Dollard & Miller „Osobowość i psychoterapia” r. 4 i 5

ROZDZIAŁ IV

WAŻNE SZCZEGÓŁY PROCESU UCZENIA SIĘ

WYGASZANIE

Spadek nasilenia tendencji do wykonywania wyuczonej reakcji
- gdy ta reakcja jest powtarzana bez wzmocnienia

BO wzmacnianie jest konieczne do wyuczenia się nawyku + do podtrzymania nawyku

WYGASZANIE ≠ ZAPOMINANIE !!

WYGASZANIE	ZAPOMINANIE
reakcja JEST wykonywana choć bez wzmocnienia	reakcja NIE JEST wykonywana

Funkcja:

• eliminowanie reakcji, które nie prowadzą do wzmocnienia
  = eliminowanie nieprzydatnych nawyków

Szybkość wygaszania:

• wszystkie nawyki podlegają wygaszeniu (badane w laboratorium)

• nie następuje natychmiast, LECZ po pewnej liczbie prób

• liczba prób zależy od pewnych warunków:

1. 
   
   siły nawyku nawyki silniejsze są bardziej oporne na wygaszanie
   
   
   
   
   
   
   

2. szczegółowych warunków wygaszania

3. poprzednich doświadczeń z nie nagradzanymi próbami
   

SAMORZUTNE ODNOWIENIE

Tendencja do ponownego pojawiania się wygaszonego nawyku po pewnym okresie,
w czasie którego nie występowały nie nagradzane próby

Świadczy o tym, że wygaszanie nie niszczy wytworzonego dawniej nawyku,
LECZ zahamowuje go

CIEKAWE: nawyki wyeliminowane przez karę są w znacznie mniejszym stopniu
podatne na odnowienie się niż nawyki wyeliminowane przez wygaszanie!

GENERALIZACJA

Skutki uczenia się w jednej sytuacji zostają przeniesione na inne sytuacje



















Im mniej podobna sytuacja (układ sygnałów) tym słabszy transfer = przeniesienie

tym słabsza generalizacja

Zależność transferu od podobieństwa bodźców = gradient generalizacji

Wrodzona tendencja do przeniesienia (transferu) = wrodzona generalizacja bodźca

Gdy reakcja została raz wzmocniona w jednej sytuacji działanie generalizacji polega na zwiększeniu prawdopodobieństwa, że wystąpi ona w innej podobnej sytuacji

Siła zgeneralizowanej reakcji wzrasta wraz ze wzrostem siły popędu

↑ siła popędu => ↑ reakcja

RÓŻNICOWANIE

Jeśli zgeneralizowana reakcja nie jest nagradzana słabnie tendencja do jej wykonywania

Różnicowanie można stopniowo wytworzyć nagradzając reakcję na jeden układ sygnałów
i nie nagradzając /karząc/ reakcję na odmienny układ bodźców

• proces różnicowania koryguje nieprzystosowawcze generalizacje,

zwiększa specyfikę związku sygnał-reakcja




































Im mniej różnią się sygnały w dwóch sytuacjach

tym większa generalizacja

tym trudniejsze uczenie się różnicowania

GRADIENT SKUTKÓW WZMOCNIENIA

Wpływ wzmacniania nie jest ograniczony do określonego związku sygnał-reakcja,

który jest bezpośrednio skojarzony z nagrodą










Zwiększa się też siła innych związków sygnał-reakcja,

które są mniej bezpośrednio skojarzone z nagrodą

Opóźnione wzmocnienia są mniej skuteczne niż natychmiastowe wzmocnienia

Gdy na dany sygnał jest wykonana pewna liczba różnych reakcji i po ostatniej z nich
jest nagroda, związek ostatniej reakcji z sygnałem jest bardziej wzmocniony,

a związek każdej z poprzednich reakcji będzie wzmocniony wcoraz mniejszym stopniu






















• wyjaśnia dlaczego tendencja do reagowania wzrasta w miarę zbliżania się do celu
  (w toalecie najmocniej czuje się, że chce się siusiu; głodny przyspiesza za ostatnim rogiem do domu)

• wyjaśnia dlaczego po wypróbowaniu dłuższej i krótszej drogi do celu, wybiera się raczej krótszą silniejszy związek między bodźcem a reakcją eliminuje słabszy

• Funkcja: skłanianie do wybierania najkrótszej drogi
  + eliminowania z sekwencji niepotrzebnych reakcji

REAKCJA ANTYCYPACYJNA

Tendencja reakcji do występowania wcześniej niż poprzednio
we wzmacnianym szeregu reakcji

X widzi zieloną śliwkę, zrywa, gryzie cierpki smak wykrzywienie warg, spluwanie;
później: widzi zieloną śliwkę wykrzywienie warg (bez kosztowania)

• mimowolne

• mogą ulec różnicowaniu

• mogą pełnić ważną rolę w porozumiewaniu się ludzi
  dzięki dostarczaniu innym znaczących bodźców (na. gesty)

• powoduje eliminowanie bezużytecznych czynności z sekwencji reakcji
  głód X wchodzi do domu zdejmuje buty myje ręce siada do stołu jedzenie
  głód X wchodzi do domu jedzenie

• ALE TEŻ jest przyczyną błędów antycypacji

ROZDZIAŁ V

WYUCZONE POPĘDY I WYUCZONE WZMOCNIENIA

Człowiek przychodzi na świat wyposażony w popędy pierwotne (głód, pragnienie, reakcje na ból, zimno). Wielu popędów uczy się w procesie socjalizacji (pragnienie posiadania pieniędzy, ambicja zostania psychologiem, lęki, poczucie winy).

Są one bardzo ważnym czynnikiem w powstawaniu zróżnicowanych cech osobowości (Allport)

STRACH JAKO POPĘD WYUCZONY
I REDUKCJA STRACHU JAKO WZMOCNIENIE

`lęk' => tak nazywamy strach, gdy jego źródło jest niejasne lub zaciemnione przez wyparcie

• Strach jest wyuczony - może być związany z poprzednio neutralnymi bodźcami

• Strach jest popędem - działa motywująco, a jego redukcja działa jak wzmocnienie przy uczeniu się i występowaniu nowych reakcji

• Strach przed poprzednio neutralnym sygnałem nazywamy popędem wyuczonym

REAKCJE - właściwości:

• można się ich wyuczyć

• można je generalizować na inne bodźce

• można je wygaszać

• reakcje konfliktowe mogą je hamować

• reakcje podobne sprzyjają ich występowaniu (zjawisko sumowania)

Hipotezy:

1. strach posiada wszystkie funkcjonalne właściwości innych reakcji zewnętrznych => strach jako reakcja

2. strach posiada zarówno właściwości popędu, jak i sygnału, tak jak silne bodźce zewnętrzne => strach jako źródło bodźców

STRACH JAKO REAKCJA

• Fizjologiczne i neurologiczne podłoże strachu - wrodzone
  Strach przed bolesnym wstrząsem elektrycznym - reakcja wrodzona
  ALE strachu można też się wyuczyć

• Wyuczenie ludzi i zwierząt reagowania strachem na bodziec neutralny:
  poprzez połączenie tego bodźca z innym, wywołującym silny strach
  (bodziec wzmacniający)
  bodziec posiadający wrodzoną zdolność do wywoływania strachu (np. ból)
  => ma właściwości pierwotnego wzmocnienia
  bodziec wywołujący strach jako reakcję wyuczoną => wzmocnienie wtórne /wyuczone/

• Bardzo łatwo wyuczyć się strachu, może stać się bardzo silnym popędem
  (badania na szczurkach: nawyk motywowany popędem strachu silniejszy
  niż nawyk motywowany popędem głodu!)
  siła strachu uzależniona od siły popędu pierwotnego działającego jako jego wzmocnienie
  oraz od liczby prób ze wzmocnieniem

• Wyuczony strach poddaje się wygaszeniu - staje się słabszy w miarę powtarzania prób bez wzmocnienia pierwotnego
  ALE strach związany z niektórymi bodźcami jest wyjątkowo odporny na wygaszanie

• Trudność wygaszania strachu
  wzrasta pod wpływem czynników wzmagających jego siłę:

• wzmocnienie za pomocą bardziej bolesnego bodźca

• większa liczba prób ze wzmocnieniem

• wzmocnienie natychmiastowe

• większe podobieństwo do pierwotnie wzmacnianego bodźca

• wzmacnianie sporadyczne silnie zwiększa odporność strachu
  na wygaszenie

• Po upływie pewnego czasu bez ponownych prób od momentu wygaszania strachu następuje samorzutne odnowienie reakcji

• Strach może być zahamowany przez reakcję niezgodną z nim, sprzeczną

STRACH JAKO SYGANAŁ

• Można oczekiwać, że strach ma również inne właściwości bodźca,
  a więc zdolny jest pełnić funkcję synału

• Wtórna /wyuczona/ generalizacja = przenoszenie już wyuczonych reakcji w sytuacjach wzbudzających strach na nowe sytuacje

• Strach jako wyuczona reakcja na nową sytuację działa jako sygnał wywołujący reakcje, których osobnik wyuczył się poprzednio w sytuacjach wzbudzających strach

• Kara łączy lęk z sygnałami występującymi przy wykonywaniu karanej reakcji
  jeśli kara występuje z dużym opóźnieniem, strach musi być wtedy związany z sygnałami wytworzonymi przez myśl o wykonaniu czynności karanej

konieczne jest, by osobnik myślał o tej czynności w chwili, gdy jest za nią karany
inaczej: kara nieskuteczna

• skutki strachu:
  zwiększenie wydzielania kwasów żołądkowych, wzrost szybkości i nieregularności uderzeń serca (prawdopodobnie są to wrodzone reakcje fizjologiczne)
  zachowanie: znieruchomienie i milczenie / poderwanie się, tendencja do ucieczki, bieganie, krzyczenie

WYUCZONE WZMOCNIENIE (NAGRODA)

Jeżeli w wyniku uczenia się poprzednio neutralne sygnały zaczynają pełnić w procesie uczenia się i reagowania taką samą rolę jak popędy pierwotne (głód, pragnienie) to mówimy, że sygnały te nabrały wartości wyuczonego popędu

Jeżeli w wyniku uczenia się poprzednio neutralne sygnały zaczynają pełnić w procesie uczenia się i reagowania taką samą rolę jak inne nagrody (pożywienie dla głodnego, woda dla spragnionego) to definiujemy je jako wtórne wzmocnienie = wyuczona nagroda

(np. pieniądze)

• uczenie się wtórnych nagród odbywa się według tych samych praw
  co uczenie się jakichkolwiek innych nawyków:

• może być wzmacniane

• działa gradient wzmocnień

• podlega generalizacji

• podlega różnicowaniu

• rozciągnięcie wpływu gradientu wzmocnienia na dłuższe przerwy w czasie między wykonaniem reakcji a jej wzmocnieniem przez nagrodę pierwotną

POPĘDY WRODZONE A POPĘDY WYUCZONE

POPĘDY WRODZONE	POPĘDY WYUCZONE
nie ulegają osłabieniu na skutek braku wzmocnienia	ulegają osłabieniu na skutek braku wzmocnienia
nie ulegają wzmocnieniu przez nagrody	ulegają wzmocnieniu przez nagrody
	różne popędy mogą być powiązane z tym samym sygnałem
	różne jednostki mogą nauczyć się reagować w inny sposób na ten sam układ sygnałów

• strach może być głównym składnikiem wielu społecznie wyuczonych popędów jak np. poczucie winy, podejrzliwość, wstyd, duma, potrzeba konformizmu, pragnienie posiadania pieniędzy, władzy, pozycji ważny trening społeczny, który określa, że pewne kategorie sygnałów wywołują strach lub stają się celami, bo redukują strach (strach przed utratą miłości, przed krytyką, degradacją społeczną, porażką, nędzą)

• dorastanie i ruchliwość społeczna => reakcje na sygnały względne
  (pozycja wyższa w hierarchii niż poprzednia)
  (przed dorastającymi - ciągle nowe wyzwania, zadania rozwojowe = sygnały względne;
  dorośli - awans, osiągnięcia)

• hipoteza: takie motywy jak towarzyskość, potrzeba zależności, wzbudzania uczuć i obdarzania uczuciem, pragnienie uznania/akceptacji są również wyuczone, ponieważ w rodzinie istnieją odpowiednie warunki do wyuczenia się tych motywów

• prawdopodobne, że duża liczba kar za to, że jest się innym, powoduje powstawanie strachu przed niedostosowaniem się, a uniknięcie kar
  i nagrody za konformizm sprzyjają wyuczeniu się dążenia do zachowania się
  zgodnie z normami danej kultury

• wyuczone popędy i nagrody różnią się w zależności od różnych warunków uczenia się (różnice między kulturami, społecznościami, klasami społecznymi w tym samym społeczeństwie)

Marcelina Westphal Dollard & Miller Osobowość i psychoterapia

S

R1

R2

R3

N

S

R

N

NATYCHMIASTOWE

WZMOCNIENIE

S

S2

S1

R

S4

S5

R

N

N

RÓŻNICOWANIE

K

Co zwiększa siłę nawyku = utrudnia wygaszanie?

• Większa liczba nagradzanych prób
  w czasie treningu

• Silniejszy popęd podczas treningu

• Wielkość nagrody przypadającej na każdą próbę podczas treningu

S

R

N

S

S

R

R

N

O co kaman??

To nie działa :(

WYGASZENIE

S = SYGAŁ

R = REAKCJA

N = NAGRODA

K = KARA

S2

S1

S3

S1

R

R

GENERALIZACJA

---