Wykład 06.03.2009

Filozofia współczesna

Władysław Tatarkiewicz jeden z najsłynniejszych w historii filozofii. Uważał, że filozofia współczesna rozpoczyna się w 1837 roku (data śmierci Hegla) i trwa aż do lat 50-ty (1950). Uważał on, że wraz ze śmiercią Hegla coś w filozofii się zmieniło, zwłaszcza w filozofii niemieckiej. Autorytet Hegla był tak wielki, że nikt za jego życia nawet nie próbował go krytykować. Dopiero po jego śmierci rozpoczyna się dyskusja na temat jego filozofii. Pojawia się filozofia pozytywistyczna (August Comte). W szkole Hegla dochodzi do rozpadu na lewice i prawicę Heglowską. Filozofia współczesna powinna obejmować okres po śmierci Hegla, a już na pewno lata 1850/1860. Podejmuje się próbę nadania filozofii nowej formuły. Zaczyna się wyrażać historię filozofii jako naukę. Historia filozofii jako nauka rodzi się w XVIII.

• Filozofia życia

• Fenomenologia

• Martin Heidegger

• Heurementyka (Gadamen)

• Filozofia nauki (Rudolf Carnap) - koło wiedeńskie

• Egzystencjalizm

• Strukturalizm

• Dekonstrukcjonizm

Filozofia życia

Inicjatorem tego nurtu jest Wilhelm Mintaj (?), ale również Fryderyka Nietzschego, można uznać za inicjatora filozofii życia. Na scenę wychodzi ona około 1880 roku. W ostatnich dekadach lat 90-tych życie stało się kategorią filozoficzną. Georg Simmel uważał, że życie to centralne pojęcie filozoficzne (kategoria filozoficzna). Byli również przeciwnicy tego nurtu, którzy uważali, że filozofia życia nie tworzy kategorii filozoficznej. Na gruncie filozofii życia kategoria życia nie oznacza nic biologicznego. Kategoria życia była odkryciem czegoś nowego, nowej idei, odkryto fenomen życia w sensie duchowym. Była to odpowiedź na filozofię Hegla. W filozofii życia uważano, że duch jest obiektywizacją życia. Ten obszar jest przestrzenią, w której odbywa się filozofowanie. Filozofia życia jest pewną formą krytyki przeciw temu co martwe. Zwraca się ona przeciwko cywilizacji, która krępuje jednostki oraz temu co wrogi życiu. Krytyka ta była też skierowana przeciwko konwencją, schematom, była to walko o spontaniczność, młodość itp. Filozofia życia dostarczyła pewnego kryterium do dóbr kultury, ceniono to co autentyczne i spontaniczne. Inicjatorzy filozofii życia oddają głos życiu - ludzkiemu duchowi. Jest ona zwrócona przeciwko scjentyzmowi, pozytywizmowi - upomina się o prawdę. Na życiu ciąży pojęcie faszyzmu, ale irracjonalizm jest prawdą o człowieku. Filozofia życia podnosi życie do rangi zasady, która ma wyjaśnić wszystko. Jeśli zgodzimy się na to, że filozofia życia ,a być zasadą to jest ona czymś z czego wyrasta duchowa idea człowieka. Życie jest czymś pierwotnym. Filozofia życia jest pewną formą krytyki racjonalności, wyraża się poprzez pytanie o warunki i rozwiązanie. Filozofia życia jest filozofią pesymistyczną, znajdują tu miejsce katastroficzne tendencje. Pesymistyczny nastrój jest czymś charakterystycznym dla filozofii życia.

Wykład 27.03.2009

Filozofia życia jest próbą znalezienia środkowej drogi między idealizmem, a pozytywizmem. Zwraca się ona przeciwko pozytywizmowi i tym wszystkim dążeniom idealnym. Filozofia życia to wioloformatowe zjawisko.

Da się wyróżnić trzy typy filozofii życia:

1. Metafizyczna filozofia życia - odpowiedź na pytania jaka jest rzeczywistość

2. Historiozofizyczna filozofia życia próbuje odpowiedzieć na pytanie jaki jest sens historii (Hegel). Koncentruje się na analizie historii.

3. Etyczna filozofia życia - daje interpretację moralną (Nietzsche)

Wilhelm Dilthey -  (1833-1911)

Hegel kształtował jego poglądy. Jego twórczość i działalność była różnorodna. Znaczna część jego badań koncentrowała się na uzasadnieniu nauk humanistycznych. Kategoria ducha w ujęciu Hegla odnosiła nas do pewnej kategorii człowieka. Duch w pełni zdobywa samowiedzę, samoświadomość. To sprawiło, że dużym problemem stały się nauki humanistyczne. Załamanie się heglowskiego indywidualizmu spowodowało, że nauki humanistyczne utraciły prawomoctwo, znalazły się w kryzysie. Dopiero Wilhelm Dilthey rozpoczął budowę tej dyscypliny. Kult nauk szczegółowych spowodował, że nauki humanistyczne nie potrafiły się zdefiniować. W tym samym czasie zaczynają się dynamicznie rozwijać nauki historyczne. Rodzi się wielkie zainteresowanie przeszłością. Jest to nauka, która jest inna od matematyczno-przyrodniczej. Podejmuje się próbę uprawomocnienia nauk humanistycznych na podstawie tego do czego doszła nauka historyczna. Wilhelm Dilthey chciał napisać „Krytykę rozumu historycznego” i tym samym uprawomocnić nauki humanistyczne. Wymagało to zdefiniowania tych nauk. Wobec nauk matematycznych chciał on udowodnić niezwykłość nauk humanistycznych.

• Nauki matematyczne to nauki wyjaśniające, a nauki humanistyczne to nauki rozumiejące, zajmują się „duchem”

• Fenomen ducha, kultury trzeba rozpatrywać w koncepcji całości życia psychicznego człowieka. Człowiek jest jednością - intelekt, uczucia i wola. Jeśli kultura tworzona jest poprzez te trzy elementy zatem w poznanie tych trzech elementów muszą być zaangażowane.

Według Wilhelma Dilthey'a badanie poznawcze polega na

• Przeżycie i ekspresja - przeżywamy życie i dajemy wyraz ekspresją

• Rozumienie - polega na tym, że poprzez rozmaite dzieła przenikamy do jego duszy, kiedy przeżyjemy to samo. Niezbędna jest umiejętność odczytywania symboli i przejście.

• Badacz jest nie tylko obserwatorem - ten kto nauki humanistyczne uprawia musi być aktywny.

Wilhelm Dilthey przekracza pozytywistyczny sposób nauki. Nauki humanistyczne potrafią powiedzieć więcej o duchowości człowieka niż nauki matematyczno-przyrodnicze.

Napisał on dzieło „Budowa świata historycznego w nauka humanistycznych”. W poglądach Dilthey'a kategoria życia jest bardziej ujęta. Duchowa aktywność człowieka byłą ekspresją rozmaitych przeżyć. Stworzył on teorie światopoglądów - „Typy światopoglądów i ich…” Pierwsza część tej pracy poświęcona jest wyjaśnieniu czym jest światopogląd. Druga cześć to prezentacja światopoglądów - człowiek ciągle do czegoś dąży, stąd bierze się potrzeba światopoglądu, nadania sensu życiu. Każdy z nas taki sens tworzy i posiada. Korzeniem ostatecznym światopoglądu jest życie. Wilhelm Dilthey uważał życie za coś duchowego. Z refleksji nad życiem powstaje doświadczenie duchowe, uświadamiamy sobie przemijanie życia. W ramach tego doświadczenia każdy na swój sposób przeżywa prawdy swojej egzystencji. Człowiek chce na swój sposób istnieć. Doświadczenie staje się podstawą do ekspresji. Wszystkie obiektywizacje są wyrazem owego światopoglądu. Każda z obiektywizacji jest próbą rozwiązania zagadki życia. Człowiek doświadcza przygodności i tworzy rozmaite poglądy. Każdy światopogląd ma tę samą strukturę - jest on całością, na którą składają się trzy elementy:

• Opis rzeczywistości - w celu uzyskania odpowiedzi na sens świata

• Ocena świata - człowiek przeżywa życie i na podstawie tego opisu próbuje je opisać, zrozumieć. Człowiek tworzy swój obraz, który nadaje sens ludzkiemu życiu

• Dyrektywy działania - są one formułowane poprzez ocenę rzeczywistości, która jest podstawą do podjęcia decyzji.

Wyróżniamy:

1. Światopoglądy religijne - odwołanie do objawienia

2. Światopoglądy artystyczne/poetyckie - formą nadania sensu życia jest tworzenie dzieł, sztuk itp.

3. Światopoglądy filozoficzne/metafizyczne

• Naturalizm - człowiek rozpamiętuje siebie jako całkowicie zdeterminowanego przez czynniki zewnętrzne

• Idealizm wolności - człowiek swobodnie kształtuje swoją osobowość niezależnie od czynników zewnętrznych, przyrody. Człowiek próbuje nadać sens rzeczywistości poprzez swoje ekspresje.

• Idealizm obiektywny - człowiek dąży do ustanowienia harmonii między światem a swoją duchowością.

Wilhelm Dilthey uważał, że wszystkie światopoglądy można sprowadzić do tych kilku typów. Człowiek jest w stanie stworzyć coś co opiera się czasowi, jest uniwersalne, ponadczasowe. Wszystkie twory ludzkiego ducha mają wartość historyczną. Prawda o życiu dociera w przebłyskach, taka wizja mówi o tym czym jest filozofia. Mówi on, że filozofii zawsze towarzyszyło roszczenie do odkrycia tego co powszechnie ważne, uniwersalne, to co jest już nie do przyjęcia. Świadomość historyczna odrzuca to. Relatywizm historyczny przyczynił się do kryzysu zaufania filozofii. Mimo, iż podważyło to zaufanie filozofii to i tak daje się zauważyć uniwersalne elementy tak jak np. dążenie

Ta sytuacja zmusiła Dilthey'a do nowego spojrzenia na filozofię. Uważał on, że powinno się definiować filozofię poprzez funkcje jakie ma pełnić. Jest to redukcja filozofii do światopoglądów.

Metafizyczna filozofia życia

Reni Bergson (1859-1941) - podejmuję próbę stworzenia światopoglądowej filozofii. Znany był on jako krytyk poznania intelektualnego. Uważany jest za przedstawiciela radykalnej krytyki pozytywizmu. To co charakterystyczne dla pozytywizmu to absolutyzowanie rozumu. Rozwój nauki i technik jest legitymizacją wiedzy poznawczej, ale Bergson uważał, że władza poznawcza zafałszowywuje i mówi tylko część o świecie.

Charakterystyka:

Poznania intelektualnego unieruchamia rzeczywistość, a ona jest czymś ruchomym. Rzeczywistość jest czymś dynamicznym. Ale jeśli chcemy poznać coś to musimy to zatrzymać. Poznanie intelektualne unieruchamia rzeczywistość i rozkłada ją na części. Intelekt upraszcza indukując ze zmiennej dynamicznej rzeczywistości pewne prawa. Konstruujemy pewne prawa. Prawa też są konstruktami rzeczywistości. Intelekt ma skłonność do praktyk kwantytatywnych, dla intelektu nie dostępna jest jakościowa ilość rzeczywistości. Intelekt ujmuje rzeczywistość jako mechanizmy dla poznania intelektualnego jest stosowanie penych układów odniesienia i miar.

Bergson uważa, że człowiek włada i tą władzą jest intuicja. Władza ta może wzbogacić poznanie rzeczywistości i dopełnić poznanie intelektualne. Intuicja daje możliwość wejścia do wnętrza rzeczy. Bergson chciał naprowadzić ludzi, aby ożywić ten rodzaj poznania i w ten sposób spojrzeli na rzeczywistość. Chodzi tu o przeniesienie się do wnętrza rzeczy i przeżywania tej rzeczy.

Intuicja miała być:

• Bezpośrednim poznaniem przeczy

• Pozwala uchwycić rzeczywistość jako całość i część

• Możemy uchwycić zmienność ruchu, podmiot i przedmiot stają się czymś jednym

• Jest formą instynktu, czymś naturalnym, czymś co trzeba oswoić

• Przenosi ona nas do wnętrza rzeczy.

Wykład 24.04.2009

Poglądy Bergsona

Bergson daje znać o sobie we Francji, kiedy prezentuje esej „O bezpośrednich danych świadomości”. Jego filozofia jest reakcją na dominujący styl myślenia filozofii. Bergson występował przeciwko idealnemu modelowi pozytywistycznemu.

Pozytywistyczny światopogląd zakładał:

1. Świat jest znakomicie urządzony, uporządkowany - prawa, fizyka. Świat to struktura sensowna, nie ma tu chaosu, przypadku, posiada spoiwo, czyli prawa. O tym że świat jest znakomicie skonstruowany świadczy też świat ludzki. Zarówno świat ludzi jak i przyrody to struktury uporządkowane.

2. Człowiek jest częścią natury, przyrody. W tym sensie redukuje się go do poziomu natury. Człowiek kumuluje wiedzę, może poznać naturę.

3. Rzeczywistość składa się z faktów, zdarzeń, które możemy empirycznie stwierdzić. Łącznikiem między człowiekiem, a rzeczywistością są wrażenia, które poznajemy za pomocą zmysłów.

4. W procesie poznawczym człowiek zajmuje postawę pasywną. Poszukiwanie związków, istoty rzeczy, poznawanie sprowadza się do adekwatnego opisu rzeczywistości.

5. Nie istnieje żadna istota rzeczy

6. Uniwersalnym językiem opisu rzeczywistości jest język matematyki i fizyki (język miary i wagi)

7. Analiza jest jedyną metodą poznania. Poznać jakąś całość to uchwycić jej element. Indukcja jest właściwym rozumowaniem (myślenie od szczegółu do ogółu)

8. Nie ma czegoś takiego jak świadomość - są myśli, wrażenia i spostrzeżenia. Nie ma też żadnych empirycznych dowodów na istnienie duszy ludzkiej. Podobnie jest z ideą kosmosu. Istnieje tylko i wyłącznie fakt.

Takiej wizji rzeczywistości sprzeciwia się Bergson. Uważa on, że intelekt unieruchamia rzeczywistość, rozkłada ją na części - dokonuje analizy; intelekt upraszcza rzeczywistość. Intelekt opisuje rzeczywistość tylko za pomocą języka miary i wagi, poznaje rzeczywistość jako mechanizmy. Intelekt reaktywizuje rzeczywistość - poznajemy jakąś rzecz ze względu na coś (mamy ku temu jakieś powody). W zamian Bergson proponuje poznanie intuicyjne, bezpośredni sposób poznania rzeczywistości. Posługuje się on językiem metaforycznym. Uważa, że intuicja jest władzą poznawczą, w którą człowiek jest wyposażony, ale została ona uśpiona, zepchnięta na dalszy plan, ponieważ intelekt daje skuteczne działanie. Intuicyjna władza poznawcza ze względów pragmatycznych została uśpiona, a powinna ona być naturalnym elementem. Intelekt obchodzi rzecz w koło, a intuicja umożliwia wejście w daną rzecz. Intuicja obywa się bez symboli. Postuluje on, aby na tym zbudować wizję rzeczywistości. Postulat metafizyki jest postulatem ożywienia w człowieku uśpionej władzy poznawczej. Uważał on, że to jest pewna droga. Intuicja jest poznaniem bezpośrednim, forma uświadomionego instynktu. Obraz rzeczywistości, który uzyskujemy za pomocą intuicji to całość, której nie da się wyrazić za pomocą żadnego schematu. Rzeczywistość jest strumieniem ciągle płynącym. Człowiek jest złożony z dwóch jaźni (warstw): jaźń powierzchowna i jaźń głęboka. Jaźń głęboka to coś co jest wyrażeniem natury człowieka, a jaźń powierzchowna jest konstrukcją człowieka - możemy opisać siebie, to suma wyobrażeń, przeżyć. Jaźń powierzchowną poznajemy za pomocą dysocjacji, rejestrowaniu różnych faktów, szukaniu zawiązków miedzy nimi. A w jaźni głębokiej posługujemy się asocjacją, człowiek zaczyna pojmować samego siebie jako strumień świadomości. Najsłynniejszym dziełem Bergsona była „Ewolucja twórcza”, w którym ukazuje swój model rzeczywistości. Uważa on, że życie jest aktem twórczym, świat jest ewoluującą twórczą strukturą. Pęd życiowy jest symptomem życiem, jest wszechobecny. Życie to coś twórczego, niepowtarzalnego.

W roku 1934 publikuje tekst pod tytułem „Dwa źródła religii i moralności”, w której mówi o religijności otwartej i zamkniętej oraz moralności otwartej i zamkniętej. Moralność zamknięta jest charakterystyczna dla społeczeństw zamkniętych, konserwatywnych. Dostarcza ona jednocześnie takich dyrektyw, które opierają się na zakazach, przestrzeganiu pewnych reguł, celem jest zagwarantowanie ładu społecznego. Człowiek jest odpowiedzialny tylko w tym zakresie, w którym interpretuje te reguły. Moralność otwarta ma charakter dynamiczny, opiera się na miłości, czyni jednostkę wolną i odpowiedzialną za siebie i innych. Moralność otwarta jest pewnym wyznaniem dla człowieka, daje możliwość rozwoju. Moralność ta odwołuje się do altruistycznych instynktów. Religijność zamknięta, w której Bóg jest strażnikiem ładu społecznego, polega na sprowadzaniu religii do moralnej sankcji. Takiej religii przeciwstawia się religijność otwarta, która jest nastawiona jest na doświadczenie mistyczne, indywidualne. Jednostka dokonuje bezpośrednich osobistych doświadczeń religijności.

Oswald Spengler (1880-1936) - duże znaczenie odegrał w filozofii niemieckiej, gdyż jest on bardzo związany z Vinwersytetem. Podobnie jak Nietzsche zyskał jako filozof nieprofesjonalnym tekstem „Zmierzch zachodu” Studiował on nauki przyrodnicze, filozofię i matematykę. Był luźno związany z ośrodkami akademickimi w Hamburgu. Spengler w tekście „Zmierzch zachodu” zdefiniował kulturę zachodu jako kulturę schyłkową. Cała ta praca związana jest z kategorią życia. Życie według Spengler'a nie było sprowadzalne do żadnej czynności. Życie było działaniem, a istotą przemijanie. Wszystko ma swój wzrost, apogeum i zamiera. Charakterystyczne dla niego jest antyabstrakcjonizm - życie jest walką, zmaganiem się. Nie wierzy w postęp. Mówienie o ludzkości w ogóle jest niedorzecznością, trzeba uchwycić konkret. Tym przekonaniom daje upust w swoim dziele „Zmierzch zachodu”. Wyróżnił on pewne typy kultur (starożytna, egipska, arabska itp.). W ramach tendencji zestawienia różnych kultur Spengler wyróżnia się izolowanie kultur. Każdą kulturę trzeba rozpatrywać w sposób izolowany, na ludzkość nie da się patrzeć jako na jedną całość. Życie realizuje się w ramach każdej postaci. Spenglera najbardziej interesowała kultura zachodnia. Mówił on o kulturze apolińskiej, czyli starożytnej. Jej zasadą jest harmonia i ład. Od czasów średniowiecza daje o sobie znać kultura faustowska, tu charakterystyczne jest ciągły projekt, ciągłe posuwanie się do przodu, realizuje się ona w twórczym ruchu. Kultura zachodnia chyli się ku upadkowi i dopiero z perspektywy kresu można zobaczyć co się stało. Spengler uznał cywilizację jako ostatnią, schyłkową postać kultury. Cywilizację charakteryzacje luksus, moda, samowola, brak religijności. „Zmierzch zachodu” przejawia się też w wojnach, konfliktach społecznych, zanikaniu elit. Uważał on, że zmierzch zachodu zahamować może tylko cezaryzm. Cezaryzm jest organizowaniem ludzi w dążeniu do pewnej ekspansji, do poszerzania przestrzeni życiowych, oderwanie ludzi od doczesności, wskazanie kierunku działania. Widział on pewną formę spowolnienia upadku zachodu - potrzeba nowego cezara, który pociągnie ludzi za sobą. Jego końcowym dziełem jest „Człowiek i technika”.

Egzystencjalizm - to kontynuacja filozofii życia, jest to nurt filozofii, który był nurtem bardzo wpływowym po wojnie. Jest to współczesna postać „sokratesowskiego” nurtu. Głównym problemem był człowiek i jest miejsce w świecie. Egzystencjalizm jest traktowany jako reakcja na próby patrzenia na człowieka i wynoszenia poza struktury poza nim. Egzystencjalizm odnosi się do grupy filozofów, których łączy podobne patrzenia na człowieka (Martin Heidegger, Karl Theodor Jaspers, Gabriel Honoriusz Marcel, Karl Jaspers, Emmanuel Mounier). Filozofowie Ci nie reprezentują żadnej szkoły, każdy z nich działa na własną rękę. Łączy ich wspólnota doświadczenia pokoleniowego, odnajdują się w takiej rzeczywistości, w której nie ma powrotu - wojna. Egzystencjalizm to nie tylko filozofia, ale też literatura i religia. Do głównych przedstawicieli pisarzy zaliczyć można np., Frank Kafka, Dostojewski. Podejmuje się tu głownie problem człowieka, jego losu, patrzy się na człowieka jako na pewien konkret, coś niepowtarzalnego. Należy opisywać cechy na podstawie tej konkretnej jednostki, nie jako coś abstrakcyjnego. Prawda o ludzkiej egzystencji daje o sobie znać w takich chwilach jak śmierć, cierpienie, niezasłużone doświadczenie. Cechą człowieka jest naturalna ekspansja, człowiek działa i wychodzi poza siebie. Wówczas może uciec lub podjąć ryzyko autorefleksji. Egzystencjalizm namawia do odwagi, spojrzenia na problem, a nie unikania i ucieczki.

Egzystencjalizm teistyczny - podejmuje się w nim próbę opisania człowieka w koncepcji z…

Egzystencjalizm ateistyczny - w opisie ludzkiej egzystencji poprzestaje na człowieku.

Egzystencjalistów inspirowała fenomenologia, zastosowanie metod wypracowanych przez fenomenologów. Egzystencjalizm jest pewną formą filozofii podmiotu (Kartezjusz - Cogito Ergo Sum) - człowiek musi wyjść jakby z siebie, być punktem wyjścia.

Refleksja obiektywna - człowiek wychodzi i patrzy na każdą rzecz jako na przedmiot, nie patrzy na siebie, nie problematyzuje siebie, sam siebie uprzedmiotawia.

Refleksja subiektywna - człowiek zwraca się ku samemu sobie, nie szuka żadnego innego modelu, opisuje siebie jako coś nie redukcyjnego, jako wolność, widzi on możliwość projektowania własnej egzystencji.

Wykład - 15.05.2009

Nurt pozytywistyczny

Początek nowożytności to przełom 17/18 wieku. Nurt pozytywistyczny jest wielopostaciowy i niejednorodny ponieważ sięga on daleko wstecz.

August Comte był związany z nurtem pozytywistycznym. Wniósł dużo do socjologii oraz filozofii. Można powiedzieć, że jest on założycielem nurtu pozytywistycznego.

Wyróżniamy trzy fazy pozytywizmu:

1. Faza Contowska

2. Faza Berlleya

3. Koło wiedeńskie

Ogólna charakterystyka pozytywizmu:

Minimalizm - pozytywiści zwracali się przeciw metafizyce, fundamentalnej nauki fizyki, klasycznej problematyce, która podejmowana jest na gruncie metafizyki. Pozytywizm charakteryzuje powściągliwość i uwaga w budowaniu teorii. Krytyczne opinie dotyczące metafizyki charakteryzują te trzy fazy - dystans do problemów i badań.

Poznanie świata, jak należy uprawiać naukę, refleksje nad warunkami uprawiania nauki doszukujemy się już u Canta. Pozytywizm nie do końca mówi jak to robić.

1. Pozytywizm Augusta Conta:

• Kojarzyć z nazwiskiem Herbert Spencer, John Stuart Mill.

• Kształtuje się koncepcję poznania - rewizja zapatrywań.

• Nastawienie społeczne - pozytywizm pojmowany jest jako to co ma tworzyć pozytywny fundament, ma postulaty praktyczne. Przeciwstawiano się teorii, a domagano się praktycznej strony.

• Biologiczne uwarunkowania.

• Sprzeciw aprioryzmowi - doświadczenie dla pozytywistów było najważniejsze.

• Jedyne źródło wiedzy opiera się na doświadczeniu, generalizacji doświadczenia.

Tak jak przyrodą rządzą prawa, analogiczne społeczeństwem rządzą pewne prawa i należy je odkrywać aby zaistniałą harmonia. Tylko taka wiedza, która stawia sobie takie cele jest nauką pozytywistyczną.

August Comte (1798-1857) - francuski filozof, jeden z pierwszych filozofów stricte wykształcony. Skończył on politechnikę co determinowało jego podejście do filozofii. Był pod dużym wrażeniem tego co działo się w II połowie Xix wieku we Francji. Uważał on, że człowiekowi trzeba stworzyć nowe warunki życia, nowy ład społeczny i do tego powinny się włączyć nauki. Nauka powinna być ogólnodostępna, należy stworzyć reformę nauki.

Zmiany jakie należy wprowadzić według Comte'a w tradycji filozoficznej:

• Uprawianie filozofii jako wiedzy pozytywnej. Dla Come'ta filozofia jest tym typem nauki, która powinna być podstawowa - chce nadać jej nowy sens.

• Nauki należy pojmować jako coś pozytywnego

• Nauki powinny się zajmować tym co dotyczy czegoś realnego, coś co można zbadać empirycznie - realny dostępny zmysłom świat.

• Ważne są nauki przyrodnicze - widać w nich postęp. Jeśli uprawiać filozofię to tak jak czynią to nauki przyrodnicze.

• Filozofia powinna podejmować kwestie użyteczne, czysto teoretyczne nastawione, poznanie bez doświadczenia jest dla Comte'a jałowe.

• Ograniczenie do tych przedmiotów - „głód nauki pewnej”, „Wiedza pewna” - odrzucenie pseudo nauki, „nauki niepewnej”.

• Trzeba unikać tematów spornych, chwiejnych, nierozstrzygniętych.

• Postulat ścisłości - formułowanie wiedzy w sposób ścisły (teorie warte zaufania)

• Praca ma być pracą pozytywną, sprzeciwiał on się sceptycyzmowi i krytycznemu nastawieniu.

Przedmiot filozofii to wiedza oparta na faktach, dążenia do obiektywnego opisu tych zjawisk. Fundamentem na którym należy się opierać to: faza teologiczna, faza metafizyczna i faza pozytywna. Pozytywna wiedza jest tu najistotniejsza. Comte uważa, że społeczeństwo jest zbudowanie podobnie jak organizmy. Tak jak natura rządzi się pewnymi prawami, tak te prawa można przełożyć na grunt społeczny, filozofia nie ma być nowym systemem czy teorią, co najwyżej teorią nauk.

2. Pozytywizm - empiriokrytycyzm - reprezentatywnymi przedstawicielami są Ernst Mach, Richard Heinrich Ludwig Avenarius, Theodor Gomperz. Ewolucyjny ruch nawiązuje do E. Kanta. Kantyzm bardzo popularny jest w 2 połowie XX wieku (renesans). Charakteryzuje go

• Fenomenalizm - pogląd to co jest dostępne w naszym dążeniu to zjawiska nie rzeczy.

• Na gruncie pozytywistycznym uchwycenie tego co jest przedstawiane - uchwycenie czystego doświadczenia, „czystego” - wyeliminowanie z czystego opisu, pewne opisywanie tak jak jest, bez upiększania. Postulat powrotu do rzeczy - opis takiego jakim jest, poznawanie zjawisk bezpośrednio danych.

Proces poznania podmiot poznający

Przedmiot

INTROJEKCJA

Przedstawienie wróżenie (struktura poznawcza)

Przez Canta została ona zakwestionowana. Tak naprawdę docierają do nas pewne dźwięki, kształty i te wrażenia cały czas docierają do podmiotu. Wywołują one w podmiocie poznającym pewne przedstawienie w jego świadomości. Jeśli skoncentrujemy się tylko na przedstawieniu to będziemy uprawiać tylko psychologię. Relacje pomiędzy przedstawieniami, a wrażeniami - zachodzą tu czyste doświadczenia, tym zajmuje się psychofizjologia. Na gruncie empiriokrytycznym dokonał się jakby zwrot ku podmiotowi, subiektywistyczne koncepcje poznawcze. Zarzucano im, że uprawiają tym samym kryptometafizykę - podmiot poznający tak naprawdę konstytuuje to co jest. Nauka filozofii powinna się opierać na doświadczeniu. Eminokrytycyzm jest bardzo krytyczny. Należy zadać sobie pytanie czym jest prawda, wartości, jaki jest ich status.

3. Pozytywizm 1920 rok

Trzeci pozytywizm również jest bardzo krytycznie nastawiony na filozofię.

Neopozytywiści - przedstawiciele:

• Rudolf Carnap

• Manes Schlic

• Otto Neurath

• Adolf Reinach (Berlin, koło wiedeńskie)

Przedstawicielami byli przede wszystkim ludzie o ścisłym wykształceniu, którzy mieli świadomość wagi problemów, tworzyli teorie, było to środowisko bardzo wpływowe. Uważali oni, że jeśli ma być uprawiana nauka to każde doświadczenie da śię zweryfikować. Również wedle członków koła wiedeńskiego należy ściśle trzymać się tekstów, ma to się przekładać na zdanie empiryczne, później na pytanie protokolarne, a następnie trzeba je zweryfikować. Zastanawiali się nad uprawianiem nauki, jakie są jej procedury. Rzeczywistość jest tak bogata, tak zróżnicowana, że bardzo ważna jest w niej prawda.

Poglądy, koncepcje filozoficzne nauki:

• Są tylko nauki przyrodnicze - są to nauki gdzie wprowadzono standardy naukowe, są one najważniejsze.

• Najlepszym językiem jest język fizykalny - precyzyjne opisuje rzeczywistość.

• Matematyka i logika wedle członków koła wiedeńskiego były systemami tautologii, funkcji prawdowościowych, zdania analityczne, które nie mają sensu empirycznego.

• Filozofia jest pewną formą ekspansji osobowości pewnych stanów psychicznych, osobowych, są to zdania bezsensowne dla kryteriów nauki.

• Filozofia powinna być logiczną analizą językową nauki.

Wykład - 22.05.2009

Fenomenologia

Przedmiotem filozofii jest jej historia. Charakterystyczne dla filozofii współczesnej jest wielość. Fenomenologia jest wyjątkiem, ponieważ zazwyczaj postawą charakterystyczną dla filozofii współczesnej jest postawa ostrożna, powściągliwa. Ostatnim wielkim segmentykiem był Hegel. Narastająca świadomość historyczna, duch historyzmu jest charakterystyczny nie tylko dla nauk humanistycznych ale też dla nauk merytorycznych. To co było mankamentem filozofii teraz jest wiedzą poznawczą o człowieku. To co charakterystyczne dla filozofii współczesnej to poruszanie się po przestrzeni teoretycznej.

Hatman - wyobrażał sobie filozofię, jako naukę która bada problemy.

Wyróżniamy trzy rodzaje rozumienia fenomenologii

• Nurt

• Nauka pierwsza

• Metoda

Edmund Huser (1859-1938) - matematyk, twórca fenomenologii, stawiał on sobie problem poznania, żadna z nauk pozytywistów, ani teoria nie jest w stanie wyjaśnić fenomen powstania. Huser był przekonany, że tam gdzie to poznanie się dokonuje… Fenomenologia jest traktowana jako nauka pierwsza.

Przedstawicielami II pozytywizmu SA empiriokrytycyzm.

Trzecie rozumie fenomenologii, to traktowanie jej jako metody. Nikt tu nie podejmuje programu badawczego, skupiono się na tym co mówił Huser. Teksty Husera są wielkim traktatem o metodzie. Metody, które wypracował ciągle są stosowane poza fenomenologią.

Poglądy Husera:

Jest on rozczarowany stanem filozofii jaki zastaje. Studiował on fenomenologię. Pisał filozofię arytmetyki oraz badania logiczne. Podejmuje on tu walkę z psychologizmem. Zastanawia się czy matematyka i logika opisują w jakiś sposób rzeczywistość, która jest logiczna, czy też logika jest dyscypliną psychologiczną naszego umysłu. Człowiek odkrywa świat matematyki, bada ich relacje. W badaniach logicznych Huser rozprawia się z psychologizmem, to wszystko opisuje rzeczywistość, która jest czymś nieistniejącym w ludzkim umyśle, można to tylko badać. Stan filozofii jaki zastaje budzi jego protest, podejmuje on próbę przywrócenia jej rangi, którą cieszyła się przez ponad2.5tys lat. Odwołuje się do Kanta - filozofia jeszcze nie ukonstytuowała się jako nauka. Uważał on, że filozofia nie jest nauką, bo nie można się jej nauczyć. Okazuje się, że od ponad 100lat filozofia nie zmieniła się, nadal nie jest nauką ścisłą. Huser był przekonany, że sceptycyzm i relatywizm godzi w istotę człowieka. Relatywizm jest zagrożeniem dla kultury. Fenomenologia ma temu zaradzić. Wszystkie wartości, które były filarem człowieka zachodu są czymś relatywnym, względnym. Nie wolno się sprzeniewierzać filozofii jako nauce uniwersalnej. Wybory, których dokonuje człowiek zawsze próbowano racjonalnie udowodnić. Jeśli tego nie ma to wizerunek człowieka jest problemem. Huser wyprowadza z tego kryzysu uniwersalność. Rozum jest nie tylko własnością poznawczą, ale jest traktowany jako wartość, która nadaje sens, zbliża do ideału. Huser nie rozumiał prawdy w sposób absolutystyczny. W nieskończonym ciągu poznawczym zbliżamy się do prawdy. Prawda to cel, do którego człowiek dąży. Hauser był przekonany o chaosie poznawczym. Fenomenologia miała być nauką radykalną, brakowało jej nie powątpiewalnego punktu wyjścia. Punktem wyjścia filozofowania jest uchwycenie punktu wyjścia „na gorąco”. W punkcie wyjścia fenomenologia jest nauką opisującą. Huser chciał wypracować szereg neutralnych kategorii, które będą interpretować rzeczywistość.

Mankament pozytywistów:

• Naturalizacja idei polega na tym, że cała idea wartości jest sprowadzana do tworów psychicznych. Idee domagają się samoistnego istnienia.

• Naturalizacja świadomości - świadomości ludzka ma ograniczony charakter, trzeba dążyć do wiernego opisu świadomości. Nie można naiwnie zajmować się przedmiotami w świecie i człowiekiem, trzeba zwrócić się do przeżyć świadomości.

• Fenomenologia jest nauką o tym jak funkcjonuje świadomość, trzeba na nią spojrzeć z zewnątrz

---