1.Dlaczego Comte'a nazywamy twórcą socjologii?

Uznanie Comte'a za twórcę socjologii nie jest bezdyskusyjne dlatego, że teorię nowej nauki - jej przedmiot i zadania - określił poprzez podsumowanie i połączenie poprzedników jeden system, poszukiwań swoich poprzedników - przede wszystkim Saint-Simona, a także Condorceta, Monteskiusza, Rousseau, a nawet Hobbesa i Arystotelesa.

Jest twórcą nazwy - socjologia - „socio-” łac. i „-logio” grec./ wcześniej „fizyka społeczna”, „filozofia społeczna”, „filozofia polityczna”

Socjologia pojawiła się jako wynik refleksji nad kryzysem społeczeństwa i jako dopełnienie systemu filozoficznego, który dzięki niej miał uzyskać praktyczne znaczenie społeczne.

Jednak, jego zasługi na polu socjologii są nie podważalne - twórca socjologii, bo:

- synteza poglądów

- rozbudowanie tej syntezy do rozmiarów systemu

- określił problemy teoretyczne socjologii: dążenie do odkrycia praw względnie trwałej budowy społecznego organizmu, jaki praw porządku i postępu społecznego

- przedmiot socjologii - co prawda szeroki, ale dlatego, że socjologia ma odpowiadać na pytania dotyczące społeczeństwa jako całości

- społeczeństwo - nie konkretne, ale ludzkość; nie składa się z jednostek, lecz jest odrębną całością - def.

„powszechny consensus organizmu społecznego, który sprawia, że niemożliwe jest naukowe badanie społeczeństwa czy to z punktu widzenia jego warunków, czy to z punktu widzenia zachodzących w nim procesów, jeżeli dzieli się je na części i każdą z tych części bada osobno”

- określił cel socjologii - wiedzieć, przewidywać, kontrolować -inżynieria społeczna

2.Na czym polega metoda pozytywna?

Pozytywiści byli przekonani o bezwzględnej jedności ludzkiej wiedzy i metod, za pomocą których można wiedzę osiągać. Chęć zastosowania w naukach społecznych metod, które wcześniej wykazywały swą skuteczność i uchodziły za jedyne metody naukowe Tylko nauka zgodna ze wzorami przyrodoznawstwa, czyli nauka po prostu może być podstawą efektywnej inżynierii społecznej, którą byli zainteresowani pozytywiści XIX wieku Nauka pełni funkcje wychowawcze, wytwarzając postawy najbardziej pożądane w nowoczesnym społeczeństwie.

Podstawowe zasady metody:

- FAKT- „należy badać fakty społeczne jak rzeczy” - ma charakter jednostkowy(określony, obserwowalny, mierzalny), jest intersubiektywny (różne osoby dojdą do tych samych wniosków)

- REGUŁA JEDNOŚCI NAUK - uzasadnianie przez różne dziedziny, ujmowanie prawidłowości przez statystykę

- ZEWNĘTRZNOŚĆ WOBEC PRZEDMIOTU BADAŃ - badacz jako obserwator a nie uczestnik, nie należy wartościować

- EMPIRIA - wiedza nie-empiryczna jest bezużyteczna

3.Wyjaśnij znaczenie przymiotnika „pozytywny”.

Wiele znaczeń

- potoczne: przeciwieństwo negatywnego, dobry, korzystny, aprobata

- wiek XIX:

a) pozytywny - jako szkoła naukowa, zwolennicy i kontynuatorzy myśli Comte'a

b) pozytywizm - jako orientacja filozoficzna, typ myślenia, podejście do wiedzy ludzkiej

c) pozytywizm - program społeczny Comte'a , budowanie dobrego państwa i społeczeństwa

pozytywne - realne, pożyteczne, pewne, ścisłe, konstruktywne, w przeciwieństwie do tego, co negatywne, urojone, chwiejne, mgliste, destrukcyjne

4.Skąd niechęć pozytywizmu do metafizyki?

Krytyka metafizyki (filozofii, religii), za to, że

- filozofia - w imię iluzorycznego ideału znalezienia odpowiedzi na tzw. pytania najważniejsze, na które nie ma naukowej odpowiedzi, rezygnuje z poznania naukowego

- metafizyka nie zajmuje się zjawiskami, ale domniemanymi rzeczami, które mogą w ogóle nie istnieć

- nie przyczynowość, lecz prawa

- sprzeciw wobec tradycyjnej religii czy filozofii, które wg. pozytywistów mogły doprowadzić do zastoju, zahamowania postępu, dezorganizacji społecznej czy nawet cofnięcia się w rozwoju.

- mowa o ty co jest, a nie o tym co zdaje się, że powinno być

Pozytywiści dążą do ustalenia zależności między zjawiskami, do czego nie jest im potrzebna utajona natura tych zjawisk.

5.Jakie stadia rozwoju ludzkości wyróżniał Comte? Różnice pomiędzy stadiami.

Prawo trzech stadiów rozwoju ludzkości przejął Comte od Saint-Simona, przez co nadał swoim poglądom sankcję historiozoficzną. Według tego prawa proces poznania przechodzi - zarówno w skali jednostkowej, jak społecznej - przez trzy zasadnicze fazy rozwoju, które następują po sobie i są widoczne we wszystkich obszarach działalności człowieka. Są to fazy:

- TEOLOGICZNA - postępująca od fetyszyzmu przez politeizm do monoteizmu; odpowiada najpierwotniejszemu stanowi życia społecznego - teokracji; zalążkowa postać wiedzy; umysł na tym etapie rozwoju wypytuje o utajoną naturę rzeczy i odpowiada na te pytania konstruując na własne podobieństwo obraz bóstwa, którego istnienie wyjaśnia świat; bieg świata - cuda; organizacja społeczna sztywna i nastawiona na utrzymania społeczeństwa w raz utrzymanych ramach

- METAFIZYCZNA- umysł przestaje szukać poza przyrodą nadprzyrodzonego sprawstwa zdarzeń, wyjaśnia sobie zjawiska poprzez „świeckie” bóstwa takie jak siły, moce, jakości; dezorganizacja społeczeństwa

- POZYTYWNA/ NAUKOWA- definitywnie porzuca pytania fazy teologicznej, umysł pozytywny porzuca spekulacje nad naturą zjawisk i przyczynowością, pyta jak zjawiska powstają, jak przebiegają i szuka stałych praw nimi rządzących; posługuje się nie spekulacją, lecz obserwacją, eksperymentem, rachunkiem; powstaje system naukowy; reorganizacja społeczeństwa, która zapewni trwały porządek społeczny, ale nie pozbawia społeczeństwa zdolności do zmian

6.Jaka jest rola rozumu w historii wg. Comte'a?

Rozum jest podstawą rozwoju ludzkości według Comte'a, gdyż prawo trzech stadiów(pyt 5) dotyczy dziejów ludzkiego umysłu, rozumu, a zgodnie z zasadą wzajemnej zależności wszystkich części systemu społecznego, przemiany świadomości, których bezpośrednio dotyczy wymienione prawo, są skorelowane z przemianami we wszystkich dziedzinach życia.

Każdemu stanowi świadomości społecznej - rozum nie jest postrzegany jednostkowo, lecz jako zjawisko społeczne - towarzyszy określony stan obyczajów, organizacji, produkcji, państwa. Zmiana umysłowości zmienia tryb funkcjonowania ludzi i ustrój państwa.

7.Czy pozytywizm jest zawsze teorią postępu?

W pozytywizmie przyjmuje się, że ludzkość dorasta, jednak fakt ten jest traktowany jako zmiana umysłowości - racjonalizm, krytycyzm myślenia - a nie jako doskonalenie się.

Mimo to, fundamentem teorii Comte'a jest przekonanie o postępie dziejowym (dynamika społeczna), który zakłada:

- historyczny ruch dziejów jest celowy i toczy się według pewnych prawidłowości oraz ma swoje spełnienie, kres - gdy istota społeczeństwa połączy się z egzystencją, zapewniając stabilizacją bez stagnacji i ewolucję bez rewolucji

- istotą postępu jest zmiana myślenia

- ludzkość jako całość jest motorem postępu

- postęp jest postępem umysłu ludzkiego

- najważniejszym jego prawem jest prawo trzech stadiów

- każdemu ze stadium odpowiada organizacja ludzkości

8.Jakim celom służyła nauka pozytywistyczna?

Cechą myśli pozytywistycznej była jej praktyczna orientacja. Nauka miała

umożliwiać przewidywanie, a przez to kontrolę procesów społecznych kładąc kres ich żywiołowemu i niszczącemu przebiegowi.

inżynieria społeczna - projektowanie najlepszego społeczeństwa, utopia miała pomagać w rozwiązywaniu najpilniejszych problemów, miała pomagać wychowywać

zjednoczenie ludzi - wykluczenie konfliktów o wartości

9.Jaki był stosunek pozytywizmu do sztuki?

- filozofia pozytywna popiera rozwój sztuk pięknych. Wynika to z faktu, że wzywa ona ludzkość do doskonalenia się, więc musiała sobie przyswoić teorie najbardziej odpowiednie do rozwijania poczucia doskonałości. Sztuka odnosi się do uczuciowej zasady systemu, dzięki temu jednoczy Ludzkość, rozbudza czułość i szlachetność. Sztuka według Comta kieruje się metodą logiczną - systematyzuje swoje osiągnięcia i obserwacje. Poprzez tą syntezę jest konstruktywna. Comte uważa, że sztuka powinna być podstawą edukacji.

10.Dlaczego można powiedzieć, że współczesna nauka opiera się na wzorcu pozytywistycznym? ( też przy piwku)

- przywiązania do badań, empirii, faktów, obiektywizmu, szukania praw, zasad…

11.Dlaczego Comte umieścił socjologię na szczycie drabiny nauk?

Miejsce każdej nauki w systemie jest wyznaczone poprzez historię i logikę. Nauki tworzą hierarchię zależną od kolejności powstawania i jednocześnie od tego w jaki sposób dają się logicznie uporządkować .Zgodnie z tymi dwoma powiązanymi porządkami nauki układają się w hierarchii następująco: matematyka, astronomia , fizyka, chemia, biologia, i socjologia. Studia naukowe należy odbywać wg porządku nauk. Każda nauka wymaga poznania wszystkich nauk poprzedzających. Klasyfikacja nauk od ogólnych do szczegółowych

• Ogólne - mające najmniejsze zastosowanie praktyczne , proste np. matematyka która jest źródłem prawdziwej pozytywności , jest nauką podstawową. Wszystkie zjawiska są ujęte w stosunki ilościowe, wszelkie zagadnienia są zagadnieniami matematycznymi, liczbowymi; matematyka ogarnia wszystko.

• Szczegółowe- największe zastosowanie praktyczne I tak socjologia jest nauką najbardziej konkretna ,złożoną .Musi wykorzystywać wyniki wszystkich poprzednich nauk (zwłaszcza biologii) i dlatego pojawiła się najpóźniej .Jednocześnie jest nauka osobliwą której metody muszą się różnić od metod nauk ja poprzedzających .Socjolog musi postępować inaczej niż np. chemik , którzy badając części uzyskuje wiedz o całości . Tak dzieje się w przypadku wszystkich nauk o przyrodzie nieożywionej .

12 .Jaki był obraz społeczeństwa według Comte'a?

Przedmiotem jego zainteresowań nie było konkretne społ. ale społ. jako takie (ludzkość).Społ. ujmował jako złożoną całość, nieredukowalną której nie ma sensu sprowadzać do sumy jednostek. Podstawową jednostką rzeczywistości społ. jest rodzina - w niej dokonuje się przekazywanie wzorców społ.. Społ. Jako pewną całość funkcjonującą w określonej strukturze wyróżnia język. Dzięki niemu ma miejsce akumulacja kulturowa i możliwy jest consensus. Porządek społ. nie mógł by także istnieć bez religii , która dostarcza pozytywnego wzoru zachowań .Z porządku społ. opartego na religii wynika podział pracy . Społeczeństwo wg Comte'a znalazło się w głębokim kryzysie (i to właśnie nauka ma go z niego wyprowadzić), ulegało dezintegracji .Powstające nowe instytucje były zbyt prowizoryczne i niezdolne do wytworzenia stałych więzi między swoimi członkami .do tego stanu przyczyniły się dwie przeciwstawne siły: obrońcy nowego ładu i burzycielami tradycyjnego porządku . społ. jest niemożliwe ta gdzie brak wspólnych wartości . Bez jedności poglądów życie społeczne jest niemożliwe zamierza C. położyć kres "anarchii umysłowej", będącej głównym powodem nieszczęść społecznych, z której bierze się "wielkie przesilenie polityczne i moralne, przez które przechodzi społeczeństwo obecne "

Przyczyna chaosu umysłowego, cechującego epokę nowożytną, znajduje się, wg C., w jednoczesnym stosowaniu trzech różnych filozofii: teologicznej, metafizycznej i pozytywnej. krytykuje zastaną rzeczywistość po przez to jak powinno być Buduje idealną wizję społeczeństwa , utopijną wizję społ. przyszłości, w którym filozofia pozytywna miała się stać dogmatem religijnym , uczeni zaś kapłanami sprawującymi władzę zgodnie z zasadami altruizmu i humanizmu, w myśl idei integracji społ.

13.Wyjaśnij rozróżnienie pomiędzy statyką i dynamiką społeczną.

Statystyka wyznacza prawa współistnienia a dynamika bada prawa następstwa. Podział ten odpowiada podziałowi na porządek i postęp . „statystyka społ. zajmuje się badaniem porządku społ., czyli inaczej mówiąc ,wzajemnymi związkami między różnymi częściami społ. organizmu i warunkami kształtowania się konsensusu społ. w statystyce społ. na pierwszym planie znalazła się problematyka rodziny , własności podziału pracy , państwa a także języka i religii - rozpatrywana w prefunkcjonalistyczny sposób pod kątem wpływu każdej z tych instytucji na utrzymywanie się wewnętrznego ładu całego systemu .'Każdy z elementów społ. ujmuje jako wzajemnie odpowiedzialny za inne.Za najważniejszy składnik społ. uznał rodzinę jako najtrwalszy element społ.

Dynamika społ. zajmuje się badaniem kolejnych praw porządku społ. Jej założenia:

„1 ewolucja społ. ma charakter prawidłowy i ukierunkowany

2. najważniejszym jej prawem jest prawo trzech stadiów , przez które przechodzi rozwój świadomości : teologicznego , metafizycznego i naukowego wyjaśniania świata

3. zgodnie z twierdzeniem o wzajemnej zależności wszystkich części organizmu społ. przemiany świadomości są skorelowane z odpowiednimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia społ. .Każdemu stanowi świadomości odpowiada określony stan obyczajów, organizacji , produkcji , państwa itd. w związku z czym każde stadium rozwoju społ. daje się opisać ze względu na różne aspekty systemu społ. a nie tylko jako swoisty sposób myślenia o świecie.

4.historia będzie w końcu realizacją doskonałego ładu społ. , który zapewni stabilizację bez stagnacji i ewolucję bez rewolucji

5.podmiotem dziejów jest ludzkość jako całość”

14.Wyjaśnij rolę metody historycznej w socjologii Comte'a.

Metoda historyczna, jedna z metod socjologii polegającą na porównywaniu rozmaitych stanów całej ludzkości w ich następstwie - polega na ogarnięciu całości rozwoju ludzkości, aby lepiej zrozumieć pojedyncze fakty. Comte traktował każdy ład społ. jako nierozerwalnie związany z ładem wcześniejszym jaki i późniejszym . Zaobserwowane zjawiska przeszłe pozwalają wykryć następstwa przyszłe .Uwydatnia ona charakterystyczną cechę socjologii -przechodzenie od całości do szczegółu. Umiejętność przewidywania to najskuteczniejszy sposób wpływania na życie społeczne. Rozwija poczucie społ, iż jednostki i kolejne pokolenia pracują dążą tego samego celu.( inni ludzie jako współpracownicy ).Podtrzymuje poszanowanie przodków konieczne do poprawnego funkcjonowania społ. .....

15 . Na czym polega pozytywizm Durkheima?

• Scjentyzm

• Sprzeciwia się ideologiom i stwierdza iż nauka powinna zajmować się rzeczami a nie wyobrażeniami na ich temat

• Rozróżnienie między podmiotem i przedmiotem poznania społ. świat społ. ma być zewnętrzny w stosunku do badacza ( postulat traktowania faktów społ. jak rzeczy ), który z pozycji obserwatora powinien się wyzbyć wszelkich uprzedzeń .

• Wyzbycie się wartościowania badanych faktów

• Praktycyzm - wykorzystanie wiedzy społ. do reform społ.

• wiedzę należy opierać wyłącznie na doświadczeniu i obserwacji

• Zadaniem nauki jest badanie faktów, aby zdobyć wiedzę pewną, pozbawioną metafizyki.

16.Jak Durkheim uzasadnia tezę, ze społeczeństwo jest bytem samym w sobie?

Rzeczywistość społ. jest rzeczywistością sui generis. Jest ona niepowtarzalna zewnętrzna w stosunku do jednostki . nie jest to jedynie filozoficzny postulat ale wg D można go zbadać empirycznie .

Wysuwa cztery rodzaje argumentów w obronie swojego pojęcia o społeczeństwie (za Szckim )

• Posługiwał się analogiami czerpanymi z nauk przyrodniczych. Jeżeli niemożliwe jest wyjaśnienie zjawisk życia poprzez poznanie właściwości komórek które składają się na organizm , jednocześnie nie ma podstaw aby sądzić aby na podstawie wiedzy o jednostkach wyjaśniać zjawiska życia społecznego .

• Nawiązywał do teorii psychologii tłumów .Jednostki zgromadzone razem zachowują się zupełnie inaczej niż by to robiły pozostając w odosobnieniu .

• Rzeczywistość społeczna jest zawsze zastaną. Człowiek dostosowuje się do norm obowiązujących w społeczeństwie , od grupy uczy się języka , metod pracy itd.

• Fałszywość świadomości jednostek

• Jeżeli z dwóch pierwiastków powstaje nowy nie uważa że podobne cechy ma społ.

Chociaż działalność ludzka jest działalnością świadomą , ale nie stanowi ona adekwatnego odzwierciedlenia rzeczywistości .Istnieje rozbieżność miedzy zamierzeniami jednostki a skutkami ich działania . Społeczeństwo kieruje się odrębnymi prawami w obliczu których jednostka jest bezsilna.

Nie może być rzeczywistością psychiczna , jest nadrzędna w stosunku do innych dziedzin , określa zasady innych aspektów życia.

17. Jaka jest zdaniem Durkheima relacja pomiędzy jednostkąa społeczeństwem?

Poszukiwał równowagi między aspiracjami jednostki a potrzebami społ.. Społ. jest bytem zewnętrznym w stosunku do jednostki . Sprzeciwia się atomistycznej koncepcji społ. . Między innymi dlatego odrzucał liberalizm ,gdyż ten traktował społeczeństwo jako ciało złożone z indywidualnych osób.

Człowiek zastaje rzeczywistość społeczną i musi się do niej dostosować. Przeciwstawienie jednostki i społeczeństwa równoznaczne jest z przeciwstawieniem natury i kultury .

D. przeciwstawia się introspekcji jako metodzie socjologii. Traktowania zjawisk społ. jak rzeczy pociągało za sobą uznanie społeczeństwa za rzeczywistość sui generis . Jej popznanie nie może się opierać na badaniu właściwości osobników ludzkich wchodzących w skład zbiorowości.

Poznanie części nie jest równoznaczne z poznaniem całości . Społ. to coś więcej niż zbiór jednostek .”Grupa myśli , czuje działa zupełnie inaczej , niż robiliby to jej członkowie gdyby znajdowali się w izolacji . Jednostki tworzą społ. i w wyniku ich zrzeszenia wytwarzają się nowe zjawiska . Zjawiska te oddziałują na świadomość jednostki i w pewnym stopniu ja kształtują . Powiązana z tym jest teoria świadomości zbiorowej .D przeciwstawiał się traktowaniu jej jako wypadkowej świadomości jednostek .Grupa społ. posiada swój własny byt. D. pojmuje społ. jako istniejące ponad jednostkami

19 .Jaka jest definicja faktu społecznego według Durkheima?

Fakt społ.- „wszelki sposób robienia ,utrwalony lub nie , zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu -taki który jest w danym społ. powszechny ..'.jawi się nam jako nie odparta konieczność ma trzy podstawowe cechy ; powszechność( przekonania i reguły są podzielane przesz członków danej społ.), zewnętrzność ( nie są wymyślone przez członka danej społ. ale istniały już wcześniej i zostały mu przekazane w procesie socjalizacji ), przymusowość. Ludzie żyjąc pośród rzeczy wytwarzali sobie o nich pewne idee i jest to nie uniknione .Idee te wskazywały jak postępować i człowiek nie mógł się bez nich obejść .Powstało pośród nich błędne przekonanie ze zjawiska społeczne są przez ludzi „robione” Filozofia społeczna utwierdzała to przekonanie koncentrując na ideach swoją uwagę .sprzeciwiał się temu zalecając by fakty traktować jak rzeczy

20. Dlaczego podstawową cechą faktu społecznego jest wywieranie przezeń przymusu na
jednostkę?

”większość naszych idei i skłonność nie została przez nas wypracowana , lecz przyszła do nas z zewnątrz” Zostały jednostce narzucone. Każdy członek danej zbiorowości musi zachowywać się zgodnie z jej zasadami , każde przeciwstawienie się tym zasadom spotyka się z uruchomieniem wobec jednostki pewnych sankcji. Wszelkie nawyki mają swój początek w przymusie . D. podaje przykład wychowania , kiedy dziecku narzucane są sposoby spostrzegania świata. I tak np. wszelkie akty litości czy entuzjazmu są zewnętrzne w stosunku do jednostki . chociaż jednostka nie odczuwa przymusu nie są one wytworem jej świadomości ,ulega ona jedynie złudzeniu ze są jej wytworem. Fakty z natury wykazują tendencje do konstytuowania się na zewnątrz świadomości jednostki.

21. dlaczego zdaniem Durkheima fakty społeczne są obiektywne wobec jednostki? Na czym polega trudność takiego ujęcia?

W zasadzie to samo co w pytaniu 23 (I guess...) i dodatkowo:

• należy je rozpatrywać same w sobie, oddzielone od świadomych podmiotów, które je sobie wyobrażają (odrzucenie wszelkich praenotiones - pojęć pospolitych)

Trudność takiego ujęcia:

• Rzeczywistość społeczna nie jest dla socjologa rzeczywistością zewnętrzną, gdyż jak każdy człowiek jest zanurzony w owej rzeczywistości społecznej

• Praenotiones, wiedza potoczna itd. też są dla socjologa ważne i interesujące. Fakty społeczne są zawsze zanurzone w określone wyobrażenia, wiedzę, one też warunkują te fakty społeczne - nie da się wyizolować faktów społecznych z tego kontekstu.

• Praenotiones - mapa: czym należy się zająć. Pozwala socjologowi znaleźć i podjąć problemy istotne społecznie, realnie istniejące i społecznie użyteczne.

• Socjolog nie jest w stanie wyizolować się od społeczeństwa

• Kluczowy dylemat socjologii - problem obiektywizmu - umiejscowienie badacza wobec rzeczywistości

22. dlaczego fakt społeczny nie jest sumą zdarzeń jednostkowych?

• Argument przez analogię

Dwa pierwiastki po połączeniu tworzą coś nowego. Tak samo dwoje ludzi podczas spotkania nie da się sprowadzić do właściwości poszczególnych jednostek. Połączenie tworzy nową jakość.

• Argument z psychologii tłumu

Ludzie połączeni w tłum są czymś innym - zaczyna zmieniać się nasze „ja”. To, jak zachowuje się tłum, nie jest wypadkową cech poszczególnych osób.

• Argument pierwotności

Społeczeństwo jest pierwotne wobec nas. Wszelkie normy, język nie jest tworzony przez nas - jest dla nas rzeczywistością zastaną.

• Argument ze świadomości fałszywej

Ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, jak społeczeństwo (normy, język) nas rzeźbi. Istnieją pewne nieuświadomione mechanizmy, które nami rządzą.

23. dlaczego fakty społeczne należy traktować jako rzeczy?

• „rzecz” to coś zewnętrznego w stosunku do poznającego podmiotu, a badacz powinien właśnie podchodzić do badania od zewnątrz (ma być na zewnątrz rzeczywistości badanej) - wzorzec nauk przyrodniczych. Ekstraspekcyjna obserwacja praktykowana przez przyrodników. Metoda obiektywizmu.

• Rzecz - rozpoznaje się zwłaszcza po tym, że nie można jej zmienić mocą samego tylko aktu woli

24. jakie cechy faktu społecznego umożliwiają traktowanie go jako rzeczy?

Nie za bardzo wiem co autor pytania miał na myśli? Macie może jakieś sugestie?

25. wyjaśnij dlaczego samobójstwo jest faktem społecznym?

• istnieje niezależnie od jednostkowych form, jakie przybiera

• powszechny

( definicji faktu społecznego)

26. Odtwórz typologię samobójstw Durkheima.

• altruistyczne

Działanie jednostki wynikające z silnej integracji z pewnymi normami, zasadami, które każą jednostce poświęcić życie dla idei, dla sprawy. Jednostka świadomie i dobrowolnie zgadza się oddać życie dla jakiejś sprawy (np. dla religii, wiary; żołnierz - dla obrony ojczyzny, honoru).

• egoistyczne (indywidualistyczne)

Więzi łączące jednostkę i społeczeństwo ulegają wyraźnemu osłabieniu → jednostka pozostaje sama ze sobą. Stan anomii oddziaływuje na jednostkę (anomia z punktu widzenia jednostki). Człowiek zagubiony.

• anomiczne

Człowiek poszukuje jakiegoś punktu odniesienia, norm, wartości i ich nie znajduje, bo społeczeństwo jest rozbite, zatomizowane. Społeczeństwo nie reguluje życia jednostki. Pustka w coraz większej ilości sfer życia.

27. wyjaśnij różnicę pomiędzy samobójstwem egoistycznym i altruistycznym z jednej, anomijnym z drugiej strony.

Patrz: pytanie 26

28. Zdefiniuj pojęcie anomii i podaj przyczyny wystąpienia anomii.

Stan społecznej anomii = głęboki kryzys społeczny.

Anomia z punktu widzenia jednostki:

• zagubienie

• pozostawiona sama sobie

• jej życie i postępowanie coraz mniej regulowane jest przez społeczeństwo

Anomia z punktu widzenia społeczeństwa:

• coraz bardziej zatomizowane, rozbite

• brak czynników integrujących

• społeczeństwo nie jest zdolne do regulowania życia jednostki

29. czy w społeczeństwie dotkniętym anomią zanika więź społeczna?

Moim zdaniem tak, bo jest to przecież stan, gdzie społeczeństwo jest totalnie rozbite, a jednostka zagubiona. Jednak jest to tylko moje subiektywne odczucie (nigdzie nie znalazłam konkretnej odpowiedzi), więc może być równie dobrze złe.

30. jak Durkheim określiłby więź społeczną?

• Więź społeczna = solidarność w typologii Durkheima → coś co łączy, spaja

• Solidarność: mechaniczna i organiczna

• Więzi mają charakter ewolucjonistyczny - we wcześniejszych etapach rozwoju społecznego przeważała solidarność mechaniczna

31. Czym jest solidarność? Durkheima typologia solidarności społecznej.

Społeczeństwo daje system etyczny i poczucie solidarności. Solidarność = więź.

Dwa rodzaje ładu oparte są o dwa rodzaje solidarności, czyli charakteru powiązań. Społeczeństwa według typu solidarności społecznej możemy podzielić na dwa skrajnie odmienne typy solidarności społecznej (typy idealne):

• Solidarność mechaniczna

Wspólnota wartości. Dominująca rola religii, tradycji i autorytetu. Wytwarza się spójny system wartości. Margines indywidualizmu jest ograniczony i bardzo cienki. Wszystkie zachowania jednostki są regulowane. Nie ma podziału pracy. Jednostka zajmuje się szeregiem różnych prac. Wspólnota osobowości - każdy jest mentalnie, psychicznie obrazem innej osoby. Jednostka nie ma możliwości wykształcenia indywidualnych cech. Wszyscy są skrajnie podobni. Nie istnieję pojecie osobowości. Każdy jest częścią całości. Wynika to z podobieństwa wykonywanych funkcji. Każdy jest bardzo silnie podporządkowany społeczeństwu. Ludzie pod względem osobowości są bardzo do siebie podobni. Dominuje prawo karne. Pod kontrolą zbiorowości znajduje się nieomal całe życie jednostki. Względnie jednolity system norm obejmujący wszystkich. Jednostka nie ma jeszcze osobowości i stanowi replikę wzoru ogólnospołecznego. Wspólnota dóbr, dominacja religii, tradycjonalizm. Brak podziału pracy. Kara ma przywrócić poczucie jedności. Podstawowa wartością jest poczucie jedności.

• Solidarność organiczna

Pojawia się podział pracy, uzupełnianie się. Nie wszystkie sfery życia są kontrolowane. Powstają nisze dowolności. W coraz mniejszym stopniu społeczeństwo reguluje życie jednostki. Coraz bardziej kształtuje się indywidualność. Więź między ludźmi wynika z różnicy. Wykonujemy różne funkcje przez co się uzupełniamy. Ludzie coraz bardziej różnią się od siebie. Z tej różnorodności i podziału pracy też wynika jedność. Przewaga prawa korporacyjnego. Podstawą solidarności jest zróżnicowanie członków w następstwie podziału pracy. Wskutek zróżnicowania ludzie potrzebują siebie nawzajem. Dzięki specjalizacji kształtuje się osobowość. Nadrzędność prawa restytucyjnego nad prawem karnym. Istotą jest kontraktowość. Przestrzeganie i szacunek dla regulacji. Obywatele mają świadomość rangi prawa. Większa zdolność abstrakcyjnego myślenia. Nie oznacza to, ze państwo traci na znaczeniu. Celem prawa nie jest ukaranie, a przywrócenie równowagi wewnętrznej. Im większe jest zróżnicowanie tym bardziej potrzebny jest porządku prawnego. Przymus jest niewidoczny, poczucie zobowiązań. Indywidualizm.

32. Dlaczego solidarność społeczną można badać poprzez prawo?

Aby badać solidarność społeczną należy znaleźć jakiś obiektywny, czyli obserwowalny z zewnątrz wskaźnik. Durkheim za taki uznał prawo.

Istnieją dwa zasadniczo różne rodzaje porządków prawnych, które występują w różnych proporcjach w różnych rodzajach społeczeństw. Różnica między dwoma rodzajami prawa odpowiada różnicom między dwoma rodzajami społeczeństw.

• prawo karne

Obowiązuje wszystkich członków społeczeństwa. Kara przeznaczona jest dla każdego, kto narusza przepisy tego prawa. Odnosi się do czynów będących pogwałceniem powszechnie w danym społeczeństwie przyjętych norm.

• prawo „korporacyjne” lub „restytucyjne”

Nie tyle chodzi o ukaranie winnego, ile zobowiązanie go do naprawienia szkód, jaką swym postępowaniem wyrządził innym członkom społeczeństwa. Odnosi się do czynów będących zwróconym jedynie przeciwko poszczególnym jednostkom lub jakimś ich wyróżnionych grupom.

Im więcej represyjności, tym więcej solidarności mechanicznej. Im więcej naprawiania szkód, tym więcej solidarności organicznej. W toku dziejów maleje rola represyjnego prawa karnego, rośnie rola prawa restytucyjnego.

33. Czy może istnieć społeczeństwo bez solidarności mechanicznej?

Rozróżnienie dwóch rodzajów solidarności przedstawia ogólny kierunek rozwoju społeczeństw ludzkich - przechodzenie od prostych do form złożonych. Typologia ta została skonstruowana z myślą o badaniach porównawczych. We wszystkich społeczeństwach, z wyjątkiem najprostszych, występują oba rodzaje solidarności. Solidarność społeczna ma zawsze „podwójne źródło”. Durkheim był daleki od uznania, że ekonomiczny mechanizm podziału pracy może sam przez się zapewnić wystarczający poziom integracji społecznej. Jego zdaniem nic nie wskazuje na to, by postęp solidarności organicznej prowadził do zaniku regulacyjnych funkcji zbiorowości.

34. Rola pojęcia świadomości zbiorowej w teorii Durkheima?

Iluzoryczność wyobrażenia prawa karnego wiąże się ze świadomością zbiorową.

Jednostka otrzymuje od społeczeństwa to co w niej najlepsze, wszystko co stanowi o jej indywidualnym obliczu i pozycji wśród innych istot - kulturę zmysłową i moralną. Jednocześnie społeczeństwo istnieje i żyje jedynie w jednostkach i przez jednostki. Gdyby idea społeczeństwa wygasła w umysłach poszczególnych ludzi - umarłoby społeczeństwo.

W przypadku solidarności mechanicznej zakres świadomości indywidualnej jest tożsamy z zakresem świadomości zbiorowej.

W społeczeństwie posiadającym świadomością organiczną podzielona praca wymyka się spod kontroli świadomości zbiorowej, która w coraz mniejszym stopniu określa całą świadomość poszczególnych jednostek.

Jednym z zadań socjologii miało być znalezienie podłoża świadomości zbiorowej. Badaniem tego podłoża i jego związków z wyobrażeniami i zachowaniami się zbiorowymi miała zajmować się morfologia społeczna. Wyobrażenia zbiorowe staja się rzeczywistością częściowo autonomiczną, żyją własnym życiem, ich bezpośrednia przyczyną są inne wyobrażenia zbiorowe.

35. Rola religii według Durkheima.

Dla Durkheima religia jest najpełniejszym, kluczowym wytworem społeczeństwa, które dzięki niej wywiera wpływ na jednostkę, sankcjonuje jej zachowania. Przyznawał jej szczególnie doniosła rolę. Ponad sfera profanum pojawia się sfera sacrum, wobec której jednostka odczuwa szacunek i lęk. Dzięki religii okazuje się możliwe przejście od zwierzęcia do człowieka. Religia wytwarza nakazy i zakazy. Pewne sposoby działania są narzucane lub proponowane z zewnątrz, dołączają do natury jednostki. To czynnik integrujący społeczeństwo. Na początku wszystko było religijne. Społeczeństwo może nakładać i sankcjonować pewne wzorce zachowań odwołując się do sacrum. Społeczeństwa pierwotne są bardzo religijne. Bóstwa są wytworem społecznym. Społeczeństwo odwołuje się sankcjonując normy do sankcji religijnych. Upadek religii to kluczowa przyczyna anomii. Nie istnieje społeczeństwo bez religii. Bóstwem może być naród (kult narodu, przywódcy, manifestacje narodowe), wszystko to, co integruje jednostki wokół wspólnych wartości.

Religia była dla Durkheima instytucją wzorcową, prototypem społecznych instytucji., najważniejszym zjawiskiem społecznym. To sfera stosunków między ludźmi. Religia jest źródłem całego instytucjonalnego aparatu i musi trwać, aby ten aparat mógł działać.

Szczególna rola religii:

• Przez obrzędy religijne dokonuje się inicjacja jednostki do życia zbiorowego. Rytuał przejścia. Towarzyszy temu jakiś rodzaj edukacji, inne wymagania. System zakazów uczy powściągliwości i wyrzeczeń. Kult religijny - pierwsza szkoła dyscypliny.

• Obrzędy religijne służą zespoleniu zbiorowości. Życie codzienne oddala ludzi od siebie, a obrzędy i uroczystości pozwalają znów odczuć jedność moralną i wzmocnić związki przez intensywne przeżycie. Kult integruje grupę społeczna. Każdy z elementów wprowadzania pełni funkcje więziotwórcze. Przekazywane wzorce tożsamości grupowej.

• Kultywowanie tradycji grupowych. Tradycje wyrażają sposób wyobrażenia człowieka i świata przez społeczeństwo. Ma odnawiać najistotniejsze składniki świadomości zbiorowej. Wymiar podporządkowania relacji, stosunków międzyludzkich, sposób wartościowania, zawarty w języku.

• Obrzędy religijne podtrzymują jednostkę w chwilach załamania i kryzysów. Nie ma doświadczenia społecznego bez emocji, namiętności.

Jednostka pozbawiona moralnego oparcia w grupie zatraca zdolność do normalnego życia, a społeczeństwo niezdolne jest do sprawowania nad jednostka kontroli i opieki staje u progu rozkładu. Ilość samobójstw jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia integracji społeczność religijnej.

36. Dlaczego szkołę Durkheima nazywamy szkołą socjologistyczną?

Historia socjologii zna dwie wielkie szkoły: szkołę Durkheima i szkołę Parka (szkołę chicagowską)

Socjologia Durkheima nie tworzyła zamkniętego systemu. Była zestawem pytań, problemów i propozycji. Durkheim to pierwszy zawodowy socjolog. Zorganizował katedrę socjologii. Skupił wokół siebie grupę badaczy socjologów i stworzył szkołę socjologiczną (durkhaimowską). Instytucjonalizacja socjologii, dzięki Durkheimowi socjologia trafiła na uniwersytety. Twórca pierwszego periodyku socjologicznego.

Durkheim - socjologizm (postawa)

• postawa dyletancka

• zanika swoistość języka poszczególnych nauk

• metody badawcze to tylko metody socjologiczne

Jego znaczenie wykracza daleko poza granice jednej „szkoły”. Stworzył teorię socjologiczną i potrafił zastosować ją w badaniach. Należy uprawiać naukę wolną od wszelkich ideologicznych i filozoficznych uprzedzeń.

37. Rola socjologii według Durkheima.

Aby zaistniała socjologia musi być odpowiednie pole badawcze czyli społeczeństwo. Durkheim opracował dokładny program zadań socjologii i metody socjologicznej. Sformułował całościową teorie socjologiczną, z której wypływa pewna metoda socjologiczna. Podejmował również problemy metodologii socjologii. Należy badać fakty społeczne jak rzeczy, wyzbyć się wszelkich emocjonalnych odniesień. Należy być neutralnym i wyzbyć się emocjonalnego zaangażowania. Socjologia ma się upodobnić do wzorca nauk przyrodniczych do, badacz ma być na zewnątrz rzeczywistości badanej. Postulat obiektywizmu. Badacz ma się wyzbyć potocznej, pierwotnej wiedzy na temat faktów. Ma kroczyć od rzeczy do idei. Poznajemy rzeczywistość po to, by sformułować pewne idee. Wiedza przednaukowa nie zasługuje na zaufanie. Należy wyzbyć się wyobrażeń przyjętych z potocznego myślenia, ideologii i systemów filozoficznych, pozbyć się wszelkich praenotiones. Niemniej jednak stanowią one również mapę dla socjologa, informują czym należy się zająć, pomagają podjąć istotne problemy. Aby uczynić socjologię nauką należy upodobnić jej metodę do metod nauk przyrodniczych. Durkheim prowadził głównie badania porównawcze konkretnych społeczeństw. Nie istnieją ogólne prawa rządzące społeczeństwem. Możemy badać wyłącznie fakty i porównywać je. Psychologia jest niepotrzebna, bo wszystkie zachowania determinowane są społecznie. Wszystkie inne nauki społeczne podlegają socjologii. Nie zrozumiemy prawa, nurtów w sztuce poza kontekstem społeczeństwa. Nie zrozumiemy niczego, co widzimy w społeczeństwie poza kontekstem socjologii. Socjologia to wszechnauka. Wszelkie zachowania jednostek są determinowane społecznie. A nasze cechy indywidualne są drugorzędne. Wszystko można wyjaśnić przy pomocy socjologii. Nie odmawiał jednak racji bytu innym naukom społecznym.

69. Wyjaśnij pojęcie formy uspołeczniania (Simmel)

Społeczeństwo jako takie w znanej dotychczas, statycznej postaci, u Simmla nie istnieje.

Mówi on w zamian o procesie uspołeczniania - to „stawanie się” rzeczywistość dynamiczna i stale zmieniająca się. Istotą tak rozumianego społeczeństwa czy li Uspołecznienia jest wieczne pulsujący strumień ludzkich interakcji.

70.dlaczego towarzyskość jest zabawową formą uspołecznienia?

71. Jakie trzy typy socjologii wyróżnia Simmel. Scharakteryzuj je.

Zjawisko towarzyskości - pozwala poznać pewne trwałe zasady zachowań zbiorowych(niezależne od czasu - w historii, a od np. zbiorowości grupy).Zachowania te są nieskodyfikowane, ale są w nich przestrzegane normy niepisane(przez naukę mało poważana towarzyskość, ale przez swą spontaniczność istotna dla poznania. Najlepsza droga do poznania zasad zachowań, gdyż zachowania towarzyskie są dobrowolne i spontaniczne, pozwala to na wyodrębnienie formy społ. (charakterystycznej dla danej grupy),która nie jest wypełniona żadną treścią.

W towarzyskości ważna jest potrzeba kontaktu z innymi ludźmi - nie wynikająca z chęci osiągnięcia określonego celu lub zysku, tylko z jakiś głębszych międzyludzkich potrzeb, które są w człowieku od zawsze. Przykład towarzyskości to zabawa.

72.Jakie trzy typy socjologii wyróżnia Simmel. Scharakteryzuj je.

Ogólna - bada rozwój społ. (jako całości) na przestrzeni dziejów. Ujęcie historyczne. Obejmuje gospodarkę, religię, politykę w kontekście życia społ., jakie jest w danej chwili.

Czysta - [przypominam, że cały czas mówimy o socjologii ;-) , a może to tylko ja mam takie głupie skojarzenia?] formalna - Formy życia społ. .Nie ważne są fakty społ., ale trwałe i powtarzalne zasady rządzące życiem społ. Różna treść może wypełniać tę samą formę. Vide towarzyskość - jako podstawowa i najlepsza zasada do badania tego typu.

Filozoficzna - Metodologia - czym socjologia ma się zajmować np. socjologia formalna - czystych formuł uspołecznienia, czyli od czego zależą interakcje międzyludzkie, z których wynikają formy uspołecznienia[kto zrozumiał niech podniesie rękę!]

74. Jaką rolę odgrywa w teorii Simmla pojęcie dystansu?

Dystans to rzeczywistość społ., postrzegana z jakiegoś określonego punktu widzenia - raz widzi się jednostkę(i), a raz społ.

75.Dlaczego Simmel jest relacjonistą i czym się to stanowisko różni od relatywizmu?

Simmel jest relacjonistą, gdyż przekazuje obraz społ. taki, jaki dostrzega. Odcina się od relatywizmu, gdyż twierdzi, że w społ. są pewne stałe reguły zachowań (niezmienne we wszystkich sytuacjach np. ta cholerna towarzyskość).Dzięki temu można tłumaczyć społ. zachowaniami inne nauki np. historię. Simmel nie wnikał w szczegóły zdarzeń, chciał badać ich prawidłowość (ogólne zasady jakie nimi powodują). Simmel odcinał się od psychologizmu - nie wierzył w jednostkowe cechy, bo społ. miało według niego dużo większy wpływ na jednostki niż cechy każdej z nich. Wpływ na większość działań, z tego powodu nie można mówić o relatywiźmie tylko o jakimś realnym wpływie na jednostkę, np. wpływ grupy , miejsca, języka, religii, gospodarki, polityki...

76.Jaki był przedmiot i cel socjologii według Simmla?

Celem socjologii było odkrycie stałych reguł zachowań społ. Prowadzić to miało do uzupełnienia innych nauk, ale też do prowadzenia oddzielnych badań(np. odrębnych od psychologii czy historii). Socjologia jest metodą w naukach, tworzy pryzmat patrzenia na świat(ściślej jego części), jest sposobem postrzegania zjawisk społ.

77. Zdefiniuj interakcję społeczną według Simmla. Wyjaśnij zależność pomiędzy interakcją a
formą.

Interakcja Społeczna to wpływ społ. , jest nieunikniony, wzajemny (choć społ. dużo większy w porównaniu z wpływem jednostki). Jest ona [interakcja] bardzo silna i zabija wewnętrzne skłonności jednostki. Wpływa nie tylko na potrzebę przynależności do grupy (rozbudza tę potrzebę) ,ale również decyduje o sposobie wyróżnienia się(stopniu i formie okazywania inności). Interakcja społ. wiąże się z uspołecznieniem, które ma na celu zaspokojenie potrzeb jednostki (wytworzonych np. przez modę). Cel może być namacalny lub idealny, świadomy lub nie, krótkotrwały lub nie. Interakcja jest procesem, czyli zmienia się cały czas np. jej forma, można ją badać tylko w określonym momencie.

78.Podaj po trzy przykłady socjologii ogólnej, formalnej i filozoficznej.

Ogólna- rozwój społ. z perspektywy historycznej. np. społ. polskie, Marsjan, pasikoników pręgowanych

Formalna - np. zasady życia w mieście, rozpowszechniania się mody, formy towarzyskości, badanie życia kogoś kto jest innej wiary niż większość.

Filozoficzna - np. jak badać socjologię formalną ,ogólną, historię

81.Jaka jest struktura jaźni według Freuda?

Freud stworzył model psychiki człowieka składającej się z trzech elementów: z id (ono) - pierwotnych nieświadomych tendencji popędowych, silnych instynktów; ego (ja, jaźń) struktury osobowości kontrolującej id, świadomego „ja”, wynikającego z konieczności dostosowania się do rzeczywistości poprzez częściowe zaspokojenie, a częściowe hamowanie popędów pierwotnych; i superego (sumienie, nadjaźń) - „ja” idealnego pozostającego pod wpływem oddziaływań wychowawczych.

ID- ono - libido - funkcjonuje poza świadomością człowieka i stanowi sferę działalności wszechmocnych sił i różnorodnych impulsów domagających się zaspokojenia zgodnie z zasadą dążenia do przyjemności bez uwzględniania jakichkolwiek innych czynników. To cała masa wrodzonych popędów biologicznych, potrzeb. Coś co wspólne jest ludziom i zwierzętom. Model stworzony przez Freuda opisuje id wrodzone, zawierające filogenetyczne doświadczenia wyrażone w postaci sił popędowych i jest „motorem osobowości”. W ciągu życia dochodzi do tego jeszcze sfera nieuświadomionych kompleksów, kierujących w dużej mierze naszymi działaniami. Na drugim biegunie prezentowanego modelu znajduje się SUPEREGO (nadjaźń)- sumienie - są to nabyte, społeczne doświadczenia w postaci zakazów i nakazów społecznych, norm etycznych, pełniące rolę sumienia, które represjonuje ślepe siły id. Jest to moralna świadomość, którą nabywa się od rodziców, nauczycieli i osób znaczących, duże znaczenie ma tu wpływ kultury, w której żyjemy. Są to zinternalizowane normy i nakazy społeczne. Ponieważ normy zinternalizowane we wczesnym dzieciństwie stanowią nieświadomą część superego nie podlegają one koordynacji ze strony świadomej części ego a więc nie podlegają one zasadzie rzeczywistości.

Nietrudno zauważyć, że zasada przyjemności, jaką kieruje się ID, stoi w sprzeczności z zasadą moralności charakteryzującą SUPEREGO. Pojawia się potrzeba łagodzenia naturalnie zaistniałych w takiej sytuacji konfliktów. Taką właśnie mediacyjną, koordynującą funkcję pełni EGO (ja, jaźń), które kształtuje się przez całe życie człowieka i odpowiada za jego świadome i praktyczne działania. Jego główną funkcją jest zaspokojenie potrzeb jednostki przy uwzględnieniu roszczeń SUPEREGO. Dla Freuda zdrowie psychiczne oznacza zachowanie równowagi między tymi trzema czynnikami. Zbyt silne wewnętrzne zahamowania prowadzą do niezaspokojenia potrzeb i stają się źródłem frustracji. Natomiast nadmierne uleganie popędom rodzi poczucie winy. Świadomość jednostki radzi sobie z wymienionymi konfliktami poprzez różne mechanizmy obronne ego (np. wyparcie, projekcja, przeniesienie, mechanizm sublimacji).

82.Skąd pochodzą id, ego i superego? Jakie pełnią funkcje?

Freud uznawał, że podstawowym źródłem konfliktów psychicznych jest antynomia pomiędzy biologiczną naturą człowieka, z jego rozbudowaną sferą pragnień i popędów, a kulturą, narzucającą jednostce zespół rozbudowanych norm społecznych. Celem psychologa- psychiatry ma stać się badanie podświadomości człowieka. Tam właśnie tkwią motywy patologicznych zachowań. Przed Freudem psychikę niemal utożsamiano ze świadomością. Austriacki neurolog twierdził, iż ciągły przymus jakiemu pod wpływem kultury podlega ciało i psychika człowieka, zahamował życie psychiczne. Stłumione pod wpływem urazów i przebytych doświadczeń uczucia, namiętności, dążenia i skłonności zostają wyparte do nieświadomości, gdzie nadal się rozwijają, tworząc określone struktury psychiczne, które - początkowo ukryte - przedostają się do świadomości, gdy tylko osłabnie cenzura (we śnie lub stanach roztargnienia). U niektórych stłumione zdarzenia o treści patogennej zostają zapomniane, a na ich miejsce pojawia się objaw chorobowy. Objaw jest oznaką istotnego przeżycia, które zapadło w nieświadomość, będącą przestrzenią, gdzie rozgrywają się zdarzenia psychiczne, które nie są dostępne bezpośredniej samoobserwacji, lecz tworzą przesłanki do świadomych procesów psychicznych. Człowiek jest istotą złożoną, a jego psychika składa się z trzech elementów. (patrz pyt. 1)

83. Jakie było znaczenie odkrycia podświadomości przez Freuda dla socjologii

Psychoanaliza wpływała na wiele sfer umysłowości ludzkiej. Wzbudziła zainteresowanie nie tylko w kręgach psychologów czy psychiatrów, ale także wśród filozofów, antropologów społecznych, literatów i socjologów. Trzeba też wspomnieć, że jej znajomość i popularność nie ograniczała się do naukowców, ale kształtowała też, jak pisze J. Szacki „świadomość potoczną”. Freud postrzegał człowieka jako istotę złożoną, dla której dominującą, kluczową sferą była psychika. Na kształtowanie tej ostatniej istotny wpływ ma świat zewnętrzny- środowisko, relacje z innymi ludźmi, kultura. Sama kultura pełni funkcję regulującą-ograniczając popędy jednostki, a także represyjną- wyznaczając bariery, ograniczenia, wyznacza ona także inne ujścia energii m.in. poprzez mechanizm sublimacji, sprowadzający się do zastąpienia zachowania wynikającego z naszych pragnień i popędów i nie akceptowanego społecznie, przez inne, lepiej widziane, mające jednak coś wspólnego z pierwotnym. Ten konflikt rozgrywa się w sferze psychiki. Ponieważ normy kulturowe zinternalizowane przez „nad - Ja” represjonują popędy ono, oznacza to, że funkcjonowanie kultury jest właściwie oparte na zasadzie rzeczywistości, a nie na zasadzie przyjemności. W konsekwencji między jednostką a społeczeństwem istnieje stan równowagi polegający na tym, że poszczególni ludzie - w imię regulacji współżycia międzyludzkiego - ograniczają zaspakajanie własnych popędów wskutek czego, mogą sobie zapewniać większe poczucie bezpieczeństwa egzystencji w danej zbiorowości i w tym sensie kultura ogranicza wolność indywidualną człowieka, a sprawiedliwość sprawia, że ograniczenie wolności dotyczy każdego człowieka (równość wobec prawa). Freud zajmował się także próbą wyjaśnienia zachowań zbiorowych poprzez analizę cech psychiki indywiduum.

84. Dlaczego kultura jest źródłem cierpień?

Kultura w teorii Freuda jest postrzegana jako źródło cierpień z trzech powodów. Dwa pierwsze, a mianowicie przewaga natury, czy ułomność naszego ciała są od nas niezależne i nie mamy na nie żadnego wpływu. Możemy wszakże je ograniczać i wykorzystywać naturę na nasz pożytek za pomocą kultury materialnej-narzędzi, a także przeciwdziałać niedogodnościom związanym z ciałem poprzez stosowanie różnych środków zaradczych, np. chemicznych. Trzecie źródło cierpień odnosi się do relacji z innymi ludźmi, do życia w społeczeństwie. Są to wszelkiego rodzaju instytucje, regulujące stosunki międzyludzkie w rodzinie, społeczeństwie, państwie. Relacje między indywiduum a wytworzoną przez niego instytucją są w powodem frustracji i wrogich kulturze zachowań. Kultura pełni funkcję regulacyjną, ogranicza popędy jednostki, a także represyjną, wyznacza bowiem bariery i ograniczenia. Dzięki niej możliwe są inne ujścia energii i instynktów- m.in. poprzez sublimację (patrz pyt.3). Sublimacją popędów dopuszczaną przez społeczeństwo jest np. sztuka, artystyczna aktywność na polu literatury, rzeźby i innych. Odrzucenie kultury sprawiłoby, że popędy, dążące do ujścia, zdominowałyby całkowicie życie człowieka, powrócilibyśmy do świata zwierzęcego. Człowiek jest „skazany na kulturę”, nie może istnieć bez niej.

85. Jaka jest rola rodziny w teorii Freuda?

To w rodzinie kształtuje się część naszej psychiki- superego. Tu młody człowiek internalizuje nakazy, zakazy, normy społeczne, kształtuje swoją moralną świadomość. W rodzinie doznaje miłości, rozumianej jako więź międzyludzka. W „Kulturze jako źródle cierpień” Freud omawia kwestię miłości jako pozytywnej siły tworzącej więzi międzyludzkie, stanowiącej ochronę przed zniszczeniem człowieka. Tak rozumiana miłość przezwycięża przeciwieństwo między podmiotem a przedmiotem człowiekiem jako jednostką a społeczeństwem i światem oraz wykracza poza granice związane z zaspokojeniem seksualnym. Freud stwierdza iż sama kultura jest konieczną fazą rozwoju przebiegającego od formy rodziny do ludzkości. Nierozerwalnie wiąże się z tym poczucie winy, które może osiągnąć poziom trudny do wytrzymania dla pojedynczego człowieka, jest to skutkiem konfliktu pomiędzy dążeniem do miłości a dążeniem do śmierci.

86. Jaka jest funkcja religii w społeczeństwie według Freuda?

Freud porównuje religię z nerwicą, i ma nadzieję, że tak jak ona, jest chorobą przemijającą, twierdzi, iż żyjemy w kulturze bardziej lub mniej represyjnej i każdy z nas posiada pragnienia, które nie mogą być zrealizowane. Sama religia stanowiła dla niego jeden z najważniejszych przejawów kultury. Uważał, że porządek moralny i społeczny gwarantowany jest przez funkcjonowanie religii, ale dostrzegał także jej negatywne skutki. Sądził, że odgrywa ona znaczącą rolę w uduchawianiu i umoralnianiu człowieka, z drugiej strony widział jej nieskuteczność. Religia działa jak narkotyk, łagodzi napięcia między uciskanymi a uprzywilejowanymi. Idee religijne stanowią największą wartość kultury jaką ma ona do zaoferowania swoim uczestnikom. Freud miał jednak nadzieję, że religia jako przejściowa, chociaż długotrwała choroba rodzaju ludzkiego, przeminie lub zostanie wyleczona. Uważał on dogmaty religijne za neurotyczne przeżytki i sądził, że powinny ustąpić na rzecz samodzielnych przemyśleń, podobnie jak to się dzieje w procesie terapii. Nie można usunąć religii siłą, i od razu. Człowiek, który przez całe życie zażywał środki nasenne lub narkotyki nie jest w stanie żyć bez nich. Przeznaczenie dzieciństwa, powiada Freud, jest być przezwyciężonym. Podobnie jest z religią. Dostrzega on możliwości kanalizowania ludzkiej energii, zastępując religię przez naukę. Nadto energia ta może realizować się w pracy i twórczości. Może to przejawiać się w nerwicy, ale jej można zapobiec.

87. Na czym polega cierpienie człowieka w kulturze?

(pytanie nr 4)

88.Wyjaśnij pojęcie kultury sfrustrowanej.

Procesowi rozwoju kultury nieodłącznie towarzyszą przemiany w ludzkich predyspozycjach popędowych. Wiele z tych popędów ulega zniszczeniu, zmienia się, np. popęd płciowy. Dojrzały człowiek może szukać obiektu seksualnego tylko wśród przedstawicieli płci przeciwnej, ponadto większości niegenitalnych form zaspokojenia seksualnego zabroniono jako perwersji. W konsekwencji życie seksualne jednostki ogranicza się do sfery aprobowanej i przyjętej społecznie. Pomija się tu wrodzone różnice temperamentu ludzi czy ich skłonności. Wprowadzono jeszcze inne zasady: prawowitości i monogamii. Kultura sprowadza związki seksualne dwojga ludzi do nierozwiązalnego związku jednej kobiety z jednym mężczyzną, nie traktuje życia seksualnego jako osobnego źródła rozkoszy, oddzielonej przynajmniej częściowo od funkcji prokreacyjnej. Taka ingerencja w sferę ludzkich popędów, zakazy, niewystarczające zaspokojenie, sprzyjają powstawaniu frustracji. W drodze odrywania od pierwotnego, zwierzęcego stadium ludzkości nacisk kultury, a także frustracje rosły. Tym samym życie seksualne człowieka kulturalnego doznało uszczerbku, „sprawia wrażenie funkcji zanikającej”.

89. Jakie jest pochodzenie kultury według Freuda?

Freud słowem kultura określał wszystko to, co sprawiło, że życie ludzkie wzniosło się ponad zwierzęce uwarunkowania i czym różni się ono od życia zwierząt. Do sfery kulturalnej zaliczał całą wiedzę i wszystkie umiejętności, jakie zdobyli ludzie w celu opanowania sił natury i uzyskania jej dóbr, w celu zaspokojenia swoich potrzeb, a także instytucje, które są niezbędne do regulowania stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w sferze przyznawania własności. Człowiek dążył i dąży do uniknięcia cierpienia i braku rozkoszy, z drugiej zaś do intensywnego przeżywania rozkoszy. Stosownie zaś do tej dychotomii celów aktywność człowieka przebiega w dwóch kierunkach, w zależności od tego, który z dwóch celów usiłuje się urzeczywistnić. Przed powstaniem wszelkiej kultury panowała największa wolność, jednak nie przedstawiała ona żadnej wartości, ponieważ indywiduum nie było w stanie jej obronić.  Za sprawą powstania i rozwoju kultur wolność ulega ograniczeniom, sprawiedliwość wymaga natomiast by nikt nie był od nich zwolniony. To, co w społeczeństwie ludzkim tłumaczy się jako dążenie do wolności, może być przejawem buntu wymierzonego przeciwko istniejącej niesprawiedliwości, i dlatego to może sprzyjać dalszemu rozwojowi kultury, może pozostawać w zgodzie z samą tą kulturą. Może to być również resztka pierwotnej „nietkniętej” przez kulturę osobowości, i stanowić podłoże wrogości wobec kultury. Pęd do wolności kieruje się więc przeciwko pewnym formom i wymogom kultury lub przeciwko kulturze w ogóle. (o kulturze pyt. 4)

90. Wyjaśnij pojęcie współczynnika humanistycznego.

Współczynnikiem humanistycznym zjawisk nazywamy cechę przedmiotów badania, która polega na tym, że są one doświadczeniem czy przeżyciem pewnego indywiduum. Istotną rolę odgrywa tu stosunek owej jednostki do badanego zjawiska społecznego, jej spojrzenie, jej perspektywa. Propagatorem idei współczynnika humanistycznego był Florian Znaniecki, który stwierdzał, że świat społeczny to świat „cudzych świadomości”, świat przedmiotów danych konkretnym osobom, w pewnym czasie i miejscu. W Chicago prowadził on badania dotyczące polskiego chłopstwa: „Chłop polski w Stanach Zjednoczonych i Polsce”. Nacisk położył właśnie na współczynnik humanistyczny, na doświadczenia ludzi, analizował m.in. listy.

95. Antypozytywizm Diltheya.

Pozytywizm w myśleniu socjologicznym polegał na przeniesieniu metod badawczych nauk przyrodniczych na nauki społeczne. Za pomocą badania faktów społecznych miały być odnajdywane prawidłowości rządzące światem społecznym.

Dilthey wskazuje, że różne są składniki rzeczywistości przyrodniczej i społecznej . Rzeczywistość przyrodnicza składa się z faktów, które tworzą pewne prawidłowości. Natomiast rzeczywistość społeczna składa się z wartości, norm, tradycji, obyczajów - sfery duchowej. Pozytywizm wyjaśnia zjawiska, szuka prawidłowości, natomiast humanizm stara się zrozumieć, wniknąć w głąb (emocjonalnie). Metoda przyrodnicza zastosowana do nauk społecznych nie uwzględnia całej tej sfery wartości, norm, tradycji, obyczajów, które są bardzo istotne. Obszar badawczy przy pozytywistycznym ujęciu socjologii jest różny od obszaru badawczego przy podejściu humanistycznym (Diltheya).

Dilthey zwraca również uwagę, że rzeczywistość przyrodnicza jest rzeczywistością zewnętrzną (nie obejmuje człowieka, który bada), a rzeczywistość społeczna jest rzeczywistością wewnętrzną (badacz jest uczestnikiem społeczeństwa, które bada).

Dilthey wysuwa więc wniosek o zastosowania w naukach społecznych metod badawczych różnych od metod przyrodniczych.

problem	pozytywizm	Humanizm (Dilthey)
Składniki rzeczywistości	Fakty	Sfera duchowa - wartości, normy, tradycje, obyczaje...
Badanie służy...	wyjaśnianiu zjawisk, szukaniu prawidłowości	Zrozumieniu, wniknięciu w głąb
W stosunku do badacza	rzeczywistość zewnętrzna	rzeczywistość wewnętrzna
Zakładane w badaniu źródło działań człowieka	źródło działań tkwi w społeczeństwie	źródło działań tkwi w człowieku, jego wnętrzu
Metody badawcze	ilościowe	Jakościowe (analiza biografii, wywiad pogłębiony, obserwacja uczestnicząca)
Postrzeganie zachowania człowieka w kontekście...	Uniwersalnych, powszechnych norm społecznych	historii
Stosunek do wartościowania	unikanie; badacz ma być neutralny	pogodzenie się, a nawet atut; badacz ma cały wejść w badanie
Działanie człowieka jest...	racjonalne	nieracjonalne, nieprzewidywaln

96. Typologia rozumienia według Diltheya.

[i... 8. Hermeneutyczny charakter rozumienia według Diltheya]

Można mówić o rozumieniu psychologicznym (introspekcja) i hermeneutycznym.

Rozumienie psychologiczne oparte jest na założeniu odpowiedniości między życiem psychicznym badacza a życiem psychicznym ludzi. Rozumienie psychiczne polega na odtworzeniu w swoim wnętrzu obcej formy życia poprzez nasilenie lub osłabienie w sobie pewnych procesów psychicznych, postawić się na miejscu kogoś innego, przeżyć w wyobraźni to, co ktoś przeżywał w rzeczywistości, odgadując w ten sposób, co znaczą obserwowalne z zewnątrz zachowania się drugiego człowieka (np. wczucie się w to co przeżywał samobójca). Wgląd we własną psychikę okazuje się jednak nie zawsze wystarczający.

[wnikanie-> naśladowanie-> przeżywanie odtwórcze = rozumienie psychologiczne]

Rozumienie hermeneutyczne polega na umieszczeniu danego faktu w ramach szerszej całości: języka, kultury, systemu społecznego; odwołaniu się do znajomości kontekstu historycznego i zasobów wiedzy zgromadzonych przez naukę (np. badanie biografii poprzez listy, pamiętniki). Hermeneutyka to wiedza bardziej lub mniej ezoteryczna (nie każdy się nią posługuje, w przeciwieństwie do rozumienia psychologicznego).

97. Zasada wyodrębnienia nauk o duchu według Diltheya.

Wyodrębnienie dwóch nauk: nauki o duchu i nauki o przyrodzie dokonał Dilthey przez wzgląd na różne relacje między badaczem a przedmiotem badanym. Nauki o duchu to te nauki, które za przedmiot badania mają ludzkość (w tym najszerszym znaczeniu lub węższym). Naukowiec jest w nich zarazem badaczem, jak również (należąc do ludzkości) jest przedmiotem badań. Do nauk o duchu należą m.in.: historia, ekonomia, prawo, polityka. [Socjologia jako taka nie została wymieniona, bo Dilthey nie uznawał jej pozytywistycznych metod. Sprawy, którymi zwykła się zajmować socjologia zaliczył do historiografii.]

W naukach o duchu rzeczywistość, która jest badana jest rzeczywistością wewnętrzną tzn. badacz jest uczestnikiem społeczeństwa, które bada.

99.Historycyzm Diltheya.

Psychika ludzka ma pewne uniwersalne cechy, których istnienie pozwala rozumieć ludzi innych kultur i epok, wiedza na temat tych cech nie jest jednak wystarczająca. „Bieg życia osobowości historycznej jest systemem wzajemnych oddziaływań, w którym jednostka podlega wpływom świata historycznego i jest przez nie kształtowana, po czym sama wywiera wpływ na świat historyczny.”

Diltheya interesował człowiek nie tyle człowiek wyposażony w trwałe cechy psychiczne, ile człowiek w historii, kształtowany przez zmienne warunki społeczne. Zależało mu na zrozumieniu całego życia jednostki objawiającego się w określonym miejscu i czasie.

Dilthey przekonany był o kluczowej roli psychologii, ale w takim oto rozumieniu:

• psychologia ta nie miała zajmować się ahistoryczną naturą człowieka,

• chodziło nie o przyczynowe wyjaśnianie czynów ludzkich poprzez niezmienną naturę, ale o rozumienie działań ludzkich w kontekście historycznej zmiennej kultury,

• przedmiotem zainteresowania był człowiek jako działający w historii podmiot, którego nie podobna zrozumieć drogą rozkładania psychiki na poszczególne elementy, jak zwykli to czynić psychologowie.

Psychologia ma opisywać psychofizyczną całość w taki sposób, aby pokazać jej nierozerwalny związek z życiem społecznym i historycznym

---