Liberalizm- to ideologia, filozofia społeczna, to także etyka społeczna czyli zasady na których ma się oprzeć sprawiedliwe państwo.
Cechy liberalizmu:
Perspektywa filozoficzno- społeczna
Indywidualizm- jednostka w sensie moralnym jest czymś ważniejszym od zbiorowości
Egalitaryzm- równość wobec prawa, ludzie jako istoty moralne są sobie równi- wszyscy mają jednakowe uprawnienia
Uniwersalizm- natura ludzka jest jedna, człowiek bez względu na kolor skóry, przynależność rasową jest człowiekiem, cz racjonalnym. Liberalizm można zrealizować w każdym miejscu i czasie bo ludzie są racjonalni.
Wiara w postęp- wiara w to że człowiek jest w stanie doskonalić się w sensie moralnym, można naturę uszlachetniać, dowartościowywać. Instytucje społeczne, które stale się doskonalą i rozwijają
Perspektywa konstrukcji teoretycznej (doktryna liberalizmu)
Jednostka jest podmiotem praw naturalnych lub uprawnień naturalnych- Jednostka dysponuje moralną autonomią. Idea praw naturalnych jest podstawą koncepcji człowieka. Człowiek jest istotą w pełni autonomiczną w sensie moralnym. Nikt nie ma prawa wkraczać w życie człowieka poza umową społeczną.
Własność- jest fundamentem ładu i porządku społecznego, „święte prawo własności” Lock. Człowiek jest w stanie ją wypracować dzięki inteligencji i pracowitości.
Przekonanie, że jednostka jest jedynym źródłem polityki i władzy politycznej.
Władza polityczna jest ograniczona- granice tej władzy są wyznaczane przez umowę społeczną.
Mandat do sprawowania władzy, legitymizacja władzy- zakres tej władzy, stopień w jakim wolność jednostek jest ograniczona.
Społeczeństwo i państwo stanowią organizacje dobrowolne- maksimum autonomii, brak narzucania, przymusu.
Trójpodział władzy- w. ustawodawcza, wykonawcza, sadownicza Monteskiusz
Prawo do oporu wobec rządzących- jeśli Ci notorycznie łamią naturalne uprawnienia jednostki
Krytyka konserwatystów:
Jednostki nie są zdolne do jakichkolwiek zobowiązań poza umową społeczną
Samo społeczeństwo liberalne nie ma możliwości stworzenia podstaw współpracy.
Wyeksponowanie podmiotowości człowieka
Człowiek egoistyczny
Liberalny człowiek nie ma żadnych bodźców do moralnego doskonalenia się
Krytyka socjalistyczna (lewicowa)
Państwo które nie zapewnia bezpieczeństwa socjalnego
Społeczeństwo rynkowe globalnego kapitału ważniejsze od problematyki lokalnej
Uzależnienie słabych państw od krajów silnie rozwiniętych
Umowa społeczna- J. Rawles, R. Nozick
Wizja stanu natury- pewna fikcja ponieważ nie da się na własne oczy zaobserwować ludzi w stanie natury, próba wyobrażenia sobie stanu natury przed założeniem społeczeństwa, wspólnoty.
Stan natury- to próba uchwycenia momentu w którym ludzie żyją obok siebie, ale jeszcze nie założyli wspólnoty, społeczeństwa.
Umowa społeczna- akt jej zawarcia w oparciu o doświadczenie eksperymentalne stanu natury
Koncepcje państwa- budowana na bazie umowy społecznej.
J. Rowles 1921- 2002
„Teoria sprawiedliwości” 1971r- wszystkie instytucje społeczne mają być akceptowane przez moralnie myślących ludzi. Ludzie muszą akceptować instytucje społeczne inaczej państwo nie będzie sprawiedliwe. Podstawą są negocjacje, debata, dystans społeczny w dochodzeniu do społecznych rozwiązań. Koncepcja umowy społecznej była oparta na zasadach moralnych. Ludzie egoistycznie dążą do zaspokojenia swoich celów i potrzeb. W sytuacji kiedy nie byłoby możliwości zaspokojenia swoich celów i potrzeb mogłoby dojść do konfliktu- dlatego opracowano koncepcje umowy społecznej, aby unikać wewnętrznych napięć. Potrzebne jest wypracowanie takich zasad które jednostki będą bezwzględnie przestrzegać.
Konserwatyzm- Charakterystyczna jest jego sytuacyjność. Postawa, program polityczny, który dąży do zachowania statusu quo w określonej sytuacji. To postawa zachowawcza, która opiera się zmianom.
Konserwatyzm staje się ideologią charakterystyczną dla okresu przejścia od feudalizmu do kapitalizmu. Rodzi się w sytuacjach gdy jakiś status quo jest zagrożony lub uległ zagrożeniu.
Każdy konserwatyzm głosi pochwałę czasu minionego- czasy minione były czasami lepszymi, bezpiecznymi.
Ideologia konserwatyzmu:
Jest pewną formą kolektywizmu. Ceni sobie wspólnotę, a jednostka powinna definiować swoje własne cele w kontekście interesu całej wspólnoty, większości.
problem ciągłości -> staje przed problemem zagrożenia ciągłości. Błądzimy jako indywidua, jednostki. Szukamy odpowiedniej drogi; możemy bazować na doświadczeniach naszych przodków
elitaryzm- Przekonanie o konieczności istnienia w społeczeństwie elit przywódczych, stanowiących wzór dla społeczeństwa, kierujących jego życiem i wpływających na rozwój społeczny. Jeśli szukać elit to z rodzin wykształconych, którzy mają jakieś doświadczenie. Nie każda grupa społeczna jest w stanie wyłonić z siebie ludzi godnych, zdolnych do sprawowania władzy.
uniwersalizm- odwołuje się do stanu świadomości, są przeciwnikami rewolucji i programu radykalnych reform; głoszą programy zachowawcze
ewolucjoniści, bo wierzą w stopniowe doskonalenie się; człowiek jest istotą niedoskonałą, nie jest w stanie tworzyć rzeczy doskonałych, ale może się doskonalić
antyglobalizm- konserwatyści uważają że trzeba jak najintensywniej pracować w małych społeczeństwach. Przenoszenie maksimum władzy do społeczności lokalnej.
Ideał systemu politycznego:
wszelkie rewolucje są niebezpieczne, grożą załamaniem społecznym dlatego należy unikać radykalnych reform
odpolitycznić społeczeństwo- Budowanie wspólnot ale NIE politycznych. Polityka powinna mieć znaczenie drugorzędne ponieważ ważne są problemy rzeczywiste, z którymi borykają się ludzie na co dzień.
przeciwstawiają się wszelkim formom centralizmu
Dekalog konserwatysty
wierzy, że istnieje ustalony porządek moralny
strzeże zwyczaju, konwencji, ciągłości
wierzy w to co można by nazwać zasadą dawności, tradycji
kieruje się zasadą roztropności (unikać skrajnie podejmowanych decyzji)
przykłada wagę do zasady różnorodności (tolerancja) w życiu społecznym i politycznym
jest powściągliwy dzięki wyznawanej zasadzie niedoskonałości
jest przekonany, że wolność i własność ściśle się ze sobą łączą (nie ma wolności bez własności prywatnej)
wspiera utworzone dobrowolnie społeczności, a przeciwstawia się przymusowemu kolektywizmowi
dostrzega potrzebę istnienia rozsądnych ograniczeń nakładanych na władzę i ludzkie umiejętności
rozumie że stałość i zmiana muszą być rozpoznane i uznane za niezbędne w witalnym społeczeństwie (dla zachowania ciągłości, równowagi)
Ideologia (z gr. Idea- wyobrażenie, logos- słowo, nauka), Idee to koncepcje, wartości, które powinno się realizować w życiu, zbiór idei, poglądów i przekonań opisujących rzeczywistość oraz zawierających jej ocenę i zasady postępowania grup, ruchów społecznych i partii politycznych.
Język ideologii:
a) zdania orzekające
b) sądy wartościujące- ocena rzeczywistości -> najczęściej negatywna
c) dyrektywy działania- w oparciu o ocenę opis działania
Funkcje ideologii:
Społeczne
Budowanie solidarności grupowej i społecznej. Ideologie służą rozbudzaniu przynależności grupowej, narodowej, religijnej. Ideologie służą interesom grupowym. Reprezentowanie interesów określonej grupy społecznej realizowane poprze:
Jednolite definicje sytuacji
Kształtowanie świadomości celów, które ta grupa ma zrealizować
Psychologiczne
Ideologia rozwiązuje problemy poczucia przynależności jednostki do danej grupy. Ideologiczne zaangażowanie próbą znalezienia antidotum na wykluczenie w swoim otoczeniu.
Cechy ideologii:
każda ideologia posiada naczelną ideę, ideę przewodnią, wokół której zorganizowany jest opis rzeczywistości; idee odnoszą się do celów, które mamy realizować w danej grupie
w przeciwieństwie do filozofii, ideologia jest światopoglądem jakiejś grupy. Ideologia determinuje grupę, klasę, naród, wyraża jej światopogląd
ideologie odwołują się do idei, które uznawane są za pewne aksjomaty, dogmaty- są niezależne od obiektywnej rzeczywistości; idee jako prawdy niepodważalne (dogmat)
wartość ideologii mierzona jest skutecznością, nie prawdziwością ideologii; ideologia musi być funkcjonalna, użyteczna, przydatna do realizacji celów
ideologia zawiera w sobie pewne treści normatywne-> wskazuje co powinno być standardem i apeluje o realizacje tych postulatów; te normy ideologia próbuje uprawomocnić np.: poprzez tworzenie kodeksów, konstytucji, statutów, itp.
każda ideologia poszukuje siły do realizacji swoich własnych celów; jeżeli nie ma tej siły ideologia jest czymś papierowym; pojawia się dążenie do przejęcia władzy bo władza jest tą siłą, która służy do realizacji celów. Władza podtrzymuje ideologię i przyczynia się do jej rozprzestrzeniania
każda ideologia próbuje wskazać negatywny układ odniesienia, definiuje wroga; wrogiem jest ten, kto za takiego zostanie uznany, zdefiniowany
Motywy legitymizacji władzy:
motyw powołania, przeznaczenia- procesy dziejowe, które sprawiają, że jakaś grupa, jednostka staje się podmiotem historii, pełni rolę przewodnią np.: grupa, jednostka, naród wybrany
motyw gnostyczny- są ludzie, którzy wiedzą lepiej, grupa wtajemniczonych, która dysponuje wiedzą niedostępną innym; ludzie predestynowani do przejęcia władzy
motyw misji do spełnienia
motyw „rząd dusz”- są przekonani, że ludźmi trzeba kierować, sterować, manipulować. Ludzie, którzy podlegają władzy powinni mu się podporządkować. Instrumentalne traktowanie człowieka. Władza daje prawo do dysponowania prawem, kierowaniem ludźmi.