Ab alio exspectes, alteri quod feceris-co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego

Ab uno disce omnes- po tym jednym sądź ich wszystkich

Abiit, non obiit - odszedł, ale nie został zapomniany

Absit dicto invidia!- niech słowo nie budzi nienawiści!

Abusus non tollit usum- nadużycie nie wyklucza prawa legalnego używania

Accipere praestat quam inferre iniuriam- Lepiej jest doznawać krzywd, niż je wyrządzać

Accusare nemo se debet- nikt nie ma obowiązku oskarżać samego siebie

Aequam memento rebus in arduis servare mentem - pamiętaj o zachowaniu równowagi w trudnych chwilach

Alea iacta est- kości są rzuconeAliena nobis, nostra plus aliis placent - cudze podoba się bardziej nam, nasze innym

Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt- cudze błędy mamy na oku, nasze poza nami

Aliter cum tyranno, aliter cum amico vivitur- inaczej żyje się z tyranem, inaczej z przyjacielem

Aliud est facere, aliud est dicere- co innego dotrzymać słowa, co innego obiecać

Alterius non sit, qui suus esse potest- niechaj nie należy do innego ten, kóry może należeć do siebie

Alteri vivas oportet, si tibi vis vívere- trzeba, żebyś żył dla innych, jeśli chcesz żyć dla siebie

Amat victoria curam- nie ma zwycięstwa bez trudu

Amici fures temporum- przyjaciele to złodzieje czasu

Amici mores noveris, non oderis- poznaj obyczaje przyjaciela, a nie będzie nienawiści

Amico pectus, hosti frontem- dla przyjaciela pierś, dla wroga czoło

Amicus certus in re incerta cernitur- prawdziwego przyjaciela poznaje się w biedzie

Annus superior semper melior- rok ubiegły zawsze lepszy

Amor vincit omnia - miłość wszystko zwycięża

Attendite a falsis prophetis- strzeżcie się fałszywych proroków

Audi, vide, tace, si vis vivere in pace- słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w spokoju

Aut bibat aut abeat!- niech pije albo się wynosi!

Aut inveniam viam aut faciam- znajdę drogę albo ją sobie utoruję

Aut mors aut victoria- śmierć albo zwycięstwo

Aut ne tentaris aut perfice- albo nie próbuj, albo dokonaj

Aut odit, aut amat mulier, nihil est tertium- kobieta albo kocha, albo nienawidzi, trzeciej ewentualności nie ma

Beate vivere est honeste vivere- żyć szczęśliwie znaczy żyć uczciwie

Bene mori praestat, quam turpiter vivere- lepiej dobrze umrzeć niż haniebnie żyć

Bonum ex malo non fit- dobro nie rodzi się ze zła

Carpe diem, quam minimum credula postero- używaj życia, jak najmniej ufając przyszłości

Cave, quid dicas, quando et cui- pilnuj się, co mówisz, komu i kiedy

Cavere decet, timere non decet- przystoi być ostrożnym, nie przystoi lękać się

Cessante causa cessat effectus- gdy znika przyczyna, znika jej skutek

Cogito ergo sum- myślę, więc jestem

Cornix cornici oculum non effodit- kruk krukowi oka nie wykole

Damnat quod non intelligunt- potępiają to, czego nie rozumieją

De mortuis aut bene aut nihil- o zmarłych należy mówić dobrze albo nic

Deum sequere- Idź za wezwaniem Boga

Difficilis in otio quies- bezczynność nie daje odpoczynku

Docendo discimus- ucząc innych, sami się uczymy

Dum spiro, spero- dopóki oddycham, nie tracę nadziei

Errare humanum est- błądzić jest rzeczą ludzką

Ego sum qui sum - jestem, który jestem

Fama crescit eundo- plotka rośnie rozchodząc się

Fas est et ab hoste doceri- wolno się uczyć nawet od wroga

Feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej

Festina lente- spiesz się powoli

Homo sum humani nihil a me alienum esse puto- Człowiekiem jestem; nic, co ludzkie, nie jest mi obce

Imperare sibi maximum est imperium- panować nad sobą to najwyższa władza

Invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał

Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est- źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia

Manus manum lavat- ręka rękę myje

Memento mori- pamiętaj o śmierci

Nosce te ipsum- poznaj samego siebie

Oculum pro oculo, dentem pro dente- oko za oko, ząb za ząb

Potius sero quam numquam - lepiej późno niż wcale

Scio me nihil scire - Weim, że nic nie wiem

Si vis amari, ama- jeśli chcesz być kochanym, kochaj

Tempus fugit- czas ucieka

Signum Sanctae Crucis - Znak Krzyża Świętego

In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. - W imię ojca I syna I ducha świętego

Minorum gentium- człowiek niższego rzędu

Persona non grata- osoba niepożądana

Persona grata- osoba ceniona, ważna, mile widziana

Vis à vis- twarzą w twarz

Capo di tutti capi- naczelny szef mafii, głowa wszystkich głów

Non tibi spiro-, żyję nie dla ciebie, tj. nie dla twojej przyjemności.

Qui tacet, consentire videtur - kto milczy, ten zdaje się zezwalać (ten uchodzi za wyrażającego zgodę)

Dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę

Piritus flat ubi vult - duch, kędy chce, tchnie, tj. objawia się tam, gdzie chce; natchnienie od woli nie zależy, nie wiadomo skąd i jak przychodzi.

Veni, vidi, vici - przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem

Vae soli - biada samotnemu

Vae misero mihi! (Quanta de spe decidi)! - biada mi nieszczęsnemu! (z jakichże wyżyn nadziei upadłem)

Sic transit gloria mundi - tak przemija chwała (tego) świata

Gloria in excelsis Deo - Chwała Panu na wysokości

Noli me tangere - nie dotykaj mnie!, tłumaczone także jako nie zatrzymuj mnie!

Absentem in criminibus damnari non oportet - nie należy skazywać za przestępstwo nieobecnego
Agere non volenti non currit praescriptio - przedawnienie nie biegnie względem tego, kto nie jest w stanie zaskarżyć
Bis de eadem re agere non licent - nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie
Confessio est regina probationum - przyznanie się jest królową dowodów

Confessus pro iudicato est - ten, kto się przyznał, uważany jest za zasądzonego
Consuetudinis ususquelongacvi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem - powaga zwyczaju i długotrwałej praktyki nie jest mała, jednakże nie aż tak duża, by mogła uchylić rozsądek lub ustawę
Contra legem facit, qui id facid quod lex prohibet, in fraudem vero, qui salvis verbis legis sententiam eius circumvenit - postępuje wbrew ustawie ten, kto czyni to, czego ustawa zabrania; omija zaś ustawę ten, kto nienaruszając słów ustawy obchodzi jej treść
Crimina morte extinguntur - przestępstwa ulegają wymazaniu przez śmierć
Culpa caret qui scit, sed prohibere non potest - nie można przypisać winy temu, kto wprawdzie wie, lecz nie może zapobiec
Culpa lata dolo aequiparatur - gruba wina równa się podstepowi, a rażące niedbalstwo róna się winie umyślnej
Culpam autem esse, quod cum a diligente provideri potuerit, non esset provisum - niedbalstwo jest wtedy, gdy nie przedsięwzięto tego, co (człowiek) zapobiegliwy mógł przedsięwziąć

Da mihi factum, dabo tibi ius - daj mi okoliczności faktyczne, a ja wskażę ci prawo
Dolus omnimodo punitur - za podstęp (zły zamiar) ponosi się zawsze odpowiedzialność
Dura lex, sed lex - prawo surowe, lecz prawo
Error (ignorantia) iuris nocet, error (ignorantia) facti non nocet - nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi
Eius est non nolle, qui potest velle - ten tylko może nie chcieć, kto może chcieć
Errantis voluntas nulla est - działajacy pod wpływem błędu nie ma woli
Et non facere facere est - i powstrzymanie się od działania jest działaniem
Exceptiones non sunt extentendae - zarzutów procesowych nie należy interpretować rozszerzająco
Fere in omnibus poenalibus iudiciis et aetati et imprudentiae succuritur - niemal we wszystkich procesach karnych uwzględnia się tak wiek, jak i brak doświadczenia
Fraus est fraudem celare - oszustem jest ukrywać oszustwo
Fraus sine poena esse potest, poena sine fraude esse non potest - występek może być bez kary, kara nie może być bez występku
Fur est qui dolo malo rem alienam contrectat - złodziejem jest ten, kto w złym zamiarze zagarnia cudzą rzecz
Fur semper in mora - złodziej zawsze jest w zwłoce
Furiosi voluntas nulla est - chory umysłowo nie ma woli
Furiosus nullum negotium gerere potest, quia non intellegit quid agat - chory umysłowo nie może dokonywać żadnej czynności prawnej, gdyż nie rozumie, co czyni
Furtum est contrectatio rei fraudilosa, lucri faciendi gratia, vel ipsius rei, vel etiam usus eius possessionisve - kradzież to bezprawne zagarnięcie rzeczy dla osiągnięcia korzyści i to bądź z samej rzeczy, bądź jej używania, bądź posiadania
Furtum ex affectu cosistit - kradzież zalezy od zamiaru
Furtum sine affectu furandi non committitur - kradzieży nie popełnia się bez zamiaru jej dokonania
Ignorantia iuris nocet, facti non nocet - nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość zaś faktu nie szkodzi
Impunitus est, qui sine culpa et dolo malo casu quodam damnum committit - nie podlega karze ten, kto bez niedbalstwa i winy umyślnej wyrządza szkodę przez jakiś przypadek
In cruminalibus probationes debent esse luce clariores - dowody w sprawach karnych powinny być jaśniejsze od światła
In dubio mitius - w razie wątpliwości należy postępować łagodniej
In dubio pro reo - w razie wątpliwości należy orzec na korzyść oskarżonego
In poenam heres non succedit - spadkobierca nie dziedziczy kary
In teste et vitae qualitas spectari debet et dignitas - u świadka powinno się oceniać i sposób życia i godność
Ius est ars boni et aequi - prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne
Lex posterior derogat (legi) priori - ustawa poźniejsza uchyla wcześniejszą
Lex specialis derogat legi generali - ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną
Lex retro non agit - ustawa (prawo) nie działa wstecz
Magna neglegentia culpa est; magna culpa dolus est - wszelkie niedbalstwo to jest culpa, wszelka culpa to jest dolus - wina umyślna
Male iure nostro uti non debemus - nie można czynić ze swego prawa złego użytku
Nec vox omnis iudicis iudicati continent auctoritatem - nie każde zdanie sędziego ma powagę wyroku
Nemo punitur pro alieno delicto - nikt nie jest karany za cudzy czyn bezprawny
Nemo tenetur seipsum accusare - nikt nie jest zmuszony do oskarżenia samego siebie
Nihil probant, qui nimium probat - niczego nie dowodzi ten, kto dowodzi zbyt wiele
Non facim fraudem, qui facit, quod debet - nie popełnia bezprawia ten, kto spełnia swoją powinność
Non omne, quod licet, honestum est - nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe
Notoria non egent probatione - okoliczności powszechnie znane nie wymagają dowodu
Nulla poena sine lege - nie ma kary bez ustawy
Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy
Nullum crimen sine poena - żadne przestępstwo nie powinno zostać bez kary
Nullum crimen sine periculo sociali - nie ma przestępstwa bez społecznego niebezpieczeństwa (szkodliwości) czynu
Omnes homines aequales sunt - wszyscy ludzie są równi
Prohibenda est ira in puniendo - przy wymiarze kary nie wolno kierować się gniewem
Quastio fi de legibus, non de personis - rzecz w tym, jakie są przepisy, a nie w tym kim są osoby
Qui tacet, consentire videtur - kto milczy, ten się zgadza
Reformatio in peius iudisi appellato non licet - sędziemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść odwołującego się
Replicatio est conyraria exceptio, quasi exceptionis exceptio - replika jest przeciwnym zarzutem procesowym, jakby zarzutem w stosunku do zarzutu
Res iudicata pro veritate accipitur - rzecz osądzoną przyjmuje się za prawdę
Sanctiones vocamus legem eas partes, quibus poenae constituuntur - sankcjami nazywamy te części ustaw, w których ustanawiane są kary

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem - znawstwo ustaw nie polega na przyswojeniu słów, ale ich treści i mocy prawnej
Sed nec de suspicionibus debere aliquem damnari: satius enim esse inpunitum relinqui nus nocentis quam innocentem damnari - nie należy nikogo skazywać na podstawie podejrzeń, lepiej bowiem pozostawić winnego nie ukaranym, niż ukarać niewinnego
Sensum, non verba spectamus - patrzymy na sens przepisów a nie ich dosłowne brzmienie
Tempus regit actum - czas rządzi czynnością prawną - do czynności stosuje się przepisy prawa obowiązujące w czasie jej dokonania
Ubi ius, ibi remedium - tam gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji
Vim vi repellere licet - siłą wolno odeprzeć siłę (podstawa obrony koniecznej)
Volenti non fit iniuria - chcącemu nie dzieje się krzywda

Alea iacta est- kości zostały rzucone!

6

---