Co warto wiedzieć o koniu

by zrozumieć jego zachowanie?

O Koniach

Koń -w zasadzie nie jest zwierzęciem złośliwym czy agresywnym; od wieków przyzwyczaił się do obecności człowieka przy jego boku, jednak jak każde zwierzę ma instynkt samoobrony, który powoduje czasem różne odruchy, nieraz niebezpieczne dla człowieka. Konieczne jest zatem rozumne i łagodne postępowanie z nim tak w czasie pracy, jak i w spoczynku. Konia trzeba wychować, wyrabiając w nim spokój psychiczny i zaufanie do człowieka. Duże znaczenie ma głos człowieka, bardzo łatwo bowiem koń rozpoznaje głos swojego opiekuna lub jeźdźca i dobrze rozróżnia ton gniewny od łagodnego .

Końska mowa

Konie są zwierzętami cichymi i porozumiewają się bezszmerowo: przez mimikę, postawę ciała i ruch. Między sobą rozróżniają się nie tylko po swoim zapachu, ale także po wyglądzie zewnętrznym. Postawa ciała, wygląd sylwetki, a także wyraz oczu pozwalają każdorazowo określić nastrój przeciwnika. W ten sposób konie oceniają również nowicjusza. Dysponują wystarczającą liczbą wyrazistych znaków ostrzegawczych, które rozumie także człowiek; od stulonych uszu, przez przejściowy, imponujący kłus, aż do wysoko odstawionego ogona, co jest już sygnałem do natychmiastowej akcji.

 

Gra uszu

Z uszu można błyskawicznie i bezbłędnie odczytać nastrój konia.

Uszy skierowane do przodu sygnalizują ciekawość bez obawy.

Położenie środkowe uszu z tendencją do przodu wskazuje stan normalny.

Uszy położone w do tyłu są wyraźnym ostrzeżeniem dla dwu- lub czworonożnego przeciwnika.

Żywa gra uszu sygnalizuje na co w danym momencie zwrócona jest uwaga konia.

Uszy sztywne wyrażają uczucia niemiłe oraz strach.

Ciekawostką biologiczną są uszy obwisłe, luźno kołyszące się z góry na dół.

Wyrazistą mimikę koni można bardzo łatwo odczytać. I tak analizując rysunek:

1. ostrzeżenie
2. zainteresowanie
3. strach
4. ospałość
5. zmęczenie
6. podniecenie
 

Kiedy spotykają się dwa konie, to wystarczy gra ich ciał, aby zademonstrować swoją pozycję w hierarchii stada. Konie wykazują przychylne usposobienie do siebie przez cierpliwość oraz wzajemne dotykanie. Także chętnie razem, głowa przy głowie, skubią trawę. Ulubionym zajęciem zaprzyjaźnionych koni jest drapanie się zębami, rozczesywanie grzywy, czy podskubywanie zadu albo kłębu (patrz rysunek obok). Tylko wśród dobrze zaprzyjaźnionych koni można zauważyć jak jeden wykorzystuje poruszający się ogon drugiego do odganiania much.Gdy konie są poruszone wydają wtedy odgłosy zadowolonego parskania i cichutkiego powitalnego rżenia. Jednak rytuał powitalny dwóch koni obcych wyraża się głośnym kwikiem.

W skrócie

• ! Konie są zwierzętami cichymi. Głośno porozumiewają się tylko w momencie wzburzenia.

• ! Rżenie jest intensywnym apelem dla swoich pobratymców. Ogier rży do klaczy, klacz na swoje źrebię, koń żegna rżeniem towarzysza ze stajni.

• ! Rżenie odbywa się za pomocą nozdrzy.

• ! Niektóre konie do powitania używają swego rodzaju bezgłośnego rżenia; inne cichego parskania. Tak reagują też na inne znajome konie, zaufanych ludzi lub wózek z owsem.

• ! Poruszenie sygnalizowane jest mocnym parskaniem, które przy niedwuznacznym oburzeniu wzrasta do głośnego rżenia.

• ! Ostry kwik jest dobitnym ostrzeżeniem dla natręta.

• ! Rzadki, lecz imponujący, podobny do głosu drapieżnika jest ryk walczących ogierów.

• ! Ciche rżenie i zadowolone parskanie sygnalizują odprężenie i stan zadowolenia.

• ! Ból wyrażany bywa zwykle rzadko - konie cierpią milcząc...

Zamiatanie ogonem i grzebanie nogami - koń jest zdenerwowany albo po prostu gryzą go owady

Parskanie - koń boi się, płoszy

Ogon wciśnięty miedzy pośladki - zwierzakowi jest zimno lub za chwilę kopnie (!)

Ogon uniesiony - koń jest podniecony

"Położone" uszy - koń jest zły, może ugryźć

Przyspieszone tętno, oddech, chrapanie i pokazywanie białek oczu - objawy lęku

Nawyki i Narowy

Na długotrwałe zamknięcie w boksie konie reagują na ogół ze stoickim spokojem. Systematycznie poszukują jadalnych źdźbeł słomy, porozumiewają się bezgłośnie z sąsiadem, wyglądają na zewnątrz - jeżeli akurat mają po temu sposobność - wybiegają myślą w dal, albo drzemią pozostawiwszy którąś z zadnich nóg w pozycji spoczynkowej. Zdarzają się także różne typowe i niemiłe reakcje koni na ciągłe lub długotrwałe zamknięcie. Lekko podrażnione konie, które swoje napięcie chcą odreagować, a nie mogą, popadają w złe nawyki.

Obgryzanie: Niektóre konie nie zadowalają się ostatnim źdźbłem słomy, lecz ogryzają wszystko co nie jest zamontowane na stałe, a szczególnie elementy drewniane. Zdarzają się także specjaliści, którzy odkrywają coraz to nowe zabawy; jak najlepiej naostrzyć zęby o kratę, jak hałasować zamknięciem drzwi (tak, by je przy tym otworzyć) i wiele podobnych. Konie żyjące na swobodzie zajęte są jedzeniem do 20 godzin. Konie sportowe mieszkające w boksach spożywają swoją paszę w 3 - najwyżej 4 godziny. Resztę czasu muszą zagospodarować czynnościami zastępczymi. Ogryzanie, zwłaszcza drewna, jest uciążliwe, ale całkiem normalne. Takie specjalne zachowanie wskazuje przy okazji na wady w żywieniu - najczęściej jednak jest tylko objawem znudzenia.

Takim koniom, można zaproponować zajęcia alternatywne. Szczególnie w okresie zimowym konie lubią dostawać do gryzienia kawałki gałązek. Drewniane części zagrożone ogryzaniem można zaimpregnować (używając do tego środków ekologicznych). Pomysłowi producenci artykułów jeździeckich proponują od paru lat specjalną zabawkę dla koni: plastykową piłkę, którą można zawiesić na specjalnym uchwycie. Ten sam cel odniosą różne samodzielnie ?zmajstrowane" zabawki, np. umieszczenie kawałka ruchomej gałęzi na wysokości głowy konia, którą może on ogryzać, rwać czy ciągnąć. W każdym razie powinna to być gałąź bez drzazg i ostrych zakończeń, gdyż mogą być one niebezpieczne dla końskich oczu.

Grzebanie: Jedną z bardziej uciążliwych wad jest ciągłe grzebanie przednią nogą (nawet gdy jest objawem żebrania).
Aby pozbyć się tego nawyku wystarczy umożliwić koniowi przebywanie na wybiegu razem z innymi końmi. W ten sposób koń może wyładować swoje wewnętrzne napięcia.

Tkanie: Najbardziej widowiskową wadą jest tzw. tkanie. Konie bujając się rytmicznie przenoszą ciężar przodu z nogi na nogę. Taki monotonny stereotypowy ruch można zauważyć także u innych zwierząt trzymanych w niewoli, np. w ogrodzie zoologicznym lub w cyrku. Ostatecznie także i u ludzi daje się zauważyć podobne reakcje psychiczne na stres, np. w szpitalu lub w domach dziecka.
Chcąc oduczyć konia tkania należy radykalnie zmienić warunki chowu. Według najnowszych badań jako przyczynę tkania uważa się doznanie szoku wywołanego przez uraz lub wstrząs nerwowy. Raz nabyty nałóg bujania się w pozycji stojącej pozostaje do końca życia.

NAROWY
Do narowów zaliczamy różnego rodzaju nienormalne zachowania się konia jak: wierzganie i kąsanie, płochliwość, podskakiwanie, niechęć do podawania kończyn, stawanie dęba, ponoszenie, przyciskanie do bandy, grzebanie, niepokój i obrona przed nakładaniem uzdy i siodła, a także przed dosiadaniem. Takie narowy są często wywoływane przez złe traktowanie człowieka i nieprawidłowe reagowanie na pomoce. Choć czasami trafiają się też wyjątkowo złośliwe konie.

Do często występujących wad koni zaliczamy:
• twardy, martwy pysk
• sztywną potylicę (przy zbyt gwałtownym temperamencie
• chodzenie za wodzą
• kładzenie się na wodzy
• podkłusowywanie w stępie, caplowanie
• wadliwe zgięcie szyi (za 3 kręgiem)
• zbyt krótki i pospieszny chód (przy zbyt gwałtownym temperamencie)
• skrzywienie
• wysunięty język, uciekający język
• rzucanie głową
• jelenia szyja
• chodzenie ponad wodzą
• uciekanie grzbietem (przy zbyt gwałtownym temperamencie lub słabym grzbiecie)
• usztywnienie jednej lub obydwóch kończyn tylnych
• kładzenie się na łydkę
• utrata energii ruchu naprzód

Konie to zwierzęta stadne, więc najlepiej czują się mając przy sobie osobnika tego samego gatunku, z którym mają dobry kontakt.

SPOSÓB POROZUMIEWANIA SIĘ

Konie "rozmawiają" ze sobą za pomocą rżenia, sapania, parskania i kwiczenia. Parskają gdy są zadowolone. Natomiast kwiczą często gdy zdenerwuje je inny koń i np. próbują go kopnąć.
Porozumiewają się też za pomocą dotyku, wzajemnie się obwąchują.
Gdy konie znają się i lubią często nawiązują kontakt nosami, gdy są sobie obce czasem stukają kopytem o ziemię wyrażając niepokój, gdy się nie lubią kładą uszy, gryzą się, kopią.

INNE ZACHOWANIA, NAWYKI

Konie okazują sobie uczucia w wielu sytuacjach. Jedną z nich jest wzajemne podgryzanie się w okolicach kłębu. Konie nie robią sobie wtedy żadnej krzywdy, wręcz przeciwnie, to tylko oznaka tego, że się lubią.

Konie uwielbiają się tarzać. Sprawia im to ogromną przyjemność, ale jeśli koń robi to bez przerwy, należy skonsultować się z weterynarzem.

Często, i podczas zabawy, i podczas walki, konie stają dęba. Zdarza im się też to robić mając na grzbiecie jeźdźca. Koń staje dęba gdy tylne nogi ustawia w rozkroku, by lepiej utrzymać równowagę, i staje na nich. Podczas walki uderza przednimi kopytami swojego rywala.

Sytuację gdy cały ciężar ciała konia oparty jest na przednich nogach, głowa jest pochylona, a tylne nogi są całkowicie rozprostowywane nazywamy wierzganiem. Koń wierzga podczas walki, ale zdarza mu się to na jeździe. Źrebaki wierzgają też z radości.

Młode konie czasem brykają czyli skaczą odbijając się jednocześnie wszystkimi nogami.

Gdy koń wyczuje jakieś niebezpieczeństwo to pierwszą jego reakcją jest ucieczka, a gdy dojdzie do walki rumak staje dęba i wierzga.

---