiające zdarzenie z jakim się zetknęli zostanie szybko, w prosty i naturalny sposób wyjaśnione, a sposób wyjaśnienia pozwoli odzyskać im wiarę w ten zestaw czynników i sił do którego są przyzwyczajeni.

2. Zainteresowania kosmologiczne

Zainteresowanie sztuczkami pokazującymi utrzymanie nadzoru i kontroli w warunkach prawie niemożliwych, które trudno jest zinterpretować w ramach obowiązujących pojęć

3. Fuszerki

Sytuacje kiedy ciało albo inne obiekty mające pozostawać pod zagwarantowaną kontrolą niespodziewanie uwalniają się, zbaczają z kursu, albo w inny sposób umykają kontroli i zostają całkowicie podporządkowane naturalnym siłom, co w konsekwencji przerywa naturalny tok życia

4. Przypadkowość

Są to pewne znaczące wydarzenia, które mogą zostać odebrane jako zbieg okoliczności. Jednostka zazwyczaj prawidłowo kierująca swymi działaniami, napotyka naturalne procesy zachodzące w świecie w taki sposób, jakiego nie mogła przewidzieć; pociąga to za sobą określone konsekwencje.

Pojęcia „przypadkowości” i „fuszerki” pozwalają ludziom przejść do porządku nad zdarzeniami, które inaczej stanowiłyby kłopot dla ich systemu analizy.

5. Podziały wyrażające napięcia lub żarty

1. Jednostki mogą właściwie całkowicie ustalić to co widzą, zgodnie z ramą interpretacji, która w danej sytuacji jest powszechnie stosowana. Istnieje jednak ograniczenie tej możliwości. Pewne okoliczności z jednej perspektywy w której zdarzenia mogłyby być łatwo uchwycone, przechodzą do innej, radykalnie odmiennej, przy czym ta ostania jest oficjalnie stosowana.

10

---